E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

اميرعباس هويدا ابزار هدايت امور طبق ميل شاه

همايونفر، عزت الله - 1
عزت الله همايونفر وزير مشاور در امور سياسي و اجتماعي (16 نوامبر 1978)
خيلي محرمانه
عنوان خطاب: آقاي وزير
عزت الله همايونفر، به عنوان وزير مشاور در امور اجتماعي و سياسي، براي اولين بار است كه وارد كابينه شده و اخيراً وزارتخانه اي ايجاد كرده است. به جرأت مي توان گفت كه وي در داخل كابينه براي سرو كار داشتن با مسائل بحراني اجتماعي و سياسي نقطأ كانوني خواهد داشت كه خطوط وزارتي در دولت جديد را در وسط قطع مي كند. تجارب طولاني و مختلف وي در مشاغل پايين تر دولتي مي تواند در انتصاب اخير وي مفيد باشد، ولي در سوابق وي هيچ نكته اي وجود ندارد كه بتواند به نحو مناسبي وي را براي مواجهه با تقاضاهاي اخير آماده سازد.
وي فارغ التحصيل دانشگاه تهران و داراي دكترا از دانشگاه بلژيك است. او كار خود را به عنوان دستيار كتابدار و تدريس در دانشگاه تهران شروع كرد. او متعاقباً به عنوان مشاور در وزارت كار، معاون وزير در وزارت دارايي، رئيس ادارأ بازرسي بانك مركزي ايران، سرپرست ادارأ شكر در وزارت كشاورزي و مديركل در وزارت دارايي خدمت كرد. در سال 8619 او معاون امور طرح هاي وزير اطلاعات و در 1969 معاون امور پارلماني وزير در همان وزارتخانه شد. راجع به فعاليت هاي وي از آن زمان تاكنون كه وارد كابينه شده است، اطلاعاتي در دست نيست.
همايونفر حدود 45 سال دارد و نويسنده اي داراي تأليفات بسيار است. او 17 كتاب در موضوعات مختلف نوشته است. وي انگليسي و فرانسه صحبت مي كند.
28 نوامبر 1978 - 7/9/57
هويدا، اميرعباس - 1
اميرعباس هويدا نخست وزير
سرّي
از زماني كه اميرعباس هويدا چهارمين سال صدارت خود را در اوايل سال 1968 آغاز كرد، از سوي بسياري ناظران، نخست وزيري توانا و محبوب به شمار مي رفت.
در ژانويه وقتي كه وي به عنوان نخست وزير، جايگزين دوست مقتولش حسنعلي منصور شد، افراد كمي انتظار باقي ماندنش را در اين منصب براي بيش از چند ماه، داشتند. به هر حال، او از ابتداي كار، تصويري متفاوت با شخص پيش از خود، از خويش ارائه داد. او رهبري حزب « ايران نوين» را كه منصور به عهده داشت، تقبل نكرد. هويدا قيمت ها را پايين آورد و با سفرهاي پر حرارتش به استانهاي مختلف، تأثيري مطلوب از خود برجاي گذاشت. او از تحريك روحانيون خودداري كرد و روابط خوبي را با مطبوعات برقرار نمود. او همچنين، نفوذش را در روابط خارجي به عرصأ نمايش گذارد. آميزه اي از فروتني و تواضع، مهارت و كارداني، رك گويي و ملايمت كه در او بود، تغييري مطلوب را پس از دوران بدون جلال و شكوه منصور به ارمغان آورد.
هويدا، پسر سياستمدار پيشين، در 18 فوريأ 1918 در تهران چشم به جهان گشود. او تحصيلات متوسطه خود را در دمشق و بيروت گذراند. از سال 1936 تا 1937 در مدرسأ علوم اقتصادي لندن تحصيل كرد. از سال 1938 تا 1940 در دانشگاه بروكسل بود و فوق ليسانس علوم سياسي و اجتماعي دريافت كرد. هويدا در سوربن كار خود را بر روي دكتراي تاريخ شروع كرد و تا زمان بازگشت به ايران در سال 1942، آن را به پايان نرسانده بود. هر چند در سال 1942 امتحانات مربوط به خدمات ديپلماتيك را گذراند، ليكن وارد ارتش شد و تا پايان جنگ جهاني دوم به عنوان ستوان در لشكر زرهي خدمت كرد. در سالهاي 44 - 1943، وي افسر رابط در هيئت نظامي ايالات متحده بود.
