ضرورت حياتي مديريت مصرف انرژي
چگونه بهينه سازي مصرف انرژي را در كشور نهادينه كنيم؟ (بخش دوم)

افزايش مصرف انرژي و رشد فزاينده آن در كنار منابع محدود، توجه به ضرورت صرفه جويي در مصرف انرژي را تاكيد مي كند. از سوي ديگر، استفاده از منابع انرژي فسيلي باعث ايجاد پيامدهاي زيست محيطي گوناگون در كوتاه مدت و درازمدت خواهد شد.
به اين مطلب بايد محدوديتهاي اقتصادي براي بهره برداري از منابع انرژي را نيز اضافه كرد.
به اعتقاد كارشناسان مسائل اقتصادي، كمبود منابع انرژي امري است كه امروزه به وضوح به چشم مي خورد و ادامه روند فعلي مصرف انرژي اين موضوع را به بحران تبديل خواهد كرد. به اعتقاد آنها اين واقعيت در مجموع از واضح ترين دلايلي است كه مي توان براي ضروري بودن صرفه جويي در مصرف انرژي بيان كرد.
استفاده منطقي از منابع انرژي
دكتر اسدالله باغبانيان، استاد دانشگاه و اقتصاددان در گفت وگو با گزارشگر كيهان با تاكيد بر اين مطلب كه استفاده منطقي از منابع انرژي با بكارگيري راهكارهاي بهينه مصرف انرژي همواره بهترين رويكرد براي اين كار بوده است، خاطر نشان مي سازد: «با استفاده منطقي از انرژي نه تنها شاهد كاهش هزينه هاي مصرف انرژي هستيم، كه البته اين روزها با اجراي قانون هدفمند كردن يارانه ها بيشتر مورد توجه قرار گرفته است، بلكه آثار مفيدي همچون كاهش آلودگي زيست محيطي، تداوم طول عمر منابع مالي و در نهايت شاهد توسعه اقتصادي در كشور خواهيم بود.»
اين اقتصاددان در ادامه با اشاره به اينكه يكي از عمده ترين صورتهاي انرژي كه در زندگي روزمره مورد استفاده قرار مي گيرد، انرژي الكتريكي است، در توضيحات بيشتري چنين مي گويد: «تامين برق با صرف هزينه هاي هنگفتي كه فقط قسمت كوچكي از آن را در قبوض برق مشاهده مي كنيم، صورت مي گيرد.»
وي اضافه مي كند: «توليد، انتقال و توزيع اين انرژي پاك، فرآيند بسيار گران قيمتي است كه هزينه هاي آن بر اقتصاد ملي و در نتيجه بر بدنه جامعه تحميل مي شود كه به هر حال وجود منابع محدود و پايان پذير و هزينه هاي بالاي تامين برق، جوابگويي به رشد بسيار سريع مصرف اين انرژي را امري دشوار مي كند.»
حسين باباخاني، كارشناس مسائل اقتصادي و استاد دانشگاه شاهرود هم در گفت وگويي با خبرنگار سرويس گزارش روز كيهان نظر خود را در مورد مصرف بي رويه برق خانگي اينطور بيان مي نمايد: «يكي از بزرگترين گروه هاي مصرف كننده برق بخش خانگي است؛ به نحوي كه در حال حاضر، بالغ بر 6/18 ميليون مشترك خانگي در سطح كشور وجود دارد، اين در حالي است كه گسترش روزافزون استفاده از لوازم برقي خانگي در خانوارهاي ايراني و نيز تنوع اين گونه وسايل سبب شده است كه قسمت عمده اي از مصرف برق، صرف راه اندازي و استفاده از لوازم برقي خانگي شود.»
وي كه قبلا در سازمان برق شهرستان مشغول به كار بوده و در اين زمينه سالها تجربه كسب كرده در ادامه چنين مي گويد: «لوازم برقي خانگي يكي از عمده ترين مولفه هاي مصرف انرژي الكتريكي در هر خانواده است كه طبعا، عامل اصلي در هزينه پرداختي بابت انرژي الكتريكي خواهد بود كه بكارگيري و استفاده از اين لوازم، بخش عمده اي از مصرف انرژي الكتريكي هر خانواده را تشكيل مي دهد. براين اساس با انتخاب مناسب و استفاده درست از لوازم برقي خانگي و با توجه به رعايت اصول بسيار ساده مي توان به ميزان قابل توجهي در مصرف انرژي اين وسايل و در نتيجه هزينه هاي تحميل شده به مشترك و اقتصاد جامعه جلوگيري كرد.»
