آسيب شناسي تجملات در زندگي اقشار پردرآمد و كم درآمد (بخش نخست)
آسمان تيره تجملات بر بام دارا و ندار

پريسا جلالي
- فقط هزينه گل هاي روي ميز به همراه دسته گل عروس 80 ميليون تومان شد. خودم گل هايشان را مرتب كردم. حسابي براي مراسم عروسي هزينه كرده بودند.
- اين همه ريخت و پاش فقط براي يك شب؟
- عروس و داماد را با جديدترين مدل بنز الگانس آوردند. بازاري بودند و پول داشتند.
- اما فقط با پول دسته گل عروس مي شد مراسم ازدواج چندين دختر و پسر دم بخت را راه انداخت!
اين روزها هزينه ها نفس خيلي ها را بند آورده و تجملات منفذي براي ورود اكسيژن به ريه ها باقي نگذاشته است.
اشتياق به ازدواج كم و تعداد جوانان مجرد افزايش يافته، ديد و بازديدها محدود شده و
نامه نگاري ها و احوالپرسي هاي تلفني جاي خود را به پيامك هاي يك صفحه اي و البته فارسي داده اند، تفريحات متفاوت شده و خانه هاي بدون مهمان فقط ميزبان صاحبخانه اي شده اند كه پس از يك روز پرمشغله و بعد از اتمام كار دوم يا سوم خوابگاهش باشند و همه اتفاقات ناشي از هزينه ها و مخارج بالاي زندگي رخ داده تا مجالي براي آشتي شهرنشين ها با آسايش نباشد.
جاي همه آن ديد و بازديدها و آرامش روزهاي تعطيل و آسايش در كنار خانواده بودن و با روحيه بالا كار كردن را مراسم و تجملات پر كرده است.
بالا شهري، پايين شهري!
بالا شهر نشين هم مثل پايين شهري از نداري مي گويد و گراني را بهانه مي كند و پايين شهر نشين مثل بالا شهري لباس هاي مارك دار مي خواهد و كيف و كفش آنچناني.
ساكن اين سوي شهر خانه و زندگي اش را
مي فروشد و قرض مي كند تا سوزوكي سوار شود و بالا شهرنشين چون ماشين شاسي دار دل پسرش را زده مزدا تري مي خرد تا مجبور نباشد سوزوكي براند.
بنابراين تصميم گرفتيم سري به گوشه و كنار شهر بزنيم و از هزينه هاي نجومي تا سرانگشتي بي پول ها و پولدارها سردرآوريم.
قلهك. سپيده دختر 17 ساله.
او مدعي است تا حالا كمبودي در زندگي نداشته و هر چه خواسته آماده بوده است.
وي مي گويد: ماشين، پول، طلا، مهماني با دوستان. هر از گاهي به دبي مي رويم و از آنجا لباس مي خريم. گاهي به انگيس مي رويم گاهي هم به كانادا پيش خواهرم و از آنجا هم خريدهاي زيادي داريم.
از وقتي بچه بودم مادرم لباس هايي كه يك بار مي پوشيديم را جمع مي كرد و به بچه هاي دوستش مي داد تا بپوشند. مخصوصا لباس هاي مهماني برايمان يك بار مصرف است. حتي به ماشين لباس شويي هم نمي رسند چون دلم را مي زند و مثل خواهرانم چون همه يك بار ما را با آن لباس ديده اند نمي توانيم براي بار دوم بپوشيم.
اينها حرف هاي اين دختر جوان بالاي شهرنشين است كه با خنده ادامه مي دهد: هر تقاضايي از والدينمان داريم مي پذيرند شايد هم به اين خاطر است كه برادرم تن به درس خواندن نداد و منم تلاشي براي قبولي در كنكور نمي كنم. هر وقت بخواهم قبول شوم معلم خصوصي مي گيرم، شايد هم اصلا ادامه تحصيل ندهم.
وي تنها مشكل زندگي اش را سرك هايي مي داند كه گاهي مادرش در زندگي او و دوستش مي كشد و چندان كه او مي خواهد آزاد نيست.
ميان آباد. يكي از محله هاي اسلامشهر. راحله 24 ساله.
دختر پايين شهري اين حرف ها را غريب مي داند و به خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: كودكي سختي را پشت سرگذاشته ام. تنها يك عروسك داشتم كه دايي ام برايم آورد و مادرم براي اينكه عروسك را خراب نكنم آن را در بقچه اي پيچيد و اجازه نداد بازي كنم.
