E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

حزب مردم و حمايت از شاه

درخشش، محمد - 38
تاريخ: 11 ژانويه 1979 - 21/10/57
از: سفارت آمريكا، تهران 573
به: وزارت امورخارجه، واشنگتن، با اولويت
موضوع: ملاقات با رهبر انجمن معلمان
در جريان ملاقات با رهبر انجمن معلمان ايران، محمد درخشش، در 9 ژانويه، رايزن سياسي اشاره نمود كه شاه در چند روز آينده ممكن است كشور را ترك نمايد و براي مردم با حسن نيت ضرورت دارد كه هر چه مي توانند جهت حفظ هرگونه واكنش عمومي نسبتاً صلح آميز، انجام دهند. به طور اخص وي به درخشش لزوم سازماندهي طرفدارانش را پيشاپيش تذكر داد، به نحوي كه آنها خودشان از تحريك ارتش دست بكشند و در ممانعت ديگران از دست زدن به چنين كاري، كمك نمايند. او اشاره نمود كه خروج (شاه) ممكن است بعضي از اعضاي نيروهاي مسلح را شگفت زده كند و به هر صورت آنها احتمالاً از شنيدن اين خبر عصباني مي شوند. بنابراين به سادگي تحريك خواهند شد.
2- درخشش بلافاصله اين نكات را درك و با آن موافقت نمود. او درصدد تشكيل يك گردهمايي با همكارانش در منزل خود بود و انتظار داشت كه گردهمايي ديگري با 50 تا 60 نفر از آموزگاران فعال انجمن در 10 يا 11 ژانويه تشكيل دهد. او هركاري كه لازم باشد انجام مي دهد. او با اين مطلب موافق بود كه به همان صورتي كه معلمان مدرسه تحويل گرفته مي شوند، با بچه هاي مدرسه نيز بايد برخورد كرد.
3- درخشش سپس حمله به دولت بختيار را كه چند روز قبل نيز با تلفن به رايزن سياسي سفارت اظهار داشته بود، تكرار كرد. يك دولت بايد قادر باشد مردم را جذب كند يا آنها را كنترل نمايد. بختيار هيچكدام از اين كارها را نمي تواند انجام دهد. يك نخست وزير بايد بتواند با مردم رو در رو شود و به ميان مردم برود و با آنها صحبت كند. در عوض بختيار توسط تعداد زيادي نظامي حفاظت مي شود و طرفدار مردمي ندارد. وزراي وي قابليت و استحقاق وزارت ندارند. او اين اتهام را تكرار كرد كه وزير آموزش و پرورش براي ساواك كار مي كرده است. او گفت كه وزير چند بار سعي كرده بود با وي تماس بگيرد. او به اين تماسهاي تلفني پاسخ نداده بود تا اين كه يكبار كه
به طور اتفاقي خودش گوشي را برداشته و نتوانسته بود از صحبت با وزير پرهيز نمايد. وزير از درخشش «اجازه» خواسته بود كه به دولت بپيوندد، ولي درخشش دريافته بود كه اين يك تعارف ايراني است و وزير به هر حال به دولت خواهد پيوست. او كسي نيست كه بتواند هيچ تأثيري در اساس فرهنگي كشور داشته باشد.
4- بقيه مذاكره به بحث در مورد موضوعات معمولي گذشت و رايزن سياسي بر نياز به اعتدال با حسن نيت جهت دستيابي و تمسك به شكلهايي از قانون اساسي و اجازه ندادن به حسادت هاي گذشته و يا انتقام جوييهايي كه فعاليت هاي آنها را در آينده به تعويق بيندازند، تأكيد كرد. در خلال مذاكرات، درخشش اظهار داشت كه جنگ بين ارتش و تظاهركنندگان در مشهد، اخيراً موجب مرگ 11 معلم و 37 بچه مدرسه اي شده است. آموزگاران همچنين در تهران و ساير شهرها نيز كشته شده اند. حدود 4000 آموزگار در مراسم بزرگ تهران در روز گذشته شركت داشته اند. گزارش شده است كه آنها در بين گروهها، زماني كه بطور اتفاقي به بلندگو دسترسي پيدا كرده اند، تأثير زيادي در ايجاد نظم و ترتيب داشته اند.
