آسمان شهر من روزگاري آبي بود پديده گرد وغبار مهار مي شود؟

ايرج نظافتي
«گردوغبار افق ديد را در قصرشيرين به كمتر از صد متر كاهش داد، آلودگي 40 برابر حد مجاز آب و هواي كردستان، گردوغبار تردد را در ايلام مختل كرد، گردوغبار تمامي ادارات كرمانشاه را تعطيل كرد، بارش باران خاك از آسمان لرستان، گردوغبار خوزستان را درنورديد،...»
مدتي است كه تيترهاي فوق را در برخي از صفحات لايي و حاشيه اي روزنامه ها و سايت هاي خبري مي خوانيم و البته زماني كه گردوغبار به تهران برسد همين تيترها در صفحه اول و تيتر يك رسانه قرار مي گيرد و جار و جنجال خبري و رسانه اي در نحوأ مهار آن به راه مي افتد اما همين كه اين گردوغبار از پايتخت دور مي گردد دوباره همه چيز به فراموشي سپرده مي شود.
مدت هاست كه گردوغبار به عنوان ميهمان ناخوانده اي مناطق غرب و جنوب غربي كشورمان را درنورديده و نفس زاگرس نشينان را به شماره انداخته است.
در اين ايام تابستان اگر گذري به شهرهاي كرمانشاه، ايلام، كردستان، خرم آباد و يا خوزستان داشته باشيد خواهيد ديد كه ديگر از آن مناظر روح نواز طبيعت خبري نيست و گردوغباري كه گفته مي شود از كشور عراق وارد ايران شده، وسعت ديد شما را در مواقعي حتي به كمتر از صد متر مي رساند!
اغلب پارك ها خالي از شادي و نشاط اهل تفريح، پرواز فرودگاه ها لغو و ادارات و ارگان هاي دولتي و غيردولتي تعطيل و مراكز اورژانس مملو از جمعيت و تقريباً زندگي در شهرهاي غرب و جنوب غربي به دليل وجود همين گردوغبار مختل شده است.
گزارش امروز كيهان را به بررسي چگونگي مقابله با گردوغبار و راهكارهاي مهار اين بحران اختصاص داده ايم.
مردم گرفتار گردوغبار
هفته گذشته سفري به استان كرمانشاه داشتيم. در ابتداي جادأ همدان به سمت كرمانشاه وسعت ديد هر لحظه كمتر مي شد، تا جايي كه در صد كيلومتري كرمانشاه آنچنان گردوغبار منطقه را فراگرفته بود كه وسعت ديد به كمتر از صدمتر مي رسيد! و با سرعت بيش از 05 الي 06 كيلومتر نمي شد رانندگي كرد.
وارد شهرهاي اسدآباد، كنگاور، صحنه، بيستون و كرمانشاه كه مي شديد كوچه و خيابان ها آنچنان خلوت بود كه ياد و خاطرأ عمليات مرصاد را تداعي مي كرد.
در آن دوران دفاع مقدس اغلب ساكنان آن مناطق يا براي مقابله با منافقين به جبهه رفته بودند و يا زن و بچه و افراد پير و سالخورده از شر گلوله باران هاي منافقين به كوه و بيابان هاي اطراف پناه برده بودند و شهرها تقريباً خالي از سكنه بود، اما تفاوت آن دوران با گردوغبار فعلي در اين نكته نهفته است كه امروزه همه ساكنان محلي از پير و جوان و زن و مرد در خانه هاي خود حبس شده اند و كسي هم براي مقابله با بحران موجود نمي داند كه بايد چكار كند.
صدا و سيماي محلي در استان هاي غرب و جنوب غربي هم مكرراً از مردم مي خواهد تا از ورزش كردن و فعاليت هاي بدني در فضاي باز خودداري كنند و بيماران قلبي و تنفسي به ويژه خردسالان و سالخوردگان در حد امكان از منزل خارج نشوند.
اما در اين ميان سؤال اساسي كه در ميان مردم آن مناطق وجود دارد اين است كه به راستي چگونه مي توان با پديدأ گردوغبار مقابله كرد و راه حل اين بحران چگونه است و آيا مسئولان به فكر مهار اين ميهمان ناخوانده هستند؟
تدابير مسئولان محلي
براي اطلاع از تدابير مسئولان محلي در استان هاي غرب كشور، با مهندس دادوش هاشمي استاندار كرمانشاه گفتگو مي كنيم.
اما آقاي استاندار در گفتگو با گزارشگر كيهان تنها اقدام كوتاه مدت را توزيع ماسك و تجهيز اورژانس مي داند و مي گويد: «فقط دو كار مي توانيم انجام دهيم، يكي توزيع گستردأ ماسك در سطح شهرهاست و ديگري مجهز و آماده باش بودن اورژانس براي مداواي مصدومان اين گردوغبار است، به غير از اين دو مورد، كار ديگري از دست ما برنمي آيد.»
