گذري در بازار ميوه، آجيل و شيريني شب عيد
طعم شور و شيرين تنقلات در سال نو - بخش پاياني

حسن آقايي
عقربه هاي زمان در غوغاي پرشور و هيجان تداركات نوروز شتاب دارند. ساعات روز و شب در اين روزهاي پاياني 90 لحظه لحظه بي تابي هموطنان همانند مرواريد شبنم ها بر گل اميد زندگي و سرور عمومي متجلي مي شوند و... و شيريني فروشي، آجيل فروشي و ماهي و گل فروشي هاي سراسر ميهن مان و در پايتخت پرشكوه مان در روزهاي پيش روي مملو از جمعيت مي شوند. و ما هم شمار پاياني اين سري گزارش را با شيريني و آجيل پيش روي شما مي گذاريم!...
در گزارش هاي قبلي ديدگاه هاي برخي شهروندان و صحبت هاي آنان را منعكس كرده ايم همين طور با دست اندركاران آجيل و خشكبار و شيريني و مسئولان ذي ربط گفت وگو كرديم و در اين شماره پاياني ادامه همان مباحث را مي خوانيد.
قيمت ها نبايد بالا روند چون كه...
«خالدي» آجيل فروش درباره وضعيت نرخ و خريد آجيل شب عيد مي گويد: «امسال نرخ مجموعه آجيل گران شد و قاعدتا نبايد افزايش نرخ شب عيد داشته باشيم با توجه به اين كه مغازه داران خريدهاي شب عيد را انجام داده اند و از الآن قيمت ها براي فروشندگان معلوم است. بنابراين بعيد است كه نرخ آجيل براي مصرف نوروز جابه جا شود.»
از وي چگونگي خريد مردم را سؤال مي كنم كه چنين توضيح مي دهد: «هر كس برابر بضاعت اقتصادي خود آجيل مي خرد، بعضي مقدار زياد و برخي خيلي كم خريد مي كنند.» به او مي گويم ظرف دو سه ماه اخير برخي نرخ ها بالا رفته، مثلا پسته از حدود كيلويي 18 هزار تومان به 24 هزار تومان رسيده است. او علت افزايش را توأم با ارزش افزوده ارز صادراتي مي داند و مي گويد: «تأثير ارزش افزوده روي نرخ پسته معادل ارز خارجي است، در اين ارتباط بايد دولت نظارت بيشتري بر قيمت آجيل داشته باشد.»
آجيل فروش: قيمت ها
مناسب قشر كم درآمد نيست
«حاجي آقا» آجيل و خشكبارفروش ديگر درخصوص نرخ ها و توان اقتصادي مصرف كننده مي گويد: «مصرف مردم از زمان بالا رفتن نرخ ارز، كم و در نتيجه خريدشان هم افت كرده است. هر سال در اين موقع بيش از امسال خريد مي كردند. حالا كل خريد چند قلم آجيل برخي مردم حدود 50 هزار تومان است.» اتيكت هاي آجيل و خشكبار را مي بينم كه قيمت ها چندان مناسب براي قشر كم درآمد نيست. او ادامه مي دهد خريد مغز فندق 20 هزار فروش 22 هزار تومان، آجيل خوب درهم 13 هزار، پسته 23 تا 24 هزار، كشمش 7 هزار، مغز بادام ايراني 18 هزار تومان. بنا به گفته اين آجيل فروش تنها نرخ تخمه افزايش نيافته است. و برخي مردم براي مصرف شب عيدشان تخمه، كشمش و نخودچي مي خرند.»
«خانم زماني» به اتفاق خانم همراهشان مشغول خريد آجيل هستند. او با اين بيان كه سال هاست از اين مغازه آجيل و خشكبار به نرخ مناسب خريده حالا با توجه به نرخ مايحتاج روزمره زندگي و قيمت كنوني خشكبار، مي گويد: «مسئولان بايد كاري كنند تا تورم پايين بيايد تا همه بتوانند اجناس مورد نياز خود را تأمين كنند و قدرت خريد مردم متناسب با نرخ ها باشد.» خانم جوان همراه وي، هم مي گويد: «همسرم كار مي كند، خانه داريم، فرزند نداريم اما باز مشغلات قيمت و درآمد و هزينه ها است كه چطور زندگي را بگذرانيم و احساس آرامش و آسايش داشته باشيم.»
