زنگ خطري جدي؛ رشد 170 درصدي كراك! مبارزه با مواد مخدر؛ چالش ها و راهكارها -بخش نخست

ايرج نظافتي
با قيافه اي ژوليده، قامتي خميده و سر و وضعي نامرتب زنگ در خانه را فشار مي دهد تا شايد بتواند دقايقي را در كانون گرم خانواده اش سپري كند.
از پشت آيفون پس از شنيدن «كيه» چنين پاسخ مي دهد: «منم من، سنگ تيپاخورده؟ رنجور، منم دشنام پست آفرينش نغمه ناجور، نه از رومم، نه از زنگم، همان بي رنگ بي رنگم، بيا بگشاي در، دلتنگم...» اما پاسخي كه مادرش به اين شيرين زباني مي دهد اين است كه : «باز هم تويي، الهي خبر مرگت رو بيارن، چرا تورو آزاد كردن، مگر نبايد الان در بازپروري باشي...؟!» و اما اين در هرگز به رويش گشوده نخواهد شد، چرا كه نزديكترين و دلسوزترين اعضاء خانواده اش، يعني پدر و مادر و برادر و خواهر خاطره خوشي از او و اعمال و رفتارش ندارند، چون هر لحظه هراس آن مي رود كه اين برادر معتاد ، اسباب و اثاثيه اي را پنهان و به دور از چشم اعضاء خانواده بدزدد و براي فروش آن راهي كوچه و خيابان شود تا شايد بتواند با پول آن درماني براي درد بي درمانش تهيه كند.
اين گوشه اي اندك از حكايت تلخ قصه پرغصه اعتياد، اين بلاي خانمان سوز در كشورمان است كه هر روز جواني را به كام خود فرو مي برد و خانواده هايي را عزادار عزيزان از دست رفته مي كند.
امروز گسترش فروش و مصرف مواد مخدر به عنوان يك آسيب جدي اجتماعي در ايران وارد ابعاد تازه و وسيعي شده كه اراده اي قوي و عزمي راسخ در مبارزه با اين معضل بزرگ اجتماعي را مي طلبد، مبارزه اي كه سرآغاز آن بايد از دل خانواده ها بجوشد و سپس از طريق رسانه هاي جمعي بدان پرداخته شود و با برنامه هاي دقيق، همه جانبه و كارشناسي شده مسئولان مربوطه با آن مبارزه شود.
در گزارش امروز و فرداي روزنامه كيهان به بررسي چگونگي مبارزه با مواد مخدر و دلايل ناكامي در اين راه و ارائه آمار و ارقام مستند در حوزه مواد مخدر با استفاده از ديدگاه هاي مسئولان و كارشناسان و صاحب نظران خواهيم پرداخت.
پيشگيري بهتر از درمان
رواج و گسترش مواد مخدر در كشورمان سابقه اي چندين ساله دارد اما در 50 سال گذشته و خصوصاً در سال هاي اخير شاهد رشد روزافزون اين معضل بزرگ اجتماعي در كشور بوده ايم.
در دهه 40 و 50 هرويين بيش از ساير مواد مخدر در كشور مصرف مي شد، اما در دهه 60 به علت گسترش روحيه انقلابي و جنگ تحميلي، موضوع اعتياد و مصرف مواد مخدر تا حد زيادي كنترل شد ولي از دهه 70 به بعد دوباره مسئله اعتياد در ايران گسترش يافت، به گونه اي كه ميانگين سن اعتياد در ايران به 25 سال رسيد.
