بال گرفتن دراوج سبكبالي شميم قدر با مناجات عاشقانه و خلوص بندگي -بخش سوم

پريسا جلالي
مهمانان خوانده و ناخوانده امشب نيز مانند شب هاي قدر گذشته براي يك ميهماني ديگر آماده مي شوند. براي لحظاتي شيرين و در عين حال ناب كه گرچه مانند گذشته تكرار مي شوند اما براي تجديدشان تضميني نيست. اين بار هم قرار است چون گذشته بيعت كنند و رخصت بخواهند براي عبوديت و آمرزش خواستن از يك دنيا معصيت هر چند به عدد ستارگان آسمان و سنگيني كوه ها و وزن درياها باشد.
آمده اند احيا كنند جان و روحشان را با احيايي ديگر تا سحري به روشني يك روز تولد. فرصتي براي دوباره به دنيا آمدن و دوباره از دريچه دل به دنيا و همه زشتي ها وزيبايي هايش نگريستن و به هر زباني حمد و ستايش او را به زبان جاري و ساري كردن.
چنين شب، گر مجال افتد كه با دلدار بنشيني
شب قدرست و شب هاي چنين بيدار خوش باشد
شب هاي قدر فرصت دوباره اي است براي آنهايي كه نسبت به سرنوشت يكساله شان حساس هستند. چرا كه طبق احاديث و روايات سرنوشت يكساله انسان در شب هاي قدر رقم مي خورد و فرصتي براي تجربه آدميت و انسانيت به آدمي عطا مي كند تا به كارنامه يكساله اش به پيشگاه صاحب الزمان(عج) حاضر شود. به همين علت است كه اهمال و سستي در اين شب، مضموم و احيا و شب زنده داري توصيه مي شود.
و تو چه مي داني شب قدر چيست؟
اين شب با ارزش ترين و برترين شب در طول سال است و اهميت آن به قدري است كه نه تنها آيات مختلفي از قرآن كريم در مورد خصوصيات اين شب نازل شده، بلكه سوره اي مستقل نيز به اين نام و در خصوص شب قدر در قرآن كريم وجود دارد.
از ديدگاه قرآن كريم عظمت و شرافت شب هاي قدر تا حدي است كه خداوند مي فرمايند: «و تو چه مي داني شب قدر چيست؟»
گفته مي شود كه خداوند هنگام اشاره يا تذكر به امور بسيار پراهميت به اين صورت، پيامبر اكرم(ص) را مورد خطاب قرار داده است. در آيه شريفه سوره قدر هم اگر خداوند برترين مخلوق خود و آخرين فرستاده خويش را اينگونه مورد خطاب قرار مي دهد، به دنبال بيان عظمت فوق العاده اين شب است.
حجت الاسلام والمسلمين اسلام درخشان پور از اساتيد حوزه علميه قم در گفت وگو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان در همين خصوص مي گويد: در آيه اي ديگر خداوند اين شب را از (حدود) سي هزار شب كه شب قدري در آنها وجود ندارد، برتر دانسته است و به وضوح اين مقايسه و برتري شگفت انگيز، به طور ملموس تري عظمت اين شب را برايمان روشن مي كند.»
وي در باب اعمال شب هاي قدر نيز معتقد است: «بايد مردم را به مفاتيح رجوع داد كه بهترين منبع براي اعمال اين شب ها است. شب هاي ماه مبارك رمضان داراي دو دسته از اعمال است. اعمال عمومي و خاص كه اعمال عمومي در تمامي شب هاي ماه رمضان اجرا اما اعمال خاص مختص شب هاي قدر است. شب هاي قدر همانطور كه در احاديث نيز اشاره شده است داراي مراتب و درجات متفاوتي است. شب نوزدهم به عنوان اولين شب از شب هاي قدر، همان شبي است كه در تمام سال شبي به خوبي و فضيلت آن نمي رسد و عمل در آن بهتر است از عمل در هزار ماه و در آن شب تقدير امور سال رقم مي خورد و ملائكه و روح كه اعظم ملائكه است در آن شب به اذن پروردگار به زمين نازل مي شوند و به خدمت امام زمان(عج) مشرف مي شوند و آنچه براي هر كس مقدر شده است برايشان عرض مي كنند.»
شب بيست و يكم هم فضيلتش زيادتر از شب نوزدهم است و بايد اعمال آن شب را از غسل و احيا و زيارت و نماز، هفت قل هو الله و قرآن بر سرگرفتن و صدركعت نماز و دعاي جوشن كبير و غيره در اين شب به عمل آورد. در روايات بر غسل واحيا و جد و جهد در عبادت در اين شب تأكيد شده است. از آنجا كه كارشناسان مذهبي مطابق روايات برجاي مانده احتمال وقوع شب قدر را در شب بيست وسوم بيشتر از شب هاي ديگر مي دانند عقيده دارند كه شب هاي قبل به منظور آمادگي بيشتر مؤمنان براي اين آزمون خطير توصيه شده است. به همين خاطر شب بيست و دوم از قلم نيافتاده و نمازش هشت ركعت به انضمام غسل و دعاهاي اين شب است.