لوازم خانگي الكتريكي، عمده ترين مولفه هاي مصرف انرژي
ميزان تقريبي مصرف برق در يك لامپ 100وات در يك روز با فرض 6ساعت روشن ماندن برابر با 6 كيلو وات ساعت و در يك دوره قرائت كنتور برق كه معمولا دو ماه است، 36 كيلو وات ساعت است.
باباخاني در ادامه صحبتهاي خود با ذكر نمونه فوق چنين مي گويد: «از سوي ديگر ميزان تقريبي مصرف برق يك يخچال در يك دوره زماني با فرض 12ساعت كاركرد موتور در هر روز 18كيلو وات ساعت و در يك دوره قرائت كنتور، 108 كيلو وات ساعت است كه البته بايد توجه داشت موتور يخچال در طول روز به طور دائم كار نمي كند.»
وي در ادامه مي گويد: «ميزان تقريبي مصرف برق يك كولر آبي با فرض 6ساعت روشن ماندن در هر روز معادل 3كيلو وات ساعت و در يك دوره قرائت كنتور برابر با 180 كيلو وات ساعت است، اما يك كولر گازي در يك روز تابستاني با فرض 6ساعت روشن ماندن در روز 6/12 كيلو وات ساعت و در يك دوره قرائت كنتور معادل 756 كيلو وات ساعت است.»
وي اضافه مي كند: «مقايسه همين دو آمار به تنهايي مي تواند ميزان مصارف كولرهاي آبي و گازي را با هم نشان دهد. بنابراين اندك توجه در زمان خريد لوازم خانگي توسط هر مشترك مي تواند، تاثير بسزايي در ميزان بار شبكه داشته باشد.»
زمان اوج مصرف
«ميزان مصرف برق در يك وسيله خانگي به تنهايي نمي تواند راهگشا باشد چرا كه زمان استفاده از آن وسيله نيز مي تواند عامل مهمي در سبد هزينه اي خانوارها باشد.»
مهندس بابك نعمتي، از مسئولان مديريت مصرف شركت توزيع نيروي برق تهران بزرگ نيز در توضيحاتي در گفت وگو با كيهان با اشاره به اينكه مفهوم مطلب بالا را مي توان در «ساعات اوج مصرف» خلاصه كرد، چنين مي گويد: «مشتركان با استفاده از وسايل الكتريكي در ساعات اوج مصرف بايد بهاي سنگين تري را بپردازند.»
وي با اشاره به جايگزيني كنتورهاي هوشمند به جاي كنتورهاي برق فعلي، مي گويد: « در اين جايگزيني ساعات اوج مصرف رنگ جدي تري به خود مي گيرد، به اين معنا كه ميزان مصرف مشتركان در سه دوره زماني «ميان باري»، «اوج بار» و «كم باري» محاسبه شده و براساس آن هزينه برق تامين مي شود.
مهندس نعمتي مي گويد: «ساعات اوج مصرف، ساعاتي كوتاه مدت هستند كه مصرف انرژي الكتريكي طي آن، با رشد بسيار سريعي به اوج خود مي رسد، كه براي پاسخگويي به اين نياز كوتاه مدت بايد سرمايه گذاري هاي هنگفتي جهت توليد برق در اين ساعات انجام گيرد.»
وي اضافه مي كند: «همچنين در اين ساعات از حداكثر ظرفيت توليد در شبكه برق استفاده مي شود كه معناي آن، ورود نيروگاههايي با هزينه توليد برق گران تر به شبكه سراسري برق است كه در نتيجه، توليد انرژي در اين ساعات را گرانتر و غيراقتصادي تر مي كند.»
مهندس نعمتي مي گويد: «در ايران، بيشترين مقدار مصرف برق در فصل تابستان است. در ساعات غروب مصرف برق با رشد نسبتاً سريع به اوج خود مي رسد و اين امر فقط براي حدود 4ساعت ادامه داشته و مجدداً در ساعات پاياني شب كاهش مي يابد و همانگونه كه ذكر شد، برخي از نيروگاهها فقط براي اين ساعات محدود بايد وارد مدار شبكه سراسري برق شوند، بنابراين هر مشترك مي تواند برنامه ريزي دقيقي براي ميزان مصارف خود داشته باشد و در مقابل از منافع اقتصادي آن كه همانا كاهش سهم برق در سبد هزينه اي خانوار خود است، بهره مند شود. ضمن اينكه با پياده سازي قانون هدفمند كردن يارانه ها مشتركان مي توانند با رعايت نكاتي ساده، به دستاوردهاي بزرگ اقتصادي دست يابند.»