مهندس هاشمي تنها راه حل مهار اين بحران را رايزني هاي ديپلماتيك بين المللي با كشور عراق به عنوان مركز اصلي اين آلودگي مي داند و مي گويد: «مهار گردوغبار از چند زاويه قابل بررسي است، يك بخش آن متوجه دولت جمهوري اسلامي است كه بايد از طريق ديپلماتيك و گفتگو با طرف عراقي به حل بحران بپردازيم كه آقاي رئيس جمهور جلساتي با طرف عراقي داشتند و رايزني هاي خوبي هم صورت گرفت، اما بخش عمدأ اين موضوع به عراقي ها بستگي دارد كه متأسفانه بايد اذعان داشت كشور عراق چون با قضيه گردوغبار سالهاست كه كنار آمده و يك امر عادي براي آنها تلقي مي شود، از همين رو عزم و ارادأ قوي براي همكاري با كشورمان براي مهار گردوغبار در طرف عراقي ديده نمي شود.»
استاندار كرمانشاه در ادامه مي گويد: «با اين حال تنها كاري كه در مراكز استان هاي غرب كشور مي توان انجام داد همان توزيع ماسك و تجهيز اورژانس و همچنين كاشت درخت و ايجاد باغات متعدد در مسير ورود گردوغبار به كشور است كه اين كارها را به نحو مطلوب انجام مي دهيم اما اين برنامه ها چارأ اصلي كار براي مهار پديدأ گردوغبار نيست.»
مهندس هاشمي با اشاره به اينكه گردوغبار در بلندمدت تبعات سنگين و جبران ناپذيري را بر سلامت شهروندان خواهد گذاشت، مي گويد: «بايد به هر نحو ممكن طرف عراقي را براي مهار اين موضوع ترغيب كنيم، جمهوري اسلامي نيز آمادگي خود را براي هر نوع همكاري لازم با دولت عراق براي مهار گردوغبار اعلام كرده است.»
ضرورت اقدامات ديپلماسي
تشكيل پديدأ گردوغبار در آسمان استان هاي غربي كشور و با شدت كمتري در برخي استان هاي مركزي و به دنبال آن مختل شدن نسبي فعاليت هاي روزمره ساكنان آن مناطق خصوصاً در طي چند ماه اخير، ضرورت اقدامات ديپلماتيك از طريق مجاري بين المللي را دوچندان مي كند.
فرهاد تجري نايب رئيس كميسيون قضايي و نماينده مردم قصرشيرين، گيلانغرب و سرپل ذهاب در مجلس شوراي اسلامي در گفتگو با گزارشگر كيهان مي گويد: «بدون شك گرد و غبار كه در 2 سال اخير به عنوان پديده اي كه شرايط زندگي و طبيعت كشورمان خصوصاً در مناطق غربي را تحت تأثير قرارداده در بلندمدت آثار و تبعات منفي فراواني به بار خواهد آورد كه غيرقابل جبران است.»
تجري مي گويد: «در مناطق مرزي غرب كشور شاهديم كه حتي تبعات پديده گرد و غبار بر برگ درختان و حيات منابع طبيعي نيز اثرات سوء داشتنه و مردم را با مشكلات فراواني روبرو كرده است و اين مسئله نشان مي دهد كه بايد هرچه سريعتر راهكارهاي مقابله با اين موضوع را بيابيم و در حل اين بحران بكوشيم.»
از نماينده مردم قصرشيرين مي پرسم كه تاكنون چه اقداماتي در مهار پديده گرد و غبار صورت گرفته، مي گويد: «تاكنون از سوي دولتمردان كشورمان اقدامات و رايزني هاي متعددي با كارشناسان مختلف و دولت عراق انجام داده اند ولي متأسفانه بايد گفت كه تاكنون هيچكدام از اين اقدامات در مهار بحران مذكور كارساز و مؤثر نبوده است.»
تجري در پاسخ به اين سؤال كه چه راهكاري را براي حل بحران به وجود آمده پيشنهاد مي كنيد، مي گويد: «دستگاه ديپلماسي كشورمان بايد با رايزني هاي متعدد و با استمداد از مجامع بين المللي، به هرنحو ممكن مسئولان دولت عراق را مجاب كنند، يعني عراقي ها را مجبور به انجام اقدامات مؤثر نمايند، چون كانون اصلي اين گرد و غبار كشور عراق است.»
نايب رئيس كميسيون حقوقي و قضايي مجلس در ادامه به انجام مطالعات كارشناسانه براي اطلاع ا ز پيامدهاي زيان بار گردو غبار اشاره مي كند و مي گويد: «آسيب هاي گرد و غبار موجود، گياهي، حيواني و انساني است و زندگي طبيعي انسان ها را با تهديدي جدي مواجه مي كند، از همين رو لازم است اگر طرف عراقي در حل اين بحران كوتاهي مي كند ازطريق كنوانسيون ها و مجامع بين المللي و با فشار بر دولت عراق به حل اين بحران اهتمام نمايند.»
