آماده باش هميشگي اورژانس وضعيت كمي و كيفي امداد و نجات كشور چگونه است؟ - بخش پاياني

گاليا توانگر
چند سال قبل بود. آقايي از بلژيك با پايگاه اورژانس تجريش تماس گرفت و آدرس آپارتماني را داد كه در آن نامزدش اقدام به خودكشي با صد عدد قرص كرده بود. اول باورم نشد، اما چون اسم نگهبان ساختمان را گفت و ما پيگيري كرديم و درست بود، به سرعت با نيروي انتظامي هماهنگ كرده و پس از رسيدن به محل، وارد آپارتمان مورد نظر شديم.
خانمي كف اتاق افتاده بود و همان آقايي كه از بلژيك تماس داشت، هنوز با حالتي نگران از داخل صفحه مانيتور به چهره نامزدش نگاه مي كرد و دائما داد مي زد: «سريع تر!» من يك تكه پارچه روي دوربين انداختم و كار را شروع كرديم. چند ساعت بعد آن خانم در بيمارستان با بلژيك تماس گرفت و خبر سلامتي اش را داد.
اين يكي از هزاران نمونه خاطرات امدادگران اورژانس است كه هر روز در سطح شهر مشغول خدمت رساني هستند. امدادگران اورژانس تحت سخت ترين شرايط، دشوارترين مأموريت ها را با كمترين امكانات انجام مي دهند.
درحال حاضر اورژانس تهران تنها هزار پرسنل امدادگر مرد دارد كه بعضا هر كدامشان 48 ساعت كار مداوم دارند و 24 ساعت استراحت مي كنند. اين گونه فقط ده روز در ماه با خانواده هستند كه به قول خودشان همين ده روز هم در استراحت مي گذرد. فشار كار وقتي بيش از پيش خودش را نشان مي دهد كه با همين امكاناتي كه در كوله بارت داري از دل و جان كار كني، ولي همه نقص ها و كاستي ها به پاي تو نوشته شود. در روزهاي اغتشاشات خياباني مجروح شدن 6 نفر از پرسنل اورژانس تهران به دليل ضربه به سر، اصابت سنگ و شكستگي و نيز وارد آمدن خسارات كلي و جزئي به 15 دستگاه آمبولانس گواه اين است كه نيروهاي اورژانس در همه سنگرها براي بازگرداندن آرامش و كنترل بحران ها حاضرند.
كميت هزار نفري براي جمعيت 11 ميليوني
متقاضي براي امداد اورژانس بسيار كم است. اولا اين افراد بايد تحصيلاتشان لااقل مدرك كارداني فوريت هاي پزشكي باشد. در ثاني توان بالاي روحي و جسمي داشته باشند.
وارد اتاق دكتر محمد علي عبداللهي معاونت كنترل كيفيت و بهبود روش هاي اورژانس شهر تهران كه مي شوم، مي بينم دست كم 6 نفر از پرسنل امداد اورژانس تقاضاي استعفا داده اند. افراد ترجيح مي دهند در هر قسمتي از بيمارستان ها مشغول به كار شوند، اما كار سنگين اورژانس را نپذيرند، لذا متقاضي براي كار در اورژانس كم است.
عبداللهي گله مندانه مي گويد: «مردم سريال هاي خارجي را مي بينند و ما را با آنها مقايسه مي كنند، درحالي كه آن فيلم است و اين واقعيت تلاش و كمبود پرسنل و امكانات. ما نهايت تلاش مان را مي كنيم كه از مجموع هزار مأموريتي كه در طول 24 ساعت در شهر تهران عهده دار هستيم، يكايك آنها را به نحو مطلوبي انجام دهيم. روزانه 12 هزار تماس تلفني با 115 برقرار مي شود كه 2500 مورد آن مفيد و
35 درصد مكالمات مزاحمت تلفني است.
