نگاهي به فعاليت هاي امدادگران و اهميت وجودي آنان
بشر دوستاني خطرپذير در حوادث زندگي (بخش نخست)

صديقه توانا
وقتي صداي شلاق امواج سنگين دريا خبر از طوفاني مهيب دارد و در چشم برهم زدني همه چيز را با خود به زير آب مي برد و خانه ها را ويران مي سازد، وقتي زمين دهان باز مي كند و همه چيز را در خود مي بلعد، وقتي در برابر كوههاي سر به فلك كشيده و استوار تاب مقاومت نمي توان آورد و تسليم صخره هاي سخت بايد شد، وقتي جاده هاي پرپيچ شمال يا گردنه هاي حيران و اسدآباد و هزارچم تو را گرفتار برف و بوران و ناهمواري هاي خود مي كند يا وقتي دختركان فلسطيني را غرق در خون مي بيني و اينكه چگونه دشمنان صهيونيستي پير و جوان را از خانه و كاشانه شان بيرون مي كنند، ديگر دلت طاقت اين همه سختي، خشونت و بي عدالتي را تاب نمي آورد و در اين هنگامه هاي پرهياهو است كه جوانان، مردان و زنان روزهاي سخت و نوع دوست وارد ميدان مي شوند و چتر نجاتشان را بر سر آسيب ديدگان، نيازمندان، گرفتاران و محرومان مي گشايند، خود را به آب و آتش مي زنند تا كمترين آسيبي به هم نوعان و هم وطنانشان نرسد و در اين راه از هيچ گونه حمايت مادي و معنوي دريغ نمي ورزند و بي محابا هرچه دارند در طبق اخلاص تقديم مي كنند.
انسانها هميشه در امنيت، آسايش و آرامش نيستند و گاه حوادث طبيعي و غيرطبيعي اين آرامش را به هم مي زند. گسترش شهرنشيني و پيشرفت علم و صنعت گرچه جان هزاران نفر را در دنيا مي گيرد و آسيب هاي متعددي وارد مي كند اما همه دولتها براي حفظ امنيت و سلامت شهروندان و جامعه مي كوشند تا توان خود را در برخورد با حوادث افزايش دهند تا هنگام بروز حادثه بتوانند از جامعه و كشورشان دفاع كنند و در اين بين ايران هم از اين قاعده مستثني نيست.
با توجه به اينكه كشورمان يكي از كشورهاي حادثه خيز دنياست، مسئولان هم به فكر راه چاره هستند و در شرايط سخت و بحراني و بروز حادثه به ياري نيازمندان مي شتابند. هر وقت نداي ياري طلبي حادثه ديدگان به گوش مي رسد، مردان و زنان روزهاي سخت، جوانان و انسانهاي آموزش ديده صبور و نيكوكار فقط براي رضاي حضرت حق به كمك مي آيند و دردها را تسكين مي بخشند. حال اينكه اين بشردوستان فعال در جمعيت هلال احمر با چه انگيزه اي وارد ميدان مي شوند و چه نقشي در پيشگيري از حوادث دارند و فعاليتهاي جمعيت هلال احمر و كميته بين المللي صليب سرخ در مواقع ضروري چيست، مهم ترين محورهاي مورد بحث در دو شماره گزارش پيش روست.
خدمت داوطلبانه
امروز روز جهاني صليب سرخ و هلال احمر است. خدمت داوطلبانه به عنوان هدف و انگيزه اصلي تشكيل نهضت هاي بين المللي صليب سرخ و هلال احمر مطرح بوده است.
دكتر محمود مظفر، رئيس سازمان امداد و نجات جمعيت هلال احمر كشور در گفت وگو با گزارشگر كيهان در مورد سوژه گزارش با بيان مقدمه فوق مي گويد: «اين خدمت بدان معناست كه اين جمعيت ها به عنوان پلي ميان توانمندان و نيازمندان ايفاي نقش نموده، با سازماندهي و برنامه ريزي نيروهاي داوطلب و جمع آوري كمكها و هداياي نيكوكاران در زمان نياز آسيب ديدگان به ياري آنها مي شتابند.»
