نوشته اي درباره مجموعه تلويزيوني «فاصله ها»روايت استقامت ريشه ها در برابر بادها

آرش فهيم
توجه به آثار نمايشي ملودرام و پخش هر شبي چنين آثاري، يكي از رويكردهاي سيما براي پر كردن اوقات فراغت در تابستان بوده است. «فاصله ها» به كارگرداني حسين سهيلي زاده يكي از اين مجموعه هاست كه از ابتداي فصل گرما در شبكه سه به نمايش درمي آيد. اين سريال توانسته با تكيه بر جنبه هاي پرجاذبه نمايشي، عنوان پرمخاطب ترين برنامه تلويزيون، در حال حاضر را به خودش اختصاص دهد. «فاصله ها» يك اثر عامه پسند است و سرگرمي و جذابيت در آن غلبه دارد، اما كاملا هدفمند، جهت دار و با گرايش آسيب شناختي نسبت به مسائل اجتماعي خلق شده است.
پيروزي درام
ملودرام يكي از ژانرهايي است كه داراي قابليت ها و استعدادهاي فراواني است. هم قصه گو است، همه متكي به احساسات؛ قدرت جذابيت دارد و در عين حال مي تواند نصيحت گو باشد. هم عشق در آن مي گنجد، هم كينه و كشمكش و فاصله. اين ويژگي ها سبب شده كه توليدكنندگان سينما و تلويزيون، وقتي مخاطب عام را هدف قرار مي دهند بايد به سراغ طنز مي روند يا ملودرام.
مجموعه تلويزيوني «فاصله ها» نيز يك روايت عامه پسند ملودراماتيك است كه سعي شده در آن از همه قابليت هاي اين ژانر استفاده شود. اين اثر نمايشي به واسطه ضعف ها و قوت هايش، يك نمونه مطالعاتي مناسب است كه مي تواند راهنماي ساخت آثاري بهتر از اين باشد. گرچه ساختمان كلي «فاصله ها» از روي كليشه هاي ملودرام سازي شكل گرفته است، اما روح و زبان حاكم بر اين اثر كه مخاطب را با خود درگير مي كند متفاوت و تا حدي تازه است. به طوري كه برخلاف بسياري از آثار مشابه، جاذبه آن از درون روايت و كشمكش ميان آدم هاي درون داستان برآمده است، نه حواشي و تزئينات كاذب. داستان از همان ابتدا با تلاطم و التهاب ناشي از كنش و واكنش كاراكترها آغاز مي شود؛ جوان نوجويي كه با پدرش دچار تضاد و تمايز است و اين مسئله ميانه آنها را شكرآب كرده است. اما ماجرا به همين ختم نمي شود. در هر قسمت آدم هاي تازه اي وارد داستان مي شوند و اين وضعيت ملتهب ادامه مي يابد. به طوري كه با جلو آمدن داستان، ضمن به وجود آمدن معماهاي تازه درباره شخصيت ها، اطلاعات تازه اي از آنها و روابط و سوابقشان كشف مي شود.
نكته اينجاست كه آسيب شناسي روابط انساني، در مسير و از بطن اين فضاي روايي و دراماتيك صورت گرفته است. با اين حال داستان روان و پرجاذبه فاصله ها و كارگرداني خوش سليقه آن، نيز از معضل بسياري از نمايش هاي اخلاق گرايانه مصون نمانده و هر از گاهي، شعارزدگي و سطحي نمايي توي ذوق مي زند. مثل نوع برخورد با مسئله رباخواري كه بسيار گل درشت از آب درآمده و مثل يك وصله اضافه به متن داستان چسبيده است.
فتنه روزگار
در سريال «فاصله ها» نيز مثل بسياري ديگر از آثار نمايشي عامه پسند، صف آرايي خير و شر درمقابل يكديگر ديده مي شود. اما اين تعارض به ويژگي هاي اخلاقي شخصي محدود نشده، بلكه اين تقابل، به مثابه مبارزه دو جريان سياسي و ايدئولوژيك است. به همين دليل هم «فاصله ها» يك اثر صرفا اخلاق گرايانه نيست و بخشي از واقعيت هاي اجتماعي روزگار ما در آن بازنمود يافته است. آنچه باعث شده تا اين سريال از حد يك كار سرگرم كننده با مايه هايي از اندرز اخلاقي فراتر برود و هدفمند و با هويت بشود، شناسنامه دار بودن كاراكترهاست. به اين معني كه شخصيت ها داراي وجوه ايدئولوژيك هستند و مي توان آنها را نماينده جريان هاي مختلف سياسي و اجتماعي دانست.