از مجموع 2500 تماس مفيد طي يك شبانه روز دست كم 1000 مورد آن منجر به اعزام آمبولانس مي شود. ناراحتي ما از اين است كه خيلي ها متوجه محدوديت مأموريت هاي ما نيستند. مثلا يك نفر در مراسم عزا فشارش پايين افتاده، به محل كه مي رسيم مي بينيم فقط مشكل افت فشار داشته و تقاضاي آمبولانس كرده است! چشم كه برمي گردانيم پشت سرمان صفي از عزاداران شكل گرفته كه با آسودگي خيال مي گويند: «پسرم، فشار ما را هم بگير! خير ببيني!
خودتان حدس بزنيد چه حالي مي شويم. خير كار ما به اين است كه جان آسيب ديده واقعي را نجات دهيم. يك آمبولانس و امدادگرانش شايد در همان لحظه مي توانستند زندگي را براي ديگري به ارمغان بياورند.»
شهر در اورژانس تهران به 5 منطقه تقسيم شده و با توجه به اين كه بيمار در كدام منطقه است، سريعا به نزديك ترين بيمارستان دولتي مشخص شده انتقال داده مي شود. توجه داشته باشيم كه آمبولانس دولتي بيمار را به بيمارستان هاي خصوصي يا دور از منطقه انتقال نمي دهد. 5 بيمارستان اصلي عبارتند از: امام خميني(ره)، شريعتي، حضرت رسول(ص)، امام حسين(ع)، هفت تير. البته دو بيمارستان ديگر فيروزگر و سينا نيز در برنامه هستند.
اما اغلب شكايات مردمي كه در واحد كنترل كيفي به ثبت رسيده اند، حول چه محورهايي است؟ عبدالهي توضيح مي دهد: «يكي از بارزترين موارد شكايات بر سر اين است كه اطرافيان بيمار از آمبولانس دولتي انتظار دارند بيمارشان را به بيمارستان مد نظر خودشان انتقال دهند، درحالي كه ما بيمار را تنها به نزديك ترين بيمارستان دولتي انتقال مي دهيم و نمي توانيم وقت اضافه صرف كنيم.
مورد ديگر متوجه زمان رسيدن آمبولانس به محل است. اگرچه ميانگين ما 5 دقيقه تعيين شده، ولي در ساعات پرترافيك و محله هاي شلوغ بعضا تا 12 دقيقه هم طول مي كشد، اما اين كه بگويند يك ساعت طول كشيد، حقيقت ندارد.
در لحظه بحران اطرافيان بيمار هر يك دقيقه برايشان از روي اضطراب يك ساعت به نظر مي رسد، بنابراين طبيعي است كه زمان رسيدن آمبولانس را اين قدر دير بپندارند. در مواردي هم از تجهيزات آمبولانس ايراداتي انتقال داده شده است. صراحتا مي گويم كه تجهيزات آمبولانس هاي اورژانس تهران در استانداردهاي جهاني هيچ چيز كم ندارد. فقط دستگاه شوك خودكار (AED) نداشتيم كه بعضا در مواردي كه تنها تكنسين در تيم بود و پزشك در صحنه حضور نداشت، نمي توانستيم به بيمار شوك بدهيم، اما با خريداري دستگاه شوك خودكار اين نقص نيز برطرف شده است.»
آمار تجهيزات و نيروها بايد چهاررقمي شود
در سالن رسيدگي به شكايات مردمي واحد كنترل كيفي اورژانس تهران خانم هايي كه همگي كارشناس پرستاري هستند، به تلفن هاي 66469928 و 66469828 پاسخ مي دهند. اين شكايات با توضيح در فرم هاي مخصوصي ثبت شده و در كامپيوتر ذخيره مي شود. پزشكان سرپرست و هدايت كننده تيم هايي كه اعزام مي شوند، اغلب در هر پايگاه شهر تهران مستقر هستند و با تلفن يا بي سيم مشاوره مي دهند. تمام پرسنل هاي اعزامي مرد و پرسنل هاي پشتيباني و پزشكان مشاور از زن ها نيز استفاده مي شود. عمليات هاي اورژانس مثل تصادفات خياباني و اعزام به منزل مناسب فعاليت تكنسين زن نيست. تصورش را بكنيد كه در خانه اي يك بيمار اعصاب و روان نيازمند كمك باشد.
