گشت وگذاري در بازار پرنقش و نگار انگشتر و تسبيح ( بخش نخست)
انگشتر نقره 15ميليوني تا تسبيح شاه مقصود 2 ميليون توماني!

ايرج نظافتي
تسبيح زرد خوش رنگ شاه مقصود اصل افغاني پشت ويترين به زيبايي خودنمايي مي كند و چشم هر بيننده اي را مجذوب مي نمايد. مي گويد قيمت اين تسبيح دو ميليون تومان است!
جالب است كه مشابه چيني همين تسبيح ده هزار تومان قيمت دارد. انگشتري نقره هم دارد كه قيمتش 15 ميليون تومان است!
مي گويد اين انگشتر ركابش دست ساز است و روي آن كار كرده اند، نگينش هم فيروزه اصل نيشابور است. مشابه همين انگشتر با نگين فيروزه اي اما از جنس چيني حدود 15 هزار تومان قيمت دارد.
انگشتر و تسبيح دنياي خاص خود را دارد و انواع مختلف آن امروز در بازارهاي ايران به خوبي يافت مي شود.
در تاريخ اسلام انگشتر نقره و تسبيح داراي قدمت و جايگاه ارزشمندي است كه در اين ميان انگشترهايي با نگين هاي عقيق يمني، فيروزه نيشابوري، در نجفي و... از اعتبار و ارزش والايي در بين مسلمانان و خصوصا شيعيان برخوردار بوده و تسبيح از نوع تربت كربلا براي ذكر داراي شأنيت خاصي است و اغلب مؤمنين در هنگام ذكر در ساليان متمادي از تسبيح تربت امام حسين(ع) استفاده مي كردند.
اما در اين ميان، حال و هواي تسبيح و انگشتر براي برخي افراد به يك عشق و علاقه مفرط مبدل شده و همين موضوع سبب گرديده تا بعضا قيمت برخي از آنها به مرز چندين ميليون هم برسد. قيمت هاي هنگفت و سرسام آوري كه مثلا براي خريد يك انگشتر نقره دست ساز پرداخت مي شود شايد براي خيلي از افراد غيرقابل باور باشد.
به بازار بورس انگشتر نقره و تسبيح در تهران رفته ايم تا از اوضاع و احوال اين نوع زيورآلات مردان مطلع شويم. همراه ما در گزارش امروز و فرداي كيهان باشيد.
انگشتر و تسبيح از منظر اسلامي
سلمان فارسي روايت مي كند كه روزي پيامبر اعظم(ص) به اميرالمؤمنين علي(ع) فرمودند: يا علي! انگشتر را در دست راست كن تا از دسته مقربان الهي باشي!
علي(ع) عرضه داشت: يا رسول الله! مقربان درگاه الهي چه كساني هستند؟
پيامبر اعظم(ص) فرمودند: آنها جبرييل و ميكائيل اند.
باز حضرت علي(ع) پرسيدند: چه نوع نگين انگشتري در دست كنم؟
پيامبر(ص) فرمودند: عقيق قرمز، چون سنگ عقيق اول كوهي است كه اقرار كرد به وحدانيت خدا و به پيامبري من و به وصايت تو يا علي و امامت فرزندان بعد از تو و به بودن بهشت براي محبان تو و شيعيان و فرزندانت!
با سيري در زندگي ائمه معصومين عليهم السلام درمي يابيم كه در دست داشتن انگشتر براي امامان شيعه نه تنها براي بركت و ثواب بوده بلكه بعضا سعي در فهماندن مفهومي اعتقادي، اخلاقي و حتي سياسي داشته اند كه شواهد تاريخي خاصي هم در اين باره وجود دارد كه با توجه به اوضاع سياسي، اجتماعي و فرهنگي در زمان ائمه(ع)، امامان معصوم انگشتري با نقشي خاص در دست مي كردند.
به عنوان مثال پيامبر گرامي اسلام(ص) هنگامي كه به مقام نبوت رسيدند انگشتري با نقش «لا اله الا الله محمد رسول الله» در دست كردند و چون وعده هاي الهي تحقق يافت و مسلمانان عزت يافتند براي يادآوري به مردم، انگشتري با نقش صدق الله يعني راست گفت خداوند متعال را در دست نمودند.
و يا امام زين العابدين(ع) بعد از واقعه كربلا و اظهار پشيماني و توبه ظاهري يزيد براي عوام فريبي، براي نقش بر آب كردن نقشه هاي او و زنده نگه داشتن مصائب امام حسين(ع) در نظر مردم، انگشتري با نقش «خزي و شقي قاتل الحسين بن علي(ع)» در دست نمودند و اين پيام را به مردم رساندند كه قاتل امام حسين(ع) خوار و گناه او نابخشودني است.