دكتر مظفر مي گويد: «هلال احمر جمعيتي با خدمات داوطلبانه است و محور اصلي كار هلال احمر بر مبناي كارهاي داوطلبانه مردم است، جمعيت هلال احمر جايي در جامعه است كه مردم مي توانند براي تخليه انگيزه و احساسات بشردوستانه خود به آنجا مراجعه كنند.»
وي با اشاره به اينكه خدمت داوطلبانه به اين دليل كه از طرف انسانهاي داوطلب، براي التيام رنج و آسيب هم نوعان صورت مي گيرد و همه رايگان است، خاطرنشان مي كند: «اين كمكها بدون هيچ توقعي انجام مي شود و خيريه است. چرا كه همه انسانها ممكن است در يك موقعيت اضطراري به كمك و مساعدت ديگران نياز داشته باشند و آناني كه امروز كمك دهنده هستند، ممكن است فردا گيرنده كمك باشند.»
وقتي به دكتر مظفر مي گويم آيا خدمات هلال احمر فقط به زمان حادثه منجر مي شود، اين طور پاسخم را مي دهد: «فعاليتهاي بشردوستانه مردم با عضويت در جمعيت هلال احمر، فقط مخصوص زمان حادثه نيست، در تمام طول سال فعاليتهاي مختلفي توسط اعضا صورت مي گيرد، مثلاً برخي از پزشكان وقت خود را صرف آموزش رايگان به امدادگران جوان مي كنند و در طول سال هم مانورهاي آموزشي، مسابقات متعدد، اردوها و همايش هاي مختلف آموزشي براي آمادگي اعضا و داوطلبان برگزار مي شود، ضمن اينكه رسيدگي به مناطق محروم و دستگيري از نيازمندان هم جزو وظايف دائمي ماست.»
رئيس سازمان امداد و نجات هلال احمر كشور نيز در ادامه با اشاره به اينكه سازمان امداد نجات يك سازمان پشتيباني در جمعيت هلال احمر مي باشد، اضافه مي كند: «از جمعيت 2 ميليوني داوطلب هلال احمر، 50 هزار نفر در سراسر كشور در بخش امداد و نجات به صورت تخصصي در كوهستان، جاده و سيلاب و آوار مشغول به كار هستند. كه سه گروه داوطلب شامل كارمند و كارگر و... نوجوانان آموزش ديده و مردم عادي اعضاي كمك رسان ما را تشكيل مي دهند و اين اعضا در مواقع حادثه و بحراني به ياري نيازمندان مي شتابند.»
به آقاي مظفر مي گويم به نظر شما نيروي جوان يا كارگر يا مردم عادي تا چه حد مي توانند پشتيبان خوبي براي حادثه ديدگان باشند و آيا اين گروهها از عهده كمك در زمان بروز حادثه برمي آيند، كه در پاسخم مي گويد: «درسال گذشته با 30 هزار حادثه در كشور روبه رو بوديم و با توجه به اينكه ايران يكي از پرحادثه ترين كشورها در دنياست، انصافا طي اين سالها جوانان و گروههاي داوطلب جمعيت، بخصوص سازمان امداد و نجات، نشان دادند كه در مواقع لازم بخوبي از عهده كار برمي آيند چون در طول سال و به طور مداوم توسط مربيان آموزش هاي لازم را كسب مي كنند و هر روز هم در صدد ارتقاي آموزش آنها هستيم.»
اصول هفت گانه نيروهاي امداد رسان
جمعيت هاي هلال احمر و صليب سرخ در سراسر جهان وظيفه دارند براساس اصول هفت گانه نسبت به ارائه خدمات انسان دوستانه و حمايت از مددجويان اقدام نمايند. اين اصول هفت گانه شامل انسانيت، بي غرضي، بي طرفي، عدم وابستگي، خدمات داوطلبانه، يگانگي و جهان شمولي است.
احمد صادقي، مديرعامل جمعيت هلال احمر استان تهران در گفت وگو با گزارشگر كيهان ضمن تعريفي از هلال احمر به وظايف متعدد اين جمعيت اشاره مي كند و مي گويد: «خدمات امداد و نجات در زمان حادثه، ارائه فعاليتهاي عام المنفعه در زمان غيرحادثه، ارائه خدمات توانبخشي، آموزش همگاني، جست و جوي مفقودين در زمان حادثه مثل جنگ و درمان خارج از كشور نيز از جمله اين وظايف است.»