دكتر سيدرضا معتمدي معاونت فني عمليات اورژانس شهر تهران توضيح مي دهد:
«در حال حاضر 122 پايگاه اورژانس در شهر تهران، 170 آمبولانس و 1000 پرسنل داريم كه در سال 89 اين رقم به 135 پايگاه، 185 آمبولانس و 1200نفر پرسنل خواهد رسيد.»
اما اين ارقام در وضعيت تقريباً مناسب بايد به چه حد برسد؟ معتمدي پاسخ مي دهد:
«ما دست كم نيازمند 400 پايگاه، 600 آمبولانس و 4000نفر پرسنل امداد هستيم تا بتوانيم به نحو احسن عمليات هاي شهر تهران را پوشش دهيم.»
وي از ارتقا سطح دانش پرسنل امداد در قالب كلاس هاي آموزشي خبر داده و مي گويد: «آن دسته از افرادي كه ديپلمه هستند و در اورژانس فعاليت دارند برايشان شرايطي فراهم شده كه در كلاس هايي آموزش ديده و به سطح كارداني برسند. اين كار بسيار سنگين و علاوه بر توان بالا، نيازمند اطلاعات به روز و دانش كافي است.»
معتمدي درخصوص آمادگي براي شرايط زلزله در شهر تهران مي گويد: «درموقع بحران كليه آمبولانس هاي استان تهران در سازمان هاي هلال احمر، ارتش و سپاه و... در اختيار اورژانس تهران قرار خواهد گرفت. يك ساختمان مجهز براي مركز فرماندهي عمليات در ميدان نور تهران در حال ساخت است كه از لحاظ مقاومت در برابر زلزله، بسيار پايداري دارد. 37 سوله كه در برابر زلزله مقاوم هستند، تعيين شده كه وسايل پزشكي در آنها ذخيره سازي مي شود.
خريد موتور آمبولانس ها و نيز اتوبوس آمبولانس ها كه هر اتوبوس آمبولانس مي تواند ظرفيت جابه جايي 1000نفر مجروح را داشته باشند، در اولويت قرار گرفته است. در اورژانس تهران براي شرايط بحراني اين شهر را به چهار منطقه تقسيم مي كنيم و با تجهيزات ذخيره شده در انبارهاي اين مناطق مجروحين را پوشش خواهيم داد. باتوجه به آن چه كه هم اكنون داريم توانايي پوشش ده هزار مجروح در توان ماست.»
وي در تكميل صحبت هايش مي گويد: «يكي از دلايل افزايش پايگاه هاي اورژانس در هر كشوري همكاري شهرداري و تخصيص بودجه عمراني است. دولت بايد از لحاظ خريد زمين و ساخت و ساز به اورژانس كمك كند.»
اورژانس تهران در حال حاضر تنها داراي يك دستگاه بالگرد استيجاري از ناجاست كه اين رقم براي داخل شهر تهران بايد به سه دستگاه برسد. اورژانس كشور در پي خريد بالگرد براي اجراي مأموريت هاي شهري نيز هست.
همراهي با امكانات اورژانس
توقعات بعضي ها از اورژانس خيلي بالاست. دكتر عبداللهي مي گويد: «وقتي بالاي سر مريض مي رسيم انتظار دارند نوار قلب بگيريم و يا اگرچه حال مريض بحراني نباشد، برايش سرم وصل كنيم. هموطنان بدانند كه كار ما تنها تصميم گيري درمورد وضعيت بيمار است. اگر خطر جدي نباشد، بايد خودشان بيمار را به درمانگاه و يا بيمارستان ببرند، اگر بحراني باشد، به نزديكترين بيمارستان انتقال مي دهيم. در لحظه بحراني بعضاً سرم هم وصل مي كنيم، ولي منتظر نمي مانيم سرم تمام شود، بيمار بهتر شده بعد انتقال پيدا كند، با همان عمليات هاي اوليه انتقالش مي دهيم. زماني كه بر طبق قوانين تعيين شده عمل مي كنيم و در مواردي برخلاف ميل اطرافيان است، از نحوه برخورد پرسنل شكايت مي كنند!»
