يك بام و چند هواي بازار بورس جواهرات
جواهرفروشان ميدان دار و مردم متضرر

صديقه توانا
مرد از پشت ويترين سرويس هاي جواهرات را خوب برانداز مي كند، يك جفت گوشواره با سنگ زمرد خوش تراش، سينه ريزي با نگين هاي ياقوت كبود و مرواريدي درشت در وسط آن، دست بندي با سه رج نگين برليان پاك و سفيد و انگشترهايي هر كدام با نگين هاي باگت، ماركيز، پرنس و تخم برليان، تلألو و درخشش آنها هوش و حواسش را براي دقايقي مي برد و او را محو هنر و زيبايي مي كند. جذابيتي كه فقط از پشت شيشه مي توان از آن لذت برد. خيز برمي دارد، اين پا و آن پا مي كند و قدمي به جلو برمي دارد، اما خيلي سريع عقب گرد مي كند و به اين مي انديشد كه اگر فقط يك قطعه از جواهرات مورد علاقه همسرش را خريداري نمايد، البته كه او را خيلي خوشحال مي كند، اما اگر قرار باشد چند ماه ديگر بابت رهن خانه مجبور به فروش آن شود، حتي نصف پول خودش را هم به او نمي دهند و اين بهاي سنگيني است كه براي دل شاد كردن همسرش بايد بپردازد.
برق خيره كننده و سحرآميز جواهرات در زير نورهاي هدايت شده فروشگاههاي شيك جواهرفروشي مترصد است تا نگاه مشتاق عاشقان زيبايي را شكار كند. شكاري كه صيد و صياد هر دو از موهبت آن برخوردار مي شوند، اما صياد لذت بيشتري از موهبت به دست آمده مي برد.
جواهرات و زيورآلات بخصوص اگر اصل و گران قيمت باشد، مطلوب تقريبا تمامي خانم هاست. راستي هيچ مي دانيد چرا اينقدر اين سنگها، زيبا و پرجاذبه اند؟ مي دانيد چرا ما براي خريدن آنها اينقدر پول مي پردازيم و چطور بايد آنها را بشناسيم و از آنها نگهداري كنيم؟
مي دانيد چقدر بايد براي آنها پول بپردازيد كه مغبون نشويد؟ و چرا هنگام فروش نصف پول خودتان را هم دريافت نمي كنيد؟ پاسخ اين سؤالات را در
تك شماره گزارش پيش رو، از زبان برخي از سازندگان و فروشندگان جواهرات مي خوانيم.
سنگهاي قيمتي، تجارتي پرسود
تجارت سنگهاي قيمتي، يكي از تجارتهاي پرسود جهاني به شمار مي رود كه دستمايه آن محصولاتي طبيعي است كه به لطف هنر بشر تبديل به كالاهايي بي بديل براي سرمايه گذاري و بهره برداري مي شوند.
سعيد رحيمي كه 20سال در كار جواهرسازي مشغول به فعاليت مي باشد و 40سال سن دارد در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «انواع سنگهاي قيمتي كه از معادن عميق استخراج مي شوند، پس از برش خوردن و نشستن روي پايه هاي طراحي شده و يا به صورت خام به سرمايه اي تبديل مي شوند كه هزاران سال عمر دارند.»
وي با اشاره به اين مسئله كه سنگهاي قيمتي به دليل استحكام فوق العاده، زيبايي، كميابي و منحصر به فرد بودن از ارزش ذاتي برخوردارند اضافه مي كند: «چون اين ارزش ذاتي با پول يعني كالايي كه مدام در حال نوسان است، سنجيده مي شود، بنابراين قيمت آن همواره در حال افزايش است.»
اين جواهرساز مي گويد: «سنگهاي قيمتي نظير الماس، مرواريد، ياقوت، فيروزه، عقيق، زبرجد، كوارتز رز، گارنت، كهربا، سارويت و... در طول هزاران سال تحت تاثير فشار بسيار بالا و دماي زياد در عمق زمين ساخته شده اند. شرايطي كه براي فراهم آوردن آنها بايد هزاران سال صبر كرد و از آنجا كه ما هزاران سال بعد نيستيم و صبر آن را هم نداريم همين امروز با پرداختن پولهاي بيشتر آنها را تصاحب مي كنيم.»
حيدري در توضيحات بيشتري در مورد سنگهاي قيمتي چنين مي گويد: «به مدد تكنولوژي امروزه سنگهاي بدل كه در شرايط مصنوعي ساخته مي شوند نيز وجود دارند كه بهاي بسيار نازلتري دارند. اين جواهرات مصنوعي به نام اتمي شناخته مي شوند كه ارزش بهترين نوع آنها هم حدود يكصدم قيمت جواهرات اصلي است و بخش مهمي از توليدات انبوه جواهرات در بازار كشور نيز از همين نوع جواهرات بدلي است.»