به عنوان مثال به شخصيت فرهاد(حسن جوهرچي) دقت كنيد:
او در جواني اهل جبهه و جهاد بوده، اما حال با آن ارزش ها وداع كرده و از سابقه خوبش تنها به عنوان مستمسكي براي سودجويي و مظلوم نمايي استفاده مي كند- بارها تكرار مي كند كه من جواني ام را صرف جبهه و دفاع كردم و الان حقم را مي خواهم(نقل به مضمون) ديگر اين كه فرهاد با كلاهبرداران و مفسدان اقتصادي متحد شده است؛ اما از آن طرف، از خانواده اش فاصله گرفته و به خاطر عقده ها و كينه هاي شخصي اش ميان نزديكان خود تفرقه و تنش ايجاد مي كند؛ اين ويژگي ها، نمايانگر يك جريان سياسي و اجتماعي خاص است.
محسن كريمي(دانيال حكيمي) نيز اسير يك فتنه شده؛ عده اي ميان او و عزيزانش كشمكش ايجاد كرده اند و به او تهمت مي زنند. اما محسن با اتخاذ بصيرت و دفاع از حق، در نهايت، پيروز ميدان اين نبرد خواهد شد.
اين وجه داستان فاصله ها، ماكتي ساده و روايي از بخشي از فتنه هاي روزگار ما و بادهايي است كه براي امتحان ريشه ها مي وزند.
خلأ قهرمان
در اين ميان يك خلأ وجود دارد؛ قهرمان! محسن كريمي اگرچه شخصيت اول، محوري و مثبت سريال است، اما در حد يك قهرمان پرورش نيافته است. او از ابتدا و قبل از اين كه با مخاطب همذات پنداري كند وارد بحران مي شود و زير هجمه تهمت ها و انتقادات قرار مي گيرد. به نظر مي رسد لازم بود، محسن قبل از درگير شدن با فتنه، طوري ظاهر مي شد كه هواخواهي و طرفداري مخاطب را برمي انگيخت.
آسيب ها
نكته جالب درباره «فاصله ها» اين است كه بخش هاي دافعه انگيز اين ملودرام، همان مواردي است كه در حيطه جذابيت كاذب تلقي مي شوند.
ورود پررنگ داستان به ماجراها و قضاياي عاطفي سعيد و بيتا، بسيار بي محابا و افراطي است. هرچند اين بخش از نمايش، با هدف آسيب شناسي روابط نامتعارف انجام گرفته، اما بر ملا ساختن جزئيات اين معضل، نتيجه اي معكوس را در پي دارد. ضمن اين كه نوع ترسيم اين رابطه به شدت كليشه اي است و دلزدگي مخاطب را در پي دارد.
براي پرداختن به يك آسيب اجتماعي و فرهنگي، لزومي ندارد كه وارد همه جزئيات شد. سينما و تلويزيون، واسطه خوبي براي پرداختن به واقعيات تلخ اجتماعي هستند، اما نوع اين واسطه گري در تاثيرگذاري بر مخاطب اهميت دارد. در چنين مواردي اگر مقدمات و مراحل به ظاهر لذت بخش برجسته شوند، حاصلي جز ابتذال و بدآموزي به بارنمي آيد. اما در هنگام پرداختن به آسيب ها، اگر بر عوامل و علل ايجاد آن آسيب و پيامدهاي آن تمركز بيشتري شود، نتيجه بخش تر خواهد شد. در بخش هايي از اين سريال كه مقدمات ارتباط اين دو جوان روايت مي شد، جذابيت كاذب غلبه يافت. درست مثل قرار گرفتن كاراكتري به نام ياور كه بدون هيچ ضرورت دراماتيك و صرفاً براي خلق شوخي و لحظات كميك وارد اين داستان شده است. اما اين مورد هم بر داستان سريال تحميل شده و توي ذوق مي زند. اي كاش اين كاراكتر يا وارد داستان نمي شد يا به شكل درست و منطقي به كار مي رفت.