از آقاي صادقي سؤال مي كنم مگر ما در كشورهاي ديگر هم به صورت ثابت جمعيت هلال احمر داريم، مي گويد: «جمهوري اسلامي ايران در 27كشور خارجي از جمله حاشيه خليج فارس، دبي، افغانستان، عراق، لبنان، كشورهاي آفريقايي و آمريكاي جنوبي نيز هلال احمر دارد كه وظيفه آن ارائه خدمات به همنوعان است.»
از مديرعامل جمعيت هلال احمر استان تهران در مورد تفاوت فعاليت هاي صليب سرخ و جمعيت هلال احمر سؤال مي كنم كه وي مي گويد: «يكي از اصول اساسي نهضت جهاني صليب سرخ و هلال احمر خدمات داوطلبانه است و در واقع نه تنها هيچ تفاوتي با يكديگر ندارند بلكه در جهت تحقق اين اصل هم اكنون در 178كشور دنيا سازمانها و مؤسسات داوطلبانه وابسته به جمعيت هاي ملي صليب سرخ و هلال احمر فعاليت مي كنند. بنابراين، اين سازمان ها وظيفه دارند در راستاي اهداف نهضت بين المللي صليب سرخ و هلال احمر با بسيج كليه توان و انسانيت خود را نسبت به بهبود زندگي مردم آسيب پذير نشان دهند و در كشورما هم جمعيت هلال احمر اهدافي جز اين ندارد. اما تنها تفاوت جزيي جمعيت صليب سرخ و جمعيت هلال احمر فقط در عناوين آن است كه در كشورهاي اسلامي به جمعيت هلال احمر و كشورهاي غيراسلامي به صليب سرخ مشهور است كه آن هم به بنيانگذار صليب سرخ و پرچم آن كشور يعني كشور سوئيس برمي گردد.»
آقاي صادقي كه خود يك امدادگر است و بسيار در صحنه حوادث حاضر شده است با اشاره به اينكه مهم ترين خصوصيت يك امدادگر حس نوع دوستي و ايثار است، به ذكر يكي از خاطرات تلخ اما شيرين روزهاي خدمتش مي پردازد و مي گويد: «گرچه حوادث بزرگ و سخت را به عنوان تلخ ترين خاطرات مي شناسيم، اما از آن به عنوان يك پرونده درخشان براي امدادرساني نگاه مي كنيم چون در كنار آن تجربه كسب مي كنيم.
وي به بارش برف سنگين در سال 86 در حوزه استحفاظي خود و بسته شدن جاده هاي مواصلاتي اشاره مي كند و مي گويد: «در آن هنگام نيروهاي امداد ظرف مدت دو شب 10هزار نفر را اسكان اضطراري و از مرگ حتمي نجات دادند، همچنين يادم مي آيد شب اول كه در پايگاه حضور داشتم خانواده چهارنفره اي را ديدم كه در بدترين شرايط دستهايشان را روي هم گذاشته و با يكديگر خداحافظي مي كردند كه به گفته يكي از آنها شاهد ديدن دست پنجمي شدند كه آنها را از مرگ نجات داد و اين دست، دستي نبود جز دست قرمز امدادگران.»
2ميليون داوطلب در جمعيت هلال احمر
جمعيت هلال احمر ازچند سازمان و زير مجموعه مختلف شامل سازمان امداد و نجات، سازمان جوانان هلال احمر و سازمان داوطلبان تشكيل شده است كه هركدام از اعضاي اين گروهها با پايبندي به اصول هفت گانه نهضت بين المللي صليب سرخ و هلال احمر مثل انسانيت، بي غرضي و خدمات داوطلبانه در شرايط خاص به ياري نيازمندان مي شتابند.
