سبد سلامتي خانواده با داروهاي گران
نيم نگاهي به وضعيت دارو و درمان در كشور - بخش نخست

صديقه توانا
بوي تند دارو فضاي جمع وجور داروخانه را پر كرده است، درهر دم و بازدمي ريه هايت پر از بوي قرص و شربت مي شود.
پيرمرد زودتر از من درصف تهيه دارو ايستاده است. دكتر جوان با لحني تند روبه پيرمرد و بدون توجه به سن و سالش كه گرد روزگار موهاي مجعدش را سپيد كرده قيمت داروها را 15 هزار تومان اعلام مي كند و منتظر مي ماند.
دراين فاصله دفترچه بيمه ام را از روي پيشخوان برمي دارد و ورق مي زند، از قفسه هاي دارو چند ورق قرص سرماخوردگي، دو عدد آمپول و يك سرم شستشو برمي دارد و درون سبد سبزرنگ چركي كه دم دستش قرار دارد مي ريزد. با تق تق دل انگشتان دكمه هاي ماشين حساب را مي فشارد و مي گويد: «خانم، داروي شما 8 هزار تومان!»
نگاهم به پيرمردي افتاد كه با دست هاي لرزان از جيب بغل كتش مشغول برداشتن پول دارو مي باشد ، از قيمت گران دارو آن هم با دفترچه بيمه به دكتر اعتراض مي كنم.جواب از پيش آماده شده اي دارد و بدون معطلي مي گويد: «خانم به ما شكايت نكنيد، به سازمان هاي تامين اجتماعي و بيمه گر معترض باشيد.»
بديهي است گراني دارو باري مضاعف را به دوش خانواده هايي مي گذارد كه حداقل يك بيمار در منزل داشته باشند. اما متاسفانه هرازگاهي از سوي مسئولان اعلام مي شود. دارو گران نشده است! و گاهي نيز خبر از پوشش بيمه اي داروها مي دهند، اما حقيقت اين است كه بين آنچه مردم و به طوركلي بيماران با آن دست و پنجه نرم مي كنند، با آنچه كه مسئولان مي گويند تفاوت معناداري وجود دارد. ضمن اينكه مردم از پايين بودن كيفيت داروهاي داخلي گله مندند و ترجيح مي دهند از داروهايي با برند خارجي استفاده نمايند. هرچند اگر مجبور باشند پول بيشتري بپردازند.
گران شدن برخي از اقلام دارويي در داروخانه ها، واردات بي رويه مواد اوليه داروهاي تقلبي، پايين آمدن كيفيت دارو، واردات و توزيع داروهاي چيني، هندي و پاكستاني در بازار و قاچاق دارو، گراني داروهاي خاص براي بيماران سرطاني، سرگرداني و ازدحام مردم در داروخانه هاي دولتي، عدم پوشش بيمه اي داروهاي خارجي، كمياب و يا ناياب بودن داروهاي بيمه اي و برخي چالشهاي پيش روي نظام سلامت، مهمترين محورهاي مورد بحث و بررسي در گزارش امروز و فرداي كيهان است.
گله مردم از گراني داروها
مشكلات مردم و خواسته هاي آنها در زمينه دارو همواره مسئله اي قابل توجه بوده است، با وجود اينكه تلاش زيادي از سوي داروسازان و سرمايه داران كشور براي ساخت داروها صورت مي گيرد و نيز تلاشي كه انجام مي شود تا با تدوين برنامه هايي در راستاي تامين داروهاي كمياب و ناياب وابستگي مردم به نمونه هاي خارجي كم شود، اما برخي از مردم همچنان چشم به داروهايي با برند خارجي دارند، چون وقتي مجبورند داروهاي بي كيفيت را با قيمت بالا تهيه و مصرف نمايند و نتيجه اي هم نگيرند، به استقبال داروهاي خارجي از نوع چيني، هندي و پاكستاني مي روند.
الف- سرابي بيماري كه براي تهيه داروي «ويلسون» جهت كاهش (مس كبد) به يكي از داروخانه هاي منطقه صادقيه مراجعه كرده، در گفت وگو با گزارشگر كيهان نظرش را در مورد قيمت داروها، اينطور بيان مي كند: «قيمت داروها واقعا سرسام آور است با يك حقوق بازنشستگي و ناچيز، براي يك بيماري ساده مثل سرماخوردگي از حق ويزيت و دارو گرفته تا تزريق و... بايد 20 هزار تومان هزينه كنيم.»
