ويترين هاي رنگارنگ و تكاپوي خريد شب عيد نگاهي به سنت هاي آخرين ماه سال در ايران -بخش نخست

اسفند كه از راه مي رسد، شهر در هياهويي پرهيجان غرق مي شود و همه در تدارك استقبال از بهار و سال نو به تكاپو مي افتند. خيابانها تا چند برابر حجم خود پذيراي آدمها و خودروها مي شود كه بين خانه ها و مراكز خريد در رفت و آمدند.
پياده روها تبديل به بازار داغ دستفروش ها مي شود. حنجره ها ارزان ترين و قديمي ترين شيوه تبليغ كالا را زنده مي كنند. همه آنها كه پولي در چنته دارند، دست به جيب مي برند انگار كه خريد شب عيد قانوني نانوشته ولي لازم الاجراست و آنها هم كه پولي ندارند، حسرت مي خورند، آخر مزه خريد رخت و لباس با پرده و فرش و مبل سال نو يك چيز ديگر است. ويترين لبريز از اجناس تازه مغازه ها، اشتهاي خريد را وسوسه مي كند و پاي هر آدمي در برابر رنگارنگي اين ويترين ها شل مي شود، چشمها مي بينند و دلها هوس مي كنند...
اما آنچه كه در اين روزها و در بازار پرزرق و برق بايد بدان توجه شود چگونگي خريد و توجه به نيازهاي ضروري و اولويت بندي آنهاست.
چگونگي نظارت و كنترل قيمتها در بازار شب عيد، ارائه كالاهاي با كيفيت در بازار و افزايش تعداد نمايشگاههاي بهاره و حرص و ولع مردم براي خريد شب عيد آن هم در دقيقه 90 مهمترين محور بحث و بررسي ما در اين گزارش است.
بازار عيد و ولوله خريد
انگار دنيا مي خواهد به پايان برسد، در امتداد ويترين فروشگاهها جاي سوزان انداختن نيست و در اين ميان بيشتر تماشاچي هستند تا خريدار، اجناس را ورانداز مي كنند و رد مي شوند تا شايد جنس بهتر و با قيمت مناسب تري پيدا كنند. عيد فقير وغني نمي شناسد، همه با هر ميزان درآمد به مراكز خريد روي آورده اند و جيب هايي است كه خالي مي شود و دست هايي كه از نايلون هاي خريد پر مي شود.
اين روزها بيشتر خريد ها خانوادگي است، خانمها بيشتر قيمت مي كنند و آقايان با چانه زني دست درجيب مي شوند تا بتوانند عيدي و پاداش شب عيد و حقوق اسفند خود را تمام كنند تا سال نو برسد و همه آبها از آسياب بيفتد.
گران بودن قيمت ها و عدم هماهنگي آنها با در آمد اكثر مردم، شكايت يكسان همه آنهاست كه در روز جمعه 26 بهمن ماه در مركز خريد مهران، كوچه برلن و خيابان وليعصر با ما حرف زده اند.
«خانم محمدي» كه به همراه دو دختر 15 و 16 ساله اش پريسا و پريما براي خريد آمده است، مي گويد: «شب عيد بهانه اي بيش نيست، در واقع بچه ها به لباس، كيف و كفش نو احتياج دارند و مابراي دلخوشي آنها بر اساس يك سنت ديرينه و دلنشين آن را موكول به شب عيد كرده ايم.»
علي رضايي كه 37 سال سن دارد و به همراه همسر و تك فرزندش براي خريد آمده اند و هنوز موفق به خريد چيزي نشده اند، گران فروشي بعضي از مغازه داران را نوعي استفاده از موقعيت مي داند و با عصبانيت ادامه مي دهد: «فروشندگان مي دانند كه اكثريت مردم براساس سنت ديرينه گرامي داشتن مقدم بهار و نوروز قصد نو نوا شدن مي كنند، پس سعي مي كنند تا آنجا كه مي شود، تلافي پرداخت هزينه هاي سنگين اجاره بهاي مغازه ها يا عوارض رنگارنگي كه مي پردازند را از مشتري بگيرند. لذا از فرصت پيش آمده، حداكثر استفاده را مي برند و هر قيمتي كه دوست دارند روي كالاهايشان مي گذارند، بدون اينكه هيچ نظارت و كنترلي بر قيمتها باشد ما از مسئولان مي خواهيم براي تنظيم و كنترل قيمتها در اين روزها تدابير خاصي بيانديشند.»
