سنگربانان دانشگاه

به شما دانشجوها مي گويم، سنگربان اين سنگر -دانشگاه- شماييد؛ مواظب باشيد خاكريزهاتان سست نشود؛ دائم خاكريزها را ترميم كنيد. خاكريزها، خاكريزهاي فرهنگي و فكري است؛ اين ها را ترميم كنيد. خودسازي فكري و اخلاقي و انقلابي دروني دانشجويان يك فريضه است-چه هر دانشجويي نسبت به خودش، چه به معناي درون دانشگاه و محيط دانشگاه- اين خودسازي، همان ترميم خاكريزها و سنگرهاست.
بيانات رهبر معظم انقلاب در جمع دانشجويان و اساتيد دانشگاه صنعتي امير كبير، 1379/12/9.

علل مهاجرت نخبگان ايران به خارج از مرزها چيست؟ (بخش نخست)

هادي مصدق
«درهاي ما به روي همه ي ملت ها باز است.» اين شعاري است كه روي تابلوي اعلانات دانشگاه «ام.آي.تي» آمريكا خود نمايي مي كند. شايد اولين نكته اي كه ديدن اين تابلو به ذهن ما ايرانيان متبادر مي سازد، اين باشد كه«درهاي ما هم براي خروج همه ي ملت باز است!»
مهاجرت نخبگان چيست؟ علل و عوامل آن كدام است و چگونه مي توان از آن جلوگيري كرد؟
مهاجرت نخبگان عبارت است از روند عزيمت افراد متخصص و آموزش ديده از يك كشور يا بخش اقتصادي به كشور يا بخش ديگر كه غالباً به منظور حقوق و مزاياي بهتر يا شرايط بهتر زندگي صورت مي گيرد. - Sami. 2002 -
پديده ي مهاجرت نخبگان و متخصصان به خارج از مرزها براي نخستين بار در دهه ي 1960م. به صورت مهاجرت انديشمندان، متخصصان و صاحب نظران كشورهاي در حال توسعه به ايالات متحده ي آمريكا، كانادا و اروپاي غربي و اقامت آن ها در اين مناطق،ظهور و بروز يافت. بدين ترتيب، سرمايه ي اصلي كشورهاي در حال توسعه كه نيروي انساني متخصص است به بهاي ارزان در اختيار كشورهاي توسعه يافته قرار مي گيرد و كشورهاي در حال توسعه هر ساله ميلياردها دلار از راه مهاجرت مغزها از دست مي دهند.
در محاسبات اقتصادي كشورهاي صنعتي، جذب هر فرد تحصيل كرده با مدرك كارشناسي ارشد يا دكترا از كشورهاي در حال توسعه چند ميليون دلار سود عايد آن ها مي كند . اين در حالي است كه كشورهاي در حال توسعه به رغم دارا بودن 80 درصد جمعيت جهان، تنها 20 درصد درآمد جهان و 1 درصد توان علمي جهان را در اختيار دارند. -طلوع،1379-.
در ايران پديده ي مهاجرت نخبگان و متخصصان به خارج از مرزها به عنوان يك آسيب اجتماعي سابقه اي بيش از 40 سال دارد و به دوران پيش از انقلاب باز مي گردد. بنابراين اين تراژدي غمناك هر روز پيچيده تر شده و ابعاد جديدتري را به خود اختصاص مي دهد. به نحوي كه هم اكنون در ايران، بسياري از ورودي هاي دانشگاه ها و مراكز آموزش عالي با رتبه ي دو رقمي -1-99-، در سال دوم تحصيل براي ادامه ي تحصيل پس از دوره ي كارشناسي، نامه اي از بهترين دانشگاه هاي دنيا با بهترين امكانات دريافت مي كنند.
دانشگاه هاي برتر كشور تبديل به مكاني براي ترانزيت نخبگان شده و اساتيد نقش واسطه را در اين بين ايفا مي كنند. برگزاري المپيادهاي علمي، جشنواره ي خوارزمي، صدها همايش و كنفرانس كه با پول بيت المال برگزار مي شود، اگر هيچ سودي نداشته باشد حداقل در اين زمينه فعالانه مؤثر بوده و راه را براي افرادي كه قصد خروج از كشور را دارند، هموار مي كند.