دكتر محمدرضا حيدري، پزشك و كارشناس مسايل اجتماعي در گفتگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «مبارزه با مواد مخدر و آموزش فرهنگسازي بايد از خانواده ها آغاز شود. چرا كه پيشگيري از معتاد نشدن جوانان بهتر و نتيجه بخش تر از آن است كه فرد زماني كه به اعتياد روي آورد آن وقت بخواهيم او را درمان كنيم، چون برابر آمارهاي موجود درمان معتادان در بهترين حالت ممكن بين 30 تا 40 درصد با موفقيت روبروست، اين در حالي است كه بيش از 60 تا 70 درصد معتاداني كه وارد مرحله درمان و ترك اعتياد مي شوند دوباره به سمت اين ماده مخدر گرايش پيدا مي كنند.»
دكتر حيدري مي گويد: «متأسفانه هنوز بر سر اين موضوع كه آيا اعتياد جرم است يا بيماري به نتيجه اي مشخص نرسيده ايم، در حالي كه اين بحث مي تواند يك موضوع انحرافي براي حاشيه رفتن و نپرداختن به اصل قضيه و پاك كردن صورت مسئله باشد، از طرفي هم شيوع اين آسيب مهم اجتماعي در جامعه آنچنان در حال گسترش است كه بسياري از خانواده ها را گرفتار كرده است.»
وي به موضوع فرهنگسازي در درون خانواده ها اشاره مي كند و مي گويد: «در گروه پژوهش دانشگاه شهيد بهشتي تحقيقات وسيعي درباره اعتياد و مواد مخدر انجام شده كه نشان مي دهد 75 تا 80 درصد نوجوانان معتاد داراي والدين معتاد هستند و حدود 45 درصد معتادان كنوني در دوران كودكي و نوجواني شاهد استفاده والدين خود از مواد مخدر بوده اند. تمام اين تحقيقات ميداني نشان مي دهد كه پدر و مادر معتاد مي تواند به گسترش اعتياد در ميان خانواده خود- علاوه بر جامعه- كمك كند، در اين ميان بايد مسئولان ستاد مبارزه با مواد مخدر با همراهي رسانه ها و خود مردم در وهله اول به دنبال پيشگيري و نهادينه كردن فرهنگ مبارزه با اين آسيب اجتماعي در جامعه باشند.»
دكتر حيدري با طرح اين سأال كه چه مقدار از برنامه رسانه ملي به موضوع پيشگيري و مبارزه با مواد مخدر و آگاه كردن مردم اختصاص داده مي شود و چند درصد از رسانه هاي مكتوب و اينترنتي به آسيب شناسي اين معضل مي پردازند، مي گويد: «با گسترش انواع جديد مواد مخدر كه از مواد شيميايي تهيه مي شوند اين ضرورت را قوت مي بخشد كه در ابعاد اطلاع رساني و آگاه سازي مردم بايد كاري كرد، متأسفانه برخي از مسئولان در چرخه شعار محوري گرفتار شده اند و بعضاً حرف هاي شعارگونه سر مي دهند اما در عمل مي بينيم كه در راه مبارزه و پيشگيري از مواد مخدر از كارنامه درخشان و قابل قبولي برخوردار نيستيم، گرچه نبايد زحمات بسياري از اقدامات صورت گرفته را نيز ناديده گرفت.»
ضعف اطلاع رساني
اين روزها مواد مخدرهايي از نوع شيميايي در كشورمان گسترش فراوان يافته است كه به مراتب ضرر و زيان آن در مقايسه با مواد مخدرهاي ديگر بيشتر است.
طاها طاهري، قائم مقام دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدر مي گويد: «برخي از مردم به غلط تصور مي كنند فقط عواملي همچون فقر، بيكاري، محروميت موجب بروز اعتياد مي شود، اما در اصل اينطور نيست، فرد با اعتياد خود موجب بروز اين مشكلات مي شود، ضمن اينكه باورهاي غلط ديگري هم در گرايش به اعتياد مأثر است كه در اين خصوص بايد اطلاع رساني دقيقي صورت پذيرد.»
قائم مقام دبير كل ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به گرايش برخي نخبگان به مواد مخدر، مي گويد: «گرايش اين قشر به مواد مخدر شيميايي و صنعتي همچون مواد روان گردان وانواع آمفتامين ها است كه نشان مي دهد در اين باره با ضعف اطلاع رساني روبرو هستيم.»