خانم 42 ساله اي كه به همراه خواهرزاده هاي خود به خريد آمده است و البته فقط تا الان تماشاچي بوده و شاهد گفت وگوي ما مي باشد صحبتهاي خانم رضايي را قطع مي كند و مي گويد: «گراني برخي اجناس بيداد مي كند ضمن اينكه اجناس بنجل چيني بازار را قرق كرده است.»
البته خانواده آقاي پناهي كه 2 پسر 15 و 7 ساله دارند و نايلونهايي كه در دست دارند حكايت از خريد خوب آنها مي كند، نظر ديگري در مورد خريد شب عيد و قيمتها دارند. خانم آقاي پناهي گوي سبقت را در پاسخگويي از همسرش مي ربايد و در جواب اين سؤالم كه آيا از اجناس و قيمتها راضي بوديد، چنين مي گويد: «درست است كه قيمتها امسال نسبت به سال گذشته و سالهاي قبل گران تر شده است، اما خود ما عامل گراني هستيم، اگر ما گران فروش را تنبيه كنيم و از مغازه هاي حراجي و ارزان خريد كنيم، مغازه داران گران فروش هم مجبور مي شوند قيمت اجناس خود را پايين آورند تا مردم توان خريد داشته باشند.»
آقاي نخعي هم كه بچه 6 ماهه خود را در بغل گرفته و از نايلون زردرنگ پر از اجناس خريداري شده مراقبت مي كند، نظرش را در مورد كيفيت اجناس و قيمتها اين طور بيان مي كند: «ما از شهرستان بم براي خريد به تهران آمده ايم، قيمتها در مقايسه با آنجا، بسيار خوب و مناسب است، اما اكثر جنس ها چيني است و اين واقعاً جاي تاسف دارد. اما خوب چه بايد كرد براي ما قشر متوسط كه چند سرعائله داريم خوب است، شب عيدي را سپري كنيم و دل بچه ها هم شاد مي شود.»
وي همانطور كه مشغول ساكت كردن بچه نوزادش با تكان دادن پاهايش مي باشد، مي گويد: «با اين شندرغاز حقوقي كه گرفته ايم نمي توانيم مثل عده اي بي حساب و كتاب خرج كنيم و تمام دار و ندار خود را براي خريد پوشاك و رخت و لباس بگذاريم، اما آنچه به نظرم در تمام مغازه ها و بين فروشندگان به چشم مي خورد اين است كه هركدام از آنها اجناس را به هر قيمتي كه خودشان صلاح بدانند در اختيار مردم قرار مي دهند چون مي دانند مردم مجبورند و خريد مي كنند.»
حق با كيست؟ فروشنده يا مشتري
اما مغازه داران و فروشندگان چنين ادعاهايي را به كلي رد مي كنند، آنها مدعي هستند كه به دليل نظارت سازمان تعزيرات كه در ايام پاياني سال دقيق تر هم انجام مي شود، اصلا جرأت گران فروشي و چنين سوءاستفاده هايي را ندارند. آقاي پيرهادي صاحب يكي از فروشگاه هاي پوشاك در تهران است. او مي گويد: «ما اجناس مان را به هر قيمتي كه بفروشيم باز خريدار ناراضي است. چون ياد گرفته است كه دائم از قيمتها ايراد بگيرد. نرخ گذاري روي كالاها براساس اصول و ضوابطي انجام مي شود كه دقيقاً از سوي اتحاديه هر صنف همچنين سازمان تعزيرات تعريف شده است، عدول از اين اصول و ضوابط هم آن قدر براي ما گران تمام مي شود كه ما جرات ريسك و خطر را نداريم.»