نظريه هاي علل و عوامل مهاجرت نخبگان
رويكردهاي نظري كه براي توضيح و تبيين پديده ي مهاجرت نخبگان ارايه شده اند، بيش تر به تبيين علل و عوامل بروز اين پديده پرداخته اند. برخي از اين آرا و نظريه ها پيرامون اصل پديده ي مهاجرت عرضه شده اند و نمي توانند در تمامي شرايط، مسأله ي مهاجرت نخبگان را توضيح دهند.
اين نظريه ها در نهايت قادرند در تركيب احتمالي با يك ديگر براي تبيين مسأله ي مهاجرت نخبگان به كار آيند. بديهي است به فراخور حال و با توجه به موقعيت هاي مكاني و زماني خاص مي توان از اين ايده ها و تلاش هاي نظري در پژوهش هاي تجربي بهره گرفت.
نظريه ي محروميت نسبي
«منگالام» و «شوارز وللر» معتقدند كه مهاجران بر اساس سلسله مراتبي از ارزش ها با هدف هاي با ارزش براي مهاجرت تصميم مي گيرند. وقتي وضعيت اجتماعي موجود نتواند نيازهاي فرد را در حداقل مقدار برآورد كند، افراد فكر حركت به مكان هاي ديگر را در سر ميپرورانند و به جاهايي كه به نظر آنان، شانس بهتري براي برآوردن نيازهاي برآورده نشده و رفع محروميت محسوس خود خواهند داشت، حركت مي كنند. -لهسايي زاده، 1368-. نظريه ي مركز- پيرامون طبق اين نظريه، مهاجرت معلول ماهيت و ساختار در حال گسترش بازار جهاني است. اين امر نتيجه ي طبيعي جدايي و جابه جايي است كه ناگزير در فرآيند توسعه ي سرمايه داري اتفاق مي افتد. ريشه اين پديده به نوعي از توسعه سرمايه داري اتفاق مي افتد. ريشه ي اين پديده به نوعي مرتبط با ناموزوني در انباشت سرمايه و درجه ي توسعه در كشورهاي توسعه يافته به عنوان مركز و كشورهاي در حال توسعه به عنوان پيرامون مي باشد -مسي و ديگران، 1364-.
و به عقيده ي «محسني»، در اين گونه نظامها، سرمايه گذاري روي تخصص هاي سطح بالا، منجر به خلق تقاضاهايي مي شود كه چون در داخل برآوردني نيست، به بيرون انتقال مييابد و ما شاهد مهاجرت گسترده ي نيروهاي متخصص به سمت كشورهاي توسعه يافته هستيم. هم چنين عامل گسستگي رابطه ي تحقيق و توسعه با توليد در اين كشورها نيز مزيد علت مي شود. -محسني، 1381-
نظريه ي بازار كار دوگانه
طبق اين ديدگاه، مهاجرت هاي بين المللي ناشي از تقاضاي دروني نيروي كار در جوامع نوين صنعتي مي باشد. «پيور»، يكي از مدافعان اين نظريه، استدلال ميكند كه مهاجرت بين المللي، به وسيله ي تقاضاي دايمي براي نيروي كار مهاجر ايجاد مي شود كه با ساختار اقتصادي ملت هاي توسعه يافته در ارتباط است -مسي و ديگران، 1364-.
نظريه ي شكار مغزها
مطالعات متفكران روسي به نام هاي «آواكف» و «گاوريلوكف» بيشتر بر نقش استعمار نو در تبيين پديده ي مهاجرت مغزها تأكيد نموده و به همين دليل در روسيه از اصطلاح «شكار مغزها» ]1[ به جاي فرار مغزها و يا از تعابيري هم چون سرقت مغزها و قاچاق سلول هاي خاكستري استفاده مي شود. در اين تحليل بر اساس نوع مناسبات توليدي كشورها و نظريه هاي مربوط به توسعه ي نظام هاي اقتصادي و اجتماعي در قالب سرمايه داري و در اوج خود، امپرياليسم، عوامل برون زاي خروج نيروهاي متخصص، محوريت بيشتري مي يابد.