محمد پيشدادي، يكي از پيشكسوتان در بازار بورس انگشتر نقره و نگين هاي قيمتي در بازار تهران به گزارشگر كيهان مي گويد: «قيمت نقره مثل طلا هميشه نوسان دارد.»
وي علت گران بودن برخي از انگشترهاي نقره را اين چنين توضيح مي دهد: «سه ركن اصلي در تعيين قيمت انگشتر نقره تأثير دارد. اول جنس و عيار نقره، دوم نوع ساخت ركاب و سوم نوع نگين انگشتر.»
پيشدادي در ادامه سخنان خود مي گويد: «البته بيشتر نوع نگين است كه بر قيمت انگشتر مي افزايد، گر چه دست ساز بودن ركاب و نام سازنده آن نيز مي تواند قيمت يك انگشتر نقره را بالا و پايين كند.»
وي كه حدود 60 سال دارد و به گفته خودش از سال 1340 در اين شغل اشتغال داشته انگشتر نقره با نگين فيروزه بر انگشت دارد و قيمت آن را پانزده ميليون تومان اعلام مي كند و مي گويد: «اين انگشتر نقره 15 ميليون تومان قيمت دارد و علتش هم اين است كه نگين آن فيروزه اصل نيشابور است و ركابش نيز دست ساز است.»
وي قيمت نگين فيروزه اين انگشتر را 13 ميليون و ركابش را 2 ميليون تومان معرفي كرده و تصريح مي كند: «چنين انگشترهايي قيمتشان براساس وزن و گرم نيست بلكه كيفيت كار ساخت و جنس نگين آن تعيين كننده قيمت آن است.»
خواص معنوي سنگ درماني
مي گويند سنگ ها خواص درماني دارند و در درمان بسياري از بيماري هاي جسمي و روحي و رواني نقش و تأثير بسزايي دارند و البته محققان و دانشمندان فراواني هم در اين زمينه به كار تحقيق و پژوهش پرداخته و به نتايج شگرفي هم دست پيدا كرده اند.
اما در بعد ديني و معنوي سنگ ها نقش مهمي در عبادت ميان مسلمانان دارند، به گونه اي كه درباره نگين انگشترهاي نقره روايات و احاديث فراواني از ائمه معصومين(ع) نقل شده است.
در روايتي از حضرت علي(ع) آمده است كه آن حضرت فرموده اند: «هيچ دستي نزد خداوند متعال در لحظه دعا محبوب تر از دست فردي نيست كه در آن انگشتر عقيق باشد.»
در كتاب بحارالانوار جلد 42 صفحه 61 آمده است: «روزي جبرييل بر پيامبر اعظم(ص) نازل شد و عرضه داشت: اي پيامبر! پروردگارم بر تو سلام و درود مي فرستد و به تو فرمان مي دهد كه انگشتري ات را در دست راست كن و نگين آن را عقيق قرار بده و به پسرعمويت علي(ع) نيز بگو انگشتري اش را در دست راست خود كند و نگين آن را عقيق قرار دهد.»
عبدالحميد معلوجي، سرهنگ بازنشسته نيروي هوايي ارتش كه از علاقه مندان انگشتر و تسبيح است و پس از بازنشستگي به طور كاملا حرفه اي وارد اين شغل شده، در پاساژ شناور مسجد امام خيابان مولوي تهران به گزارشگر روزنامه كيهان مي گويد: «افراد مختلفي در كشورمان در كار ساخت ركاب و نقش نگين انگشتر نقره فعال هستند. به عنوان مثال ركاب ساز ماهري داريم به نام جدي كه الان پير شده و كمتر كار مي كند ولي با اين حال اگر بخواهد ركاب خوبي برايتان بسازد فقط دست كم 2، 3 ميليون تومان دستمزد مي گيرد، يا فرد ديگري به نام خسروي كه 400 الي 500 هزار تومان دستمزد ركاب مي گيرد، بعد بايد ركاب را به نگين ساز بدهيد و پس از انتخاب نوع نگين تازه اگر بخواهيد حكاكي هم بر روي نگين انجام شود كه همين موضوع قيمت يك انگشتر را به حدود 5 الي 6 ميليون تومان و حتي بيشتر هم مي رساند.»