طاهري مي گويد: «به عقيده من امروز مهمترين مشكل كشور اعتياد و شيوع انواع آن است، از اين رو آگاهي دهي نسبت به سوء مصرف مواد مخدر و اعتياد در ميان اقشار مختلف به جامعه بالاخص نسل جوان امري ضروري و اجتناب ناپذير است.»
اتاق فكر تشكيل داده ايم
حميدرضا صرامي، مشاور دبير كل و رئيس هيأت عالي بازرسي، اتاق هاي فكر و هم انديشي مبارزه با مواد مخدر را گامي مأثر در جهت علمي كردن مبارزه با اين پديده شوم مي داند و اقداماتي همچون راه اندازي خط ملي مشاوره اعتياد و فراگير شدن شيوه هاي جديد درماني را از مهمترين نتايج اين اتاق هاي فكر عنوان مي كند.
اما اتاق فكر مبارزه با مواد مخدر چيست و چگونه مي خواهد كار كند، سأالاتي است كه مشاور دبير كل و رئيس هيأت عالي بازرسي درباره آن چنين مي گويد: «اولين جلسه اتاق فكر ستاد مبارزه با مواد مخدر در ارديبهشت سال 6831 براساس پيشنهاد مشاور رئيس جمهور و دبير كل ستاد برگزار شد، اين اتاق ها شامل 6 اتاق فكر، مديريت، مقابله با عرضه، درمان، فرهنگي و پيشگيري مطالعات و رسانه مي باشد.»
صرامي، لزوم بازبيني سياست ها و فعاليت هاي امر مبارزه از سوي نخبگان جامعه، ارائه راه حل مناسب با در نظر گرفتن منافع ملي و از بين بردن شكاف ميان مسئولان اجرايي و نخبگان مراكز علمي را از علل شكل گيري اتاق هاي فكر مبارزه با مواد مخدر برمي شمرد و مي گويد: «ترويج فرهنگ تفكر و همچنين وحدت در شناخت مسئله، هدف و عمل ميان نخبگان و مسئولان امر از علل ديگر شكل گيري اين اتاق ها به شمار مي روند.»
به گفته اين مقام مسئول، حدود 334 نفر از نخبگان و اساتيد دانشگاه ها عضو اتاق هاي فكر مبارزه با مواد مخدر هستند و تاكنون 812 جلسه نيز تشكيل داده اند.
فكر بدون عمل چه ارزشي دارد؟!
با توجه به اينكه مشاور دبيركل و رئيس هيئت عالي بازرسي مبارزه با موادمخدر از تشكيل اتاق فكر و برگزاري 812 جلسه در اين باره خبر مي دهد، سيدجواد زماني، سخنگوي كميسيون اجتماعي مجلس به خبرنگار كيهان مي گويد: «اهميت اتاق هاي فكر در حد فكر كردن است و تاكنون نديده ايم كه اين فكر كردن نتيجه بخش بوده باشد!»
زماني در ادامه مي گويد: «هنگامي مي توان گفت اتاق فكر اثرگذار است كه نتايج حاصل از آن عملي شود، به عنوان مثال يكي از دلايل گرايش به مصرف و فروش موادمخدر معضل بيكاري است، حال تا زماني كه نتوان مشكل اشتغال را حل كرد فكر كردن در اين زمينه چه نتايجي دربرخواهد داشت؟»
نماينده مردم كنگاور، صحنه و هرسين در مجلس شوراي اسلامي گسترش موادمخدر در جامعه را يك سونامي مي داند و مي گويد: «شناخت آسيب يك طرف قضيه است اما طرف ديگر آن است كه بتوان با راهكارهاي دقيق و كارشناسي شده آن آسيب را برطرف كرد، امروز همه با آسيب هاي موادمخدر آشنا هستند و اين قضيه نيازي به فكر كردن ندارد بلكه مهم اين است كه چگونه اين آسيب را برطرف كنيم، تشكيل اتاق فكر و امثال آن كار آساني است اما چگونه نتايج حاصله از آن فكر را عملي كنيم مهم است و مسئولان محترم نيز بايد به اين بعد موضوع توجه كنند.»
