زندگي باعينك خوش بيني چقدر در زندگي خوش بين هستيد؟ -بخش نخست

گاليا توانگر
بايد از شلوغي اول صبح اتوبوس كه هر روز تحملش مي كنم تا به محل كارم برسم، فاكتور بگيرم. بايد از رفتار كساني كه بارها محبت كرده ام و به خيال هاي خوش ذهنم سيلي زده اند، فاكتور بگيرم. بايد ناهمگوني آسفالت خيابان و قدم هايم را كه دوست دارند سريعتر به مقصد برسند، فاكتور بگيرم.
آدم خوش باوري نمي توانم باشم، از هيچ چيز هم فاكتور نمي گيرم، فقط اگر ثانيه اي بين واقعيات تلخ فرصت تنفس داشته باشم، خوش بينانه در دل مي گويم: «آدم ضعيفي نيستم. آدم ضعيفي باشم نتيجه اش جز دلسوزي ترحم برانگيز اطرافيان است؟ من قدرتمندم و داستان زندگي را تا آخر دنبال مي كنم.» با خوشبيني كه جداي از خوش باوري است، بعد از افتادن در هر چاله اي دوباره بيرون مي آيم و با خود مي گويم: «تجربه بود. بي خيال!»
كارنامه هر يك از ما پر از «چاله چوله هاي» ريز و درشتي است كه با استواري مي توانيم پرشان كنيم. ما خوش باورهاي ساده انديش نيستيم. ما ديوانه نيستيم كه الكي بخنديم، ما فقط بر اين باوريم كه وراي همه چيز دنيا خداي مهرباني هست كه سر منشأ همه خوش بيني هاست و تنها اوست كه هميشه مي ماند و راه درست را نشانمان مي دهد.
به اين صبح كه دوباره شروع اش كرده اي فكر كن، به خورشيد يا قطرات باران. نگذار زندگي خيال كند سرباز بي اسلحه و پاشكسته اي هستي كه فقط چشم هاي ديگران را نمناك مي كني. آزاده زندگي كن و فقط خواسته ات خدا باشد.
به راستي چه قدر اين گونه هستيم؟ راست و حسيني اش خود من گاه همين ها را فراموش مي كنم و قسمت نيمه خالي ليوان را مي بينم. بهتر است با افرادي حشر و نشر كنيم كه هر وقت يادمان رفت، نا خودآگاه به ذهنمان تلنگر زده و اميد را به يادمان آورند. اما متأسفانه بدبين ها در جامعه امروز بسيار بيشتر از خوش بين ها هستند. گاه هم بايد حق داد كه بدبيني يك مكانيسم دفاعي است براي كساني كه خوبي كرده اند و رنج ديده اند. با اين حال به خودتان فكر كنيد، لااقل با خوش بيني سلامت روح و جسم تان بيشتر تداوم مي يابد.
چطور خوشبين ها را بشناسيم؟
خوش بيني يعني داشتن چشم انداز مثبت نسبت به زندگي و جستجو براي شادي و خوشي. خوش بين بودن، هزينه اي دربر ندارد. زمان زيادي هم نمي برد، اما سود آن بي شمار است.
رضا نباتي كارشناس تعليم و تربيت اسلامي در تعريف خوشبيني مي گويد: «خوشبيني را در واقع بعضي وقت ها به معناي اميدواري مي گيرند. توانايي نگاه به جنبه هاي روشن زندگي و حفظ نگرش مثبت در لحظه رويارويي با ناملايمات زندگي به خوش بيني تعبير مي شود. سوره توبه آيه61 به اين قضيه اشاره دارد كه كفار پيامبر(ص) را فرد خوشبيني مي ديدند. كه خداوند هم به پيامبر(ص) بشارت مي دهد اين كه مي گويد فرد خوشبيني هستي ناراحت نباش، چون خوش بيني چيز خوبي است.»
وي با اشاره به اين كه از ويژگي هاي فرد خوشبين اين است كه ايمان مستحكمي دارد و در دعاها و فرمايشات مختلف ائمه(ع) دعوت به خوش بيني شده است، مي گويد: «حضرت علي(ع) مي فرمايد: ايمان بدون اميد دوامي ندارد و پايگاه اميد هم چيزي جز اعتقاد به خدا نيست. به حماسه عاشورا نگاه كنيد در اوج غم به هم آميختگي اميد و ايمان كاملاً محسوس است. ايمان و اميد باعث استقرار عدالت و حق در دنيا مي شود.»
اين كارشناس تعليم و تربيت در پاسخ به اين سؤال كه نشانه هاي افراد خوشبين چيست؟ مي گويد: «فردي را درنظر بگيريد كه يك روز صبح تصادف كرده و با اين بدبياري كوچك به همه زمين و زمان بدگويي مي كند. چنين شخصي فرد بدبيني است، ولي آدم خوشبين اين اتفاق بد را مي پذيرد، مشكل را به سرعت حل مي كند و به بقيه افراد مشكل را تعميم نمي دهد. انسان ها مي توانند عادت هاي خوب را به خود بباورانند. در مباحث فقهي هم دو اصل داريم؛ يكي اين كه همه انسان ها خوب هستند، مگر خلافش ثابت شود. دوم اين كه همه چيز پاك است مگر خلافش ثابت شود، اما آدم هاي بد، خيال مي كنند همه بد هستند، مگر خلافش ثابت شود!»