5- بالاخره، درخشش ترس خود را از سودجويي كمونيست ها از وضع موجود تكرار نمود. او روزنامأ كوچك جديد «نويد » را كمونيستي توصيف نمود. در اين روزنامه در روز قبل مقاله اي برعليه درخشش نوشته شده بود. درخشش اميدوار بود كه دولت بختيار، مخالف آزادي بيان و مطبوعات نشود و به او و مردمش اجازه دهد كه مجله هاي هفتگي خود را منتشر نمايند.
6- اظهارنظر: هر چند درخشش يكي از مخالفين درجه اول نيست، ولي توانسته است در بين انجمن آموزگاران و بچه هاي مدرسه كه با آن بستگي دارند، نفوذ كند. در كل او يك مهره است.
سوليوان
گزارشگر: جرج بي. لمبراكيس
درخشش، محمد - 39
سرّي
ملاقات با پروفسور ريچارد كاتم از دانشگاه پترزبورگ در 30 نوامبر
پرفسور كاتم با استفن كوهن (HA)، كارل كلمنت (اداره امور خاور نزديك ايران) و جرج گريفين (INR) ملاقات نمود.
پرفسور كاتم اظهار داشت كه وي در تماس با حاميان خميني در ايالات متحده بوده است و آنها بسيار مشتاق بودند كه با مقامات دولت ايالات متحده تماس بگيرند و از اين حقيقت كه دولت ايالات متحده هيچ خط ارتباطي با گروه خميني باز ننموده است، نگران بودند. آنها بخصوص از مقالأ Don Oberdorfer در واشنگتن پست مورخ 29 نوامبر كه اظهار داشته بود از هم اكنون دولت ايالات متحده تماسهايي با مخالفين برقرار نموده است، ناخشنود بودند. از آنجا كه ايالات متحده در واقع هيچ گونه مذاكره اي با حاميان خميني انجام نداده بود، آنها مي پرسيدند دولت ايالات متحده چه كساني را در حال حاضر مخالف مي داند و اين كه آيا ايالات متحده سعي مي كند بقيأ مخالفين را در جهت بريدن از خميني هدايت كند.
كاتم اظهار داشت كه خميني فقط در شرايطي دولت تشكيل مي دهد كه پايان حكومت سلطنتي باشد و كانديد شخص خميني (هنوز اعلام نشده است) نخست وزير شود. كاتم اضافه نمود، به هر حال خميني آماده خواهد بود كه به يك راه حل سياسي كه چندان دوامي نمي آورد، حمله نكند. چنين راه حلي بايستي يك كابينأ مخالف با محدوديت قابل ملاحظه در قدرت شاه را پيش بيني و منظور كند. در چنين حالتي، اگر خميني احساس كند كه زمينأ قابل قبولي براي باور كردن اين كه منافع و خواسته هاي گروههاي مذهبي برآورده مي شود، وجود دارد، ممكن است بخواهد صبر كند و ببيند عملاً چه خواهد شد. كاتم اظهار داشت عقيده دارد كه يك مرد نظير درخشش مي تواند براي نخست وزيري در چنين دولتي قابل قبول باشد.
رامبد، هلاكو - 1
تاريخ: 21 نوامبر 1964 - 30/8/43
سرّي - غيرقابل رؤيت براي بيگانگان - فقط استفاده داخلي
از: منبع كنترل شدأ آمريكايي (CAS)
به: رئيس بخش سياسي
موضوع: آماده كردن گزارش هلاكو رامبد براي تيمسار فردوست
مطالب زير براي اطلاع شما و هرگونه استفاده اي كه مايليد از آن در محدودأ امنيتي تعيين شده به عمل آوريد، مي باشد. هرگونه گزارشي در مورد اين اطلاعات از جانب شما بايستي قيد «غيرقابل رؤيت براي بيگانگان» را داشته باشد و نيازي به ذكر CAS به عنوان منبع نيست. منبع يكي از نمايندگان مجلس است.
1- بنا به خواسته تيمسار فردوست، هلاكو رامبد، رهبر اقليت نمايندگان حزب مردم در مجلس، بايستي به فردوست در تاريخ
51 نوامبر گزارشي ارائه نمايد و در آن توضيح دهد كه حزب مردم چگونه به رهبري و اطاعت از شاه، به عنوان گروه اقليت مخالف در مجلس جامأ عمل مي پوشاند.
