تعامل ما با جهان در حوزه علوم انساني بايد فعال باشد نه منفعل

با وجود گذشت سي سال از انقلاب اسلامي ايران و اينكه در طي سال هاي گذشته تقريبا هيچگونه بازبيني و تغيير و تحولي در متون كتب علوم انساني كه در دانشگاه ها تدريس مي شود صورت نگرفته است، طبيعي است با توجه به اينكه در دانشگاه ها علوم به روز تدريس نمي شوند، تحصيل در اين رشته ها ناكارآمد باشد و از طرف ديگر به دليل اينكه در يك دوره اين علوم از طريق ترجمه متون غربي كسب شده است، آنچنان تناسبي با فضاي فرهنگي و اسلامي جامعه اسلامي نداشته باشد. عوامل پيش گفته مسئولان فرهنگي را بر آن داشت تا با تصميماتي سرفصل هاي دروس علوم انساني را بررسي كرده و در آن تغييراتي را انجام دهند. در جلسه شوراي عالي انقلاب فرهنگي، اين موضوع بررسي شده و درنهايت پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي به عنوان مجري اين پروژه مطرح و انتخاب گرديد. در نشستي با دكتر آيت اللهي، رئيس پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي، در مورد ابعاد، زمان بندي و نحوه اجراي اين پروژه به گفتگو نشستيم. كه مشروح آن را مي خوانيد:
- ناكارآمدي مفاهيم
مفاهيمي كه امروزه در حوزه علوم انساني تدريس مي شوند، سه نقيصه كلي دارند كه بايد برطرف شود:
1)به طور كلي هدف از تحصيل در يك رشته دانشگاهي اين است كه دانشجو به يك توانمندي در حل مسائل جامعه دست پيدا كند. در رشته هاي فني، فاصله بين تحصيل و توانمندي كم است به گونه اي كه فرد با فارغ التحصيل شدن به كاري متناسب با رشته تحصيلي اش مي پردازد. اما در رشته هاي علوم انساني، عليرغم نيازي كه براي پژوهش و تحقيقات در زمينه هاي مختلف وجود دارد، اما عملا كاري صورت نمي گيرد.
- تدريس مطالب تكراري
2)مشكل ديگر به روز نبودن مطالب علوم انساني است. اساتيد مرتب درحال تكرار مطالب گذشتگان هستند و به نوعي خود را مجبور به تدريس مباحثي مي دانند كه در كنكور ارشد مطرح مي شود.
- عدم تناسب مطالب با فضاي فرهنگي جامعه
3)مهمترين مسئله در مورد علوم انساني، نامتناسب بودن مطالب با فضاي فرهنگي جامعه ما مي باشد. با توجه به پيشينه فرهنگي عظيم كشورمان، اين مسئله از اهميت ويژه اي برخوردار است. زيربناي تفكر غربي، نگاهي مسيحي است كه با نگاه اسلامي كاملا متفاوت است. در اسلام تفكري مبتني بر يك نوع خاص از دستورات اسلام مطرح است. در تفكر غربي مسيحي، سياستي كه برخاسته از تفكر مسيحي باشد نداريم اما در اسلام، سياست، اقتصاد و اسلام از هم جدا نيستند. در اسلام علوم انساني روحي الهي دارند اما گاهي مطالبي كه در دانشگاه ها تدريس مي شوند كاملا متناسب با تفكر اومانيستي و سكولاريستي هستند. درحال حاضر، علوم انساني علومي ترجمه اي هستند كه براساس مباني فكري كشورهاي غربي طراحي شده اند. ما معتقديم كه در زمينه هاي علمي نبايد فقط به ترجمه اكتفا كنيم بلكه بايد با علوم غربي به صورت گزينشي برخورد كنيم. به اين صورت كه از يك طرف علوم متناسب با جامعه را از بين علوم غربي استخراج كنيم و از طرف ديگر برپايه مباني اسلامي علوم را طراحي كنيم كه هم متناسب با فضاي فرهنگي باشد و هم افراد را در حل مسائل و معضلات كشور توانمند سازد. البته براي گزينش صحيح از متون غربي، ابتدا بايد يك ترجمه خوبي صورت گرفته باشد. قرار است اساتيد توانمند در اين زمينه همكاري لازم را داشته باشند تا با داشتن يك ترجمه صحيح و درست، كار به خوبي انجام شود.