نباتي با خنده مي گويد: «همين كه به جاي بدبيني سوژه شما خوش بيني است، يعني به نيمه پر ليوان نگاه مي كنيد. آدم خوشبين هيچ وقت نااميد نمي شود و شكست را نمي پذيرد. آدم خوشبين خودش را از دروازه جهنم دور مي كند و به خودكشي و وادادگي فكر نمي كند. شايد ما نتوانيم جهان را درست كنيم، ولي مي توانيم خودمان و اطرافيانمان را درست كنيم. كلي نگر نباشيم. آدم هاي بدبين صفر و يكي هستند، يعني يا همه چيز يا هيچ چيز، خوشبين ها متعقل و متفكرند. آدم بدبين علي رغم بيشتر كار كردن از فكرش كمتر استفاده مي كند. آدم بدبين آن قدر به درهاي بسته نگاه مي كند كه درهاي باز را هم بسته مي بيند. خوشبين ها نقل منفي ندارند، فقط بدي ها و كمبودها را نمي بينند. خوشبين ها و بدبين ها مثل زنبور و مگس هستند. زنبورها مي گردند تا گل را پيدا كنند، ولي مگس ها مي گردند زخمي بر بدن و چشم آهويي پيدا كرده تا از آن تغذيه كنند. اتفاقاً خوشبين ها انتقادپذيرترند، چون هيچ وقت خودشان را بدون نقص نمي بينند.»
فقط يك كابوس كشنده مونده برام!
«كسي كه هستي شو به وعده ها داده/ يه بار بپرس چرا به اين روز افتاده؟!»
مشغول شنيدن يكي از تلخ ترين آهنگ هاي مد روز است.
نگاهش را به پنجره اتوبوس دوخته و بغض فروخفته ته گلويش در ماتي و خشكي صورت او هويداست. به چه مي انديشد؟ با او گرم صحبت مي شوم.
فروغ. ميم دانشجوي سال سوم ادبيات برايم مي گويد: «آنقدر بد ديده ام كه ديگر نمي دانم خوبي كدام است و بدي كدام؟! رفتم كار پيدا كنم گفتند: شما چهره و صدا نداريد. بعد از چهار سال تحصيل چه كنم؟ با اين همه مشكل چطور مي توان خوشبين بود؟»
به پنجره خيره شدم. لحظه اي اتوبوس ايستاد، دختر جواني با عصاي سفيد توي ايستگاه ايستاده بود. به شانه مسافر نااميد زدم و گفتم: «ببين!» و سكوت هزار جمله ناگفته داشت.
ما ناشكرهاي قهار با توقعات بالا هستيم. بايد تلاش كرد و از نتيجه نترسيد. به قول امام(ره): «ما مكلف به عمليم نه به نتيجه». خيلي چيزها هم در زندگي وصله هاي ناهمگوني است كه تغييرناپذير است آنها را به حساب تقدير بگذاريد و بگذريد. چه مي شود كرد؟ با ناله و فغان چه چيز را عوض مي كنيم؟ سكوت كنيد و به نقاط و اهداف قابل تحقق بينديشيد.
يك مشاور توضيح مي دهد: «انسان هاي خوش بين از سلامت بيشتري برخوردارند. خوش بين بودن، احتمال ابتلا به بسياري از اختلالات رواني مانند اضطراب، افسردگي و بسياري از بي حوصلگي ها را كاهش مي دهد. افزون بر اين، افراد خوش بين احساس آرامش و راحتي بيشتري مي كنند و كمتر دچار سردرد و يا دردهاي گنگ در بدن مي شوند. كودكان خوش بين هم در مدرسه بهتر كار مي كنند و بهتر هم مي توانند از رابطه هاي خود نگهداري كنند.»
از اين مشاور سوال مي كنم: «چطور مي شود كودك خوش بين بار آورد؟» وي مي گويد: كارشناسان اين راه ها را به پدر و مادرها پيشنهاد مي كنند: «كودكان دوست دارند در مورد رويدادهاي پيش آمده در روز صحبت كنند، از كودك بخواهيد درباره آن بخشي از كارها و رويدادهاي روز كه برايش لذت بخش بوده و همين طور بخش هايي كه لذت كمتري در برداشته اند صحبت كند. اين كار به او مي آموزد به گونه اي موثر با احساسات خود ارتباط برقرار كند. بهتر است پدر و مادر بيشتر به آن چه در كودك حس ناخوشايند ايجاد كرده توجه كنند و به او كمك كنند تا شادي را در زندگي پيدا كند وچهره مثبت زندگي را بيابد.»
وي در ادامه مي گويد: «كودك خود را ستايش كنيد. كودكي كه خوش باوري بيشتري دارد، خوش بين تر خواهد بود. ستايش كودك و بيان توانايي هاي او، خودباوري را در او بيشتر مي كند و به كودك توانايي مي دهد تا خوبي هاي ديگران را هم بهتر تشخيص دهد.»
