ضرورت بررسي موانع پيش روي كرسي هاي آزاد انديشي ( بخش پاياني)
فضاي امن آزاد انديشي و پاي لنگ محافظه كاري

پريسا جلالي
هنوز دانشگاه هاي ما دوران ريكاوري جراحي عفونت هاي دوران موسوم به اصلاحات را پشت سر مي گذارند و قدري از فضاي دانشگاه ها گرفتار فضاي ضد فرهنگي است. هنوز در دانشگاه اولويت اول علم و تخصص نيست و فضاي فرهنگي ملتهبي حاكم بر دانشگاه است. بايد مفهوم آزادي را تبيين كرد. بايد اين باور غلط كه آزادي رهايي از هرگونه قيد و بند است را با مفهوم اصيل آزادي جايگزين كرد. بايد نگاه صرف سياسي را از كرسي هاي آزاد انديشي دور كرد و در جبهه اي سالم و به دور از سياست زدگي به اين موضوع بسيار مهم و تاثير گذار نگاه كرد.
كرسي آزاد انديشي همفكري بر سر مسئله يا موضوع و نهايتا اجماع نظر براي رسيدن به جواب است و به هيچ عنوان نبايد به عنوان حركت سياسي و تهاجمي عليه گروه يا اشخاص خاص تلقي شود.
چرا كه در اين صورت سطح گفت وگوها و نظرها تقليل پيدا مي كند و اگر بتوانيم اين معضل را از بين ببريم قطعا فضاي آزاد و امني در جامعه ايجاد كرده ايم.
اين اتفاق رخ نداد و علل متعددي هم در همين باب در گزارش هاي قبلي مطرح شد كه به فضاي مناسب مخاطبان دانشگاهي اما جو نامساعد از محافظه كاري برخي اساتيد دانشگاهي تا تعريف ناكارآمد از كرسي ها و اهمال برخي اساتيد متعهد در شركت در اين جلسات اشاره داشت.
چنين اشكالاتي سبب شد نگاهي به نقطه نظرات مسئولان بيندازيم تا به جمع بندي نهايي از مجموع سخنان دانشجويان، اعضاي تشكل هاي دانشجويي، اساتيد دانشگاهي و مسئولان برسيم.
از كميسيون آموزش و تحقيقات مجلس شوراي اسلامي گرفته تا مسئولان وزارت علوم تحقيقات و فناوري همگي موافق برگزاري كرسي ها هستند اما گويا بايد هر ساله تاكيدات رهبر معظم انقلاب محرك فعال شدن آنها براي داشتن فضاي آزادانديشي و نقد در جمع دانشجويان باشد.
طيبه صفايي نماينده مردم تهران و عضو كميسيون آموزش مجلس در اين رابطه به كم كاري مسئولان دانشگاهي اشاره دارد و از دعوت وزير علوم به اين كميسيون خبر مي دهد كه پس از تاكيد چند باره رهبري نسبت به كم كاري دانشگاه ها در برگزاري كرسي هاي آزاد انديشي، براي پاسخگويي در كميسيون حاضر شده است.
وي در گفت و گو با خبرنگار سرويس گزارش كيهان مي گويد: «با توجه به فرمايشات مقام معظم رهبري در مورد عدم تحقق كرسي هاي آزاد انديشي ما هم اين موضوع را در اولويت كار كميته آموزش عالي قرار داديم و از مسئولان وزارت علوم دعوت شد تا عملكرد خود را در اين حوزه ارايه كنند تا ببينيم چه چالش ها و موانعي وجود دارد كه هنوز وزارت علوم نتوانسته اين مطالبه رهبري را آنطور كه مطلوب ايشان باشد محقق كند.»
نماينده مردم تهران ادامه مي دهد:« مسئولان وزارت علوم به نوعي عنوان مي كنند كه ما همه تلاش مان را مي كنيم تا مطالبه رهبري محقق شود. اما بايد گزارش خود را ارايه كنند تا چالش ها و موانع را بررسي كنيم تا ببينيم ما به عنوان قانونگذار چه كاري از دستمان برمي آيد كه راهگشا باشيم.»
صفايي ضمن اشاره به ضعف شيوه نظارتي بر عملكرد كرسي ها مي گويد: «ما هم به عنوان قانونگذار بررسي مي كنيم تا اگر ضعفي از سوي ما وجود دارد يا خلاء قانوني هست آن را برطرف كنيم . همچنين ممكن است موانعي در اجرا وجود داشته باشد كه در كميته رسيدگي مي كنيم تا اين مطالبه رهبري كه به حق مطالبه خوبي است و مي تواند رسالتي كه دانشگاه ها دارند را در زمينه تدوين انديشه ها و نهايتا رفع ابهامات و شبهات نسل جوان محقق كند، اجرا شود.»
وي همچنين به آخرين جلسه كميسيون آموزش مجلس با روساي دانشگاه ها اشاره و تاكيد مي كند:«در اين نشست وزير علوم قول داد كه به صورت جدي بررسي كند تا موانع شناسايي شود.»