فضاهاي تكراري
يكي از معضلات آثار نمايشي تلويزيوني كه در «فاصله ها» نيز ديده مي شود، باز توليد فضاهاي تصويري تكراري است.
در اين سريال هم عمده ماجراها در مكان هايي چون آپارتمان هاي خوش منظر، پارك، كافي شاپ، رستوران و... آن هم به شكلي كه بارها به نمايش درآمده رخ مي دهند. مكان، بخشي از هويت فرهنگي يك اثر هنري تصويري است. انتخاب مكان هاي تكراري، بنابر ضرورت داستان ايرادي ندارد، اما مي توان با ميزانسن و چيدماني متفاوت، غناي فرهنگي يك اثر را افزايش داد. البته بازي خوب بازيگران، به فضاسازي خوب سريال كمك كرده اند و جلوه اي زيبا به آن بخشيده اند. به خصوص «دانيال حكيمي» كه بلوغ بازيگري خود را به نمايش درآورده است. موسيقي تيراژ پاياني سريال، برخلاف تصوير آن- كه نشانه يك مسير پرپيچ و خم است- تن دادن به ذائقه سطح پائين مخاطب است. مي توان براي تيتراژ آخر فيلم ها و سريال ها ترانه هايي را خلق كرد كه ضمن زيبايي، فاخر و ماندگار هم باشند.
راهنماي آينده
مجموعه تلويزيوني «فاصله ها» با تمام فراز و نشيب ها، آموزه ها و بدآموزي هايش، قوت و ضعف هايش، زشتي ها و زيبايي هايش، در نهايت يك اثر «موفق» محسوب مي شود؛ پيروز نبرد رسانه اي تابستاني در ايران، به عنوان بحث برانگيز ترين و پرمخاطب ترين محصول رسانه اي فارسي در روزهاي اخير.
به جز شاخصه هاي متني و حاشيه اي «فاصله ها» كه مي توان از آن ها به نيكي ياد كرد، آنچه باعث شد شخصاً اين فيلم دنباله دار را بپسندم، بازتاب بخشي از واقعيت روزمره جامعه امروز ايران، با پرهيز از برچسب تاريخ مصرف است. يعني در عين حال كه مخصوص شرايط و اتفاقات اين دوره و زمانه است، اما آيندگان نيز از آن بهره خواهند برد.
«فاصله ها» در كارنامه حسين سهيلي زاده يك پيشرفت محسوب مي شود. اين كارگردان كه نشان داده توان توليد آثار ملودرام خوش ساخت و پرمخاطب را دارد، مي تواند از «فاصله ها» نتايج بسياري بگيرد. فاصله ها نسبت به آثار قبلي اين سريال ساز به مراتب قابل تأمل تر و ديدني تر است، زيرا بيش از جاذبه كاذب و پيرايه هاي تصويري باسمه اي، به داستان و كشمكش ميان شخصيت ها متكي است. سهيلي زاده با فاصله ها رو به جلو حركت كرده، چون اين نمايش در مقايسه با كارهاي قبل اش هويتمندتر و چالشي تر است. اين موضوع هم براي كارگردانان و هم مديران صداوسيما، راهنماي خوبي است تا شاهد ارتقاي روزافزون سريال ها باشيم.

معرفي سريال هاي سيمادر ماه مبارك رمضان
رقابت 4 سريال در آزمون معنويت رسانه اي

علي شاد مهر
يكي از گرم ترين فصل هاي رسانه اي در ايران، ماه مبارك رمضان است كه با محوريت صدا و سيما شكل مي گيرد. به طوري كه با پخش مجموعه هاي بحث برانگيز و پرمخاطب، بيشتر توجهات به رسانه ملي جلب مي شود.
امسال نيز 4 سريال به مناسبت ماه مبارك رمضان به نمايش درخواهد آمد. اين مناسبت در واقع آزمون معنويت رسانه اي است و هر مجموعه اي كه بتواند لحظات پس از افطار بينندگان سيما را معنوي تر كند برنده است. رقابت ديدني اين سريال ها از شب اول ماه مبارك آغاز مي شود. اين سريال ها به اين شرح هستند.