انگشترهاي سيلندري
امروزه بسياري از انگشترهاي نقره هم كار دست نيست و توسط دستگاه هاي مخصوص در كارخانه ها ساخته مي شود كه به اصطلاح آنها را انگشترهاي سليندري مي نامند.
آقاي معلوجي در اين باره مي گويد: «انگشترهاي سيلندري بدين شكل است كه مثلا يك انگشتر دست ساز از طريق دستگاه قالبش گرفته مي شود و سپس به تعداد بالا از روي آن و توسط دستگاه ساخته مي شود، كه در اين نوع ركاب ها، ديگر دستمزد فقط بابت نوع و عيار نقره پرداخت مي شود و به صورت گرمي محاسبه مي گردد.»
حكاكي بر روي نگين انگشتر
اما حكاكي بر روي نگين انگشتر خود عالمي ديگر دارد و بعضا نوشتن آياتي كوتاه از قرآن كريم يا نام مبارك ائمه معصومين(ع) بر روي نگين انگشترها حك مي شود.
آقاي معلوجي در اين باره توضيحات فني و دقيقي را ارايه مي دهد و مي گويد: «امروزه معمولا دو نوع حكاكي بر روي نگين انگشترها صورت مي گيرد. يكي از طريق هنر دست خطاطان چيره دست و ماهر است كه با زيبايي و ظرافت خاصي اين كار را انجام مي دهند و افراد پيشكسوت فراواني هم در اين زمينه فعال اند و قيمت هر كدام هم با ديگري كاملا متفاوت است، يعني ممكن است يك آيه كوتاه از قرآن مجيد را يك خطاط به قيمت پانصد هزار تومان بر روي نگين انگشتر حكاكي كند و همان كار توسط حكاك ديگري با نصف اين قيمت يا حتي بيشتر انجام شود، كه بستگي به پيشكسوتي و سابقه حكاك دارد، اگر آن حكاك فرد شناخته شده اي باشد كه قطعا كارش با استقبال زيادي همراه خواهد بود و حتي بايد چند ماه در نوبت بمانيد، اما حكاك هم داريم كه با 5، 6 هزار تومان هم كار حكاكي بر روي نگين انجام مي دهد.» وي ادامه مي دهد: «اما نوع دوم حكاكي بر روي نگين انگشتر از طريق كامپيوتر است و اجرت آن بسيار پايين تر از كار دست است و اصولا عشقبازان انگشتر تمايلي به داشتن انگشترهايي با حكاكي كار دستگاه كامپيوتر ندارند.»
از آقاي معلوجي مي پرسم كه چگونه مي توان حكاكي كار دست با كار كامپيوتر را تشخيص داد؟ در پاسخ مي گويد: «افرادي كه حرفه اي اين كار هستند در همان نگاه اول متوجه مي شوند كه نوع حكاكي صورت گرفته بر روي اين نگين كار هنر دست است يا كامپيوتر، و حتي بعضا تشخيص مي دهند كه اگر حكاكي آن كار دست است توسط چه كسي نوشته شده و قيمت آن چقدر است. البته برخي از افراد فرصت طلب هم هستند كه حكاكي هاي كامپيوتري را به جاي حكاكي كار دست به مردم با قيمت هاي هنگفتي مي فروشند، كه مردم براي خريد انگشترهاي حكاكي شده بايد دقت بيشتري داشته باشند و از افراد خبره و حرفه اي كمك بگيرند.»
سيدهاشم حيدري، مغازه دار در پاساژ شناور مسجد امام تهران درباره حساسيت برخي افراد بر روي نگين انگشترها مي گويد: «برخي افراد علاقمند يك نوع سنگ هستند و مثلا فردي زمرد يا ياقوت را مي پسندد و برخي ديگر عقيق را دوست دارند.»
از او مي پرسم كه بيشترين علاقه مردم به چه نوع سنگي است؟ مي گويد: «معمولا بيشتر مردم سنگ عقيق را مي پسندند، آن هم از نوع عقيق يمن، چون برخي ها معتقدند كه اين سنگ مي تواند خوش يمن باشد و بركت بر مال و زندگي آنها بيندازد.»
هر گرم 5 قيراط
معمولا معيار وزن سنگ هاي زينتي و گران قيمت براساس قيراط است كه گفته مي شود هر گرم برابر 5 قيراط است.
جعفر روشن كه در يك مغازه فروش سنگ هاي قيمتي اشتغال دارد، مي گويد: «برليان گران ترين سنگ است كه معمولا از قيراطي صد هزار تومان به بالا شروع مي شود.»