وي مي افزايد: «بازار طي چند سال گذشته و مخصوصاً امسال بسيار كساد شده است، سالهاي قبل اين وقت سال در فروشگاه ما جاي سوزان انداختن نبود، اما الان خودتان كه مي بينيد همه تماشاچي هستند فقط اجناس را قيمت مي كنند. گران ترين جنس ما در اين مغازه كه به ارزان فروشي معروف است 8 هزار تومان است، اما باز هم مردم خريد نمي كنند و منتظر نمايشگاه هاي بهاره هستند.»
پيرهادي در ادامه مي گويد: «يك ماه قبل صنف پوشاك و كفاشان و كيف همگي يك طوماري تهيه كرديم و از مسئولان خواستيم كه نمايشگاه بهاره را تعطيل كنند چون وجود اين نمايشگاه ها كار ما را خراب كرده و كساد نموده است ولي متاسفانه تلاش ما بي نتيجه ماند. مسئولان امسال قول داده بودند كه نمايشگاه دائر نشود، اما متاسفانه شنيديم از هفته آينده نمايشگاه برپا مي شود.»
آقاي پيراني هم كه 44 ساله است و 20 سال سابقه فروشندگي دارد، بازار امسال را نسبت به سالهاي گذشته در يك سطح مي داند.
مسعود عزيزي 27 سال سن دارد و 12 سال سابقه فروشندگي در پوشاك مردانه، شلوار و جين و كاپشن دارد.
وقتي به او مي گويم سود كمتري بگيريد تا مشتري بيشتري داشته باشيد، يك شلوار جين آبي آسماني روي پيشخوان مي گذارد و با اشاره به اينكه اين جنس چيني است، ادامه مي دهد: «سعي مي كنيم اجناس ارزان تري را در فروشگاه در معرض ديد مشتري قرار دهيم تا با قدرت خريد آنها همخواني داشته باشد ضمن اينكه حداكثر مي توانيم بين 20 تا 25 درصد قيمت توليدي را روي جنس بكشيم و بفروشيم، علاوه بر اينها در حال حاضر رقابت بقدري سخت و تنگاتنگ شده است كه گاهي براي از دست ندادن مشتري به 5 درصد سود يا كمتر هم راضي مي شويم، به هر حال مشتري بايد اين را هم در نظر بگيرد كه ما در تمام طول سال پول كارگر، فروشنده، عوارض شهرداري، ماليات و ديگر هزينه هاي كمرشكن و سنگين مغازه داري را مي پردازيم و دريافت سود جزئي حاصل از فروش ماست.»
جشنواره پوشاك
آقاي شايگان از سال 1370 كار خود را در يك بوتيك لباس در ميدان وليعصر كه محل تردد بسياري از دانشجويان، كارمندان و اقشار مختلف مردم مي باشد، آغاز كرده است. به همراه عكاس وارد مغازه او مي شويم. به اتيكت جنس ها نگاه مي كنم قيمتها نسبتاً خوب و ارزان به نظر مي آيد. وقتي نظرش را در مورد استقبال مردم از فروشگاهش جويا مي شوم، با مكثي كوتاه مي گويد: «الان چند سالي است كه با برپايي نمايشگاه هاي بهاره كار ما كم رونق شده است. البته ما هم بيكار نمانده ايم و قيمتها را با سود كمتري در اختيار مشتري قرار مي دهيم تا حداقل بتوانيم چك ها را پاس و بدهي هاي معوقه را پرداخت نمائيم. و البته مشتريان بيشتر منتظر فروشگاه هاي بهاره هستند و ما در آنجا فروش خيلي خوبي داريم چون مردم خيلي از اين نمايشگاه ها استقبال مي كنند، ضمن اينكه طرح جديدي امسال با عنوان جشنواره پوشاك به اجرا درآمده است تا اجناس با قيمت پايين تري در اختيار مردم قرار گيرد و ما هم در اين طرح شركت كرده ايم.»