يك؛ در مسير زاينده رود
شبكه اول سيما كه در سال هاي گذشته مجموعه هايي در قالب هاي ماورايي وتاريخي را به مناسبت ماه مبارك رمضان پخش مي كرد، امسال يك مجموعه اجتماعي را نمايش خواهد داد. كارگرداني اين مجموعه برعهده حسن فتحي است. فتحي پيش از اين نيز سريال هايي مناسبتي را توليد كرده بود. از جمله اين مجموعه ها «شب دهم» (به مناسبت محرم) و «ميوه ممنوعه» (به مناسبت رمضان) بودند كه مورد دوم در آزمون هنري معنوي رمضان مردود شد. او اين بار با «در مسير زاينده رود» گام به اين آزمون رسانه اي نهاده است و بايد منتظر باشيم و ببينيم كه چه نتيجه اي را در پي دارد.
خلاصه داستان مجموعه تلويزيوني شبكه يك در ماه مبارك رمضان به اين شرح است كه: مهران سارنگ فوتباليست جوان و باآتيه تهراني كه براي عقد قرارداد با يك باشگاه تازه تاسيس به اصفهان سفر كرده، طي تصادف با مسعود مصيب جوان نخبه اصفهاني، با او درگير مي شود و اين آغاز ماجرايي طولاني است.
فيلمنامه اين سريال را عليرضا نادري نوشته و بازيگراني چون حسين محجوب، مهرانه مهين ترابي، مسعود رايگان، اشكان خطيبي، هومن برق نورد، حميدرضا آذرنگ ، مهدي باقر بيگي و... بازي كرده اند.
«در مسير زاينده رود» در ماه مبارك رمضان هر شب ساعت 15:22 از شبكه يك نمايش داده مي شود.
دو؛ ملكوت
مجموعه تلويزيوني مناسبتي شبكه دو سيما «ملكوت» نام دارد. محمد رضا آهنج كه پيش از اين مجموعه مهيج و اكشن «عمليات 125» را ساخته بود، اين بار توانمندي خود را در قالب ماورايي محك زده است.
نويسنده فيلمنامه اين مجموعه احمدرضا معتمدي است و باحضور بازيگراني چون پروانه معصومي، احمد نجفي، رضا رويگري، علي دهكردي، كوروش تهامي، نيما شاهرخ شاهي، مهشيد افشارزاده، آهو خردمند، منوچهر آذري، ايرج نوذري و ... در 30 قسمت 30 دقيقه اي در ماه مبارك رمضان از شبكه دوم سيما پخش خواهد شد.
مجموعه «ملكوت» به زندگي مردي متمول به نام فتاح مي پردازد كه در ابتداي ماه مبارك رمضان بر اثر سانحه اي به بيمارستان منتقل مي شود و اين در حالي است كه بستگان وي در تلاشند تا او رابه زندگي برگردانند.
گفتني است، اين سريال، اولين تجربه مناسبتي كارگردان و تهيه كننده آن به حساب مي آيد. ساعت پخش مجموعه تلويزيوني ملكوت 30:21 است.
سه؛ جراحت
شبكه سوم سيما هم مجموعه «جراحت» را جهت پخش در ماه مبارك رمضان تهيه كرده است. اين مجموعه با فيلمنامه سعيد نعمت الله و به كارگرداني محمد مهدي عسگرپور خلق شده است. عسگرپور پيش از اين سريال «گل هاي گرمسيري» را با موضوع جنگ تحميلي ساخته بود و سريال مناسبتي او براي ماه مبارك يك ملودرام خانوادگي-اجتماعي است.
اين سريال در 30 قسمت 30 دقيقه اي به روايت اتفاقات و مسائل عجيب ميان خانواده دو برادر مي پردازد.
بازيگران اين سريال عبارتند از: امين تارخ، ثريا قاسمي، علي عمراني، آتنه فقيه نصيري، مهوش صبركن، محمد عمراني، رامين راستاد، ليلا بلوكات، و...
ساعت پخش جراحت 40:20 اعلام شده است.
استاني؛ نون و ريحون
شبكه تهران و شبكه هاي استاني سيما مجموعه اي به نام نون و ريحون را نمايش خواهند داد.
اين مجموعه در ژانر طنز است و كارگرداني آن را فرزاد موتمن انجام داده است.