وي خاطرنشان مي كند: «تقريبا تمامي تجارت سنگهاي قيمتي اعم از اصل و بدل در كشورما به صورت قاچاق انجام مي شود و به جز فيروزه و عقيق كه در بخشهايي از كشور خودمان يافت مي شود، تمامي تجارت اين سنگها در بازار سياه و زيرزميني صورت مي گيرد و برليان را از هند، زمرد را از معادن آفريقا و ياقوت را از تايلند و برمه وارد مي كنيم و البته در اين نوع سنگها، تقلب هم زياد صورت مي گيرد و سنگهاي رنگي با اسامي مختلف و با قيمتهاي گران در اختيار مردم قرار مي گيرد و چون مردم آنها را دوست دارند، هرچه در بازار باشد خريداري مي كنند.»
حيدري در پاسخ به اين سؤال كه چرا قيمت سنگهاي موجود در بازار اينقدر گران است، چنين مي گويد: «با توجه به اينكه داخل ايران معادن سنگ وجود ندارد، مجبوريم سنگ را وارد كنيم و چون عرضه نيست و تقاضا زياد مي باشد، توليدكنندگان مجبورند سنگها را با هر قيمتي كه كشورهاي صادركننده اعلام كنند، خريداري نمايند كه معمولا هر ساله 15 تا 30درصد قيمتها افزايش مي يابد و اين يكي از مسائلي است كه باعث مي شود قيمت جواهرات خيلي گرانتر از طلا در اختيار مردم قرار گيرد و لذا چون برخي از مردم توان خريد سنگهاي با كيفيت بالا را ندارند از سنگهاي تقلبي موجود در بازار استفاده مي كنند و البته اين وسط فقط تجار سود بالايي را مي برند.»
كلاه گشادي كه سر مردم مي رود!
به منظور چند و چون حساب و كتاب در خريد و فروش يك سرويس جواهر، اين بار چهارراه استانبول را به همراه سيدحسين هاشمي عكاس روزنامه سوژه گزارش قرار مي دهيم و در يك بعدازظهر گرم اواخر خرداد مغازه ها را رصد مي كنيم. خانمي به همراه همسرش كه گرهي در ابروان انداخته اند از مغازه خارج مي شوند و غرولندكنان دستشان را روي فاكتور خريد مي كوبند و دائم مي گويند واقعا چه اشتباهي كرديم كه 6 سال پيش گول تبليغات صاحب جواهرفروشي را خورديم و سرويس پرنس را برداشتيم. و مرد در ادامه مي گويد: «من از همان روز اول مي دانستم جواهر سرمايه نيست اما ... به آرامي جلو مي روم و با سلام و سخناني كوتاه سرصحبت را باز مي كنم و دليل عصبانيتشان را از جواهر فروش مي پرسم، زن به كنار مي رود و همسرش خيلي دقيق و شفاف اينطور مي گويد: «سال 82 از همين مغازه كه خيلي هم معروف مي باشد يك سرويس جواهر به ارزش يك ميليون و 900 هزار تومان خريداري كرديم. وزن طلا 85 گرم و وزن الماس آن 5/4 قيراط است. قيمت طلاي آن به نرخ آن روز 800 هزار تومان و قيمت سنگها 1 ميليون و 100 هزار تومان برايمان تمام شد. طلا در آن زمان گرمي 8 هزار و 700 تومان بود. (طلاي خام بدون اجرت) گردن بند آن دويست وبيست عدد برليان، دستبند هشتاد و گوشواره ها نيز 20 عدد برليان دارد.
وي در ادامه چنين مي گويد: در فاكتور خريد قيد شده است كه در هنگام فروش 10 درصد كسر مي شود. اما الان كه بعد از گذشت اين همه سال براي فروش آمده ايم فقط 2 ميليون و 500 هزار تومان سرويس ما را مي خرند و مي گويند برليان آن درجه يك نيست رنگ آن قهوه اي است و فقط 600 هزار تومان بابت سنگها به شما مي دهيم. در حالي كه ما آن موقع بيشترين پول را بابت سنگها پرداخت كرده بوديم و فروشنده 25 درصد از ما اجرت ساخت دريافت كرده بود. واقعا هيچ كس از حساب و كتاب جواهرفروشي ها سردر نمي آورد، و فقط مي توانم بگويم بخور بخوري در اين كار وجود دارد كه نگو و نپرس!»