تازه هميشه بايد چند قلم دارو را به نرخ آزاد بخريم، چون اغلب داروها تحت پوشش بيمه نيست و بايد خودمان هزينه آن را پرداخت نماييم من واقعا نمي فهمم وقتي ما هم تحت پوشش بيمه تامين اجتماعي هستيم و هم بيمه تكميلي داريم، چرا بازهم بايد بخش عمده پول داروها را خودمان تقبل كنيم و بيمه فقط در شرايطي به داد ما مي رسد كه به قول معروف روبه مرگ باشيم و يا در بستر بيماري افتاده باشيم.»
خانم فاطمه كشاورز كه 40 سال سن دارد و دو سال قبل به سرطان سينه مبتلا شده مورد سؤالم قرار مي گيرد. او كه خوشبختانه داروهاي گياهي را جايگزين داروهاي شيميايي كرده است و حال عمومي خوبي نسبت به ديگر بيماران مشابه دارد، نظرش را در مورد سوژه گزارش اين طور بيان مي نمايد: «به حمدالله من براي تامين دارو زياد مشكلي ندارم اما هميشه مي بينم كه چگونه بيماران مجبورند براي تهيه داروهاي شيميايي خود مبالغ سنگيني را پرداخت كنند. داروهاي بيماران سرطاني به دليل توليدنشدن در داخل كشور گران است و بسياري از بيماران در موارد حاد مجبورند تمام درآمد ماهانه خود را صرف خريد دارو كنند.» و زماني كه افراد گرفتار يك بيماري مثل سرطان مي شوند، آواري از مشكلات برسرشان مي ريزد كه تامين هزينه هاي دارويي يكي از آنهاست.»
خانم كشاورز با اشاره به اينكه يك سري از داروهاي شيميايي يك ميليون تومان هزينه دارد و فقط براي مصرف يك ماه بيمار مي باشد، در ادامه مي گويد: «واقعا من از مسئولان وزارت بهداشت مي خواهم كه به بيماران سرطاني كه از درد خود در رنج هستند، كمك نمايند و درد مضاعفي را بر آنها تحميل نكنند. اگر داروهاي اين بيماران تحت پوشش بيمه قرار گيرد، كمك بزرگي در حق اين قشر از جامعه كه با بيماري هاي خاص درگير هستند، انجام مي دهند و آنها را حداقل از ناراحتي هاي روحي و رواني نجات مي دهند.»
وي كه با توكل به پروردگار از روحيه بسيار بالايي برخوردار است يك گله هم از پزشكان دارد و مي گويد:«2سال است كه قرص گياهي مصرف مي كنم و وضعيت جسماني بسيار خوبي دارم، اما در عين حال نمي دانم چرا اكثر پزشكان به بيماران خاص و امثال من توصيه مي كنند از داروهاي شيميايي استفاده كنيم و داروهاي گياهي را تاييد نمي كنند حال آنكه من با صراحت مي گويم تا الان از داروهاي شيميايي استفاده نكرده ام و نسبت به بيماراني كه وضعيت مشابهي با من دارند، حالم خيلي بهتر است و از اين بابت خداوند را شاكرم.»
وي با اشاره به اينكه داروهاي گياهي هم در بازارگران و كمياب هستند مي گويد: «هر بسته قرص 40تايي را كه فقط براي مصرف يك ماه مي باشد، 80هزار تومان مي خريم، اما از اين بابت خوشحالم كه حداقل عوارض جانبي نسبت به داروهاي شيميايي ندارد و اميدوارم روزي شاهد آن باشيم كه پزشكان به جاي توصيه به بيماران براي استفاده از داروهاي شيميايي آن هم از نوع خارجي، بيماران را به مصرف داروهاي گياهي و ساخت توليدكنندگان داخلي تشويق نمايند.»
مهدي براتي 37ساله يكي از مراجعه كنندگان كه براي تهيه داروي مربوط به تاندون هاي پا به داروخانه 13 آبان مراجعه كرده، مي گويد: «مواقعي كه قيمت داروها در داروخانه هاي غيردولتي و غيروابسته گران مي شود، به اين مركز مراجعه مي كنم.»
وي اختلاف قيمت داروها بين داروخانه هاي خصوصي و دولتي را ناچيز مي داند و ادامه مي دهد. «حال كه داروخانه هاي وابسته به دولت نيز بيمه را قبول نمي كنند، فرقي ميان اين دو نوع داروخانه نيست.»