2- رامبد اين گونه از خود دفاع نموده است كه اگر رأي گيري به صورت مخفي انجام شود، دولت حمايت نمايندگان حزب يران نوين را نيز نخواهد داشت و به عنوان شاهد ادعاي خود مثالهاي زير را ارائه نموده است:
الف - در مدت انتخابات اخير مجلس براي شغل منشي، صادق احمدي يك نماينده مستقل، 98 رأي آورد، در حالي كه دكتر مصطفي الموتي از حزب ايران نوين 80 رأي و علي صائب، كانديداي حزب ايران نوين، حتي در جريان رأي گيري منظور نشد.
ب - در انتخاب بازرس هايي براي شركت ملي نفت ايران، اسمعيل جلالي از حزب ايران نوين 111 رأي، امين فولادوند، مستقل،
19 رأي و امان الله ريگي، همچنين مستقل 71 رأي آورده اند.
3- رامبد عليرغم صحبت هايش در مجلس، پس از تصويب مخارج استقرار نيروها، كه او تأييد شخص خود را نسبت به آن اظهار داشت و همزمان با آن به مخالفت ملاهاي ايران شديداً حمله نمود، هنوز به طور كامل خود را از الطاف خوب شاه محروم نمي داند. رامبد اميدوار است كه اين گزارش به فردوست براي مرتفع ساختن هرگونه شكي نسبت به وفاداري وي نسبت به فرامين شاه، كافي باشد.

رامبد، هلاكو - 2
زمان و مكان: 32 ژوئن 1965 - 2/4/44، منزل آقاي هلسث
محرمانه
صورت مذاكرات شركت كنندگان: هلاكو رامبد، نماينده طوالش (بين رشت و آستارا) حنيفه رمضاني، نماينده بندر پهلوي جرج دني، قائم مقام اداره اطلاعات و تحقيقات ويليام هلسث، دبير اول، آرچي بولستر، دبير دوم
تذكر: مذاكرات در يك مهماني كوچك شام صورت گرفت. كليأ شركت كنندگان در همأ موضوعات وارد بحث نشدند.
فعاليت هاي حزب مردم
رمضاني و رامبد، هر دو به نظر مي رسيد معتقد بودند كه گروه آنها نقش مهمي در مجلس ايفأ مي نمايد. در پاسخ به يك سؤال در مورد «كابينه سايه» احتمالي توسط حزب مردم، آنها توضيح دادند كه حزب داراي كميته هاي متشكل از دو يا سه نفر است كه سوابق را مطالعه مي كنند و نكات لازم و مواضعي كه بايستي اتخاذ شوند را پيشنهاد مي نمايند. هيچ «كابينه سايه» آن گونه كه گفته مي شود، وجود ندارد. رمضاني اظهار نمود كه او يكي از اعضايي است كه نزديك سالن مجلس مي نشيند و به نمايندگان حزب مردم مي گويد كه در هر مورد بخصوصي چه رأيي بايد بدهند. هر دو جمع اعضاي (حزب) مردم را 51 نفر ذكر نمودند، و رمضاني توضيح داد كه اين رقم يكي كمتر از رقمي بود كه قبلاً داده است، زيرا يكي از كساني كه با آنها هم رأي بود، نمي خواهد به طور آشكار عضو حزب مردم شناخته شود چون ممكن است براي برادر وي كه يكي از مشاغل بالاي دولتي را دارد و در موضع مسئوليت داري است، مناسب نباشد. (از صورت مذاكرات قبلي اين گونه برمي آيد كه اين شخص، هدايت الله نصيري است. ) وقتي سؤال شد كه چرا گروه مردم، اين طور كه هر دو نفر مي گفتند، اقدامي جهت افزايش اعضاي خود به عمل نمي آورد، رمضاني پاسخ داد كه زمان براي چنين كاري مناسب نيست، او تأكيد نمود كه اجازه آن بايد از طرف شاه صادر شود.
سؤال شوراي نيابت سلطنت
رمضاني براي دني توضيح داد كه سازمان دولتي ايران واقعاً در مسير خوبي است، زيرا شاه به طور دائم توجه كامل به نيازهاي مردم خود دارد. رمضاني فكر مي كند كه شاه توجه بسياري به امكان معرفي شوراي نيابت سلطنت مبذول مي دارد، ولي اظهار داشت كه به چنين شرطي احتمالاً در دوران بحران اهميتي داده نخواهد شد. او فكر مي كند كه هرگونه آشوب مردمي، اقدامات نظامي را براي كنترل اوضاع به دنبال مي آورد.