آقاي پورطلوعي، رئيس سازمان داوطلبان جمعيت هلال احمر نيز در گفت وگو با گزارشگر كيهان با بيان توضيحات بيشتري در مورد وظايف و اهداف اين سازمان، اين طور مي گويد: «اين سازمان يكي از قديمي ترين سازمانهاي جمعيت هلال احمر است كه بيش از 50 سال قدمت و در حال حاضر هم حدود 2ميليون نفر داوطلب دارد كه از اين بين 500 هزار نفر از آنها در اين سازمان مشغول به فعاليت هستند.»
پورطلوعي اضافه مي كند: «سازمان داوطلبان به منظور احيا و تحقق اصل خدمات داوطلبانه، با هدف حمايت از اقشار آسيب پذير ازطريق سازماندهي و بهره گيري از توان و مساعدت افراد و اقشار توانمند تشكيل شده و خدمات متنوعي چون كمك به بيماران محروم، حمايت از كودكان آسيب ديده و باقيمانده از حوادث و سوانح، كمك به آسيب ديدگان باقيمانده از زلزله، سيل و بلاهاي طبيعي و مشاركت در جذب كمكهاي مردمي براي جبهه هاي جنگ و... را ارائه مي دهد.»
از آقاي پورطلوعي سؤال مي كنم كه كمكهاي سازمان داوطلبان به چه صورت انجام مي گيرد؟ آيا كمكها صرفا نقدي است كه در پاسخم مي گويد: «در بخش پذيرش داوطلبان، برخي فقط براي حق عضويت پول پرداخت مي كنند و چون اغلب كار آزاد دارند و زمان حضور در صحنه برايشان مقدور نيست فقط كمكهاي مالي خود را ازطريق پرداخت حق عضويت به سازمان ارسال مي كنند كه تعداد اين گروه حدود 50 هزار نفر مي باشد، برخي داوطلب حضور براي كمك رساني در زمان سيل و زلزله هستند و از خدمات آنها بهره مند مي شويم، گاهي افراد با خون دهي به اين سازمان كمك مي نمايند طوري كه 10 درصد از خون سالم داوطلبان به چرخه بانك خون اهداء مي شود، 2هزار پزشك در ايام خاص در كاروان سلامت سازمان حضور دارند و به روستاهاي محروم اعزام مي شوند ضمن اينكه در تمام طول سال هم پزشكاني براي ويزيت رايگان بيماران به مناطق نيازمند سركشي مي كنند.»
پورطلوعي همچنين به تعداد پايگاه هاي سازمان داوطلبان مستقر در مساجد اشاره مي كند و مي گويد: علاوه بر 760 پايگاه داوطلبين كه در مساجد داريم، 333 پايگاه هم به عنوان خانه داوطلب در محله ها و مساجد داير است كه در هر يك از آنها 41 نفر در ايام عادي آموزش هاي لازم امدادي را فرامي گيرند.»
از وي مي پرسم وضعيت امدادرساني ما در مقايسه با ساير كشورها چگونه است كه خيلي قاطعانه مي گويد: «در بحث امدادرساني، برخي از كشورها ادعا مي كنند از ما جلوتر هستند اما ايران جزو 5 كشور برتر در زمينه امدادرساني است و از نظر ابزار و ادوات وسايل رهاساز رتبه اول را داريم.»
وي براي شاهد صحبتهاي خود مي گويد: «در كل دنيا از بين 6 ميليارد جمعيت حدود 100 ميليون نفر داوطلب داريم، حال آنكه از بين جمعيت 70 ميليوني ايران، 2 ميليون نفر داوطلب هلال احمر هستند.»
صلح و جنگ مطلق وجود ندارد
هميشه ديده ايم كه هر وقت سيل يا زلزله اي اتفاق مي افتد يا جنگي درمي گيرد، خيلي سريع پس از اتمام اين حوادث ناگوار، نيروهاي سفيدپوشي كه نشان صليب سرخ يا هلال احمر بر سينه دارند، در سر صحنه حاضر مي شوند و به ياري آسيب ديدگان مي شتابند. اين نيروهاي سفيدپوش و اين كمك ها توسط نهضت بين المللي صليب سرخ و هلال احمر در سراسر دنيا انجام مي شود، حال اين كه كميته بين المللي صليب سرخ به عنوان عضوي از اين نهضت چند نيرو دارد و تفاوت آن با جمعيت هلال احمر چيست و آيا صرفاً كميته وظيفه دارد در زمان وقوع جنگ وارد ميدان شود؟ اينها سؤالاتي است كه از آقاي پيرريتر رئيس نمايندگي كميته بين المللي صليب سرخ در ايران مي پرسم و وي با صبر و حوصله به تك تك آنها پاسخ گفت.
