آشفته بازار مدهاي ماهواره اي در بازار نوروزي بررسي اهداف شبكه هاي ماهواره اي در ترويج مدلهاي غربي

پريسا جلالي
- بينندگان عزيز! }. . .{ رنگ مد امسال است. شما مي توانيد اين رنگ را براي تهيه انواع پوشاك، البسه و لاك ناخن، كيف و كفش چرم و ... در ايام نوروز استفاده كنيد. اگر تا اين لحظه لباس هاي نوروزي خود را تهيه نكرده ايد حتما بايد توجه داشته باشيد دقت در رنگ مد سال مي تواند شما را در ظاهر فردي خوش پوش و شيك و در عين حال با شخصيت جلوه دهد!
اين عبارات يكي از انواع تبليغات شبكه هاي ماهواره اي است كه با تغيير فصل و يا سال معمولا از طريق شبكه هاي فارسي زبان ماهواره اي آنچنان با شور و حرارت تبليغ مي شود تا مخاطبان قانع شوند استفاده از هر رنگ ديگري برخلاف رنگ مزبور خارج از عرف و شئونات اجتماعي است.
از ميان ابزارهايي كه فرهنگ ها و تمدن هاي ديگر را به چالش هاي جدي كشانده، ماهواره است كه با هدف تهاجم فرهنگي به ديگر كشورها در عرصه رسانه و فضاي مجازي، جايي براي خود باز كرده است.
مدگرايي از نوع غربي
ماهواره از جمله پديده هايي است كه وقتي پا در صحنه اجتماعي و سياسي كشورمان گذاشت، عده اي را به طرفداران و مخالفان افراطي خود تبديل كرد.
اما يكي از اهداف شوم اين ابزار ارتباطي تاثيرگذاري از طريق مد و مدگرايي به سبك غربي است.
گفته مي شود مد، اشاعه سريع كالا يا گرايش يك رفتار در ميان افراد جامعه است و به دليل رابطه مستقيمي كه با حس تنوع طلبي دارد، در ميان نوجوانان و جوانان بيشتر ديده مي شود.
اين كه مد به عنوان سيل خانمان برانداز در شرايطي به تحول كامل يك فرد و افكار و گرايش هاي او منجر مي شود چه بسترهايي دارد و زمينه هاي بروز و ظهور آن كدامند بحثي است كه جامعه شناسان بسياري در پي پاسخ دادن به آن برآمده اند.
اگرچه جامعه شناسان تحول در ساختار جامعه را عامل گرايش به مد و تاثيرپذيري از يك روند عنوان مي كنند اما ارتباط شناسان عامل عمده تحول و تغييرپذيري را ناشي از وجود وسايل ارتباط جمعي از جمله ماهواره و تارهاي عنكبوتي اينترنت مي دانند.
از جمله دكتر محمد عسگري روان شناس معتقد است: يكي از دلايل گرايش جوانان به مد به خاطر مورد توجه قرار گرفتن و پاسخگويي به نيازهاي رواني آنهاست.
وي مي گويد:جوانان به دليل داشتن روحيه تأثيرپذير آمادگي بيشتري براي پديده هاي نو دارند. دليل ديگر هم مي تواند سرخوردگي ها و نداشتن اعتماد به نفس و چشم و هم چشمي باشد كه افراد را به سوي مدهاي مختلف مي كشاند. البته عده اي هم هستند كه هيچ دليل خاصي براي تبعيت از مد ندارند و فقط به خاطر اين كه اين پديده در جامعه رواج پيدا كرده از آن استقبال مي كنند.
از طرف ديگر مي توان گفت افرادي كه خريد كالاهاي مد روز را انتخاب مي كنند، مي خواهند جاي خود را در ميان اطرافيان و هم سن و سالان خود باز كنند و بابت آن هزينه هاي بسياري را تقبل مي كنند حتي اگر برايشان مشكل باشد.
صورت مساله را پاك نكنيم
اما آيا واقعا تنها سرخوردگي ها و فقدان اعتماد به نفس است كه جوانان را به سمت تنوع طلبي سوق مي دهد؟
از شما مي پرسم، شايد مخاطب ما شما باشيد با سن وسالي تقريبا جوان كه طعم جواني هنوز زير دندانتان است با همه خاطراتي كه از لذت يا تلخي هاي پيروي از مد چشيده ايد.