استقراض از ايالات متحده و مجارستان
رامبد اظهار داشت كه او مخالف تصويب لايحه قبول وام از ايالات متحده و مجارستان بود. او توضيح داد، با چنين وامهايي مخالفت ندارد، او به لايحه اي كه هر دو مورد را در برداشت اشاره نمود و گفت با اين دو، بخصوص به علت شرايط بازپرداخت خيلي نامناسب، مخالف بوده است.
شركت هواپيمايي ملي ايران
رامبد، كه مأمور آليتاليا در تهران به مدت حدود 7 سال مي باشد، شخص متخصص امور پروازي حزب مردم است. او اظهار داشت كه لايحه شركت هواپيمايي ملي ايران كه هم اكنون در مجلس است، به نظر او اختيارات زيادي به خطوط هوايي ملي خواهد داد. او احساس مي كند كه ايران بايد قبل از تلاش براي داخل شدن به حوزأ بين المللي كاملاً اشباع كنوني، بر احداث تسهيلات داخلي خود متمركز شود. گروه مردم با لايحه هما به طوركلي مخالف است، زيرا بيش از حد به خطوط هوايي قدرت مي دهد، و رمضاني اضافه كرد كه او از منافع زيادي كه شركت هواپيمايي ملي ايران هر ساله از سفر حجاج به دست مي آورد، متحير بود.
رامبد تأييد نمود كه صحبت از قوانيني است كه ايرانيان را وادار خواهد كرد بليط هواپيماهاي خارجي را از طريق شركت هواپيمايي ملي خريداري نمايند، همانطور كه مقامات دولتي ايران هم اكنون بايستي انجام دهند. دليل اين كار اين خواهد بود كه هما بتواند هفت درصد كميسيوني كه معمولاً براي صدور بليط اخذ مي شود، دريافت نمايد. رامبد به علت موضع آليتاليايي خودش سعي نكرد اين حقيقت را كه خودش شخصاً مخالف اين روش است مخفي كند، بلكه وي به اين ايده به عنوان يك روش بالقوه فشار براي دستيابي به منافع پولي بيشتر از خطوط هواپيمايي خارجي از طريق تهديد به كنترل اين كه چه خط هوايي بهتر كار مي كند، نيز حمله كرد. او گفت ايدأ انحصاري كردن فروش بليط از مرحله صحبت تجاوز نكرده است و هنوز لايحه اي در اين مورد به مجلس ارائه نشده است.
كابينه
رمضاني گفت كه حزب وي مي پندارد فقط دو وزير به درد مي خورند، وزير كشاورزي اسمعيل رياحي، و وزير دارايي جمشيد آموزگار. او اظهار داشت كه فعاليت هاي دولتي را شبيه راه رفتن حلزون، بسيار كند مي بيند، زيرا هويدا هيچ گونه رهبري اعمال نمي كند، بلكه فقط او دستوراتش را از بالا صادر مي كند و جهت اجراي آنچه گفته است بسيار ضعيف عمل مي نمايد.
امور خارجي
رمضاني گفت كه فكر مي كند سقوط بن بلا توسط چين كمونيست انجام شده است، زيرا آنها شنيده اند كه دولت بن بلا برنامه ريزي كرده بود كه يك قرارداد نفتي با فرانسه منعقد سازد و آنها مي خواستند مانع رسيدن نفت به غرب شوند. رمضاني در مورد «كمك 03 ميليون دلاري ايالات متحده به مصر» به عنوان يك خبر روز، اظهار داشت كه وي توجيه آن را براي دوستان و همكاران خود كه از وي مي پرسند چرا ايالات متحده زماني مخالف كمك به ناصر بود، بسيار مشكل مي يابد.
رامبد، هلاكو - 3
745 - A
خيلي محرمانه
در زمينه فعاليت هاي پارلماني، رامبد و بهبودي و مؤقر از فعالين اصلي حزب هستند. دفتري اسامي زير را نيز به اين افراد اضافه نمود: غلامحسين فخر طباطبايي، دكتر سيدمجتبي جعفري، سرهنگ (بازنشسته) سيدحسين حسيني. . . (ناخوانا) (عضو سابق «فراكسيون مستقل» مجلس) و ملكشاه ظفر ايلخان.
