گشت و گذاري در بيست و پنجمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران
نامهرباني هاي يار مهربان (بخش سوم)

كتاب يار ديرين بشر و منتقل كننده افكار و عقايد و از مهمترين شاخصه هاي فرهنگي جوامع امروز بشري است. كتاب و مطالعه عاملي براي شناخت و رشد ديني و فرهنگي، اخلاقي و اجتماعي انسان است، با كتاب خوب انسان ساخته مي شود رشد مي كند و براي حركت آماده مي شود. يار مهربان انسان را به مرزهاي علم و دانش نزديك مي كند و او را به قله هاي رفيع معرفت و آگاهي مي رساند.
«ربع قرن جهاد فرهنگي» شعار بيست و پنجمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران است و تشكيل كميته اي با همين عنوان در نمايشگاه سبب شده است مردم سهم خود را در برپايي نمايشگاه به صورت ملموس ببينند و متوليان فرهنگي نيز شاهد بازتاب انتشار آثار پيشين در يك نگاه باشند. تشكيل كميته ربع قرن در نمايشگاه كتاب مي تواند آيينه اي باشد كه متوليان فرهنگي شاهد بازتاب گذشته در يك نگاه و قدرشناس فعاليت خوب گذشتگان باشند و به رفع نقايص و كاستي ها بپردازند.
در فضاي بيروني نمايشگاه درست روبه روي شبستان غرفه نمايشگاهي بزرگ «ربع قرن جهاد فرهنگي» خودنمايي مي كند.
علي غرباء دانشجوي ارشد فلسفه است كه به همراه دوستش از اهواز به نمايشگاه آمده و از اين غرفه بازديد مي كنند. وي نقطه نظرات خود را در خصوص نمايشگاه كتاب و بخصوص اين غرفه اين طور بيان مي كند: «با يك نگاه دقيق و موشكافانه به اين پوسترهايي كه دورتادور اين غرفه نصب شده است مي توانيم ماحصل كار و فعاليت متوليان فرهنگي كشور را ببينيم كه چقدر براي رشد كتاب و عرضه كتابهاي ارزشي همچنين ترويج مردم به مطالعه تلاش مي كنند، اما به نظرم هنوز خيلي جاي كار هست و در نمايشگاه نقاط ضعف زيادي وجود دارد و كمبودهايي به چشم مي خورد.»
از او مي خواهم در مورد اين مشكلات بگويد كه توضيح مي دهد: «غرفه برخي ناشران كه كتابهاي ارزشي ود يني دارند از دسترس عموم مردم دور است و بايد كلي سرگردان شوي و ساعتها وقت بگذاري تا غرفه مورد نظرت را پيدا كني در حالي كه برخي غرفه داران و ناشران كه كتابهاي سطح پايين و همسو با فرهنگ غرب را در معرض فروش گذاشته اند در شلوغ ترين جاي نمايشگاه استقرار يافته اند.»
ربع قرن جهاد فرهنگي
در سالن كميته ربع قرن نمايشگاه كتاب، مجموعه فعاليتهايي كه طي بيست و پنج سال در حوزه هاي مختلف صورت گرفته در معرض نمايش عموم درآمده است.
آقاي رضايي يكي از راهنمايان اين غرفه در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «در اين بخش دست نوشته ها و چكيده سخنان رهبر معظم انقلاب در مناسبت هاي مختلف فرهنگي و همچنين نمايشگاه كتاب از ديدگاه ايشان كه ناظر بر حضور مستمر رهبر انقلاب در نمايشگاه كتاب است، در قالب تابلو ارائه شده است.
وي به نمايش پوسترهاي بيست و پنجمين دوره نمايشگاه كتاب در اين غرفه اشاره مي كند و مي گويد: «نمايش نمودارهاي مقايسه اي دوره هاي نمايشگاه كتاب از ديگر بخشهاي موجود در غرفه است كه عواملي چون فضا، تعداد غرفه هاي ناشران، ميزان نشر و مواردي كه جنبه قياس دارند را دربرمي گيرد.»
با نوجوانان در نمايشگاه
با گروهي ازدانش آموزان كه از يكي از دبيرستان هاي منطقه 5 تهران به نمايشگاه آمده اند روبه رو مي شوم، بچه ها به صورت خودجوش به گروه هاي دو و سه نفره تقسيم مي شوند و هركدام به سمتي مي روند، بخشي به شبستان، بخشي به غرفه بيداري اسلامي و برخي هم به سمت غرفه مخصوص نوجوانان و جوانان.