به نظر شما جواناني كه به دنبال رنگ مد سال هستند تا خريد شب عيدشان را منطبق با آن تعيين كنند، آيا همگي ناشي از چشم وهم چشمي است،يا صرفا به خاطر اينكه رنگ يا كالايي مد شده به آن گرايش مي يابند؟ بهتر است صورت مساله را پاك نكنيم!
اين موضوعي است كه ع. هاديلو فارغ التحصيل كارشناسي ارشد ارتباطات اجتماعي بدان پاسخ مي دهد.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان معتقد است: امروز ماهواره به عنوان يكي از رسانه ها و ابزارهاي اصلي انتقال و گسترش ارزشهاي فرهنگي و اجتماعي ، در رفتار جوانان و تغيير رفتار اجتماعي آنان داراي نقش مهمي است. جوانان به دنبال الگوهاي جديد مي گردند كه در گذشته به دليل كمرنگ بودن وسايل ارتباط جمعي، همه افراد كاملاً در شرايط فرهنگي خاص خودشان زندگي مي كردند، ولي امروزه به دليل وجود شبكه هاي ارتباط جمعي شرايط تغيير كرده است.
اين خبرنگار اجتماعي پيشرفت فناوري و به وجود آمدن پديده هايي مثل ماهواره و اينترنت را داراي تأثير بسيار زيادي در زندگي مردم دانسته و تاكيد مي كند: وقتي كره زمين تبديل به يك دهكده جهاني مي شود مردم هم از ابزارهايي مثل اينترنت و ماهواره استفاده مي كنند. اما متأسفانه استفاده نادرست، اين وسايل را به يك معضل تبديل كرده است كه شاهد آثار مخرب آن در جامعه هستيم.
تصور كنيد جوانان ساعت ها پاي اينترنت و ماهواره مي نشينند تا جديدترين مدل ها را بيابند و احيانا خود را شبيه فرد مورد نظر در فيلم هاي سينمايي و جشنواره ها و... تصور كنند.
البته اين موضوع باعث مي شود بسياري از والدين كه به ارزش ها مقيدند بتوانند مانع از استفاده از ماهواره و اينترنت شوند اما نتيجه اي نخواهد داشت، زيرا جوانان به الگويي كه از جامعه مي گيرند اهميت بيشتري مي دهند.
هاديلو تاثير پيشرفت تكنولوژي و به وجود آمدن شبكه هاي ارتباطي را در تمام زواياي زندگي مردم مثال مي زند كه از نوع پوشش تا آداب و معاشرت را دربرمي گيرد.
به عقيده او برخي شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان با كمك تبليغات رنگارنگ نيازها و الگوهاي جديدي براي جوانان ايجاد مي كنند كه بعضي از اين الگوها با فرهنگ و ارزش هاي جامعه ما هيچ تناسبي ندارد و باعث مشكلات اجتماعي و خانوادگي مي شود. طبيعي است توليدكنندگان با مشاهده چنين نيازي در ميان جوانان و نوجوانان كه رسانه هاي ارتباطي غرب مولد آن بوده اين نيازهاي كاذب را دامن زده و تلاش مي كنند در ميان اجناسشان اغلب كالاهايي باشد كه بتواند به اين نيازها پاسخ دهد.
كلاه يهودي، دستبند شيطاني
بايد توجه داشت رسانه هاي غربي آن چيزي را در كشورهاي در حال توسعه تبليغ مي كنند كه ابزاري براي دستيابي به مطامع خود باشد.
تبليغ استفاده از كلاه هاي يهوديان، گردنبند و دستبندهاي گروه هاي رپ و شيطان پرست، لباس هايي با رنگ هاي تند و زننده كه با ماهيت اسلامي منطبق نيست و در نهايت با القاي پوچي قصد تخريب چهره و ارزشهاي والاي اسلامي و توحيدي را دارند از جمله اين نمونه ها است.
بايد دقت كرد فقط رسانه ها نيستند كه در نوع پوشش و پذيرش الگوهاي جديد موثرند، بلكه خانواده و ارتباط افراد در جامعه همچنين محيط هاي آموزشي سهم بسزايي در اصلاح اين روند خواهند داشت.