به طوري كه فشار استعمار نو، مداخله هاي امپرياليستي، كودتاهاي برون زا، چرخش ها و دگرگوني هاي غيرمنتظره ناشي از روابط داخلي قدرت و غيره، همه از زمره ي عوامل بي ثباتي سياسي به شمار ميروند كه روشنفكر و فعاليت او را مختل مي كنند. چنان كه وي با روي آوردن به كار در كشورهاي امپرياليستي احساس امنيت نسبي بيشتري مي كند - Zoltam 1976 -.
نظريه ي اجتماعات پژوهشي
اين نظريه بيان مي كند كه دانش در يك فرآيند گروهي با شكل گيري مناسبات منحصر به فرد، خلق و توليد مي شود. اين مناسبات از آنجا كه در پيوند با مجموعه هاي انساني و فن آوري خاص متولد مي شود، موجب مي گردد «اجتماعات پژوهشي» ]2[ قابل مشابه سازي نباشند. از اين رو پژوهشگران در صورت فقدان شكل گيري اين مناسبات به سمت فضاها و مجامع علمي بيرون كشانده مي شوند تا هويت خود را حفظ كرده و استمرار بخشند -ذاكر صالحي، 1379-. از اين اجتماعات برخي ها به دانشكده ي نامريي و برخي ديگر به جوامع اجتماعي- شناختي تعبير كرده اند. -بپتيست، ميير و ديگران، 1999-
جهاني شدن
اين نظريه بيان مي كند كه «حركت» خصيصه ي جوامع انساني است. روند جهاني شدن مشتمل بر به حركت در آمدن آزاد سرمايه، اطلاعات، كالا و نيروي كار و تحول در ساز و كار اين حركت هاست. -مجتهدزاده، 1380- در عصر جهاني شدن، با فشرده شدن زمان و مكان، متخصصان در هر نقطه از عالم مي توانند مرزهاي سياسي و جغرافيايي را پشت سر گذاشته، با ورود به شبكه ها، به استخدام شركت هاي بين المللي در آمده در توليد علم جهاني شريك شوند و تخصص خود را در اختيار طرح هاي مختلف قرار دهند.
از آثار اين پديده، كم رنگ شدن احساس مليت و شكل گيري «شهروندي جهاني» است. توسعه ي فن آوري اطلاعات و ارتباطات و تشديد روند جهاني شدن هم در بعد اقتصادي و هم فرهنگي به باز تعريف و تغيير شكل فرار مغزها انجاميده است. اين رويكرد، پديده ي فرار مغزها را امري واقعي، طبيعي و انكار ناپذير مي داند.
نظريه ي نظام آموزش اقتباسي
«احسان نراقي» مشاور شاه مخلوع درسال 1356 نخستين علت فرار مغزها از كشورهاي در حال رشد را به نظام آموزشي آن ها مربوط مي داند. او اعتراف مي كند: «در بيشتر كشورهاي در حال رشد، يك نظام آموزشي به تقليد از الگوهاي آموزشي كشورهاي اروپايي به وجود آمده است.
مشكل اصلي اين نظام هاي آموزشي اين است كه آن ها در اصل، مطابق احتياجات و سوابق فرهنگي و مدني و اجتماعي خاصي به وجود آمده بود و تقليد از آن براي كشورهايي كه داراي اين سوابق نبودند، نمي توانست سودمند باشد.» به اذعان نراقي : «چنين تقليدي باعث مي شود كه توجه جوانان اين كشورها به كشورهايي معطوف شود كه به وجود آورنده اين نظام آموزشي بوده اند. به عبارت ديگر، محصولي كه چنين نظام اقتباس شده اي به بار مي آورد، باب بازار كشورهايي بود كه در اصل، اين نظام را به وجود آورده بودند.»
¤ دانشجوي كارشناسي ارشد مديريت آموزشي دانشگاه تهران