نمايشگاه فروش نوروزي
چند سالي است كه به منظور تنظيم بازار شب عيد و تامين كالاهاي مورد نياز مردم در روزهاي پاياني سال، نمايشگاه هاي عرضه مستقيم كالا فروش بهاره در سراسر كشور برپا مي شود.
به منظور كسب اطلاعات بيشتر در مورد نحوه كنترل بازار و نظارت مسئولان و تنظيم قيمتها در شب عيد همراه محمد علي شيخ زاده عكاس روزنامه به معاونت توسعه بازرگاني داخلي وزارت بازرگاني رفتيم و با محمد صادق مفتح معاون وزير بازرگاني در حوزه بازرگاني داخلي به گفت وگو پرداختيم. وي در ابتدا با اشاره به اينكه در تمام دنيا مرسوم است كه در برخي مناسبت هاي ملي، مذهبي و فصلي نياز مردم به كالا افزوده مي شود، در خصوص تدابير اتخاذ شده از سوي وزارت بازرگاني براي كنترل قيمتها چنين مي گويد: «براي اينكه بتوانيم نياز مضاعف در شب عيد را در كالاهاي مختلفي از جمله پوشاك، مواد غذايي، آجيل و پروتئين و... را تامين كنيم، ابتدا شبكه عرضه كالاها را تكثير كرديم كه فلسفه برپايي نمايشگاه هاي عرضه مستقيم كالا همين است. لذا امسال بر تمام نمايشگاه هاي عرضه مستقيم كالا كه توسط اصناف برگزار مي شود، نظارت، بازرسي و برنامه ريزي كاملي داريم.»
مفتح در ادامه مي گويد: «امسال 300 نقطه با 24 هزار غرفه را براي عرضه مستقيم كالا در مراكز استانها در نظر گرفته ايم كه در واحدهاي صنفي نيز فروش فوق العاده با 10 درصد تخفيف پيش بيني شده است ضمن اينكه اقلام عرضه شده در فروشگاههاي عرضه مستقيم كالا 15 تا 25 درصد ارزان تر از بازار در اختيار مردم قرار مي گيرد.»
معاون وزير بازرگاني از چهار نقطه پارك ارم، مجتمع گوشت تهرانپارس، مجتمع شهيد بابايي نياوران و فرهنگسراي خاوران به عنوان مناطق پيش بيني شده در تهران براي عرضه مستقيم كالا نام مي برد و اضافه مي كند: «از 12 تا 23 اسفندماه سال جاري اين مناطق از ساعت 10 صبح تا 9 شب به عرضه مستقيم كالا و اقلام مورد نياز مردم مي پردازد.»
وي در پاسخ به اين سؤال كه آيا با توجه به وسعت و جمعيت تهران بهتر نيست تعداد نمايشگاهها در اين كلان شهر بيشتر باشد، چنين مي گويد: «اصناف آمادگي برپايي 10 نمايشگاه را در سطح شهر تهران دارند و سه سال قبل از شهرداري تقاضا كرديم زمين مناسبي جهت اين كار، در اختيار ما قرار دهد، كه هم از بار ترافيكي شب عيد كاسته شود و هم نياز مردم در اين ايام براحتي تامين گردد، اما متأسفانه شهرداري در اين مورد با ما همكاري نكرده است و لذا با كمبود فضا و جاي مناسب براي برپايي نمايشگاههاي بيشتر روبرو هستيم.»
مفتح با اشاره به اينكه محور ديگر برنامه هاي وزارت بازرگاني براي تنظيم بازار و كنترل قيمتها در شب عيد، تشديد بازرسي و نظارت مي باشد، مي گويد: «با كمك بازرسان سازمان بازرسي و نظارت اصناف و بازرسان سازمان حمايت مصرف كنندگان به طور ويژه در اين ايام يعني از نيمه دوم اسفندماه تا نيمه اول فروردين سال 89 به واحدهاي مختلف سركشي مي كنيم تا امكان هيچ گونه سوءاستفاده در سطح شهر و خرده فروشها و يا حتي نمايشگاهها وجود نداشته باشد و تمام مغازه ها را تحت نظارت و كنترل داريم.»