- داشتن فيلترهاي علمي در ترجمه
از مضراتي كه رسانه اي شدن اين موضوع داشته است اين بوده كه رسانه هاي غربي و حتي برخي از رسانه هاي داخلي هجمه اي را آغاز كردند و در پي القاي اين ذهنيت به عامه مردم بودند كه اين كار به معناي سانسور مفاهيم است در صورتي كه هرگز اينگونه نيست. البته فيلتر و سانسوري هم اگر باشد، در زمينه مسائل علمي است.
- تفكر اسلامي در جهان
ما از اوايل انقلاب تجربه انقلاب فرهنگي را داريم كه سرمنشأ تحولات عظيمي در جامعه بوده است. تحقيقات بسياري صورت گرفت و كتب بسيار زيادي چاپ شد. امروز نيز نياز به چنين كاري در حوزه فرهنگي احساس مي شود: به طور كلي براي به روز كردن مطالب چند سال يك بار چنين بازبيني در مفاهيم ضروري است. تعامل ما با انديشه و تفكر جهان بايد از شيوه انفعالي به حالت فعال تغيير يابد. بايد انديشه خودمان را در زمينه علوم انساني مطرح كنيم و آن را به عنوان يك راهكار صادر كنيم و حضوري جدي و فعال در محافل علوم انساني دنيا داشته باشيم. نگاه ايراني و اسلامي بايد به صورت يك انديشه در جهان مطرح شود.
- زمان بندي براي اجرايي شدن طرح تغيير سرفصل ها
برنامه ريزي ها انجام شده و ان شاءالله تا 2 ماه آينده به صورت جدي كارمان را شروع مي كنيم و اميدواريم در يك بازه زماني 6 ماهه كار انجام شود.
- نحوه اجرايي شدن طرح
پروژه تغيير سرفصل ها در دو حوزه فعاليت دارد؛ 1-نظريه پردازي 2-كار اجرايي و آموزشي ما در پژوهشگاه بيشتر كار علمي و پشتوانه فكري پروژه را به عهده داريم. به كمك اساتيد و پژوهشگراني كه در زمينه علوم انساني فعاليت كرده اند كار علمي پروژه را انجام مي دهيم. كارهايي را كه انجام شده به ساير اساتيد ارائه مي كنيم و نظراتشان را جويا مي شويم، با توجه به نظرات، منابع كشورهاي غربي و منابع موجود در كشور خودمان، سرفصل ها را مشخص مي كنيم. در مرحله آخر به جمع بندي مي پردازيم.

گزارش كيهان از 13ساله شدن طرحي كه رهبر معظم انقلاب آن را تحسين فرمودند- بخش پاياني
سنگرهاي ايدئولوژيك دفاع از نظام اسلامي

سميه كياني
در شماره پيشين درخصوص زمينه هاي ايجاد طرح ولايت باتوجه به شرايط اجتماعي موجود و هشدارهاي مقام معظم رهبري نسبت به هجمه فرهنگي غرب به دانشگاه ها و مختصري از اهداف و ضرورت هاي وجود چنين مجموعه و طرحي را از زبان دست اندركاران طرح ولايت بيان كرديم و در پايان از مسئولان طرح سئوالاتي درمورد تغييراتي كه در اين چندساله در نحوه اجرا و شيوه تدريس صورت گرفته است و نحوه انتخاب اساتيد طرح ولايت سئوالاتي پرسيديم.