يوسفي استاد دانشگاه و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي در همين زمينه اشاره مي كند: با ورود ماهواره به عرصه ارتباطات در ابتدا چنين به نظر مي رسيد كه پيشرفت رسانه هاي ماهواره اي مطلقاً و بي قيد و شرط مطلوب و مفيد است اما با تجربه سال هاي كوتاهي كه از هجمه محصولات اين رسانه به چشم مي خورد نه تنها پديده اي مطلوب و مفيد به فايده نبوده بلكه آثار مخرب آن را نمي توان ناديده گرفت.
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان به سخن آلوين تافلر، نويسنده و منتقد اجتماعي كه نوشت تكنولوژي ماهواره اي و ديگر رسانه هاي جديد، فرهنگ هاي ملي را از هم مي پاشاند... اشاره و تصريح مي كند: وجود ماهواره در تمامي كشورها به يك عامل متناقض با فرهنگ و رسوم مبدل شده و اين ارتباط تهديدي گسترده براي هويت ملي به شمار مي رود كه در اين ميان شبكه هاي فارسي زبان ماهواره اي را نمي توان ناديده گرفت.
اين استاد دانشگاه علوم اجتماعي به توليد برنامه هاي شبكه هاي فارسي زبان مروري گذرا دارد كه ماحصل آن را در اختيارمان مي گذارد: بهتر است براي اين شبكه ها مرز و تقسيم بندي سياسي و غيرسياسي داشته باشيم. با وجود مرز سياسي ميان اين دو متوجه مي شويم حتي شبكه هايي كه هجمه سياسي براي ايران ندارند در هجوم به مباني ديني پيشتاز هستند.
يوسفي در توضيح بيشتر اضافه مي كند: بر اساس تحقيقات به عمل آمده تمامي اين شبكه ها با اهداف و سليقه هاي مجزا در سست كردن عقايد ديني و فرهنگي جامعه تاثير بسزايي دارند. يعني ماموريتي كه براي ظهور اين شبكه هاي ماهواره اي تدوين شده مقابله با اسلام و ارزش هاي انقلابي مردم ايران است كه هجوم خود را با آرامش پيش مي برند اما اصولي و هدفمند، ضمن اينكه تمام گروه هاي سني و اقشار متفاوت را هدف گرفته اند.
البته اين فرايند تخريب مظاهر انساني و الهي است كه ماهواره دنبال مي كند اما به ادعاي
ارتباط شناسان فرايند ارتباطات از راه دور و استفاده از ماهواره و ديگر رسانه هاي گروهي براي پخش امواج در سطح گسترده، شمشيري دو لبه است كه مي تواند پيامدهاي مثبت و منفي داشته باشد.
اما متاسفانه امروزه جوانان زمان زيادي از شبانه روز را به تماشاي برنامه هاي ماهواره اختصاص مي دهند و همين امر سبب سستي نظام برخي از خانواده هاي ايراني شده است.
يوسفي ادامه مي دهد كه امروزه جوانان وسايل ارتباط جمعي ساده مثل ويدئو را جوابگوي نيازهاي خود نمي دانند به همين دليل گرايش آنها به برنامه هاي ماهواره اي زمينه ساز مفاسد اخلاقي و اجتماعي بيشتر مي شود. البته بايد توجه داشت جوانان با هدف دسترسي به ضد اخلاق مشتري شبكه هاي ماهواره هاي نمي شوند اما توليدات هدفمند اين رسانه به نوعي است كه در خلال برنامه هاي مفيد و سرگرم كنند نبرد با سنت، ارزش و مظاهر بي ديني گنجانده مي شود كه جوان را غيرمستقيم درگير مي كند.
اقتصادغرب در نبرد رسانه اي
ماهواره به نفع اقتصاد غرب، موضوعي است كه بسياري از كارشناسان بدان اعتقاد داشته و هدف اصلي برنامه هاي ماهواره اي را متاثر از سرازير شدن سود به جيب صاحبان اين اقتصاد عنوان مي كنند.