براي اينكه اطلاعات دقيق تري در مورد خريد و فروش جواهر كسب كنيم، داخل يكي از مغازه ها مي شويم. فروشنده جوان كه در ابتداي صحبت خيلي جانب احتياط را رعايت مي كند، اينطور مي گويد: «طلا به گرم محاسبه مي شود و جواهر به قيراط. و كار ايراني يا خارجي متفاوت است و جواهرات ساخت ايراني گران تر در مي آيد. همچنين سود جواهر 15 درصد است و چون هزينه هاي جانبي آن مثل مخراج كاري، آبكاري زياد مي باشد، لذا سود جواهر بيشتر از طلاست ضمن اينكه جواهر دست ساز با كارخانه هم فرق مي كند و كار دست گران تر از كار، كارخانه اي است.»
اين فروشنده كه يكي ديگر از دلايل گراني جواهرات را مدت زمان ساخت تا فروش يك سرويس در پشت ويترين ذكر مي كند، در پاسخ به اين سؤالم كه آيا پول اين فاصله زماني را مردم بايد بپردازند چنين مي گويد: «خوب وقتي مثلا پس از گذشت 6 ماه نتوانيم يك سرويس جواهر بفروشيم در اين ميان متضرر مي شويم. البته اگر مردم جواهر را از مغازه هاي معتبر خريداري كنند و هنگام فروش حتما به همان مغازه مراجعه كنند، ضرر كمتري مي كنند، ضمن اينكه بايد همين جا به مردم بگويم اگر قصد فروش جواهر را دارند، هرگز نخرند و يا لااقل بعد از گذشت 10 تا 12 سال پس از خريد، آن را بفروشند تا متضرر نشوند.!»
حراج در طلافروشي - فروش جواهرات بدون سود!
اولين باري بود كه در صنف طلا و جواهر فروشي برچسب حراجي مي ديدم. كنجكاوانه وارد مغازه شده و علت را جويا مي شوم. مغازه دار علت اين كار را تغيير مغازه و پاس شدن چكها ذكر مي كند و در مورد افزايش اجرتها در جواهرات چنين ادعا مي كند: «قيمت سنگ و جواهرات مثل طلا، نوسان ندارند. قيمت برليان بستگي به درجات آن دارد. برليان از قيراطي 100 هزار تومان به اندازه نصف دانه ارزن تا 1 ميليون تومان داريم: ضمن اينكه هر چه سنگها درشت تر باشند قيمت آنها بيشتر است. مثلا قيمت يك تخم برليان گاهي به 5 ميليون تومان هم مي رسد.
اين فروشنده سود عرفي و قانوني جواهرات را 25 درصد ذكر مي كند و با اشاره به اينكه رئيس اتحاديه سابق طلا و جواهر كشوري 200 تا 150 درصد سود جواهرات دريافت مي كرد، مي گويد: «البته او انصاف داشت و همان سود را به صورت كامل به مشتري برمي گرداند.»
وقتي از او سوال مي كنم چرا هيچ وقت مردم از حساب و كتاب شما جواهرفروشي ها سر در نمي آورند و هنگام فروش بسيار متضرر مي شوند، اينطور پاسخم را مي دهد: «كسي كه دنبال خريد جواهر است ديگر نبايد با حساب و كتابش كاري داشته باشد! او بابت دلش و لذت بردن از جواهر، پول مي دهد، پس براي او فرقي مي كند كه ما چگونه محاسبه مي كنيم! اگر از چيزي خوشش بيايد مي خرد، مشتري بايد به مغازه دار اعتماد كند.»
برليان، نوعي برش بر الماس
الماس اصلي ترين و مشهورترين سنگ گرانبهايي است كه امروزه وجود دارد و گران قيمت ترين جواهر موجود است و درجه خلوص و عيار آن براساس وزنش محاسبه مي گردد كه واحد محاسبه آن قيراط است.
ولي الله كميجاني كه 51 سال سن دارد و 35 سال در كار ساخت جواهر مي باشد در گفت وگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «كيفيت الماس به سه ويژگي بستگي دارد، نوع تراش، وضوح و نداشتن رگه هاي ناخالصي و رنگ كه هرچه سفيدتر و درخشان تر باشند، بهتر است.»