در بخش پاياني گزارش برآنيم تا به بررسي نكاتي درمورد چگونگي تداوم مباحث آموخته شده، ثمرات طرح و همچنين فرصتي كه قرار گرفتن در فضاي طرح براي خودسازي در اختيار دانش آموختگان قرار مي دهد بپردازيم. در خاتمه نيز رهنمودهاي مقام معظم رهبري خطاب به دانش آموختگان طرح ولايت و مطالبي كه آيت الله مصباح يزدي(حفظه الله تعالي) درمورد طرح ولايت ايراد فرموده اند، بيان كرده ايم.
-تداوم بحث
در زمينه تداوم آموزه هاي دوره طرح ولايت بايد تدابير مناسبي انديشيده شود. رهبر معظم انقلاب در اين زمينه فرمودند: «شما جوانان عزيز، هم پسرها هم دخترها اين آگاهي هايي را كه به دست آورديد، معلوماتي كه كسب كرديد و كتاب هايي را كه فراگرفتيد استمرار ببخشيد. رابطه خود را با اين مراكز ادامه دهيد». آقاي حسيني هم درمورد تداوم آموزه هاي دوره معتقد است: استمرار و در تماس بودن با اساتيد، برگزاري جلسات ولو به صورت ماهيانه با اساتيد، مطالعه شخصي، برنامه هاي گروهي به صورت اردويي و امثال اينها مي تواند كمك شاياني در اين زمينه به دانشجويان عزيز بنمايد. عزيزي هم درباره راه كار درنظر گرفته شده براي تداوم ارتباط دانشجويان با طرح ولايت گفت: سايت wwwTarhBsoir را راه اندازي كرده ايم تا علاوه بر دانش آموختگان، تمام جوانان امكان دسترسي به مباحث سياسي، اعتقادي و فرهنگي روز را داشته باشند و هرزمان كه سئوالي برايشان پيش آمد يا درگير با شبهات روز شدند، بتوانند از اين طريق پاسخ مناسب خود را دريافت كنند.
-ثمرات طرح ولايت
رهبر معظم انقلاب درمورد ثمرات اينگونه طرح ها مي فرمايند: تفكر فلسفي اسلام و فهم درست از مباني اسلامي كاري مي كند كه انسان در هر لحظه از لحظات احساس مي كند كه در كجاي راه است و به سمت كدام هدف حركت مي كند. قدرت تحليل براي حوادث پيدا مي كند و وظيفه خودش را در هر شرايطي تشخيص مي دهد. دانشجويان بركات و تأثيرات زيادي را در زندگي شخصي و اجتماعي خود بازگو نموده اند و حتي بعضي افراد تغييرات در زندگي اجتماعي خود را مديون اين دوره ها دانسته اند: علي محمودي، از دانش آموختگان طرح ولايت درمورد اين دوره گفته است: بهترين روزهاي زندگاني من از حيث آموزش و يادگيري مباني انديشه اسلامي و نقادي انديشه هاي غيراسلامي در همين دوره طرح ولايت بوده است و پايه زندگي مرا ساخته است. عباس حسيني دانشجوي رشته علوم سياسي دانشگاه آزاد اسلامي نيز گفته: جوان امروز احتياج به اينگونه روشنگري ها دارد. جوان امروز به خاطر آشنا نبودن به اسلام ناب محمدي(ص) و مباني انقلاب به راحتي به اطراف و جاهايي كه جايش نيست كشيده مي شود، باشد كه در اين راه موفق باشيد و بتوانيد اين طرح را نه فقط براي برخي از دانشجويان كه براي خيل كثيري از جوانان انجام دهيد.
-فرصتي براي خودسازي
همچنين آقاي عزيزي مسئول طرح ولايت در مورد محاسن اين گونه دوره ها مي گويد: آماده بودن زمينه هاي لازم براي خودسازي شركت كنندگان يكي از محاسن بزرگ اين دوره هاست. باتوجه به اينكه قرارگرفتن در فضاي طرح، مستلزم دور بودن از فضاي مادي شهر، خانواده و دلبستگي هاست، فرصت مغتنمي است كه فرد مي تواند با استفاده از فضاي معنوي ايجاد شده دردوره كمي به خود بينديشد و به خودسازي بپردازد. و از طرف ديگر حضور در بين تعداد زيادي از همفكران فرصتي است كه مي توان با ارتباط و تعامل با آنان بر تجارب فكري و كاري خود بيفزايد.