دكتر حسين باهر جامعه شناس و استاد دانشگاه شهيد بهشتي عامل تبديل برنامه هاي ماهواره اي به جذب جوانان را سياست اقتصادي غرب مي داند و در اين خصوص به گزارشگر كيهان مي گويد: سياست اقتصادي غرب بر اساس سود شكل مي گيرد و هدف آن سود و التذاذ بيشتر است. مصرف كننده به دنبال لذت و توليدكننده به دنبال سود است و براي كسب سود بيشتر به ايجاد ذائقه براي مصرف كننده مي پردازد به همين دليل يكي از روش هاي ايجاد ذائقه، برپايي شوهاي لباس توسط مديست ها و مدل ها است.
اين رفتار شناس اجتماعي علت حضور مانكن ها، ورزشكاران، هنرپيشه ها و سياستمداران را به عنوان مبلغان و الگوهاي اين مدها سرازير شدن پول به سمت بانك هاي غربي و كارتل هاي آنها مي داند كه عموم مردم هم خواه ناخواه به سمت وسوي آن گرايش پيدا مي كنند.
وي معتقد است: پوشش هر زمان و مكان بايد متناسب با مقتضيات آن زمان و مكان باشد و اين مقتضيات همان ارزش هاي حاكم بر جامعه، بر اساس شرايط زماني است. يكي از مهم ترين مقتضيات پوشش، تناسب آن با سن است. نوع پوشش افراد مسن با جوانان و... متفاوت است.
دوم تناسب با زمان است. همانطور كه تناسب با مكان از ديگر مسايل تعيين كننده نوع پوشش است و مي بايست رعايت شود به تعبير ديگر هماهنگي با ارزش ها و باورهاي حاكم بر جامعه نيز از ديگر مقتضيات پوشش در هر جامعه تلقي مي شود.
به اعتقاد اين استاد دانشگاه هر چه آگاهي و خرد بيشتر شود فرد پوششي را برمي گزيند كه نه خود و نه ديگران را آزار دهد و اين معناي حقيقي آزادي است. دوراني كه ما در آن قرار گرفته ايم، دوران پست مدرن ناميده مي شود. به اين معني كه بخشي از فرهنگ خود را از سنت و بخش ديگر را از صنعت و مدرنيته كسب مي كند.
فقدان الگو براي پوشش جوانان ايراني موضوع ديگري است كه كارشناسان اجتماعي آن را بستر و زمينه استقبال جوانان از مد و پوشش غربي عنوان مي كنند.
امروزه جوانان الگويي براي انتخاب نوع پوشش خود ندارند،اين در حالي است كه در ايران باستان هر قشر، الگو و يونيفورم خاص خود را داشت.
دكتر باهر در اين زمينه مي گويد: گرايش به پوشش غربي به اين دليل است كه ما جوانان را درشرايط تحريك و تهييج توسط رسانه هاي خارجي رها كرده ايم و از سوي ديگر در داخل كشور هيچ اقدامي در جهت الگوسازي براي آن ها، انجام نمي دهيم . به عبارت ديگر جوان را در مكان، محدود و در زمان، نامحدود مي كنيم. او دچار تعدد شخصيت مي شود و نوعي پوشش تركيبي
بي هويت را برمي گزيند كه هويت انساني، باستاني، ايراني و اسلامي او را مخدوش مي كند. در واقع نوع پوشش فرد بايد به گونه اي باشد كه او بتواند جهاني و زماني بينديشد و مكاني و محلي عمل كند. هنرپيشه ها، ورزشكاران و بزرگان علم وانديشه، مهم ترين الگو براي ترويج پوشش مناسب هستند و البته طراحي هاي مناسب براي زمان و مكان، نياز به افراد هنرمند بومي دارد كه بتوانند جهاني بينديشند و ايراني عمل كنند.
فقدان الگو مي تواند جوانان را درتنگناي هجمه تبليغات رسانه هاي غربي متزلزل كند. دشمن كه همواره اشاعه فرهنگ ديني و اعتقاد به خداوند و معنويات را مانع اصلي هدف هاي خود مي بيند، براي كم رنگ كردن اين اعتقادات، با ايجاد خلل در اعتقادات قشر جوان، در به انحراف كشاندن و بي هويت كردن آنان مي كوشد كه نبايد نسبت به آن غفلت كرد.
گزارش