او كه در يكي از شركت هاي نظافتي كار
مي كند مي گويد: پدرم مرده بود و فقر اجازه نمي داد مادرم در خانه بماند و او هم مثل امروز من بايد به خانه مردم مي رفت و كار مي كرد.
اما راحله تنها مشكل زندگي اش را با وجود شرايط دشوار كار، نداشتن سرپناه مناسب مي داند كه خانواده اش با آسايش در آن زندگي كند.
يارانه ها به كمك آمد
حصارك. خانواده اي بدون سرپناه.
اين خانواده پنج نفره فقط يك اتاق كوچك براي زندگي داشتند. بدون حمام، آشپزخانه و حتي سرويس بهداشتي. سه دختر محصل و دانشجو و يك پسر عقب افتاده و مادر پيري كه درآمد ناچيزي دارد و نمي تواند مخارج زندگي را تامين كند.
فرهاد زمانيان يكي از اعضاي موسسه خيريه عترت فاطمي مي گويد: شرايطي كه تعريف كردم زندگي واقعي يك خانواده است كه سرپناه مناسبي براي زندگي نداشتند و افراد خير به كمك آنها آمدند و برايشان خانه اي ساختند. واقعا نمي توان تصور كرد خانواده اي پنج نفره در يك اتاق كوچك بدون امكانات حداقلي مثل دستشويي مجبور به زندگي باشند و تنها آرزوي اين بچه ها داشتن سرپناه مناسب باشد.
وي ادامه مي دهد: هر چند يارانه ها به دادشان رسيد و افراد خيرخواه كمك شان مي كنند اما زندگي اين افراد قابل مقايسه با داراها نيست كه حتي آرزوهايشان هم رويايي است. يادآوري زندگي افراد كم درآمد جامعه به داراها گاهي سرآغازي براي انجام كارهاي عام المنفعه و خير است.
آرزو دارم برايم جشن تولد بگيرند.
اين را هم علي، كودك هشت ساله اي به زبان مي آورد كه او نيز از خانواده هاي بي بضاعت است و والدينش آن قدر در زندگي مشكل داشته اند كه به فكر برآوردن آرزو و خواسته هاي فرزندانشان نبودند.
توزيع يارانه ها پس از اجراي قانون هدفمندي يارانه ها به خوبي انجام شد و خانواده هاي بي بضاعت از مزاياي آن برخوردار شدند اما همين ميزان پول به منزله درآمد بالايي براي اين قشر از خانواده ها به شمار آمد و توانست بخشي از مشكلات آنها را حل كند اما مبلغ يارانه ها براي برخي از اقشار پردرآمد جامعه به منزله پول خرد تلقي شد.
هواي پولدارها را داشته باشيد!
پاسداران. رحمان زاده 47 ساله .
وي، فردي كه از هدفمندي يارانه ها بسيار خوشحال است و دوست دارد بنزين حسابي گران شود تا بتواند در خيابان هاي خلوت با خودروي خارجي اش به سرعت براند هم از ديگر شهروندان تهراني است.
وي نيز در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: كلي پول صرف خريد ماشين كردم اما نمي توانم ماشينم را بيرون بياورم. اگر بنزين گران تر شود مي توانم آن را به خيابان ها بياورم و به سرعت برانم. به عقيده من بنزين بايد حسابي گران شود تا ما هم سهمي از اين خيابان ها داشته باشيم!
رحمان زاده كه صاحب يك شركت صادراتي است اين گونه درد دل مي كند : از وقتي انقلاب شد همه به فكر فقرا و ندارها و ضعفا افتادند و هيچ سهمي براي پردرآمدها در نظر نگرفتند. انصاف نيست ما از صحنه حذف شويم و همه برنامه ها براي بي بضاعت ها باشد! دولت نهم كه آمد اين مشكل بيشتر شد. خب ما داريم و مي خواهيم خرج كنيم اما نمي گذارند! و با اين قضيه يارانه ها از لحاظ رواني مشكلات ما بيشتر هم شد.
چرا تا اين اندازه دارايي مردم بايد زير سوال برود؟ من مي خواهم براي بچه ام هر چه خواستم بخرم. اصلا دوست دارم به مدرسه نفرستم و براي همه دروسش معلم خصوصي بگيرم. يا مي خواهم مهريه فرزندانم 20 هزار سكه باشد. براي مراسم عروسي شان ميلياردي هزينه كنم و ... اينها ريخت و پاش نيست.