شناسايي موانع همان طور كه اين نماينده مجلس به آن اشاره مي كند مي تواند راهگشاي جلسات مناظره و آزاد انديشي باشد چرا كه هنوز فضاي نقد و مناظره منصفانه كه جزئي از كرسي هاي آزاد انديشي محسوب مي شود حتي در ميان نخبگان سياسي كشور، رسانه ها و احزاب وجود ندارد و فضاي دانشگاه نيز با توجه به كم تجربگي از اين مسئله مستثني نيست.
خبرهاي خوش آزاد انديشي
بالاخره پس از تاكيدات مكرر رهبر معظم انقلاب مسئولان وزارت علوم دست به كار شدند و تصميم گرفتند آيين نامه اي براي كرسي ها تدوين و ابلاغ كنند.
تا جايي كه غلامرضا خواجه سروي معاون فرهنگي و اجتماعي وزارت علوم اين وزارتخانه را دستگاه سياستگذار و حامي كرسي هاي آزادانديشي معرفي و تاكيد مي كند: «آيين نامه جديد كرسي هاي آزادانديشي تا سال آينده به دانشگاه ها ابلاغ مي شود.»
وي همچنين خبرهاي خوشي مثل اختصاص بودجه فرهنگي دانشگاه هاي كشور براي تقويت كرسي هاي آزادانديشي دارد و مي گويد: «هيئت هايي در دانشگاه ها براي حمايت از كرسي هاي آزادانديشي به وجود آمد و براي تأمين منابع مالي از معاونت علمي رياست جمهوري نيز كمك هاي مالي دريافت شد. تفكيك بودجه فرهنگي از رفاهي در وزارت علوم انجام شده و اولويت اول پرداخت و تخصيص بودجه همين كرسي هاي آزادانديشي هستند.»
معاون فرهنگي اجتماعي وزارت علوم ضمن تاكيد به قانع كننده نبودن كرسي هاي آزادانديشي در مراحل اوليه تصريح مي كند: حدود هزار كرسي آزادانديشي تاكنون برگزار شده است و موضوع 70درصد از كرسي هاي برگزار شده مباحث علمي همچون جنبش نرم افزاري، نهضت توليد علم، بومي سازي و علوم انساني بوده و 30 درصد مابقي در حوزه مسايل سياسي و روز بوده است. همچنين موضوعاتي مثل مسائل روز كشور و جهان از جمله بيداري اسلامي، بحث هاي انرژي هسته اي و عفاف و حجاب از ديگر مباحث مطرح شده در كرسي هاي آزاد انديشي دانشگاه ها است.»
در حالي كه هنوز مجريان كرسي هاي آزادانديشي در دانشگاه ها خود داراي ضعف هايي از لحاظ تعريف محتوايي و ماهوي كرسي ها هستند، خواجه سروي به آغاز آموزش مجريان و دست اندركاران كرسي هاي آزادانديشي در مناطق پنج گانه فرهنگي كشور اشاره دارد كه به اين ترتيب مي توان گفت خيلي از مشكلات پيش رو حل خواهد شد و در آينده اي نزديك شاهد ارتقاي كرسي ها در كشور خواهيم بود.
اما در اين ميان هنوز يك اشكال وجود دارد و آن عدم استفاده از ظرفيت اساتيد در برگزاري كرسي هاي آزادانديشي است كه خواجه سروي براي اين موضوع هم راه حلي انديشيده و مي گويد: استادان بايد در كرسي هاي آزادانديشي به عنوان داور حضور داشته باشند، حضور آنها به عنوان يك امتياز در آيين نامه ارتقا تلقي مي شود ضمن اينكه جلسه اي با رؤساي دانشگاه ها براي رفع موانع احتمالي برگزاري كرسي هاي آزادانديشي در آينده نزديك تدارك ديده ايم كه در اين جلسه رؤساي دانشگاه ها با كرسي هاي آزادانديشي بيشتر آشنا مي شوند و از آنها خواسته مي شود كه زمينه اجراي اين كرسي ها را در دانشگاه ها فراهم كنند.
از برنامه تا اجرا
«همه ادعا و هم و غم اجراي فرامين رهبري را دارند اما آن طور كه بايد اجرا نمي شود و در حد شعار و تبليغات گسترده و ستاد و كارگروه و صرفا اقدامات رسانه پر كن در دستگاه هاي اجرايي اكتفا مي شود.»
محمد جواد ظريفي كارشناس مسايل سياسي ضمن بيان اين عبارات، بيانات رهبري را در مورد كرسي هاي آزاد انديشي مانند اسامي سال ها كه چندان مورد اهتمام دستگاه هاي اجرايي واقع نشد مظلوم مي داند.
وي در گفت و گو با گزارشگر كيهان مي گويد: «در مورد كرسي هاي آزاد انديشي و تضارب افكار هم چنين اتفاقي افتاد و تنها در سطح بستر سازي اكتفا شد.»