هلاكو رامبد، كارمند محلي آليتاليا، نه تنها سخنگوي اصلي حزب در مجلس است، بلكه در محافل حزبي يكي از فعالت ترين و جاه طلب ترين رهبران حزب مي باشد. معمولاً او و بهبودي از سردمداران كساني هستند كه مي خواهند حزب حق خود را مطالبه كند و بنحوي كار كند كه حتي در صورت لزوم، بدون تأييد شاه، يك سازمان سياسي خودكفا شود. رامبد و بهبودي در كوشش هاي خود پافشاري كردند تا دكتر عدل ناچار شود اهداف و علائق حزب را به شاه ارائه نمايد و آنها را در اختيار دولت قرار دهد. هر دو نفر در مواردي بدون اطلاع عدل ، اقداماتي كرده اند تا كميتأ مركزي، عدل را براي ايفاي نقشي قاطعانه تر و مشخص تر تحت فشار قرار دهد و حتي در اين زمينه آشكارا عدل را به عنوان اين كه بيش از حد ترسو است، مورد انتقاد قرار داده اند. در نتيجه تلاش آنها بخصوص تذكر اين نكته به عدل كه روحيه حزب به طور كلي وخيم است، عدل نهايتاً متقاعد شد كه قبل از تشكيل سومين كنگره حزب در فوريه 1966 ، بدنبال تأييد شاه باشد.
ظاهراً رامبد در ژوئن 1965 در مورد واگذاري مشاغل دولتي خوب به افراد قدرتمند حزب با نخست وزير هويدا نيز گفتگو كرده است. به نظر مي رسد تلاش وي موفقيت آميز نبوده است و پس از آن حملات خود را در مجلس عليه انحصار مشاغل بالاي دولتي توسط حزب اكثريت، افزايش داد. اما تلاشهاي رامبد و همطرازان وي در فراكسيون مجلس، تنها به كريدورهاي مجلس محدود نبوده است. آنها فعاليت هاي خود را از طريق كميته ها انجام مي دهند كه قابل ذكرترين آنها در رابطه با انتقادات بودجه اي و بخش خدمات عمومي بوده است. نكته جالب توجه اين است كه به هنگام رأي گيري در مورد لايحه كارخانه ذوب آهن شوروي، رامبد ظاهراً به علت مريضي غيبت نمود. براساس گزارش منابع CAS (منابع كنترل شده آمريكايي) هنگامي كه رياضي رئيس مجلس به همه مي فهماند كه طبق دستورات صادر شده از بالا قرار نيست هيچ انتقاد علني صورت پذيرد و اين ماده واحده بايستي با رأي خوبي تصويب شود. عده اي از فراكسيون مجلس تصميم گرفتند تجزيه و تحليل و انتقادي جدي از اين ماده به عمل آورند.
اين فراكسيون همچنين مي تواند با افزايش اعضاي خود از طريق كار بر روي چندين نماينده «مستقل» و حتي جذب شش نماينده عضو حزب ايران نوين (به ضميمه 3 مراجعه شود) به حزب، تا حدي اعتبار خود را افزايش دهد. آنها حتي چندين نماينده را رد كرده اند، زيرا به اندازه كافي رام شدني يا مناسب نبودند تا از سياست هاي حزب مردم تبعيت كنند. با اين حال فراكسيون مجلس همانند ساير رهبران حزب، هنوز احساس مي كنند كاهش يا افزايش اعضاي آنها، بيشتر به تمايل شاه مربوط است تا اين كه به تلاش يا سياست هاي اتخاذ شده توسط آنها ربط داشته باشد.
از زمان تشكيل سومين كنگره حزب در فوريه 1966 (اولين كنگره در اكتبر 1959 و كنگره دوم در مارس 1962 تشكيل شده است) تاكنون، تجديد سازمان حزب ادامه داشته است. تشكيل كنگره در شرايطي به تعويق افتاد كه عدل ، دبيركل آن، تلاش كرد از شاه نشانأ آشكاري مبني بر قابل قبول بودن فعال تر شدن حزب، به دست آورد. شاه نهايتاً تشويق كافي به عمل آورد و تهديد به كناره گيري بعضي از اعضاي جاه طلب تر نظير هلاكو رامبد و ناصر بهبودي نيز يكي از عوامل تصميم گيري عدل در مورد تعويق كنفرانس بود.