اين سريال ماجراي پنج جواني را روايت مي كند كه حمامي عمومي را، به سفره خانه اي سنتي تبديل كرده اند و ماجراهاي خاصي براي آن ها رخ مي دهد. داريوش كاردان، برزو ارجمند، علي قربانزاده، اميرحسين رستمي، رضا داوودنژاد، مهران رنجبر، شبنم قلي خاني، بهنوش بختياري، بيتا سحرخيز، مليكا شريفي نيا، گلاره عباسي، پرستو صالحي و... در آن بازي مي كنند.
سريال مناسبتي شبكه تهران (شبكه هاي استاني) هر شب ساعت 10:23 است.

نگاهي به مجموعه تلويزيوني «دفترخانه شماره13»
عدم تعادل در آموزش و سرگرمي

احمد عراقي
كاركرد رسانه هاي گروهي به عنوان يكي از اركان هدايت جامعه و افكار عمومي از چند منظر قابل واكاوي است؛ به طور مختصر مي توان به دورويكرد اصلي آن يعني سرگرمي و آموزش اشاره كرد.
اين دو فاكتور مي بايست همزمان و همراه هم باشند و وقتي يكي بر ديگري چيره شود، كاركرد اصلي رسانه تغيير ماهيت مي دهد. و اين مي تواند آغازي بر هويت زدايي رسانه در درازمدت باشد. چون رسانه پويايي و طراوت خود را از دست مي دهد.
مجموعه «دفترخانه شماره 13» در حالي از شبكه اول سيما پخش مي شود كه نتوانسته اين موازنه را برقرار كند.
كارگردان اين سريال سعي دارد آموزش را در دل درام جاي دهد كه به دليل غلبه جنبه آموزشي به درام پردازي، ناقص مانده است. قبل از اينكه بخواهم به شرح برخي از عناصر شكل دهنده اثر بپردازم، اين موضوع را مطرح مي كنم؛ آيا بهتر نيست كه كارگردان و يا تهيه كننده و نويسنده قبل از تعيين ساختار يك اثر هنري و دراماتيك كمي انديشه كند كه آيا قالب درام ظرفيت پذيرش موضوع، آن هم با اين سبك و سياق را دارد يا نه و اساساً كارگردان چنين توانايي در خود مي بيند. بواقع كارگردان چگونه با خود فكر كرده كه مي تواند در يك آيتم حداكثر 45دقيقه اي موضوع پيچيده طلاق را واكاوي كند. البته اين سريال براي خالي نبودن عريضه گاهي ناپرهيزي مي كند و مراسم عقد نيز نشان مي دهد. اغلب قسمت هاي اين سريال تبديل به تلاش آموزش حقوق شهروندي شده و اين قدر مستقيم گويي صورت مي گيرد كه فلسفه رسانه هاي گروهي فراموش مي شود.
اين سريال به برخي از علل طلاق مثل رفيق بازي، دروغ گويي، مسائل مالي، خيانت و خساست اشاره دارد. اما آيا واقعا علت رشد روز افزون طلاق در جامعه اين ها هستند يا اينكه مجموع عوامل فردي، خانوادگي و اجتماعي باعث طلاق مي شود؟ در پديدار شناسي طلاق مي توان گفت جزئي از كل است و كارگردان به اين موضوع توجه كافي ندارد. اين سريال به دليل فضاي خاص داستاني از مولفه هاي محدودي استفاده مي كند كه اولي شخصيت پردازي است، دوم ديالكتيك و گفتگوها هستند و عنصر بعدي فضا و جو حاكم برسريال است. از شاخص هاي ديگر نشانه شناختي آن موسيقي درام و نمادهاي سريال است. محمد عمراني نقش حاج آقا شفيع را به عهده دارد كه وي پيش از آنكه يك سردفتر را عهده دار باشد يك مشاور قبل از ازدواج يا مشاوره قبل از طلاق است.