با مجتبي حسني كه به همراه دوستش خواجه انوري دنبال غرفه تالار وحشت كه سالهاي قبل هم در نمايشگاه ديده بودند صحبت مي كنم به او مي گويم چرا اين غرفه را انتخاب كرديد و مجتبي حسني در پاسخم مي گويد: «اين كتابها خيلي جذاب هستند من هر سال به نمايشگاه مي آيم و از اين غرفه كلي كتاب مي خرم.»
به او مي گويم يعني به غرفه هاي ديگر نمي رويد ؟
هر دو لبخند مي زنند و دوباره مجتبي كه ظاهراً مشتري پر و پا قرص اين گونه كتابهاست و در سال دوم رشته رياضي تحصيل مي كند، مي گويد: «البته به شبستان هم مي روم و به انتشارات معروف كه كتابهاي علمي مخصوص جوانان و نوجوانان دارند نگاهي مي اندازم، اما امسال متأسفانه غرفه تالار وحشت را در نمايشگاه پيدا نكردم، ظاهراً اين غرفه جمع شده است البته از انتشارات ديگر چند كتاب خريدم.»
كتاب هاي ارزشي را جايگزين كنيم
امسال مسئولان نمايشگاه مجوز حضور به برخي ناشران نداده اند، اما باز هم لابه لاي كتابهاي موجود، كتابهاي كم ارزش و بي محتوا ديده مي شود.
از حجت الاسلام والمسلمين محمدعلي معلي كارشناس مسائل ديني و فرهنگي درخصوص دلايل گرايش نوجوانان و جوانان به سوي كتابهاي به اصطلاح وحشتناك و تخيلي آن هم از نوع غربي مثل خون آشام ها و راهكارهاي حل اين مشكل و چگونگي جايگزيني كتابهاي ارزشي به قلم نويسندگان داخلي سؤال مي كنم كه وي در توضيحاتي با اشاره به اينكه بچه ها در سنين نوجواني فطرتاً دنبال مطالب تخيلي مي روند، مي گويد: «در چنين شرايطي جامعه بايد آبشخور لازم را براي نسل جوان فراهم كند، ما مي توانيم كتابهاي تخيلي و وحشتناك و دلهره آور كه بچه ها به آنها علاقه دارند را با چاپ كتابهاي خوب فراهم كنيم، مثلا مي توانيم از اتفاقاتي كه براي رزمندگان جوان پيش آمده بگوييم و بنويسيم. رزمندگان ما در جبهه ها روزها و شبهاي زيادي را با دلهره سپري كردند نوشتن اين مطالب بسيار مفيد است و در كنار آموزش، داستانهايي نقل مي شود كه مي تواند درس ايثار و فداكاري از آرمانهاي انساني را براي يك نوجوان و جوان بازگو كند. بيان كردن اين نوع ترس و وحشت دلهره اي كور و بي هدف نيست، بلكه درس زندگي است.»
حجت الاسلام معلي در ادامه با بيان اين نكته كه بايد اين كار را به زبان بچه ها نوشت نه زبان كساني كه بچه ها با آن مانوس نيستند، خاطرنشان مي كند: «در اين زمينه متاسفانه از كتب غربي استفاده بيشتري مي شود و مطالبي نوشته مي شود كه همان حال و هواي بچه هاي غربي را دارد، ما فرهنگ خود را متبلور نكرديم و داستان نويس نه تنها براي بزرگسالان كه براي بچه ها خيلي بيشتر كم داريم و در چنين شرايطي طبعاً بچه ها به سراغ داستانهاي ترجمه اي مي روند.»
اين صاحب نظر در مسائل فرهنگي در ادامه صحبتهاي خود اين عيب را متوجه بچه ها نمي داند، و آن را ناشي از كم كاري بزرگ ترها ذكر مي كند و مي افزايد: «بايد همزمان با تربيت نسل جديد و كودكان و نوجوانان، رمان نويس خوب هم تربيت كنيم. ما مضامين داستاني زياد داريم، كه بتوانيم روي آن كار كنيم، ولي متأسفانه نويسنده كم داريم.»
پيشرفت فرهنگي از راه ميان بر
از اين صاحب نظر فرهنگي سؤال مي كنم چرا پس از گذشت سالها هنوز خلأهاي موجود فرهنگي برطرف نشده است در حالي كه همچنان زمان را از دست مي دهيم؟ كه وي در پاسخم با اشاره به اينكه اين نياز بزودي در آينده برطرف مي شود، مي گويد: «در دنيايي زندگي مي كنيم كه تحت سيطره فرهنگ غرب است و ما يك صداي مخالفي با سيطره غرب از شرق بلند كرديم و پرچم مخالفتي توسط جوانان و نوجوانان تازه پا برافراشتيم، در حالي كه آنها چند صدسال راه رفته دارند، بايد با سرعت پيش برويم تا به آنها برسيم.»