گله مندي معاون وزير علوم از ناديده گرفتن برخي مباحث در بودجه فرهنگي دانشگاه ها

معاون فرهنگي اجتماعي وزارت علوم از ناديده گرفتن مباحث مطرح شده در بودجه فرهنگي دانشگاه ها كه از سوي دولت به مجلس ارائه شده ، گله كرد.
غلام رضا خواجه سروي معاون فرهنگي اجتماعي وزارت علوم در گفت وگو با فارس از پيشنهاد اين معاونت براي بودجه فرهنگي سال آينده دانشگاه ها خبر داد و گفت: پيشنهاد شده بود كه بودجه معاونت فرهنگي از ساير معاونت هاي وزارت علوم مجزا شود.
به گفته وي معاونت فرهنگي وزارت علوم مبلغ 50 ميليارد تومان براي بودجه فرهنگي دانشگاه ها پيشنهاد داده بود و رئيس جمهور نيز دستور آن را صادر كرده بود ضمن اينكه 110 نفر از نمايندگان مجلس نيز در حمايت از اين مبلغ طوماري امضا كرده و به معاونت راهبردي رئيس جمهور ارايه داده بودند.
معاون فرهنگي اجتماعي وزارت علوم سرانه فرهنگي دانشگاه ها براي دانشجويان را نفري 100 هزار تومان، اعضاي هيئت علمي دانشگاه ها نفري 500 هزار تومان و كاركنان دانشگاه ها 200 هزار تومان اعلام كرد.
به گفته وي همچنين براي دانشجويان شبانه و مؤسسات غيرانتفاعي نيز مضربي از 100 هزار تومان درنظر گرفته شود چرا كه نمي توان در مباحث فرهنگي دانشجويان شبانه و دولتي را از يكديگر جدا كرد، ضمن اينكه هر دانشجو در مؤسسات غيردولتي سالانه 21 هزار تومان براي مباحث فرهنگي پرداخت مي كند.
وي با گله از ناديده گرفته شدن مباحث مطرح شده در بودجه فرهنگي ارايه شده از سوي دولت به مجلس، خاطرنشان كرد: اميدواريم با هماهنگي كه با كميسيون هاي فرهنگي و آموزش، تحقيقات و فناوري مجلس صورت مي پذيرد، پيشنهادها در بودجه فرهنگي دانشجويان لحاظ شود.
به گفته وي در حال حاضر سرانه فرهنگي هر فرد ايراني 48 هزار و 800 تومان از بودجه فرهنگ عمومي است و پيشنهاد ما اين بود كه براي دانشجويان اين مبلغ 2 برابر شود.

در شب ميلاد رسول اكرم(ص) صورت گرفت؛
تشرف دانشجوي آمريكايي به دين مبين اسلام

مونيكاويت، دانشجوي آمريكايي در شب ميلاد رسول اكرم(ص) طي مراسمي با حضور نماينده ولي فقيه در استان قزوين به دين مبين اسلام مشرف شد.
به گزارش خبرگزاري دانشجو از قزوين در شب ميلاد حضرت محمد مصطفي(ص) و امام صادق(ع)، مونيكاويت با حضور در محضر امام جمعه و نماينده ولي فقيه در استان قزوين به دين مبين اسلام مشرف شد.مونيكاويت، دانشجوي رشته روابط بين الملل در حوزه خاورميانه و سرباز سابق جنگ آمريكا و عراق در سال هاي 2005 و 2006 است.