ژن خوشبيني يا تمرين؟
آيا مي دانستيد كه بعضي عوامل ژنتيكي روي خوش بيني شما اثر مي گذارند؟ براي بيشتر ويژگي هاي شخصيتي 50درصد آن خصوصيت به صورت ارثي است و از پدر و مادرمان به ما مي رسد، بنابراين ممكن است شما خوشبين يا بدبين به دنيا آمده باشيد.
رندي گيج روانشناس مي گويد: «وقتي شما كودكيد، بيشتر تمايل داريد كه خوش بين باشيد. وقتي سن بيشتر مي شود، مردم كم كم به لجن زار اطرافشان فرو مي روند و به سرعت بدبين مي شوند. زن ها در مقايسه با مردها هم خوش بين ترند و هم بدبين تر. چه طور چنين چيزي ممكن است؟ علت آن است كه آن ها دايره احساسي وسيع تري دارند و هر ويژگي عاطفي را شديدتر نشان مي دهند. به همين دليل در همان حال كه آن ها خوش بين ترند، بيشتر در معرض افسردگي قرار دارند.»
اينجا سؤالي پيش مي آيدو آن اين است كه اگر بدبين به دنيا آمده باشم چه؟
همين روانشناس مي گويد: «ژنتان و ارث خانوادگي تان را به عنوان توجيهي براي بدبين بودن نياوريد! اين كار فقط باعث مي شود از زندگي تان كم تر استفاده كنيد.»
جداي از حرف هاي روانشناسان به اين جمله بينديشيد كه «اگر فلج مادرزاد باشي و در مسابقه دو، اول نشوي، فقط تقصير خودت است!» با چنين باوري زيستن توانايي بي حدي به انسان مي دهد، و نيز مسئوليت بي حدي. براي همين است كه اكثر مردم از ترس اين مسئوليت، از خير اين توانايي هم مي گذرند و عمرشان را، به جاي زيستن واقعي، صرف غر زدن و در جا زدن و دور خود گشتن مي كنند. شما از كدام دسته ايد؟!
خوشبيني عمر را طولاني مي كند
گروهي از محققان آمريكايي با همكاري گروهي از محققان دانماركي در مطالعات خود متوجه شدند كه خوشبيني در زنان عمر آن ها را افزايش مي دهد و حملات قلبي را در آن ها كاهش مي دهد. اين تحقيقات بر روي 100 هزار زن انجام شده و نتايج آن در مجله علمي «circulationس چاپ شده است. در اين مقاله علمي آمده است كه افراد بدبين به طور معمول فشار خون بالا و همچنين كلسترول بالا دارند. اين مطالعات كه به مدت 8سال بر روي اين افراد انجام شده نشان مي دهد كه خوش بيني 9درصد خطرابتلا به بيماري هاي قلبي را و 14درصد خطر مرگ را كاهش مي دهد.
سخنگوي بنياد قلب انگليس مي گويد: «خوب زندگي كردن مانند دوري از سيگار و خوردن غذاهاي سالم تاثير بيشتري بر روي سلامت قلب افراد دارد. همچنين اين تحقيقات نشان مي دهد كه افراد خوش بين به طور معمول بيشتر از افرادي كه بدبين هستند به سلامت و زندگي خود اهميت مي دهند و بيشتر از خود در مقابل بيماري ها مراقبت مي كنند. اين تحقيقات همچنين نشان مي دهد كه زنان خوش بين بيشتر ورزش مي كنند و معمولا اين افراد لاغرتر از افراد بدبين هستند.»
مي توان اين نتيجه را گرفت كه بدبيني و فكر منفي بر روي زندگي افراد تاثير منفي دارد واين امر برروي سلامت آن ها نيز تاثير مي گذارد.
در حد پتانسيلتان خرج كنيد
بدبيني ها ريشه در انتطارات برآورد نشده مان دارند. شما بايد متوجه باشيد كه چه قدر خرج مي كنيد و از اين خرج كردن انتظار دريافت چه چيز را داريد؟ به راستي چرا هميشه در نقطه اي سرمايه گذاري مي كنيم كه بد ببينيم؟ جملات قشنگ، حرف هاي تعريفي را در دلمان پنهان كرده و در عمل به اندازه اي خرج كنيم كه فردا اگر بازتابي دريافت نكرديم، رنجي بر دل نماند. يك نفر پتانسيل و سازندگي اش به حدي است كه مي تواند بي دريغ و بدون كوچكترين انتظاري ببخشد، حال اگر سيلي خورد باز هم صورتش را بالا مي گيرد و مي گويد: «خدايا، به خاطر تو نيكوكاري كردم و به خاطر تو سكوت.»
اما شخصي كه نمي تواند بي دريغ ببخشد، اصلا نبخشد كه فردا انتظار برآورده نشده اش به بدبيني تبديل نشود. هميشه در حد بضاعتتان خرج كنيد تا ضربه نبينيد.
گزارش روز