كميجاني در ادامه مي گويد: «حتماً نام برليان را شنيده ايد، اما بهتر است بدانيد كه برليان نام نوعي برش است كه بر الماس مي زنند و يكي از راههاي تشخيص الماس اصل از بدل، دميدن بخار دهان روي سنگ است كه بخار به سرعت از روي الماس محو مي شود، همچنين نگين هاي اتمي در آتش مي شكنند و از بين مي روند، اما برليان در برابر گرما مقاوم است و تغيير رنگ نمي دهد و خواصش عوض نمي شود، ضمن اينكه نوع تراش ها هم متفاوت است. تراش پرنس مربع شكل، باگت مستطيلي، ماركيز برگي شكل و گوال بدون گوشه است.»
اين جواهرساز در ادامه توضيحات خود چنين مي گويد: «در كار ما خيلي سود وجود ندارد، سود اصلي را مغازه دار مي برد چون ما فقط از مشتري اجرت ساخت مي گيريم، حال آنكه مغازه دار بابت ماليات و پول آب و برق... و تمام هزينه هاي جانبي از مشتري سود دريافت مي كند و هنگام فروش مجدد، پول سنگ را خيلي كم مي كند و فقط در اين ميان كارگر تنها كسي است كه ضرر مي كند و مردم متضرر بعدي هستند البته اگر جواهر خريداري شده را زود به فروش برسانند.»
كميجاني با اشاره به كسادي بازار و واردات جواهرات از كشورهاي خارجي چنين مي گويد: «اكثر جواهرات موجود در بازار كار تركيه و تايلند است كه نگين بعضي از كارها اتمي است و كارخانه داران داخلي براي فروش بيشتر به آنها سفارش كار مي دهند و لذا مي بينيم الآن كارگران ما بيكار هستند، البته ناگفته نماند چون آنها از دستگاهها و تكنولوژي هاي پيشرفته برخوردارند، جواهرات خوبي هم مي سازند كه طرفداران زيادي هم دارد. ولذا از مسئولان مي خواهيم از سازندگاني مثل ما كه در كارگاههاي كوچك مشغول كار هستيم حمايت كنند.»
وي با اشاره به اينكه اتحاديه طلا و جواهر كشوري روي سنگها قيمت دقيق نمي گذارد و فقط حدود آن را مشخص مي كند مي گويد: «ارزش سنگ خوب بسيار بالاست و به راحتي نمي توان روي آن قيمت گذاشت به همين دليل است كه قيمت يك قطعه جواهر گاهي تا 5 ميليون تومان هم مي رسد. و در حال حاضر بهترين نوع تراش، بلژيكي است و با توجه به اينكه در كشور كارخانه تراش سنگ نداريم و سنگها را آماده وارد مي كنيم، به همين دليل قيمت جواهر بسيار بالاست و گاهي نمي توان روي آن قيمت گذاشت. البته سودي هم كه به جيب مغازه داران مي رود، كم نيست!»
اين جواهرساز در ادامه به مردم توصيه مي كند هميشه هنگام خريد جواهر از فروشندگان خوشنام و منصف كه شهره هم هستند خريد كنند و بيشتر جواهر دست ساز خريداري نمايند و ضمناً جواهراتي خريداري كنند كه قصد تعويض آنها را حداقل در كوتاه مدت نداشته باشند چون در غير اين صورت برندگان خريد، جواهرفروشان هستند كه گاهي تا 30 درصد از سود سرمايه گذاري را در لحظه اول نصيب خود مي سازند. همچنين چون عده اي آگاهي كافي از قيمتها و نحوه ساخت جواهرات ندارند و از حساب و كتاب مغازه داران سردرنمي آورند ضرر زيادي مي كنند و ناگفته نماند كه حتماً هنگام خريد جواهر، شناسنامه كاملي از مقدار سنگ و جواهر كارشده در يك قطعه طلا و وزن آن را دريافت كنند.
اولين كاشفان طلا
گرچه امروز اغلب طرفداران وسايل زينتي را خانم ها تشكيل مي دهند ولي هزاران سال پيش مردان اولين بار با برگ درختان، موهايشان را زينت دادند، 30 هزار سال پيش از ميلاد مسيح، هنرمندان سرزمين فراعنه اولين كساني بودند كه طلا را كشف كردند و چون چكش خور خوبي داشت، از آن براي فراعنه تاج و گردن بند ساختند و 1400 سال پيش از ميلاد مسيح در يونان باستان، مرواريدهاي زيبا به شكل گل و صدف و پروانه تراش خورد و هزار و 100 سال بعد يعني دقيقاً 300 سال پيش از تولد مسيح، يونانيان دست به ساخت زيورآلات چندرنگ زدند و در اين ميان از زمرد، عقيق سرخ، لعل كبود و مرواريد استفاده كردند.