اين پدر 47 ساله همچنين با انتقاد از رسانه ملي مي گويد: در اغلب مجموعه هاي تلويزيوني افراد پولدار را بيمار و افسرده و با خانواده هاي متزلزل نشان مي دهند و اين جالب نيست.
پسر او نيز اين طور حرف دلش را مي زند كه در همه فروشگاه ها نمي توانيم اجناس با كيفيت و خارجي پيدا كنيم براي همين ترجيح مي دهم وسايل مورد نياز مدرسه ام را از خارج از كشور تهيه كنم! لباس هاي بي كيفيت اينجا به درد من نمي خورد. تازه من بايد با بچه هاي ديگر فرق داشته باشم. دو تا از بچه هاي كلاس هم مثل من هستند و آنها هم دوست ندارند هر كفش و كيف و لباسي داشته باشند.
پونك. كارگر مغازه گل فروشي.
چند سالي است در مغازه گل فروشي كار مي كنم و به اندازه موهاي سرم گل درست كرده ام اما اين يكي خيلي برايم عجيب بود. 80 ميليون تومان فقط هزينه دسته گل عروس به همراه
گل هاي روي ميز.
آقا مجيد كه همكارانش او را استاد تمام عيار گل و گياه معرفي مي كنند به گزارشگر كيهان مي گويد: خاطرات زيادي از اين ماجراها دارم اما عجيب تر و به روز تر آن همين مراسمي است كه يك شب كلي هزينه دربرداشت و با اين وجود خانواده داماد ناراحت آبرويشان بودند كه مبادا نتوانسته باشند مهمانان را راضي كنند كه پشت سرشان حرف و حديثي نباشد.
چرا اسراف؟
به راستي علت اين همه شكاف طبقاتي، اختلاف فكر و عقيده، و تفاوت اين همه اسراف و آن همه روياي به حقيقت نپيوسته چيست؟
چرا پوشيدن لباس هاي مارك دار اين روزها ارزش است و نپوشيدن آن كم فهمي نسبت به مدل و به خود نرسيدن و ارزش قايل نشدن براي خود توصيف مي شود؟
براي رسيدن به پاسخ مناسب بايد به سراغ يك جامعه شناس مي رفتيم چرا كه فقط يك جامعه شناس مي تواند اين همه تفاوت رفتاري و فكري را در يك جامعه تبيين كند.
مجيد كاشاني جامعه شناس، ريشه اين تفكر را در گفت و گو با گزارشگر كيهان اينطور توصيف مي كند: شكل گيري اين ايده ها مبتني بر تبليغات ماهواره اي و رسانه اي است و بخشي هم مبتني بر تجربيات عيني. از دوره اي كه صنعتي شدن غرب و تفاوت فاحش توليدات صنعتي در غرب با كشورهاي غيرصنعتي از قرن 18 به بعد رخ داد ايده و تصوري بين مردم شكل گرفت كه برخي ها مبتني بر تجارب عيني بود.
وي اين تجربه عيني را ناشي از ورود محصولات غرب از سوي طبقه مرفه جامعه مي داند كه در مقايسه با توليدات داخل از كيفيت و دوام بهتري برخوردار بودند.
كاشاني ادامه مي دهد: همين تصور در طول سال هاي متمادي استمرار پيدا كرد. حتي اگر محصولات غير صنعتي ها كيفيت بالا هم داشته باشد اما عده اي هنوز چنين تصوري در وجودشان نهادينه شده و هنوز خودباختگي در برخي افراد ديده مي شود.
اين جامعه شناس جا ماندن رسانه هاي داخل از تبليغ توليدات داخل و بهره نبردن از دانش ارتباطات و بازاريابي تجاري مبتني بر علوم روانشناسي و جامعه شناسي را ضعف كشورهاي در حال توسعه و تقويت اعتماد به اين شبكه ها مي داند.
وي در ادامه تصريح مي كند: تجملات عامل افزايش طلاق و جدايي هاي عاطفي زن و شوهر و دوري والدين از فرزندان، دوستان از يكديگر و همين طور اقوام و همسايگان مي شود به طوري كه اين روزها اين اتفاقات در حال رخ دادن است و روز به روز بيشتر مي شود.
كاشاني همچنين معتقد است كه متاسفانه بعضي از اقشار كم درآمد جامعه سعي دارند رفتار خود را به قشر پردرآمد شبيه كنند كه اين به آسيب اجتماعي تبديل خواهد شد.
گزارش روز