آقاي معلي مي گويد: «همان طور كه در مسير پيشرفت و تكنولوژي راه ميان بر را طي كرديم در زمينه فرهنگي هم بايد از راه ميان بر استفاده كنيم، 30 سال براي فرهنگ سازي كم است. بايد زمان بگذرد تا نقايص اين جامعه را بتوان به طور كامل برطرف كرد و براي آينده ان شاء الله وضعي كه در بين نسل جوان خواهيم ديد وضعي مطلوب است چرا كه اين نسل فرهيخته آرماني تر از نسل خودش است و به طرف آرمانهاي انقلاب گرايش بيشتري نشان مي دهد.»
مسائل فرهنگي اين طور نيست كه بگوييم تا انقلاب شد، مسائل فرهنگي و تمام نيازهاي آن برطرف شود اين مسئله به زمان نياز دارد. ما در سطح كلان سياسي انقلاب كرديم و هنوز در سطح خرد جاي كار زيادي وجود دارد.
وي به راهكارهايي كه براي حل سريع تر مسائل فرهنگي در جامعه وجود دارد اشاره و تصريح مي كند: «مسير فرهنگ غرب را بايد تصحيح كنيم و در اين راه ريل نگذاريم تا به انحرافاتش ادامه دهد. بايد اين راه مورد نقد قرار گيرد و عناصر ناسازگار با فرهنگ خود را كنار بگذاريم.»
نمايشگاه نياز به هدف گذاري دقيق دارد
نظر حجت الاسلام معلي را در مورد برپايي نمايشگاه كتاب تهران جويا شدم و اينكه برپايي چنين رويداد بزرگ فرهنگي تا چه ميزان در رشد فكري و علمي مردم و بخصوص نسل جوان تأثير دارد كه وي در توضيحاتي با اشاره به تجربه زيادي كه در جشنواره هاي فرهنگي، مطبوعاتي و فلسفي داشته خاطرنشان مي كند: «با برپايي اين نمايشگاه ها نمي توان دقيقاً هدف گذاري انقلابي و آرماني كرد، در دنيا وقتي جشنواره اي برگزار مي شود دقيقاً در راستاي اهداف از پيش تعيين شده حركت مي كند، اما متاسفانه وقتي ما نمايشگاه برپا مي كنيم آن را در اختيار مخالفان قرار مي دهيم و طبيعي است آن طور كه توقع داريم اثرگذاري لازم را نخواهد داشت.»
وي مي گويد: «البته عمده ترين مشكل ما در زمينه كتاب در بحث توزيع و ارائه كتاب مناسب است كه هنوز نتوانستيم يك روال متناسب با انقلاب در زمينه توزيع فراهم كنيم. كتاب خوب به دست مخاطب نمي رسد و نمايشگاه هم متاسفانه بعضاً در اختيار ناشراني است كه در سطح جامعه فعال تر از ديگر ناشران هستند و جلوي ارائه و توزيع كتابهاي آرماني را سد كرده اند.»
در كتابفروشي هاي جلوي دانشگاه تهران و خيابان انقلاب مشاهده مي كنيد كه كتابهاي مساعد و ارزشي پشت ويترين فروشگاه ها نيست و آنچه اغلب جلوي ديد همگان قرار دارد كتابهاي نامساعد است اما نمايشگاه كتاب در حال در حاضر فضاي گسترده تري را براي مخاطبان فراهم كرده است.
آقاي معلي مي گويد: «نمايشگاه نوعي يارانه دولتي است كه فضاي مناسبي براي عرضه كتاب ناشران فراهم كرده است و همان طور كه يارانه به كتاب هاي نامساعد و ضدارزشي داده مي شود و مخالفان نظام از كانال نظام عليه انقلاب به انتشار كتاب دست مي زنند، در نمايشگاه هم متاسفانه همان افراد از همان يارانه ها استفاده مي كنند، در حالي كه در هيچ جاي دنيا به مخالفان خود يارانه نمي دهند. البته نبايد اين نكته را ناديده گرفت كه شرايط نسبت به قبل از انقلاب خيلي خيلي بهتر شده است، اما همچنان دست مخالفان باز است. تا جايي كه برخي مسئولان به مخالفان خود جايزه مي دهند و اين واقعاً جاي تاسف دارد كه ديده مي شود به رئيس دفتر فرح پهلوي در همين فضا بزرگ ترين جايزه ملي كشور تعلق مي گيرد و يارانه ما به اين افراد و تفكرات داده مي شود. شخص فرح پهلوي كه بزرگ ترين ضديت را با فرهنگ كشور داشت و انقلاب ما مبارزه با فرهنگ مخرب غرب بود، الآن متاسفانه به اطرافيانش يارانه مي دهند، و مقالاتشان را چاپ و با آنان مصاحبه مي كنند!»
گزارش روز