-بخشي از رهنمودهاي مقام معظم رهبري به دانش آموختگان طرح ولايت
امروز معرفت و آگاهي شما بايد آنچنان راه را در مقابل شما روشن كند كه بتوانيد كارهاي بسيار بزرگي را كه در اين دهه و دهه بعد بر دوش شما جوانان است، انجام دهيد. انقلاب اسلامي رسالتش فقط تشكيل يك حكومتي با نام اسلامي نبود. بسياري از شكوفه هاي اين درخت تناور هنوز بارور نشده است. اين شكوفه ها را اين نسل بايد باز كند. اين درخت را اين نسل بايد به ثمر برساند.
رهبر معظم انقلاب خطاب به دانشجويان طرح ولايت فرمودند؛ در محيط دانشگاه سعي كنيد بر اثرگذاري به آنچه فراگرفته ايد اكتفا نكنيد. سعي كنيد آن را منعكس و منتقل كنيد. در محيط دانشگاه دل ها و فكرهاي زيادي هستند كه مي توان آنها را با شعاع اين معارف منور كرد. سعي دشمنان اين است كه جوانها از اين معارف دور بمانند.
- مطالب گفتني طرح «از زبان آيت الله مصباح يزدي (حفظ الله تعالي)»
مطلب اول اين كه ما بايد بدانيم و از عمق دل باور كنيم كه پيروزي انقلاب اسلامي ايران يكي از بزرگترين نعمت هايي است كه خداي متعال در اين عالم به بشر عنايت كرده است. و نظير چنين نعمتي در طول تاريخ با ابعاد مختلف و تأثيري كه در سعادت انسانها دارد، كمتر مي توان پيدا كرد. مطلب دوم آن است كه جوهر اين انقلاب و اصلي ترين ركن انقلاب، ركن فرهنگي آن است. انقلاب هم بعد سياسي داشت. هم بعد اقتصادي و هم نظامي. اما اصلي ترين بعد آن را بايد بعد فرهنگي دانست. پانزده سال طول كشيد تا اين انقلاب به پيروزي برسد. سپس در رفراندوم شركت كردند و همه جمهوري اسلامي را خواستند. آن نود و چند درصدي كه به جمهوري اسلامي رأي دادند و از آن حمايت كردند. اصلي ترين انگيزه شان، آنچه در شعارشان بيان مي شد، در حركت و رفتارشان ديده مي شد اين بود كه احساس مي كردند هويت ديني شان در حال اضمحلال است. همان آغاز نهضت حضرت امام(ره) تا پيروزي انقلاب و حتي بعد از آن، تكيه كلام ايشان روي اسلام بود و وقتي مي خواستند مردم را تحريك كنند مي گفتند: «من براي اسلام احساس خطر مي كنم.» اين جا بود كه خون مردم به جوش مي آمد و جان خود را براي حفظ اين ارزش فدا مي كردند. نكته سوم آن است كه پيروزي انقلاب اسلامي قدرت هاي دنيا را غافلگير كرد و باور نمي كردند كه چنين حادثه اي اتفاق بيفتد. با به راه انداختن جنگ خواستند انقلاب را زمين گير كنند اما موفق نشدند. در نهايت به اين نتيجه رسيدند كه هيچ راهي براي از بين بردن اين نظام وجود ندارد جز «عامل فرهنگي» يعني بايد كاري كنند كه فرهنگ جوانان و نسل آينده را عوض كنند. به طور كلي عواملي كه در ساختن يا دگرگون كردن يك فرهنگ مؤثر است دو دسته عوامل مي باشد. يك دسته عوامل نظري هستند و دسته دوم عملي.