ظريفي مي گويد: «برخي از مسولان فكر مي كنند بايد در همين سطح باقي بمانند و با برگزاري چند جلسه سياسي پيرامون مسايل علوم انساني وظيفه خود را در مورد كرسي ها انجام داده اند.»
ظريفي نكته بعدي را متوجه بستر آماده دانشگاه و ذهن دانشجو براي درك كرسي هاي آزاد انديشي مي داند و مي گويد:« فضاي علمي كه در دانشگاه ها رقم خورده و رصدي كه رهبر معظم انقلاب از اين فضا داشته اند اين است كه فضاي دانشگاه بهترين بستر است.»
وي موانع كرسي ها را كج فهمي برخي مسئولان از مفهوم جلسات آزاد انديشي عنوان و تاكيد مي كند:« برخي مسئولان فكر مي كنند صرف برگزاري يك جلسه سياسي و دعوت از يك فعال سياسي و حتي مناظره كردن افراد سياسي در مورد يك موضوع روز جامعه يعني كرسي آزاد انديشي در حالي كه اين طور نيست و از سخنان رهبري اين طور برداشت نمي شود. »
اين فعال سياسي اضافه مي كند: «قطعا يكي از زيرمجموعه هاي كرسي ها مناظره و صحبت در مورد مسايل روز است در صورتي كه همين روند سطحي شده و به صورت عمقي پرداخته نمي شود. »
ساختار مدون براي سازماندهي عميق كرسي ها وجود ندارد چون هنوز اصول آن از سوي مراجع ذي ربط تدوين نشده است.
به همين علت ظريفي مي گويد: «هر فردي در هر گوشه اي از دانشگاه هاي شهرستان ها يا تهران تحت اين عنوان اقدامي انجام مي دهد تا كسري بودجه اش را جبران كند. حتي تشكل هاي دانشجويي هم آن پيشتازي لازم را در اين مورد ندارند و حساسيت دانشجويي به نظر مي رسد جنس سياسي و رسانه اي به خود گرفته و تشريفاتي شده است. اما باز هم تشكل ها در دانشگاه، بهترين هستند اما تشكل هاي تازه دانشجويي مقداري از آرمان هاي خود فاصله گرفته اند. اگر اين طور نبود فرمايش رهبري زمين نمي ماند و تشكيل جلسات آزاد انديشي به جلسه مناظره با موضوعات سياسي خلاصه نمي شد. خود تشكل ها نبايد به فعاليت دانشگاه ها و مسئولان آن بسنده كنند بلكه به آرمان ها عمل كنند.»
محافظه كاري شرط حفظ انقلاب نيست
محافظه كاري برخي از روساي دانشگاه ها در تشكيل جلسات آزاد انديشي مشكلي است كه تقريبا هم دانشجويان و هم برخي از اساتيد به آن اشاره دارند.
علاوه بر اين، عدم حضور اساتيد متعهد در جلسات نقد و مناظره مشكلي است كه هميشه تشكل هاي دانشجويي با آن مواجه بوده اند.
علي دروديان دبير جامعه اسلامي دانشگاه بين المللي امام خميني در اين باره مي گويد: «صرف قايل شدن امتياز براي اساتيدي كه در جلسات آزادانديشي حاضر مي شوند آنها را به حضور در اين جلسات موظف نمي كند.»
وي ادامه مي دهد: چندي پيش جلسه اي از سوي نهاد نمايندگي رهبري با حضور اساتيد دانشگاه ها برگزار شد و امتيازي هم براي اين استادان در نظر گرفتند اما مطابق قبل، اين استادان حاضر نشدند در جلسات آزاد انديشي شركت كنند. ضمن اينكه روساي دانشگاه ها هم فكر مي كنند كرسي ها به ضرر منافع آنها است و سنگ اندازي مي كنند تا كرسي ها داير نشود.
ظريفي در تاييد اين بحث مي گويد: «محافظه كاري يكي از موانع برپايي كرسي ها است و طبق فرمايش رهبري پاسداري از انقلاب اسلامي به معناي حفظ وضعيت موجود نيست. نبايد صرف حفظ وضعيت موجود و محافظه كاري بعضي از روساي دانشگاه ها مانع از تشكيل جلسات آزادانديشي شود. در واقع آنچه رهبري تحت عنوان نقشه راه پيش روي ملت و مسئولان گشوده اند موضوع ساده اي نيست و اينكه دوباره به آن تاكيد دارند به اين مفهوم است كه هنوز ما تا شناخت اين نقشه راه و اجراي آن ناتوانيم.
چرا كه با وجود مزاياي بي شمار كرسي هاي آزاد انديشي هنوز كرسي ها مورد غفلت قرار گرفته و اقدام درخوري در اين رابطه انجام نشده است مگر اقدامات اخيري كه معاون فرهنگي وزارت علوم نسبت به آن وعده داده است و بايد تا اجراي كامل آن صبور بود.»
گزارش روز