امسال فقط 02 روز هواي پاك داشتيم!
گرد و غبار آنچنان مناطق غرب كشور را در نورديده كه استان سرسبز وزيبايي همچون كردستان در سال جاري فقط 02 روز هواي پاك داشته است!
خيرالله مرادي، مديركل حفاظت محيط زيست استان كردستان در اين باره مي گويد: «از ابتداي فروردين تا پايان روز 51 خرداد سال جاري، استان كردستان در مجموع 02 روز هواي پاك، 74 روز هواي سالم و 9 روز هواي ناسالم و يك روز نيز وضعيت خطرناك را تجربه كرده است.»
وي نيز همچون استاندار كرمانشاه معتقد است كه در مراكز استان ها نمي توان ا قدام كارساز و مؤثري براي مهار پديده گرد و غبار انجام داد.
عبدالسلام پيري، معاون فني اداره كل منابع طبيعي استان ايلام نيز مي گويد: «56 هزار هكتار از انبوه بلوط رشته كوه غربي زاگرس در استان ايلام به دليل آنچه جنگل شناسان تغييرات اقليمي و نفوذ ريزگردهاي عربي در اين منطقه عنوان مي كنند در حال خشك شدن هستند.»
معاون فني اداره منابع طبيعي ايلام مي گويد: «گردوغبار گسترده كه در سال هاي اخير ايلام را به شدت متأثر كرده توانسته درختان بلوط را به زانو درآورد، درحالي كه هر هكتار جنگل پهن برگ 86 تن گرد و غبار را مهار و هواي سالم و تميز و تصفيه مي كند، چون برگ هاي بلوط كركي هستند و قابليت جذب گرد و غبار را دارند.»
رضا آريايي، مديركل ستاد حوادث و سوانح غيرمترقبه استانداري لرستان تعطيلي ادارات و ارگان هاي دولتي را چاره كار نمي داند و مي گويد: «با تعطيلي هيچ مشكلي در اين زمينه رفع نخواهد شد، اما آموزش شهروندان در حال حاضر مي تواند تنها راهكار اجرايي براي مقابله با پديده گرد و غبار باشد.»
دلايل اصلي گرد و غبار چيست؟
وقتي كه منطقه اي در يك دوره زماني مشخص با كم بارشي مواجه شده و مورد استفاده ناصحيح و غيراصولي قرار گيرد و درواقع فعاليت ها روي اين اراضي بدون نگرش به توسعه پايدار انجام شود آن قسمت از زمين آسيب ديده و ناپايدار مي شود.
پرويز رضازاده، مديركل پيش بيني سازمان هواشناسي مي گويد: «اگر در زميني كه از نظر فيزيكي پتانسيل كشت و كار ندارد يا با كمبود رطوبت مواجه است، كشت گياه صورت گيرد و يا با برداشت بيش از حد آب، رطوبت خاك به درجه زيراستاندارد برسد، پوشش گياهي آن منطقه كاهش مي يابد كه همين مورد موجب فرسودگي خاك و ازهم پاشيدگي بافت فيزيكي آن مي شود.»
وي با تأكيد بر احداث سد در مسير رودخانه هاي منطقه نظير سدي كه روي رودخانه دجله و فرات ايجاد شده موجب به هم خوردن بافت خاك و به دنبال آن بروز گرد و خاك مي شود، مي گويد: «عراق جزء مناطق آبرفتي است و كل دشت عراق توسط رسوبات رودخانه پوشيده شده اما با كاهش آب و رطوبت و به دنبال آن كاهش پوشش گياهي و سپس تردد «ادوات جنگي در اين اراضي، كوير پايدار شخم زده مي شود و ديگر به حالت پايداري برنمي گردد. پس از آسيب ديدن كوير و به دنبال آن تابش شديد خورشيد، بارش كم و وزش باد شديد به تدريج خاك رسوبي آزاد و بافت فيزيكي خاك فرسوده شده و به راحتي از زمين جدا مي شود.»
مديركل پيش بيني سازمان هواشناسي كشور مبارزه با پديده گرد و خاك كه سابقه طولاني مدت 52 تا 03 سال دارد زمان بر و پرهزينه مي داند و مي گويد: «ابعاد منطقه توليدكننده اين گرد و خاك يعني كشور عراق بسيار حجيم است، بنابراين كنترل و مبارزه با آن نيازمند زمان است.»
وي با اشاره به روش مالچ پاشي به عنوان راهكار ديگر مبارزه با گرد و غبار مي گويد: «در اين روش پس مانده هاي نفتي را روي خاك بسيار نرم و آسيب ديده پخش مي كنند، اين مالچ ها موجب مي شود ذرات خاك از هم جدا نشود و نيزاجازه نمي دهد تبخير رطوبت در خاك انجام گيرد، يعني با استفاده از اين روش قطرات باران جذب حداكثري خاك شده و تبخير نمي شود، بنابراين ذرات خاك توسط باد از هم جدا نمي شوند.»
گزارش روز