دومين كاراكتر، منشي دفترخانه است كه بازيگر نقش آن تغيير كرده و البته او به ضدنقش خود تبديل شده و بيشتر نقش تزئيني يافته است. سومين نقش، آبدارچي است كه معلوم نيست فلسفه لهجه دار بودن او چيست؟ مخصوصاً اينكه در اغلب آثار دراماتيك آبدارچي لهجه دارد. او هراز گاهي مسائلي را مطرح مي كند كه قصه هاي فرعي محسوب مي شود. فضاي اين سريال بيشتر شبيه تله تئاتر است و اساساً تفكيك نمايش و سريال تك لوكيشني باتله تئاتر مشكل است و نمي توان مرز مشخصي براي آن تعيين كرد و فقط مي توان از نوع صدابرداري و موضوع سريال آنها را از هم تفكيك نمود. همان طور كه اشاره شد لوكيشن به عنوان يكي از اساسي ترين عناصر فيلم سازي مي تواند در تأثيرگذاري و باورپذيري آن نقش مهمي را ايفا كند. اهميت اين عنصر به قدري است كه نوع قصه و پردازش آن و چگونگي درك مخاطب از اين فرآيند تماماً منوط به نوع و كاركرد لوكيشن است. چون روايت و قصه و تعليق و باورپذيري بدون درنظر گرفتن فضا و مكان بي معني است. آثاري مثل: توي گوش سالمم زمزمه كن، نيم كت، مسافرخانه سعادت، پرانترباز؛ دقيقا همين ساختار را دارند و در اين ژانر قرار مي گيرند و داراي محدوديت هاي خاصي هستند كه مهمترين آن نداشتن ظرفيت پذيرش هر موضوعي است و اين بيشتر به ماهيت موضوع مرتبط است تا مهارت كارگردان. اين سريال طي مدت پخش به دو شكل تغيير پيدا كرد. يكي تبديل درام به مستند طلاق است و دوم تبديل شدن درام به اخبار شبانگاهي. به گونه اي كه تمام موضوعات توسط بازيگران به سرعت گفته مي شود كه ريتم آن، بخش خبري را تداعي مي كند.موضوع بعدي نشانه شناسي سريال است كه لوكيشن و اتاق سردفتر شبيه محكمه است. در تيتراژ پاياني نيز اين موضوع تداعي مي شود كه ازدواج و طلاق دوروي يك سكه هستند كه با فلسفه وجودي سريال در تضاد كامل است.

گزارش وضعيت توليد فيلم در ايران

گزارش وضعيت توليد سينماي ايران تا اول مردادماه سال89، توسط واحد پشتيباني توليد بنياد سينمايي فارابي اعلام شد.واحد پشتيباني توليد بنياد فارابي اعلام كرد تا اول مردادماه جاري، 23فيلم آماده نمايش (اكران نشده)، 11فيلم در مرحله صداگذاري، 13 فيلم در مرحله تدوين، 11فيلم در مرحله فيلمبرداري و 106 فيلم در مرحله پيش توليد قراردارند. همچنين يك فيلم از توليدات امسال نيز اكران شده است.

استقبال 2000 اثر از جشنواره مقاومت اسلامي

دبير جشنواره بين المللي مقاومت اسلامي از ارسال بيش از 2000 اثر داخلي و خارجي به دبيرخانه جشنواره خبر داد.
محمد جواد رمضاني گفت: تاكنون بيش از 1500اثر داخلي و 500اثر خارجي از هفت كشور دنيا براي شركت در بخشهاي مختلف، به دبيرخانه اين جشنواره ارسال شده است. وي يادآور شد: تاكنون آثاري از آلمان، لبنان، فلسطين، مالزي، انگليس، چين و تركيه به دبيرخانه جشنواره رسيده است. دبير جشنواره مقاومت اسلامي افزود: تلويزيون المنار لبنان وابسته به حزب الله لبنان به طور رسمي مشاركت خود را در بخشهاي مختلف جشنواره با ارسال جديدترين آثار اين شبكه در مورد مقاومت اسلامي اعلام كرده است. وي، همچنين از تمديد مهلت ارسال آثار به دومين جشنواره بين المللي مقاومت اسلامي خبر داد و افزود: به دليل استقبال گسترده علاقه مندان براي شركت در اين جشنواره، مهلت ارسال آثار، تا 30مردادماه تمديد شده است و علاقه مندان مي توانند آثار خود را تا اين تاريخ، به اين دبيرخانه ارسال كنند. دومين جشنواره بين المللي مقاومت اسلامي با شركت 26 كشور جهان در زمينه هاي علمي، ادبي، هنرهاي تجسمي، هنرهاي تصويري و حمايت هاي بشردوستانه و رسانه هاي ديجيتال برگزار مي شود. اين جشنواره بين المللي هفتم مهرماه، در مشهد مقدس به كار خود پايان مي دهد.