هدفمندسازي يارانه ها راهكاري
براي كنترل مصرف انرژي
به منظور مديريت صحيح مصرف انرژي در فرآيند هدفمند كردن يارانه ها راهكارهايي لازم است.
مهندس سعيد مهذب ترابي، مديرعامل سازمان بهره وري انرژي ايران (سابا) در گفت وگو با گزارشگر كيهان در پاسخ به اين سؤال كه راهكارهاي رسيدن به اين هدف چه مي باشد، اينطور مي گويد: «توجه به اين نكته ضروري است كه اصلاح الگوي مصرف و مديريت انرژي مفهومي عام تر از هدفمندي دارد و هدفمندي تنها يكي از محورهاي مديريت انرژي است. لذا در كنار انجام فعاليت هاي مختلف فني در كشور از جمله تهيه و توزيع لامپ كم مصرف، توسعه و گسترش كنتورهاي هوشمند، افزايش كارايي و كاهش مصرف انرژي وسايل و تجهيزات انرژي بر و... كارهاي مختلفي بايد صورت گيرد كه انجام اقدامات آگاه سازي و اطلاع رساني در زمينه نحوه استفاده بهينه از انرژي در جامعه قبل از اجراي طرح هدفمندسازي به منظور بسترسازي لازم جهت پياده سازي اين طرح با هدف كاهش پيامدهاي منفي مورد انتظار و بعد از اجراي طرح به منظور آشنايي اقشار مختلف كشور با نحوه منطقي نمودن مصرف انرژي ضروري است كه اين راهكارهاي آموزشي دربرگيرنده روشهاي كاربردي مؤثري است كه بكارگيري آنها در كاهش مصرف انرژي در هر بخش انرژي بر در كشور تأثير خواهد داشت.»
محمدرضا مقدم، معاون وزير نفت در امور پژوهش و فناوري هم در سخناني با اشاره به اينكه اجراي طرح هدفمند كردن يارانه ها، مهمترين جراحي اقتصادي و اجتماعي كشور در چند دهه گذشته مي باشد، مي گويد: «اين طرح مي تواند روند كنوني مصرف انرژي را كنترل كند.»
وي با تأكيد بر اينكه هم اكنون وزارت نفت بيش از 98درصد انرژي كشور را تأمين مي كند، مي گويد: «در سالهاي 77 تا 88 كمترين مصرف انرژي در بخش كشاورزي و بيشترين ميزان مصرف مربوط به بخشهاي خانگي و تجاري بوده و در تمام اين سالها شتاب مصرف بخش خانگي بيشتر از ساير بخشها بوده است.»
كاهش 12ميليون ليتري مصرف بنزين
اجراي طرح كارت هوشمند و سهميه بندي بنزين، از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده و گسترش فرهنگ استفاده از وسايل حمل ونقل عمومي نقش بسزايي در كاهش مصرف بنزين در كشور داشته است، به طوريكه ميانگين مصرف روزانه بنزين كشور در آغاز اجراي طرح سهميه بندي 75ميليون ليتر بوده كه هم اكنون به روزانه 63ميليون ليتر كاهش يافته است، يعني از حدود 30ماه كه از اجراي طرح كارت هوشمند مي گذرد، مصرف بنزين 12ميليون ليتر كاهش يافته است.
مهندس عليرضا ضيغمي، مديرعامل شركت ملي پالايش و پخش فرآورده هاي نفتي و معاون وزير نفت در سخناني در مراسم بازديد از پالايشگاه تبريز، اجراي طرح سهميه بندي بنزين را از سياستهاي موفق دولت نهم و دهم براي اصلاح الگوي مصرف در كشور اعلام مي كند و مي گويد: «با وجود افزايش صدها هزار خودروي جديد در كشور نه تنها مصرف بنزين افزايش نيافته است، بلكه مصرف اين فرآورده در كشور هم اكنون به روزانه 63ميليون ليتر كاهش يافته است.»