حجت الاسلام والمسلمين درخشان پور شب بيست وسوم را از دو شب قدر سابق افضل مي داند و تصريح مي كند: «از احاديث بسيار مستفاد مي شود كه شب قدر همين شب است و در اين شب جميع امور بر وفق حكمت مقدر مي گردد و از براي اين شب غير از اعمالي كه با دو شب سابق مشترك است تأكيد شده است.
علاوه بر قرائت مكرر دعاي فرج، بهره گيري از وسيله هايي كه خداوند در اختيار انسان نهاده است در اين شب مي تواند بهترين مستمسك براي دستيابي به تقرب الهي باشد. بهترين اينها اهل بيت(ع) و مخصوصاً حضرت فاطمه زهرا(س) هستند.»
حوادث در اين شب مقدر مي شوند
در طول سال، ساعات، روزها، شبها و ماهها و زمان هاي متفاوتي وجود دارد. اما در اين ميان شب هاي قدر و برخي اعياد و زمان ها مورد عنايت خاص الهي قرار گرفته است. گفته مي شود علت اين موضوع اتفاقات و يا حوادثي است كه داراي اهميت و حرمت خاصي هستند و در اين ايام واقع شده اند.
شب هاي قدر نيز داراي چنين رتبه اي هستند. در اين شب، حوادث و اتفاقات مانند مرگ و زندگي، سعادت و شقاوت، رزق و روزي براي انسانها و حوادث طبيعي مثل سيل، وقوع زمين لرزه و ديگر حوادث طبيعي معين و مشخص مي شود. آيه شريفه سوره دخان هم در توصيف شب قدر، اين مطلب را تأييد مي كند. خداوند متعال در اين آيه مي فرمايد: «در آن شب هر حادثه اي كه بايد واقع شود خصوصياتش مشخص و معين مي شود.»
حجت الاسلام والمسلمين درخشان پور در همين رابطه و با اشاره به شرافت شب هاي قدر، صيقل داده روح و ضمير باطن از هر خشم و جلا دادن دل از هر كينه و بدبيني نسبت به ديگران را براي سبك كردن دل بهترين فرصت مي داند و مي گويد: «انسان تا سبك بال نشود امكان پرواز نخواهد داشت. بنابراين بسيار توصيه شده است كه افراد دل هايشان را با بخشش و گذشت از ديگران و از هر زنگار ناپاكي آسوده كنند و با رها شدن از بند دنيا، فضايي براي آرامش رواني در شب هاي قدر بيابند و از اين خلوت براي عبوديت و بندگي بهره ببرند.»
رقم خوردن سرنوشت يكساله انسان در ليالي قدر زمينه اي است براي دست يافتن به اهميت وجودي شب قدر و كسب اجازه از محضر باري تعالي. بنابراين بي تفاوتي به اصل ماه مبارك رمضان و ديگر اوقات آن كه البته شعله قدر از نيمه شعبان زده مي شود و در شب هاي 19 تا 23 ماه مبارك اوج مي گيرد، نمي تواند ضامن اين سبكبالي و فراغت خاطر از دنيا و امور آن باشد.
قرآن، قدر و يك دانشگاه ارزش
«ما آن را (قرآن) را در شبي مبارك نازل كرديم؛ ما همواره انذاركننده بوده ايم.»(سوره دخان، آيه 3)
از آيات قرآن كريم برداشت مي شود كه نزول قرآن كريم به دو صورت بوده است. يك نوع آن به صورت دفعي و در شبي معين بوده است. نوع ديگر نزول تدريجي بوده كه در طول 23 سال بر پيامبر گرامي اسلام در مواقع و مواضع مختلف نازل شده است.
حجت الاسلام والمسلمين يحيي كمال، استاد و كارشناس حوزه علميه قم با اشاره به دو آيه «شب قدر بهتر از هزار ماه است.» (سوره قدر، آيه 3) و «ما آن (قرآن) را در شبي مبارك نازل كرديم؛ ما همواره انذاركننده بوده ايم.» (سوره دخان، آيه 3) به گزارشگر كيهان مي گويد: «قرآن به مراتب بر روح نبي مكرم اسلام نازل شده است و نزول آن به يكباره بر ايشان بيانگر اهميت شب هاي قدر است. شب هاي قدر فرصتي است تا قرآن كه الگوي زندگي بشر است در اين شب نازل شده و به عنوان چراغ هدايتي كه انسان مي توان از آن بهره گيرد، تجلي يابد.»
حجت الاسلام والمسلمين محمدمهدي مرادي، كارشناس ارشد تخصصي تبليغ در حوزه علميه قم نيز تعبير زيبايي از ماه مبارك رمضان و شب هاي قدر دارد.