سي سال در كار تسبيح و انگشتر
«كربلايي رحيم» يكي از افراد پيشكسوت در كار تسبيح و انگشتر در بازار تهران است كه به گفته خودش نزديك به 30 سال است كه در اين حرفه مشغول به كار است و ابتدا اين كار را از شهر مقدس قم آغاز كرده است.
وي مي گويد: «به نظر من دنياي سنگ ها هنوز ناشناخته است، البته نمي خواهم بگويم كه برخي سنگ ها معجزه مي كنند اما اسراري در آن خوابيده كه مثلا برخي سنگ ها براي بعضي افراد خوش يمن و براي برخي ديگر بديمن است.»
كربلايي رحيم مي گويد: «نگين انگشتر و برخي از تسبيح ها بايد براي صاحبش آمد داشته باشد، يعني خوش يمن باشد.» او بهترين نوع تسبيح را تربت آقا امام حسين مي داند و مي گويد: «برخي افراد براي انگشتر و تسبيح خود احترام و ارزش خاصي قائل اند و حاضرند حتي چندين ميليون هزينه كنند.»
بازار تسبيح
انواع تسبيح بازار خاص خود را دارد. از تسبيح شاه مقصود افغاني تا سندلوس آلماني و يسر و كهربا و...
«شاه مقصود» از قديمي ترين نوع تسبيح به شمار مي آيد كه معدن آن در كوه هاي اطراف شهر قندهار در كشور افغانستان در جهت غربي مزار امامزاده اي مشهور به «شاه آقا» است كه به نسل امام موسي كاظم(ع) مي رسد. مي گويند در زمان هاي قديم كه افغانستان بخشي از خاك ايران به شمار مي آمده فردي به نام «مسعودشاه» از طرف پادشاهان صفوي حاكم آن منطقه در قندهار مي شود و چون او مرقد امام زاده شاه آقا را تعمير و مرمت مي كند و بر آن بنايي مي سازد و آن منطقه را آباد مي كند، به همين دليل سنگ هايي كه از آن كوه نزديك به امام زاده شاه آقا استخراج مي گردد و از آن تسبيح مي سازند را شاه مسعود ناميده اند كه به مرور زمان و گذشت ساليان متمادي به «شاه مقصود» تغيير نام مي دهد. آزمايش هايي كه بر روي اين سنگ انجام شده نشان مي دهد كه سنگ شاه مقصود سبب دفع نيروهاي منفي و تقويت انرژي هاي مثبت بدن مي گردد و آرام بخش است.
نوع مرغوب و دست ساز تسبيح شاه مقصود اينك در بازارهاي ايران در تهران و مشهد تا مرز 2 ميليون تومان هم خريد و فروش مي شود. اما در سال هاي اخير گفته مي شود كه معدن شاه مقصود توسط تجار چيني خريداري شده و اين سنگ پس از بارگيري به كشور چين برده مي شود و در آنجا توسط كارخانه اي عظيم در اندازه هاي مختلف به صورت تسبيح هاي 101 يا 33 دانه اي به صورت انبوه توليد و در كشورهاي اسلامي به فروش مي رسد، اما استقبال از شاه مقصود چيني به مراتب بسيار پايين تر از شاه مقصود اصل افغان است و بعضا كيفيت و نوع تراش آن نيز پايين و نامرغوب است.
جعفر كبيري كه 40 سال در اين حرفه فعاليت دارد مي گويد: «تسبيح شاه مقصود افغاني هر چقدر كه دست بخورد شفاف تر و زيباتر مي شود.»
وي فرق بين شاه مقصود چيني و افغاني را اين طور بيان مي كند: «شاه مقصود افغاني كار هنر دست است و جنسش لطيف تر، زيباتر و نرم تر است و پس از يك مدت كه دست بخورد رنگش باز مي شود و درخشندگي خاصي پيدا مي كند، اما شاه مقصود چيني سخت تر است و چون گفته مي شود در حين تراش آن در كارخانه هاي چيني، به آن موادي خاص اضافه مي كنند، به مرور زمان و به علت دست خوردن، آن مواد باعث خورده شدن قسمت هايي از دانه هاي سنگ مي شود و ضمنا شفافيت و زيبايي شاه مقصود اصل افغاني را ندارد.» نوع ديگر تسبيح كه در زمره گران قيمت ترين آنها محسوب مي شود تسبيح سندلوس آلماني است كه در شماره فرداي اين گزارش به بازار بورس تسبيح در انواع مختلف آن خواهيم پرداخت.
گزارش روز