وي ادامه مي دهد: «در مواردي اطرافيان بيمار به حرف خودشان پافشار مي كنند و اصرار دارند كه بيمار به فلان بيمارستان خصوصي و يا غيرخصوصي دور از محل سكونت انتقال داده شود. اين درحالي است كه بعضاً بيمار سكته اي است و ثانيه ها ارزش فوق العاده اي دارند. تصور كنيد بيمار در رختخواب افتاده و اطرافيان درحال جر و بحث هستند. اگر وضع بيمار فوق العاده حاد باشد خودمان تصميم گيري مي كنيم، درموارد ديگر از اطرافيان مي خواهيم متن رضايت عدم انتقال توسط اورژانس را امضا كنند. جالب اينجاست كه بدون خواندن متن، امضا مي كنند و همين كه بلايي سر بيمارشان آمد، تقصيرات را به گردن اورژانس انداخته و متعجبانه مي گويد: كي امضا كرديم؟!
عزيزان توجه كنند ما حقيقتاً نمي توانيم به ميل آنها مقصد انتقال را تعيين كنيم. مثلاً بيمه بيمار خدمات درماني است، اگر به ميل اطرافيان به بيمارستاني انتقال پيدا كند كه طرف قرارداد با اين بيمه نيست، اصلاً بيمار را نمي پذيرند.
بعضاً هم بپذيرند وقتي هزينه ها به چندميليون تومان رسيد اگرچه به ميل خودشان بوده بازهم تقصيرات را متوجه اورژانس مي دانند و مي گويند: چرا به اين بيمارستان انتقال داديد؟!».
معاونت كنترل كيفي اورژانس شهر تهران به كنترل هاي تصادفي و تماس هاي اتفاقي هرروزه به منزل كساني كه قبلاً از خدمات اورژانس استفاده كرده اند اشاره كرده و مي گويد: «خوشبختانه ميزان شكايات خيلي ناچيز است. مثلاً از مجموع 1100 مأموريت تنها 7مورد شكايت داشته ايم.اكثر اين شكايات هم وقتي رسيدگي مي شود، از نمونه هايي است كه عنوان شد و حقيقتاً نقصي نيست كه متوجه اورژانس باشد. ضمناً ما چك هاي داخلي هم داريم كه تكنسين ها آمبولانس ها را از لحاظ فني و تجهيزات بررسي مي كنند.»
توصيه هايي به اطرافيان مصدوم
برگه هاي شكايات را از نظر مي گذرانم. در يكي از برگه ها اورژانس را به ميدان دعواي خانوادگي كشانده اند و بعد از حضورش شكايت كرده اند!
مردي كه از همسرش با ناراحتي اعصاب به ستوه آمده به اورژانس زنگ زده و وقتي اورژانس به محل رسيده زن شكايت كرده كه چرا به منزلشان آمده اند!! البته اين گروه در دادن اطلاعات به پرستار 115 دروغ مي گويند و بعضاً علائم سكته را مي دهند!
مهمترين توصيه هاي معتمدي معاونت فني اورژانس به مردم اين گونه است: «هنگام ديدن آمبولانس و يا شنيدن صداي آژير به منتهي اليه سمت راست بروند و راه آمبولانس را باز كنند. در صحنه تصادف اگر كمك هاي اوليه بلد نيستند نبايد مصدوم را حركت دهند، مگر خطر ثانويه مثل تصادف مجدد و يا آتش گرفتن اتومبيل مصدوم را تهديدكند. ازدحام نكنند و كنجكاوي نداشته باشند. در اين شلوغي ها سوءاستفاده كنندگان نيز فرصت سرقت پيدا مي كنند.»
گزارش روز