وي طي گفت وگويي با گزارشگر كيهان تأكيد دارد كه ماه رمضان دانشگاه تربيتي خداوند متعال و يك اردوگاه آموزشي قرآن است، از همين رو خداوند اهداف خلقت انسان را بيان كرده و از ما خواسته كه به عبوديت حقيقي برسيم و از بندگي خدا فاصله نگيريم. البته هر دانشگاهي براي ورود پيش نيازهايي دارد و ورود به ماه مبارك رمضان نيز از اين شرط مستثني نيست، كه براي ورود به اين ماه لازم است با خلوص نيت وارد شويم و چشم و دست و دل را از هرگونه ناپاكي بشوييم، اين در حالي است كه خداوند متعال هم فرموده كه من هم معيارهاي گناه را در اين ماه از سر راه شما برمي دارم، مهمترين مانع پيش روي ما وجود شيطان است كه در اين ماه به غل و زنجير كشيده شده است.
وي اضافه مي كند: «چارچوب هاي ارزشي هر دانشگاهي به نوع استاد، دانشجو و متون درسي بستگي دارد، حال در دانشگاه رمضان خداوند متعال، پيامبر اعظم(ص) و اهل بيت عصمت و طهارت(ع) در جايگاه مربي قرار دارند، شاگردان نيز همين بندگان صالح خداوند هستند، حال خداوند بهترين متون درسي جهان را كه همان قرآن كريم است به عنوان متون اصلي در دانشگاه رمضان قرار داده است.»
فرصت هاي ناب شب هاي قدر
بهره گيري از فرصت هاي ناب شب قدر و گذران لحظات آن نيازمند دقت و تامل بيشتري است.
در اين خصوص عده اي تلاوت آيات قرآن كريم و ادعيه مخصوص شب هاي قدر همچنين اعمال فردي از جمله نماز، ذكر، غسل و غيره را توصيه مي كنند اما عده اي ديگر اعمال جمعي از قبيل صدقات و خيرات، گرفتن دست افتادگان و رسيدگي به نيازمندان همچنين در مراتب بالاتر، آموزش علوم و فنون را تأكيد مي كنند.
حجت الاسلام والمسلمين يحيي كمال كارشناس معاونت فرهنگي تبليغي دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم در اين خصوص نظري متفاوت دارد.
وي عقيده دارد: «رسيدگي به هر دو امور از نمونه هاي رفتارهاي مفيدي است كه طي شب هاي قدر توصيه مي شود. جمع رسيدگي به اعمال فردي و قرائت قرآن كريم و دعاهاي توصيه شده به همراه توجه به امور ساير مردم از مراتب بالايي برخوردار است.»
محمد باقريان استاد حوزه و دانشگاه و مشاور پژوهش هاي قرآني در گفت وگو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان به نقل از شيخ صدوق مهمترين تكليف و عمل را گفتگوي علمي مي داند و در اين رابطه به كتاب «شهر الله» تاليف حجت الاسلام والمسلمين محمدي ري شهري ارجاع مي دهد كه تمامي اعمال شب هاي قدر را مي توان از زبان اهل بيت(ع) در آن يافت.
وي اضافه مي كند: «اجتماع اعمال جمعي به انضمام اعمال فردي ارجح است به شرطي كه اعمال فقط به اين شبها محدود نشود. چرا كه شب قدر تجلي يكسال زندگي انسان است بنابراين نمي توان ايام ديگر از اعمال فردي و جمعي غافل بود و تنها در اين شبها بتوان جمع اين دو را داشت. اما براي شب هاي قدر اگر به دنبال اولويت عمل باشيم گفتگوي علمي و آموزش علمي كه در توان افراد جوياي علم باشد به همراه توسل به انبياء الهي و شب زنده داري، پرداخت صدقات و كمك به نيازمندان توصيه مي شود كه اگر به يكي از اينها محدود شويم، اعمال ناقص خواهد بود.»
حجت الاسلام باقريان همچنين اظهار مي كند: «اعتكاف هم فرصتي براي آمادگي شب هاي قدر است كه در برنامه هاي آن شب ها مي توان تمريني براي شب زنده داري داشت. همانطور كه در يكي از سال ها براي برنامه شب هاي قدر دعاي ابوحمزه ثمالي را به جهت اهميت بعد معرفتي براي جوانان به سه بخش تقسيم كرديم و طي شب هاي قدر در مورد آن بحث و گفتگو كرديم. اگر دقت كنيد تعداد زيادي از عالمان ما در اين شبها به نگارش كتب و مباحث علمي مشغول بوده اند. به طور مثال صاحب جواهر كتاب خود را در شب 23 ماه مبارك رمضان به پايان رسانده است همچنين ديگر شخصيت هاي علمي همينطور.»
شب قدر در ميان 365 شب سال تنها شبي از شبهاست كه اين چنين مورد عنايت و توجه خداوند متعال قرار گرفته ايم و فرصتي ديگر برايمان مهيا شده تا در خوان پرنعمت الهي دوباره در پيشگاه الهي بودن و سر بر سجده عبوديت و بندگي نهادن را خالصانه تر تجربه كنيم.
پس اي آقاي ما!
تنها لحظه اي به پايان باقي نمانده. درياب ما را در شبي كه شب قدر است و شب شما اي حجت منتظر(عج).
گزارش