در سال 1944، هويدا وارد وزارت امورخارجه شد و در بخش مطبوعات و اطلاعات ادارأ سوم سياسي ( اروپاي غربي) خدمت كرد. در سال 5491 به عنوان وابستأ مطبوعاتي به پاريس فرستاده شد و در آنجا با منصور كه او نيز از وابسته هاي سفارت بود، ملاقات نمود. هويدا، منصور و عبدالله انتظام در سال 1974 براي باز كردن يك كنسولگري به اشتوتگارت در آلمان غربي رفتند. هويدا به هنگام كار در اشتوتگارت، از كنسولياري به مقام كنسولي ترفيع يافت. او در جامعه آمريكا دوستان زيادي پيدا كرد و مقامات آمريكا او را فردي يافتند كه خود را وقف آزادي فردي و عزت انساني مي كند و كار او را كاملاً مؤثر توصيف كردند.
پس از سيري كوتاه در واشنگتن، هويدا در ژوئن 1951 به عنوان معاونت بخش جديدالتأسيس «ارتباطات فرهنگي با كشورهاي خارجي» در وزارت خارجه منصوب شد. او در سال 1591 و به عنوان دبير هيئت، در ششمين اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل متحد شركت كرد. در سال 1956 نمايندگي يونسكو را در كنگره اتحاديأ پستي اعراب در بغداد به عهده داشت. در سال 1957 رياست ادارأ روابط خارجي «كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل متحد» را عهده دار بود. هويدا در اين منصب به منظور بررسي اوضاع پناهندگان مجارستاني، از يوگسلاوي بازديد كرد. در سال 1985 دستيار ويژأ انتظام، رئيس وقت شركت ملي نفت ايران، شد و در 1960 به عضويت هيئت مديره آن در آمد. پس از اين كه هويدا در سال 1964 وزير دارايي شد، در مذاكرات بين اوپك (سازمان كشورهاي صادركنندأ نفت) و كنسرسيوم شركت هاي نفتي شركت كرد، كه به موافقت نامه پرسود «اشتراك منافع» براي ايران منجر شد. او تا ماه مه 1965 متصدي وزارت دارايي بود. در 1966 به عنوان سفري تجاري و تفريحي از اروپا ديدن كرد و در 1967 به اتحاد جماهير شوروي رفت.
اگرچه هويدا فردي مسلمان است، اما نوشابه هاي الكلي مي نوشد و البته به ندرت مست مي كند. او بشدت اهل مطالعه است و به موسيقي، تنيس، شكار و ماهيگيري علاقه مند مي باشد. او مجموعه اي وسيع از صفحه هاي گرامافون دارد كه در ميان آنها بسياري از ترانه هاي معروف آمريكائي و فرانسوي ديده مي شود. سيماي خستأ او فريبنده است و در پس آن چهره مردي پر انرژي را مي توان ديد. او حالت بذله گويي با روح و غالباً گزنده دارد و از شخصيتي دلپذير برخوردار است. هويدا نه تنها در ميان هر گروهي آسوده و آرام به نظر مي رسد، بلكه به راحتي دوست مي يابد. همچون آدمي پر حرف و بي قيد، هرگز در بيان عقيده اش، حتي اگر بداند طرف خطابش در آن عقيده با او شركت نيست، ترديد نمي كند. او معمولاً با بي آلايشي و به شكلي محافظه كارانه، لباسي به رنگ آبي يا خاكستري سير مي پوشد.