مهندس ضيغمي از افزايش ظرفيت توليد بنزين كشور تا پايان برنامه پنجم توسعه به روزانه 110 تا 115 ميليون ليتر خبر مي دهد و مي گويد: «اين ميزان در برنامه ششم توسعه به روزانه 200ميليون ليتر مي رسد. همچنين بنزين توليدي پالايشگاههاي كشور با اجراي طرح هاي توسعه اي پالايشگاهها براساس استانداردهاي موجود ]يورو پنج و بااكتان[ 92 و 95 توليد خواهد شد.»
وي اعلام مي كند: «هم اكنون روزانه 43ميليون ليتر بنزين در كشور توليد مي شود.»
مديريت انرژي در گرو عزم ملي
مديريت انرژي و بهينه سازي مصرف نياز به اطلاع رساني و فرهنگ سازي دارد. حال سؤال اين است براي فرهنگ سازي اين مديريت چه بايد كرد؟
مهندس مهذب ترابي، مديرعامل سازمان بهره وري انرژي ايران در پاسخ به سؤال گزارشگر كيهان نيز چنين مي گويد: «باتوجه به پايين بودن قيمت انرژي و عدم انگيزه براي كاهش مصرف در داخل كشور، اجراي برنامه هاي آگاه و حساس سازي به منظور ارتقاي سطح دانش و آگاهي مديران، مسئولان و مردم، مي تواند به اعمال سياستهاي كلان و منطقي كردن روند مصرف انرژي كمك شاياني بنمايد، لذا انجام فعاليتهاي آموزشي و آگاه سازي با روشهاي علمي، جذاب و متناسب و پياده كردن راهكارهاي عملي در اين مورد، مي تواند در ايجاد فرهنگ كاربرد منطقي انرژي نقش مهمي را ايفا كند.»
مهندس مهذب ترابي اضافه مي كند: «در اين خصوص اجراي روش و برنامه هاي آگاه سازي همگاني و تخصصي مورد تأكيد مي باشد. كه منظور از روش هاي آگاه سازي همگاني يعني پيام رساني همگاني است كه با استفاده از فنون علوم ارتباطات امكان پذير مي باشد و منظور از آگاه سازي تخصصي، پيام رساني مستقيم به گروههاي هدف يا مخاطبان خاصي است كه در كنترل، مصرف و بهينه سازي مصرف انرژي مهمترين نقش را دارند كه اجراي اين موارد با استفاده از ايجادو توسعه بانك هاي اطلاعاتي در بخش انرژي به منظور آگاه سازي و اطلاع رساني، تهيه و پخش برنامه هاي مختلف متناسب با مخاطبين درخصوص بهينه سازي مصرف انرژي از رسانه هاي عمومي و ارتباط جمعي همچنين آگاه سازي و تبليغات در مطبوعات و بيلبوردها و تابلوهاي درون شهري و بين راهي، مترو و اتوبوس ها و.. ميسر مي شود.»
وقتي از مديرعامل سازمان بهره وري انرژي ايران سؤال مي كنم به منظور كاهش مصرف و مديريت انرژي در بخش خانگي، اداري و صنعتي چه بايد كرد، در پاسخ اينطور مي گويد: «در اين راستا دولت بايد تصميمات و اقدامات مختلفي درخصوص سياستگذاري در بخشهاي مصرف كننده اتخاذ نمايد كه در اين خصوص ابلاغ سياستهاي كلي اصلاح الگوي مصرف از سوي رهبر معظم انقلاب بايد به عنوان محورهاي اصلي اقدامات دولت قرار گيرد.»
وي در ادامه مي گويد: «به منظور صيانت از منابع انرژي فسيلي و استفاده بهينه و منطقي از حامل هاي انرژي در بخشهاي خانگي، اداري و صنعتي بايد فعاليتهايي درخصوص توسعه و ترويج فرهنگ عمومي بهينه سازي و استفاده منطقي از حامل هاي انرژي، تقويت سازمانها و شركتهاي خدمات مشاوره اي انرژي صورت گيرد. همچنين بايد در تدوين و تصويب قوانين، ايجاد ضمانت اجراي قانون انرژي در كشور و منطقي كردن قيمت حامل هاي انرژي هم اقداماتي اساسي صورت گيرد.»
گزارش روز