براتي در خصوص داروي خارجي نظري متفاوت از ديگر افراد دارد و مي گويد: «ايراني يا خارجي فرقي نمي كند، دارو بايد خوب باشد، چون مردم از داروي خارجي بهتر جواب گرفته اند ديد مثبتي نسبت به اين داروها دارند و اگر داروي ايراني كارآيي و كيفيت خارجي را كسب كند به زودي نظر مردم تغيير مي كند.»
داروخانه، بقالي نيست!
خانم پورمحمدي دكتر داروساز جواني است كه مدت 3سال در داروخانه ابن سينا واقع در غرب تهران مشغول خدمت به بيماران مي باشد. او كه در طول روز 300 تا 400 نسخه مي پيچد و با بيماران و مراجعه كنندگاني زيادي روبرو مي شود در گفت وگو با سرويس گزارش روز كيهان با بيان اينكه قيمت داروهاي ايراني نسبت به داروهاي خارجي پايين تر است به كيفيت بالاي داروهاي خارجي اشاره مي كند و مي گويد: «نحوه و روش ساخت تمام داروها براساس كتاب فارماكوپه، يا ساخت دارو، همه يك نوع است و هيچ تفاوتي در روش ساخت دارو وجود ندارد اما در كيفيت با هم تفاوت دارند وقتي ماده اوليه ارزان تهيه شود طبيعي است كه كيفيت پايين مي آيد.»
دكتر پورمحمدي مي گويد: «داروهاي خارجي از قبيل كپسول و قرص هاي ويتامين با توجه به توليد كارخانه هاي مختلف، قيمتهاي متفاوتي هم دارند، اما در ايران قيمتها تقريبا يكسان است اما خريد مواد اوليه ارزان باعث افت كيفيت داروهاي ايراني شده است.»
اين دكتر داروساز با انتقاد از مصرف بي رويه و خودسرانه دارو بين خانواده هاي ايراني مي گويد: «متاسفانه مردم داروخانه را با بقالي اشتباه مي گيرند و هنگام مراجعه خودشان بدون در دست داشتن هيچ نسخه اي از ما تقاضاي داروهاي مسكن و آنتي بيوتيك هاي قوي مي كنند و براي اين كار غلط خود توجيه هم مي آورند كه چون ويزيت دكتر گران است و داروهاي دفعه قبل را تكرار مي كند، پس ما خودمان پزشك خودمان هستيم و ما را مجبور مي كنند تا داروها را در اختيار آنها قرار دهيم و اصلا به توصيه هاي ما توجهي نمي كنند.»
دكتر فرشادفر كارشناس دارويي سازمان تامين اجتماعي هم در گفت وگو با خبرنگار كيهان با اشاره به اينكه در هر مقطعي و به طور دائم با افزايش قيمت دارو مواجه هستيم مي گويد: «در هر فاصله زماني ممكن است مثلا قيمت 10قلم دارو افزايش يابد اما اين افزايش در داروهاي مختلف مشاهده مي شود و گاهي عكس قضيه هم اتفاق مي افتد و ما با كاهش نرخ بعضي از اقلام دارويي روبرو هستيم كه اين مسئله براساس سياستهاي شوراي عالي بيمه، وزارت بهداشت و ارگانهاي بيمه گر صورت مي گيرد و آنها هستند كه تصميم مي گيرند كدام داروها افزايش قيمت پيدا كند و يا قيمت كدام دارو كاهش يابد.»
دكتر فرشادفر با تاكيد بر اين مسئله كه قيمت دارو در سراسر كشور يكسان است، خاطرنشان مي كند: «افزايش قيمت دارو به كاهش يا افزايش مواد اوليه ساخت دارو بستگي دارد، اما به طور كلي قيمت مصوب دارو در ايران ارزان تر از ديگر كشورهاي جهان است.»
وي به عنوان نمونه به قيمت يك شربت سرفه در ايران كه 450 تومان و در سوئد 22هزار تومان است اشاره مي كند و ادامه مي دهد: «اولا شربت سرفه را در سوئد بدون نسخه تحويل بيمار نمي دهند، ضمن اينكه مواد موثري كه در آن دارو وجود دارد، بيشتر از شربتهاي سرفه موجود در داروخانه هاي ايران است. اما فرمولاسيون، روش ساخت و مواد اوليه داروها هيچ تفاوتي با هم ندارند.»