چتر پرواز قيمت ها روي سرزندگي
يك بازنشسته فرهنگي به نام مرتضوي مي گويد: «بگذاريد پيش از آن كه پاسخ شما را بدهم، بگويم دوران بازنشستگي كه مثلا زمان بهره بردن از بقيه عمر و فرصت آسايش است اما به واقع زمان غوطه ور شدن و مهندسي تناسب حقوق ماهيانه بازنشستگي و هزينه هاي صعودي و اياب و ذهاب اهل و عيال فرزندان و نوه ها است. ناچار خيلي از بازنشستگان نه تنها آرامش لازم فكري ندارند كه روي به اشتغال مناسب بنيه جسماني مي برند. حال پاسخ به پرسش شما درباره خريدهاي شب عيد من جمله آجيل، شيريني و تنقلات اين است كه نمي شود تأمين نكرد. گرچه خانواده ام از آن خانواده هايي نيست كه توقع خريد انواع آجيل درجه يك از فلان جا و شيريني از بهمان جا تهيه كنيم. به طور معمول از آجيل فروشي محله مان تهيه مي كنيم كه نسبتا نرخ هايش با اجناسش كه زياد لوكس و درجه يك نيست، مناسب مي باشد. با اين شرايط، نرخ هر كيلو آجيل اغلب بالاي 15 هزار تومان است. امسال تنقلات شب عيدمان تخمه، نخودچي، كشمش و پسته است يك نوع شيريني و مختصري ميوه با نرخ مناسب هم خريد مي كنيم.»
اين بازنشسته ادامه مي دهد: «مسلما اگر وسع مان اجازه مي داد بدمان نمي آيد (مي خندد) بهترين آجيل را تهيه كنيم و كلا مايحتاج نوروز مناسب تر باشد. مشكل اكثر حقوق بگيران، بازنشسته ها و كارگران در مخارج روزمره و يا شب عيد، تورم است و انتظار اين است كه نظارت بيشتري بر قيمت ها داشته باشند.»
از «صفار رضايي» شغل آزاد درخصوص حال و هواي نرخ آجيل مصرف سال نو مي پرسم. جوابش اين است: «از پدر و پدربزرگم مي شنيدم كه سرزمين ما هيچ وقت از نظر مايحتاج مصرفي مثل مواد پروتئيني، مركبات، خواربار، خشكبار و ديگر محصولات كشاورزي نيازمند به كشورهاي ديگر نيست. حرف شان درست، از سر تجربه و واقعيت بود و همه مردم از رئيس رؤساي مربوطه و كارشناس ها و ديگران گفته اند كه سرزمين ما از جهت توليدات زراعي پربركت است. اما چطور شده كه حالا انواع حبوبات و خشكبار مثل بادام، كشمش، گردو و ميوه وارد مي شود؟ علت را بايد در روش هاي مديريتي جست وجو كرد شما به آجيل فروشي ها برويد ببينيد قيمت ها چطورند. سال به سال قيمت ها بالا رفته درحالي كه توليد هر ساله به حد مصرف بوده است مگر آن كه كم آبي مقدار توليد را كاهش دهد. در جواب سؤال شما مي گويم نرخ آجيل مثل هر كالايي باعث مي شود توان خريد كساني كه درآمد كم دارند، ضعيف شود. من هم از جمله اين جماعت هستم اما ناچار مقداري تنقلات عيد را تهيه مي كنم.»
آجيل مصرف هميشگي خانواده ها و در طول سال تخمه جات به اصطلاح نقل تنقلات تقريباً عمومي بوده است. اما زياده روي مصرف از ديدگاه پزشكي مشمول توصيه هايي مي باشد به ويژه در روزهاي عيد نوروز. غير از اين توصيه، نمك فراوان در برخي آجيل ها سبب تهديد سلامت مصرف كنندگان مي شود. لذا ديده و شنيده شده برخي افراد در اثر زياده روي مصرف آجيل در ايام عيد دچار ناراحتي گوارشي شده اند. مورد ديگر، پرهيز از آجيل فله كهنه است. توصيه ديگر: سعي شود به جاي آجيل هاي نمك زده از تنقلات شيرين: كشمش و توت خشك و مغز آجيل؛ پسته، بادام و امثالهم مصرف نمايند.»