طرح هاي ضربتي كارساز نيست
يكي از مشكلاتي كه در سر راه مبارزه با مواد مخدر وجود دارد اجراي طرح هاي ضربتي و مقطعي در اين زمينه است. به عنوان مثال نيروي انتظامي زمان ده روزه اي را براي دستگيري فروشندگان و مصرف كنندگان مواد مخدر تعيين مي كند و تعداد قابل توجهي از افراد نيز دستگير مي شوند اما پس از گذشت مدت اعلام شده از يك طرف اجراي طرح به پايان مي رسد و از طرف ديگر افراد دستگير شده كه تحويل مقامات قضايي داده شده اند پس از گذراندن مدت كوتاهي در زندان آزاد مي شوند و مجدداً به فعاليت خود ادامه مي دهند. بنابر اطلاع رئيس پليس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ، در 9 ماه گذشته حدود 539 معتاد پرخطر از سطح خيابان ها جمع آوري و با هماهنگي شهرداري براي گذراندن دوره درماني به مراكز ترك اعتياد منتقل شده اند. گفته مي شود اين معتادان پس از جمع آوري درمراكز ترك اعتياد تحت درمان قرار گرفته و پس از آن مشغول حرفه آموزي خواهند شد. به گفته پليس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ، معتادان پرخطر و خياباني در 3 مركز نگهداري تهران تحت درمان قرار مي گيرند. اين افراد بعد از گذراندن دوران بازپروري در 3 كارگاه نجاري، مكانيكي و آهنگري مشغول حرفه آموزي شده و تحت پوشش بيمه قرار مي گيرند.
اما در اين ميان سأال اساسي كه مطرح مي باشد اين است كه خروجي حقيقي اين قبيل اقدامات چگونه خواهد شد و آيا باز هم مثل طرح هاي ضربتي گذشته، نيروي انتظامي در اجراي اين طرح تنها خواهد ماند؟ از همه مهمتر چرا نبايد به صورت ريشه اي به معضل اعتياد نگاه كنيم و برنامه هاي بلندمدتي را براي ريشه كني آن اجرا نماييم؟!
افزايش 071 درصدي كراك
اعلام خبر افزايش 071 درصدي كراك مي تواند زنگ خطري براي جامعه اسلامي ايران باشد تا مسئولان در كنار خانواده ها به فكر كنترل و پيشگيري و مبارزه اي همه جانبه با مواد مخدر آن هم از نوع مدرن و امروزي آن باشند.
سرهنگ جواد كشفي، رئيس پليس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ مي گويد: «در 9 ماه گذشته امسال كشف كراك يا همان هرويين فشرده در تهران نسبت به مدت مشابه سال گذشته 071 درصد افزايش داشته است.»
سرهنگ كشفي مي گويد: «924 كيلوگرم كراك در 9 ماه گذشته كشف شده، اين ميزان در سال گذشته 851 كيلوگرم بوده كه نسبت به مدت مشابه سال قبل 071 درصد رشد را نشان مي دهد.» رئيس پليس مبارزه با مواد مخدر تهران همچنين مي گويد: «در 9 ماه گذشته 73 هزار و 264 نفر قاچاقچي، توزيع كننده و حامل مواد مخدر دستگير شده اند و 47 كيلوگرم شيشه از قاچاقچيان و توزيع كنندگان كشف شده و 301 باند قاچاق مواد مخدر نيز شناسايي و منهدم شده اند كه از آنها 11 قبضه اسلحه كشف و ضبط گرديده است.»
گزارش