وي به كيفيت داروهاي ايراني و خارجي هم اشاره مي كند و مي گويد: «اختلاف فقط در مواد موثره است كه ما اين مواد را از چين وارد كنيم يا از شركتهاي معتبر آلماني و آمريكايي. البته ورود مواد موثره از كشور چين خلاف نيست ولي به شرط آنكه بعد از توليد دارو، شركتهاي داروساز داروي چيني را به اسم شركتهاي كانادايي و... به مردم نفروشند كه در اين ميان وظيفه گروه هاي نظارتي در وزارت بهداشت و درمان بسيار خطير و سنگين مي باشد و بايد به اين مسئله رسيدگي كنند.»
اين كارشناس دارويي به كيفيت متفاوت داروهاي داخلي اشاره مي كند و مي گويد: «فرمولاسيون و دستورالعمل ساخت داروها در كارخانه ها و شركتهاي داروسازي يكسان است، اما ممكن است برخي از سازندگان دارو، سهوا دچار خطا شوند و مواد موثره داروها را كم يا زياد كنند كه اين مسئله نهايتا در تاثيرگذاري و كيفيت دارو موثر است البته تاثير دارو در بدن افراد متفاوت است و به متابوليسم بدن افراد برمي گردد. به همين دليل است كه نمي توان گفت هميشه داروهاي خارجي بهتر از داروهاي ايراني هستند، البته يك مسئله را نبايد ناديده گرفت كه داروسازان خارجي براي بالا بردن كيفيت داروي خود، چندين ماده موثره را در كنار هم قرار مي دهند به همين دليل اثرگذاري داروهاي خارجي نسبت به داروهاي ايراني بهتر است.»
دكتر فرشادفر در ادامه ضمن توصيه به مردم از عدم مصرف خودسرانه و بي رويه داروها و مخصوصا آنتي بيوتيكها مي گويد: « «ميانگين اقلام دارويي نسخ در كشورهاي پيشرفته 2/1 و در ايران 4/3 قلم در نسخه است و اين مسئله بيانگر مصرف زياد دارو در كشور است.»
دارو گران نيست، نگران نباشيد
«ما نبايد در مورد گران شدن دارو صحبت كنيم و يا نگران اين قضيه باشيم چون قيمت دارو روبه تعديل است و نرخ آن به روز شده است ضمن اينكه به برخي از داروها يارانه تعلق مي گيرد و قيمت داروها توسط وزارت بهداشت و سازمان هاي حمايتي كنترل مي شود و سازمان هاي بيمه گر هم قيمتها را تحت نظارت دارند و ما دراين زمينه سازمان پرقدرت بيمه را داريم كه چتر حمايتي خود را روي كليه اقشار جامعه گسترده و باز كرده است.»
دكتر رهبر مژده اي آذر رئيس انجمن داروسازان ايران در گفت وگو با كيهان درحالي به بيان اين سخنان مي پردازد كه مردم از عدم پوشش بيمه برخي داروها در داروخانه ها گله دارند و از گراني داروها دل پردردي دارند. وي مي گويد: «اگر افراد بيمه باشند و بيمه توان لازم را در ارائه خدمات دهي به بيمه شدگان را داشته باشد، هيچ صدمه اي به بيمه شده وارد نمي شود.»
دكتر مژده اي آذر مي گويد: «اگر مردم در مورد گراني دارو احساس ناراحتي مي كنند، به سازمان هاي بيمه اي مربوط مي شود كه چتر حمايتي گسترده اي ندارند.»
وي با اظهار تاسف از اينكه از بيمه ضعيفي در كشور برخوردار هستيم، خاطرنشان مي كند. «موقعي بايد نگران وضعيت دارو و درمان در كشور باشيم كه بيمه نداشته باشيم اما حال كه سازمانهاي بيمه گر داريم، سازمان بازرسي كل كشور بايد نظارت و حسابرسي دقيقي بر سازمان هاي بيمه گر داشته باشد و اشكالات كار را برطرف نمايد.»
رئيس انجمن داروسازان ايران در ادامه با اشاره به اينكه در مورد كيفيت داروهاي داخلي هم هيچ مشكلي نداريم و همتراز كشورهاي ديگر قرار داريم، به مطالبات داروخانه ها و بيمارستان ها از مراكز مختلف بيمه طرف قرارداد شكايت مي كند و مي گويد: «عدم پرداخت مطالبات داروخانه ها و بيمارستان ها از سوي سازمان هاي بيمه و تامين اجتماعي ضربات جبران ناپذيري را به كارخانجات و شركتهاي داروسازي و در نهايت به مردم منتقل مي نمايد و اين گردونه مثل زنجيره اي به هم وابسته اند كه كوتاهي و كم كاري در يك بخش خساراتي چشمگير را به بخشهاي ديگر وارد مي نمايد.»