مفتح همچنين از فعال شدن 10 هزار بازرس براي كنترل و نظارت بر بازار كشور در ايام پاياني سال و با هدف جلوگيري از تضييع حقوق مصرف كنندگان خبر مي دهد و در ادامه مي افزايد: «امسال براي نخستين بار سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان در مراكز عمده خريد تمام شهرهاي كشور كيوسك هاي دريافت و رسيدگي به شكايات مردمي از 10 اسفند مستقر خواهد كرد. همچنين شماره 124 نيز در تمام نقاط كشور آماده دريافت شكايات مردمي است و در صورت مراجعه افراد و مشتريان شاكي به كيوسكهاي بازرسي ماموران در تهران 30 دقيقه و در شهرستانها 20 دقيقه پس از اعلام مورد شكايت، در محل حاضر و با بازرسي واحد صنفي، مورد شكايت را پيگيري مي كنند.»
مفتح همچنين از برپايي 2 هزار فروشگاه در سطح شهر تهران با عنوان «جشنواره پوشاك» خبر مي دهد و اضافه مي كند: «به منظور جلوگيري از ترافيك و خريد راحت تر مردم، در برخي از فروشگاههاي سطح شهر توسط اتحاديه كشوري پوشاك و با نظارت مستقيم آن، پوشاك با قيمتي پايين تر از حدمعمول و با 10درصد اختلاف قيمت ارائه مي شود.»
وي با اشاره به اينكه اين طرح امسال و براي اولين بار به صورت آزمايشي برگزار مي گردد، خاطرنشان مي سازد: «در صورت موفقيت، اين طرح از تابستان سال آينده در 30 مركز استان تكثير و اجرا مي گردد.»
بازرسان، نزديك مردم هستند
محمدعلي ضيغمي، رئيس سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان هم در مورد استقرار كيوسك هاي رسيدگي به شكايات در مراكز عمده خريد مي گويد: «مردم براي اعلام شكايتها و گزارش دادن موارد تخلف واحدهاي صنفي مي توانند با مراجعه حضوري به كيوسكهاي دريافت و رسيدگي به شكايات مردمي كه امسال براي نخستين بار در مراكز عمده خريد، مستقر شده است، مراجعه نمايند.»
وي در مورد تعداد مراكزي كه اين كيوسكها در آنها مستقر خواهند شد، اظهار مي دارد: «به سازمانهاي بازرگاني استانها اعلام شده كه با همكاري و هماهنگي شهرداري ها در مراكز عمده خريد در هر شهر اين كيوسكها را مستقر كنند.»
رئيس سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان با اشاره به فعال شدن شعب سيار سازمان تعزيرات حكومتي از 10 اسفندماه مي گويد: «در اين شعب بازرسان به همراه قاضي كشيك به سطح بازار مراجعه و در صورت مشاهده تخلف، در محل اقدام به صدور حكم مي كنند. اين واحدهاي سيار در نمايشگاههاي عرضه مستقيم كالا و كيوسكهاي دريافت شكايات مردمي نيز مستقر خواهند شد.»
ضيغمي با يادآوري اين نكته كه قضات مي توانند متناسب با نوع تخلف، سابقه واحد صنفي و نحوه برخورد واحد صنفي حكمي با اشد مجازات براي متخلف صادر كنند، توضيح مي دهد: «متأسفانه برخي واحدهاي صنفي با اين تصور كه در دفعات اول تخلف، صرفا از طريق تذكر و دريافت جريمه با آنها برخورد مي شود، بر انجام تخلف پافشاري مي كنند، كه در همين راستا به قضات اختيار داده شده در مواردي كه تشخيص مي دهند، حتي اگر براي بار اول يا دوم باشد، اقدام به پلمب واحد صنفي براي تمام ايام پايان سال كنند.»
گزارش