ابتدا بايد مطالبي را از نظر فكري القا كرد و آن را به صورت هاي مختلف در باور مردم نفوذ داد كه اين مورد به بخش باورهاي جامعه مربوط مي شود. دوم رفتارهايي را رواج دهند كه به ارزش ها سازگار نيست و در نتيجه در طول زمان، ارزش هاي ديگري بر جامعه حاكم شود. يكي افكار را تغيير دهند و ديگري اينكه آداب و رسوم و ارزش هاي اجتماعي را تغيير دهند.
آخرين مطلب اين است كه در ميان همه اين امواجي كه وجود داشت، علاقمنداني به اسلام و انقلاب پيدا شدند كه فكر كردند در مقابل اين موج انحرافي چه بايد كرد؟ فكرها و كارهاي زيادي پيشنهاد شد. يكي از اين پيشنهادها اين بود كه مخاطب اصلي ما دانشجويان هستند و در نوك پيكان حملات قرار دارند. اين جوانان دانشجوي ما هستند كه بعد از دانشگاه در مصادر كاري قرار مي گيرند يا سياستگذار هستند. يعني كساني كه نقش مؤثري در تحولات فرهنگي كشور دارند. پس بايد كاري كنيم تا به اندازه توانمان جلوي خطر را نسبت به جوانان دانشگاهي بگيريم. اين بزرگترين خدمتي است كه از دست ما برمي آيد. «طرح ولايت حاصل اين فكر است» بحمدالله اين طرح خيلي بيش از آنچه انتظار مي رفت مؤثر بود.

معاون پژوهشي نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها خبر داد
راه اندازي پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامي تا پايان سال جاري

معاون پژوهشي نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها گفت: در راستاي انجام مأموريت هاي جديد نهادنمايندگي و پاسخگويي به مطالبات جديد، پژوهشكده فرهنگ و معارف منحل و پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامي راه اندازي مي شود.
حجت الاسلام حبيب محمدنژاد در گفت و گو با مركز ارتباطات و اطلاع رساني نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاه ها «مأوا»، اظهاركرد: نهاد نمايندگي در سال 1382 اقدام به تأسيس پژوهشكده فرهنگ و معارف اسلامي كرد، اما با توجه به نيازهاي جديدي كه در حوزه فرهنگ و معارف اسلامي احساس مي شد، براي پاسخگويي به اين نيازها پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامي را تأسيس كرد.
وي درباره اصلي ترين هدف تأسيس اين پژوهشگاه گفت: توليد متون مطالعه و باز توليد آن ها از اهداف اصلي ما است كه سعي خواهيم كرد در اين پژوهشگاه به جاي توليد متون، به باز توليد آن به زبان نسل امروز جامعه بپردازيم.
معاون پژوهشي نهاد نمايندگي خاطرنشان كرد: در حال حاضر ما شاهد نوشته ها و افكار بلندي از انديشمندان متفكر و توانا همچون آثار حضرت امام(ره)، آيت الله صدر، آيت الله شهيد بهشتي و شهيد مرتضي مطهري هستيم كه بايد بتوانيم اين انديشه ها و متون را به زبان كنوني جامعه ارائه دهيم و معتقديم اگر اين انديشه ها و متون با زبان مخاطب امروز ارائه شود تأثيرات بسيار مثبتي را برجاي خواهد گذاشت.
حجت الاسلام و المسلمين محمدنژاد با بيان اين كه يكي از وظايف اصلي نهاد توجه به دروس معارف اسلامي است، افزود: هم اكنون وظيفه بازنگري در دروس معارف اسلامي و سر فصل هاي اين دروس برعهده نهاد نمايندگي قرارگرفته است كه براي پاسخگويي به نيازهاي جديد پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامي تأسيس شد.
حجت الاسلام محمدنژاد اظهار كرد: با ايجاد اين پژوهشگاه و افزايش ظرفيت مطلوب در اين زمينه سعي مي شود ارزش علمي كتب و پژوهش هاي انساني در پاسخگويي به نيازهاي روز جامعه بالا رود.