وي مي گويد: «سازمان هاي بيمه گر كه 90 درصد مشتري داروخانه ها و بيمارستان ها را تشكيل مي دهند به علت عدم پايبندي به تعهدات خود همه پزشكان را تحت فشار قرار مي دهند و داروخانه ها و سيستم درمان كشور را فلج كرده اند، لذا وقتي كارخانجات داروسازي ما تحت فشار باشند طبيعي است كه در كيفيت و ساخت داروها نيز اثر مي گذارند و ما درهمين جا از شركتهاي بيمه مي خواهيم مطالبات داروخانه ها، پزشكان، راديولوژيست ها و افراد تحت پوشش بيمه را پرداخت نمايند ضمن اينكه بايد تعرفه ها را واقعي نمايند.»
دكتر مژده اي آذر در مورد تفاوت داروهاي داخلي و خارجي هم در سخناني ادامه مي دهد: «در مورد اين مسئله كه داروهاي خارجي هميشه بهتر از داروهاي ايراني هستند، من اصلا اين موضوع را قبول ندارم چون روي اين بحث بايد كار كارشناسي و تحقيقاتي صورت گيرد و يك مركز تحقيقاتي اين نتايج را اعلام كند كه متاسفانه هنوز چنين مركزي در كشور نداريم.»
خودكفايي در توليد دارو
«96 درصد داروهاي موردنياز كشور در داخل توليد مي شود و در اين مرحله به مرز خودكفايي رسيده ايم و فقط 4 درصد داروها را از خارج وارد مي كنيم.»
انوشيروان محسني عضو هيئت رئيسه كميسيون بهداشت و درمان مجلس شوراي اسلامي در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه هزينه هاي توليد دارو در كشور 2 هزار و 400 ميليارد تومان مي باشد مي گويد: «از اين مبلغ 800 ميليارد تومان صرف خريد 4 درصد داروهاي وارداتي مي شود و 1 ميليارد و 600 هزار تومان صرف توليد داروهاي داخلي مي گردد كه متاسفانه مواد اوليه داروها اغلب از كشورهايي مثل چين و هند با قيمتهاي ارزان وارد مي شود و همين مسئله باعث پايين آمدن كيفيت داروهاي ايراني شده است.»
محسني مي گويد: «متولي سلامت در كشور دولت است و دولت براي نظام سلامت قيمت تمام شده اي را پرداخت نمي كند و ما در مجلس مصر هستيم كه هزينه هاي سلامت مردم را پايين آوريم تا مردم توان تهيه دارو و پرداخت هزينه هاي آن را داشته باشند.»
عضو هيئت رئيسه كميسيون بهداشت مجلس در ادامه با اشاره به مصرف بي رويه دارو در خانواده ها آن هم بدون تجويز پزشك مي گويد: «سعي ما براين است كه قيمت داروهاي خاص را پايين آوريم و نرخ بعضي از داروهاي معمولي را بالا ببريم اما دركل قيمت دارو در ايران نسبت به كشورهاي همجوار مصرف كننده ارزان تر است.»
محسني به داروهاي يارانه اي هم اشاره مي كند و مي گويد: «هرسال مجلس 250 ميليون دلار براي داروهاي يارانه اي اختصاص مي دهد كه به اين سمت پيش مي رويم تا 50 درصد اين رقم صرف داروهاي كمياب و درمان بيماري هاي خاص و بقيه صرف خريد مواد اوليه و ساخت دارو گردد و درحال حاضر به سوي كيفي تر كردن داروها پيش مي رويم و تلاش داريم تا مواد اوليه با كيفيت تر وارد كشور كنيم.»
وي به مطالبات شركتهاي دارويي از سازمان هاي بيمه گر هم اشاره اي مي كند و مي گويد: «سازمان تامين اجتماعي 280 ميليارد تومان به بيمارستان هاي دولتي بدهكار است، ضمن اينكه سازمانهاي خدمات درماني هم به بيمارستان هاي طرف قرارداد بدهكار هستند و اگر اين مطالبات پرداخت شود، كيفيت داروها بالاتر مي رود و وضعيت درماني سروسامان مي يابد.»
گزارش روز