نخست وزير، زبان شناسي زبردست است كه فرانسوي را به رواني، انگليسي، عربي و نيز آلماني را در سطحي متوسط علاوه بر زبان مادري خويش، فارسي، صحبت مي كند. او افسري از لژيون فرانسوي HONOR است. در ژوئيه 1966، هويدا با ازدواج با خواهر زن 33 سالأ منصور كه چندين بار نامزدش شده بود، به عزوبت 74 سالأ خود پايان داد. ليلا امامي خوئي پيشين كه حالا خانم هويدا شده، در تهران، لندن و در دانشگاه كاليفرنيا در لس آنجلس ، تحصيل كرده است. او كه فردي خجالتي و غير معاشرتي است، ذهني تيز داشته به گرداندن امور منزل با دقت و وسواس، علاقمند مي باشد. او قدري نبوغ نقاشي دارد و در باغچه اش گلهاي سرخ پرورش مي دهد.
25 مارس 1968 - 5/1/47
هويدا، اميرعباس - 2
اميرعباس هويدا، نخست وزير
سرّي
اميرعباس هويدا تقريباً يك وسيله ايده آل سياسي براي هدايت امور دولت ايران طبق اميال شاه است: چندان مستقل نيست، قادر است كارها را در حد معقولي خوب انجام دهد، به عنوان يك واسطه برخلاف ساير ايرانيان فرد لايقي است، در رابطه با شكوائيه هاي عمومي به تندي پاسخ مي دهد. او به طرح ها و مشكلات اقتصادي ايران توجه زيادي مبذول مي دارد و در واقع از مهم ترين وظايف وي هماهنگ كردن پيشرفت اقتصادي ايران است. هويدا در مورد مسائل سياست خارجي بخصوص مذاكرات نفتي بسيار مطلع است، ليكن در مورد مسائل نظامي مطلب چنداني نمي داند. او توانسته است بدون ايجاد مزاحمت و دردسر براي شاه، يك نقش نيمه مستقل و چهرأ عمومي براي خود دست و پا كند.
هويدا در بروكسل و پاريس تحصيل كرده و مشاغل دولتي خود را در پاريس، بن ، ژنو ، آنكارا و در خدمت وزارت امورخارجه شروع نموده است. او در ايجاد حزب ايران نوين تأثير بسياري داشت (ابتدا به عنوان معاون دبيركل و پس از آن به صورت رهبر حزب ايفأ نقش كرده است و مي كند).
هويدا به طور كلي نسبت به آمريكا نظر خوبي دارد، ملي گرايي وي در حد معقولي است، علاوه بر روابطي كه با ايالات متحده دارد اهميت قابل ملاحظه اي براي توسعه روابط با غرب قائل است. هر چند در فرانسه تحصيل كرده است، ولي از فرانسه نيز چندان طرفداري نمي كند. از نظر ما سفر وي به آمريكا در دسامبر 1978 موفقيت چشمگيري بود و سبب شد كه تحسين وي در رابطه با گسترش روابط با آمريكا به ميزان قابل ملاحظه اي افزايش يابد. وي قرار بود در اوايل ژانويه 1972 به آمريكا سفر كند و در دومين كنفرانس سرمايه گذاري ايران (كه اولين آن در مي 1970 در تهران برگزار شده بود) شركت جويد، ليكن در آخرين لحظات برنامه اين سفر لغو گرديد. احتمالاً يكي از علل لغو اين برنامه، عدم توانايي واشنگتن در تعيين وقت ملاقات حتمي با رئيس جمهور آمريكا بوده است.
هويدا چندان هم از كجرويهاي معمول مبرا نيست، ليكن بطور كلي رك و راست و بي پرده سخن مي گويد و گاهي در رابطه با بعضي موارد مطروحه توسط ما نيز اقداماتي انجام داده است. او به خاطر حساسيت شاه، از درگير شدن بيش از حد در مسائل نظامي طفره مي رود.
او تاكنون به مدت هفت سال نخست وزير بوده است. مدت طولاني صدارت وي و محبوبيت نسبي كه كسب كرده است، جايگزيني نسبتاً زودرس وي را موجب خواهد شد و شايعات مستمر و گاه به گاه مؤيد صحت اين مطلب مي باشد. يكي از دلايل بقاي وي در مصدر صدارت، احتمالاً به نظر مي رسد مشكلاتي باشد كه شاه در يافتن نخست وزير ديگري كه مانند وي با مقاصد شاه هماهنگ باشد، مواجه است.