آقاي پيرريتر ضمن ارائه تعريفي از كميته بين المللي صليب سرخ و زمان تأسيس آن چنين مي گويد: «علي رغم تلاش هاي گسترده پس از دو جنگ جهاني براي دستيابي به صلح همچنان درگيريهاي مسلحانه، وجه غالب حيات انساني است، هنوز هم به كارگيري اسلحه روش حل و فصل اختلاف ميان برخي دولتها، مردم و گروه هاي قومي است، روشي كه با مرگ و رنج همراه است و كميته بين المللي صليب سرخ 150 سال قبل يعني يك قرن و نيم پيش در پي شناسايي چنين واقعيت تلخي توسط «هانري دونان» يك شهروند سوئيسي تأسيس شد و در پي آن 4 معاهده بين المللي نيز به تصويب رسيد كه در حال حاضر 194 كشور عضو آن معاهده هستند و جالب است بدانيد كه تعداد اعضاي آن دو كشور بيشتر از كشورهاي عضو سازمان ملل مي باشد و اين كنوانسيون، جهاني ترين قراردادها و توافق نامه هاي بين المللي است.»
رئيس كميته بين المللي صليب سرخ در ايران به اهداف و فعاليتهاي اين كميته اشاره مي كند و مي گويد: «هدف كميته حفظ حدي از انسانيت در اثناي جنگ است و اصل راهبردي آن وجود محدوديت حتي در زمان جنگ است، محدوديت هايي در مورد چگونگي هدايت جنگ و چگونگي رفتار رزمندگان؛ بنابراين مجموعه قواعدي كه باتوجه به اين هدف ايجاد و از سوي تقريباً همه دولتها در جهان تأييد شد به حقوق بين المللي بشردوستانه معروفند و كنوانسيونهاي ژنو پايه هاي اصلي اين حقوق مي باشند، اين نقش ويژه را دولتها در اسناد مختلف حقوق بشردوستانه برعهده صليب سرخ گذاشته است.»
از آقاي پيرريتر در مورد فعاليتهاي كميته در زمان جنگ و صلح سؤال مي كنم كه وي در توضيحات مفصلي به فعاليتهاي كميته در زمان جنگ تحميلي ايران و عراق و اقدامات پس از آن استناد مي كند و مي گويد: «در زمان جنگ وظيفه پزشكان كميته بسيار زياد است چرا كه آنها كار درمان را برعهده دارند . باتوجه به نيازهاي در حال حاضر افغانستان، تعداد كادر پزشكي كميته در افغانستان بسيار زياد است. از آقاي پيرريتر مي خواهم در مورد وظايف كميته در زمان صلح هم توضيح دهد كه وي اين طور مي گويد: «واقعاً زمان صلح و جنگ مطلق نداريم و بشر هميشه از حالت جنگ به صلح و برعكس حركت مي كند. شما مشاهده كنيد الان 20 سال از جنگ ايران و عراق مي گذرد اما برخي از مردم هنوز با عواقب آن درگير هستند، 60 هزار مفقود از هر دو طرف به جا مانده كه خانواده هاي آنها منتظرند تا خبري در مورد عزيزانشان به دست آورند و حمايت از غيرنظاميان و قربانيان نظامي، بازديد از اسراي جنگي و بازداشتيان، جست وجو براي يافتن مفقودين، انتقال پيام ميان اعضاي خانواده هايي كه در نتيجه جنگ از يكديگر جدا شده اند، پيوند دوباره اعضاي خانواده ها و گسترش دانش حقوق بين الملل بشردوستانه و نظارت بر رعايت اين حقوق همه از ماموريتهاي كميته بين المللي صليب سرخ است و ما هم تمام تلاش خود را براي تسكين اين آلام و رنج ها به كار مي بريم.»
گزارش روز