لايحه بودجه91 و دانشگاه ها افزايش وام و تسهيلات دانشجويي

براساس لايحه بودجه سال 91 كه از سوي دولت به مجلس ارائه شده، براي دانشگاههاي برتر كشور اعتبار ويژه اي اختصاص يافته و همچنين ميزان وام و تسهيلات دانشجويي نيز نسبت به سال گذشته افزايش داشته است.
به گزارش مهر، در بخش درآمدهاي متفرقه بودجه سال 91، بندي با عنوان مازاد درآمد اختصاصي دانشگاه هاي علوم پزشكي درج شده كه رقم اين درآمد 000/000/ 7به ميليون ريال منظور شده است.
در بخش برآورد اعتبارات هزينه اي و تملك دارايي هاي سرمايه اي برحسب فصول، فصل بهداشت و سلامت اعتباري بالغ بر 140/433/260 -به ميليون ريال- منظور شده است. همچنين اعتبار فرهنگستان علوم پزشكي امسال در بودجه 91 معادل 734 / 37-به ميليون ريال- درنظر گرفته است.
بودجه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي در سال 91 در بخشهاي مختلف ديده شده است. بودجه اصلي به مبلغ كلي 18/243/799 به ميليون ريال است كه نسبت به سال گذشته كه بودجه اين وزارتخانه معادل
17/198/715 به ميليون ريال تعيين شده بود، رشد داشته است. موارد مختلف بودجه درنظر گرفته شده براي وزارت بهداشت به شرح ذيل است:
وزارت بهداشت ستاد وزارت بهداشت
3/362/799
وزارت بهداشتفعاليت هاي ورزشي دانشجويان پزشكي و پيراپزشكي8/000
وزارت بهداشتمازاد درآمد اختصاصي دانشگاه هاي علوم پزشكي000/000 7
وزارت بهداشتفعاليت هاي آموزشي و دانشجويي 944/361
وزارت بهداشتامور فناوري و تحقيقات پزشكي005/759
وزارت بهداشتتحقق قطب هاي علمي كشور815/16
وزارت بهداشتكمك به هزينه سرانه بيمارستانهاي آموزشي101/51
براي دانشگاههاي علوم پزشكي كه عهده دار خدمات آموزشي، پژوهشي، درماني و بهداشتي شهرهاي تحت پوشش هستند نيز بودجه سال 91 به صوت بندهاي مربوطه به هر موضوع مشخص شده است.
همچنين در لايحه بودجه سال 91 نيز اعتباراتي به انستيتو پاستور ايران تعلق گرفته كه اين اعتبار به ميزان 567 /573 به ميليون ريال برآورده شده است.
ميزان اعتبار بودجه صندوق رفاه وزارت بهداشت
در بودجه سال 91 اعتبار صندوق رفاه دانشجويان وزارت بهداشت 785 /518 به ميليون ريال درنظر گرفته شده است كه نسبت به سال گذشته كه اعتباري معادل 547/397 به ميليون ريال در نظر گرفته شده بود، رشد دارد.
وام شهريه در بودجه 91
در لايحه بودجه سال 91 همچون سال 90 نيز اعتبار موضوع وجوه اداره شده براي اعطاي وام قرض الحسنه با حداقل كارمزد و ارايه حمايتهاي مالي به دانشجويان از طريق صندوق هاي رفاه وزارتخانه هاي علوم، تحقيقات و فناوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، دانشگاه آزاد اسلامي و مراكز آموزش عالي غير انتفاعي به نسبت تعداد دانشجويان و بازپرداخت پس از فراغت از تحصيل دانشجويان و مبلغ شهريه و بازپرداخت مبلغ شهريه اعتباري معادل 700/000 /1 به ميليون ريال است.
در بودجه سال 91 در بند بخش برآورد اعتبارات متفرقه، براي تكميل و بهره برداري از خوابگاههاي دانشجويي حوزه وزارت بهداشت، 000 /120- ميليون ريال- بودجه در نظر گرفته شده است.
اختصاص بودجه به دانشگاههاي برتر ايراني در جهان اسلام كمك و حمايت مالي از دانشگاههاي برتر ايران در ميان دانشگاههاي جهان اسلام در بودجه سال 91 اعتباري معادل 000 /50 به ميليون ريال دارد.