هويداي 35 ساله و متأهل، خوشبخت به حساب مي آمد تا اين كه در سال گذشته بدون سروصدا همسرش را طلاق داد. تا آنجا كه مي دانيم، همسرش به اين دليل كه كار اداري بيشترين مقدار وقت آنها را به خود اختصاص داده بود، از وي طلاق گرفته است. هويدا به زبان انگليسي به خوبي صحبت مي كند، ولي صحبت كردن به زبان فرانسه برايش راحت تر است. برادرش يك ديپلمات و مؤلف نسبتاً مشهوري است و از سپتامبر 1971 نماينده دائمي ايران در سازمان ملل بوده است.
مي 1972 - ارديبهشت 1351
هويدا، اميرعباس - 3
ايران
خيلي محرمانه
اميرعباس هويدا، نخست وزير
اميرعباس هويدا در حالي نهمين سال صدارت خود را آغاز مي كند كه از ديد بسياري از ناظران به عنوان يك نخست وزير توانا، مخلص و مردمي محسوب مي شود. در 27 ژانويه 1965 كه وي به جاي دوست دوران كودكيش، مقتول حسنعلي منصور به صدارت رسيد، جوانترين نخست وزير در تاريخ ايران بود و انتظار مي رفت بيش از چند ماه بر مسند قدرت باقي نماند. در عوض، وي بيش از هر نخست وزير ديگري در ايران خدمت كرده است.
تكنسين هايي كه هويدا كابينأ خود را با آنها پر كرده و عناصر رده بالاي دولت، ابزار مؤثري در دست شاه بوده اند، ادارأ متبحرانأ كابينه توسط نخست وزير، بسياري از اصطكاك هاي سنتي كه نخست وزيران قبلي را آزار مي داد، از بين برده است. بخشي از موفقيت هويدا، ناشي از توانايي وي در درك و تعبير صحيح آن چيزهايي است كه شاه مي خواهد انجام گيرد. هويدا عليرغم بعضي از انتقادات عمومي در مورد افزايش هزينه هاي زندگي، همچنان از اعتماد دستگاه سلطنتي برخوردار مي باشد.
زندگي اوليه و سوابق
اميرعباس هويدا، متولد 18 فوريه 1918 مي باشد (طبق اظهارات يك منبع، وي در سال 1919 بدنيا آمده است و طبق گزارش يكي از روزنامه ها، وي پنجاهمين سال تولد خود را در سال 1971 جشن گرفت كه بدين ترتيب سال تولد وي 1921 خواهد شد. در بين مردان رده بالاي ايران جلو بردن سال تولد به هنگام رسيدن به ميانسالي كار متداولي نيست. ) وي دوران كودكي خود را در جده و به اتفاق حبيب الله ، پدرش كه سفير (ايران - م) بود، گذراند.
وي تحصيلات ابتدايي و متوسطأ خود را در لي سه (Lycees) فرانسوي در دمشق و بيروت گذراند. از سال 1936 در كالج اقتصادي لندن تحصيل نمود و از سال 1938 تا 1940 به دانشگاه آزاد بروكسل رفت و در رشتأ علوم سياسي و اقتصادي درجأ ليسانس گرفت. وي دكتراي تاريخ خود را در دانشگاه سوربن آغاز نمود ولي تا زمان بازگشت به ايران در سال 1942 آن را به پايان نرسانده بود.
هويدا با عهده دار شدن مأموريتي در ارتش، تا پايان جنگ جهاني دوم با درجأ ستواني در لشكر تانك خدمت كرد. وي در طي سالهاي 1943 و 1944 افسر رابط بين ارتش ايران و هيئت نظامي ايالات متحده بود. در سال 1944 هويدا به وزارت امورخارجه رفت و در قسمت اطلاعات و مطبوعات ادارأ سوم سياسي ( اروپاي غربي) مشغول به كار شد. وي در سال 1945 به عنوان وابستأ مطبوعاتي به پاريس اعزام شد. به هنگام اقامت در پاريس با منصور كه او هم يك وابسته بود، همكاري داشت. هويدا و منصور در سال 1947 به منظور گشايش كنسولگري به اشتوتگارت رفتند. هويدا به هنگام كار در اشتوتگارت از معاون كنسول به كنسولي ارتقا يافت. وي در بين جماعت آمريكائيان دوستان فراواني پيدا كرد. مقامات آمريكائي وي را شخصي يافتند كه خود را وقف آزادي و عزت انساني مي كند و كارهاي وي را كاملاً مؤثر توصيف كردند.