خشكسالي امسال پوكي مغز 30درصد پسته
نرخ آجيل از يك سو منوط به ميزان عرضه و مصرف و از طرف ديگر تابع شرايط آب و هوايي است. در اين ميان قيمت پسته را نمي توان اعلام كرد اما دليل افزايش نرخ آن چيست؟
در گفت وگو با «جواد اخوان» رئيس اتحاديه صنف آجيل و خشكبار فروش تهران، در ارتباط با بازار آجيل مصرف شب عيد و قيمت ها، وي نخست تعداد واحدهاي صنفي را شامل 700عضو اتحاديه صنف آجيل و خشكبار بيان مي كند و درخصوص نرخ هاي آجيل مي گويد: «قيمت آجيل تابع عرضه و تقاضا است و عوامل جوي، آب و هوايي و خشكسالي باعث كمبود شده به طوري كه پسته امسال 30درصد پوكي مغز داشته و كلاً كم توليد شده كه در نتيجه مقداري نرخ اين محصول نسبت به سال گذشته تغيير كرده است.» از وي مي پرسم قيمت هر كيلو پسته چقدر است؟ مي گويد: «ما اعلام نمي كنيم چون نوع مختلف پسته متعدد و قيمت ها فرق مي كنند...»
مي گويم باتوجه به اين كه گفته شده عرضه و مصرف تابع وضعيت جوي و حدود يك سوم توليد پسته پوك شده، كنترل نرخ ها در خرده فروشي ها چگونه است؟ وي چنين جواب مي دهد: «آجيل نرخ معين ندارد اما عمده فروش 3درصد و خرده فروش 10درصد سود مي برد. براين اساس بازرسان اتحاديه صنفي بر قيمت ها نظارت مي كنند. مردم مصرف كننده هم چنانچه اعتراضي نسبت به خريد آجيل و خشكبار و قيمت ها داشته مراتب را با شماره تلفن 124 اطلاع دهند.» او همچنين با اشاره به برپايي نمايشگاه هاي عرضه آجيل و خشكبار با 15درصد تخفيف در مناطق مختلف شهر پارك ارم، افسريه، بوستان ولايت، خاوران، حكيميه و...، توصيه اي براي مردم مصرف كننده آجيل دارد مبني بر اين كه خريد آجيل را ازنظر بهداشتي رعايت كرده و از فروشگاه هاي معتبر داراي جواز كسب صنفي خريد كنند. مغازه هاي بدون جواز ممكن است گران فروشي كنند.»
پسته ممنوعه
«اخوان» در ادامه صحبت خود از غيرقابل بهداشتي بودن يك نوع پسته خبر مي دهد: «يك نوع پسته به نام «پسته آب خندان» دهان بسته را از برخي باغ ها جمع آوري مي كنند و پس از حرارت دادن، توي حوضچه آب سرد ريخته و در نتيجه پسته پوست مي تركاند. اين نوع پسته غيرقابل بهداشتي است.»
نرخ ها ثابت است، مگر...
نان شيريني كه از شيرين ترين هاي مصارف پذيرايي در عيد نوروز است، براي تازه ماندن مصرف آن معمولاً جزو آخرين خريدها و تداركات سال نو است كه در آخرين روز اسفند و بيشتر شب سال تحويل خريدار مي شود.
در يك شيريني فروشي كه توليدكننده شيريني هم مي باشد از «رحيمي» مسئول اين مغازه درباره وضعيت و نرخ شيريني ها مي پرسم و اين كه قيمت هاي شب عيد چطور است؟ او با چهره خندانش پاسخ مي دهد: «توليد شيريني تازه براي مصرف شب عيد تا 6-5 فروردين ادامه دارد و اين كه نرخ نان شيريني به نام عسل تخت هركيلو 10هزار و برنجي 4600تومان و اين نرخ ها تا 23شهريورماه بوده است.» سؤال مي كنم كلاً نرخ هاي كنوني نسبت به مدتي پيش و يا شب عيد تغيير داشته يا خواهند داشت؟ مي گويد: «نرخ مواد مصرفي اوليه نسبت به ماه پيش تقريباً بالا رفته است.»