هويدا از اشتوتگارت به سفارت (ايران - م) در واشنگتن رفت. پس از يك مأموريت كوتاه در آنجا، در سال 1951، دستيار مدير ادارأ روابط فرهنگي با كشورهاي خارجي در وزارت امورخارجه شد. وي در سال 1951 در سمت دبير هيئت ايران در ششمين اجلاسيأ مجمع عمومي سازمان ملل شركت نمود. هويدا از سال 195 تا 1956 در ژنو به عنوان مدير ادارأ ارتباطات كميسارياي عالي پناهندگان سازمان ملل خدمت كرد. وي در اين سمت به يوگسلاوي مسافرت نمود تا دربارأ شرايط پناهندگان مجاري تحقيق نمايد. در سال 1957، به عنوان كنسول سفارتخانه به آنكارا عزيمت نمود.
هويدا در سال 1958، دستيار ويژأ عبدالله انتظام، رئيس وقت شركت ملي نفت ايران، شد. ( انتظام نيز با هويدا و منصور در اشتوتگارت بوده است. ) هويدا در سال 1960 به عضويت هيئت مديرأ شركت ملي نفت ايران درآمد.
منصور به منظور كمك به شاه، در اجراي برنامأ اصلاحي وي در سال 1963 حزب ايران نوين را تشكيل داد. اين حزب پس از انتصاب منصور به دبيركلي و هويدا به عنوان معاون وي، در 15 دسامبر رسماً داير گرديد. هنگامي كه منصور در مارس 1964 نخست وزير شد، هويدا را به عنوان وزير دارايي منصوب نمود. وي در سمت وزير دارايي در مذاكرات بين سازمان كشورهاي صادركنندأ نفت ( اوپك) و كنسرسيوم شركت نمود كه منجر به عقد يك موافقتنامه جديد اشتراك در منافع كه براي ايران سودآورتر بود، گرديد. وي پس از نخست وزير شدن و تا ماه مي 1965 سمت وزارت دارايي را همچنان حفظ نمود.
وي از سمت دبيركلي حزب (كه پس از فوت منصور به ارث برده بود) استعفا داد، زيرا احساس مي كرد سمت نخست وزيري و سمت بالاي حزبي نبايستي توسط يك شخص احراز شود.
مسافرت
هويدا به عنوان نخست وزير، 30 مسافرت خارجي داشته كه در حدود 30000 مايل طي طريق نموده است. وي در سال 1966 از اروپا ديدار نمود و در سال 1967 به اتحاد جماهير شوروي سفر كرد. وي در سال 1968، مسافرت بسيار موفقيت آميزي به واشنگتن داشت. شخصيت گرم وي بر آمريكائيهايي كه ملاقات كرده، تأثير بسيار عالي گذاشته است. وي اين فرصت را يافت تا با دكتر كيسينجر مباحثه كوتاهي داشته باشد. هويدا در سال 1969 به آلمان غربي، پاكستان، تركيه، مراكش، فرانسه و اتحاد جماهير شوروي سفر نمود. در سال 1970 در مراسم تدفين ناصر ، رئيس جمهور مصر ، شركت نمود. وي در سال 1971 از فرانسه، بلغارستان، سنگال، بلژيك، روماني، فرانسه و يوگسلاوي بازديد كرد. در سال 1972 در طي سفر ده روزأ شهبانو فرح به جمهوري خلق چين وي را همراهي نمود. هويدا تا سال 1973 به كابل ، پاريس، لندن، مسكو (دوبار)، ورشو، تونس و عمان سفر كرد.
پاورقي