نظر يك مصرف كننده
از يك شهروند به نام «علم الهدي» كه مشغول خريد شيريني است، درباره نرخ شيريني ها مي پرسم، كمي مكث مي كند مي گويد منزلشان در خيابان دولت است. اينجا آمده شيريني براي كارگران در محل كارشان ببرد. به گفته او نرخ اينجا با قنادي حوالي دولت چندان فرق نمي كند اگرچه نرخ ها به لحاظ ارزش محل و سرقفلي نبايد تفاوت كند.» وي بعد مي افزايد: «نرخ مواد اوليه قنادان مثل روغن، شكر، خامه و... نسبت به نرخ همين كالا كه براي مصرف شخصي مان در منزل مصرف مي كنيم، مقداري پايين است.» از طرفي شيرين بودن توليدات قنادان به واسطه مواد شيرين كننده، بيش از شيريني قندي است كه در منزل مصرف مي كنيم. به همين دليل برخي مردم از شيريني بسيار كم مصرف مي كنند.»
در يك قنادي توليد و فروشنده شيريني ديگر نظر فروشنده جوان را درمورد نرخ ها مي پرسم.
«سلطاني» مي گويد: «قيمت هاي فعلي با نرخ هاي شب عيد چندان تفاوت نمي كند. ممكن است 100 يا 200تومان بالا برود، اما چنانچه قيمت مواد اوليه افزايش نيابد، شب عيد هم تفاوت قيمت نداريم.» از او اين را هم مي پرسم كه علت زياد شيرين بودن نان شيريني ها چيست؟ مي گويد: «اين مورد بستگي به نوع خود شيريني دارد. نوع يك شيريني شكر كم و نوع ديگر نياز به شكر زياد دارد. كلاً ميزان شيرين بودن به كاربرد مواد بستگي دارد.» پرسش ديگر درباره مقايسه نرخ مواد اوليه براي مصرف قنادان و قيمت مصرف عمومي همين مواد است. او مي گويد: «نرخ مواد اوليه نظير شكر، روغن و... تقريباً مطابق قيمت همين مواد مورد مصرف عمومي است، منتهي چون قناد عمده مي خرد، اندكي كاهش قيمت دارد.» اين فروشنده در آخر صحبتش مي گويد: «بر مبناي تجربه چند ساله اگر سقف مصرف بالا نرود، نرخ هاي شيريني هم بالا نمي روند.»
32هزار واحد قناد شيريني عيد را تأمين مي كنند
«محمد نصرتي» رئيس اتحاديه كشوري قناد و توليدكنندگان شيريني، با اشاره به اين كه در تهران 2هزار و در كل كشور حدود 30هزار واحد توليد و عرضه شيريني (قناد) فعاليت مي كنند و در هر استان شيريني محلي و سنتي خود را نيز توليد مي كنند و مي فروشند، درباره وضعيت توليد و نرخ شيريني مصرف عيد، اظهار مي دارد: «توليد براي بازار مصرف در ديد و بازديدهاي نوروز، نسبت به مصرف در طول سال، مقداري بالا مي رود و همكاران همه ساله تدارك تأمين بهترين شيريني براي نوروز مردم دارند. بنابراين انواع شيريني به موقع و كم كم جهت مصرف مردم عزيز كشورمان آماده مي شود.» وي مي افزايد: «ان شاءالله براي تنظيم بازار قرار شده روغن و شكر در ايام نوروز در اختيار صنف قنادان بگذارند كه تا آخر فروردين91 افزايش قيمت نداشته باشيم اگرچه تاكنون افزايش نرخ نداشته ايم.»
«نصرتي» در ادامه نرخ برخي شيريني ها را بدين شرح اظهار مي كند: «شيريني تر درجه يك هر كيلوگرم 5600، دانماركي 4000، زبان و پاپيوني 4600، برنجي 4600 و كيك يزدي 3800تومان. او همچنين مي گويد: «شهروندان چنانچه نسبت به كيفيت و يا نرخ شيريني اعتراض و يا شكايت داشته باشند صريحاً از طريق شماره تلفن 6694411 و 6694499 اطلاع دهند تا آن مورد، پيگيري شود.»
گزارش روز