بسترسازي براي خلاقيت هاي علمي

گاليا توانگر
تلاش كه باشد، بايد قدر اين تلاش را به گونه اي شايسته دانست و تلاش را در مسير بالندگي هدايت كرد. اين جوانان پرشور انقلابي كه سلاحشان علم و ايمان است، به راستي شايسته توجهي همه جانبه اند. از همه استان هاي كشور به نمايشگاه دستاوردهاي مخترعين جوان بسيجي آمده اند تا بگويند با عشق به انقلاب و رهبري خواهان ساختن جايگاه ايران اسلامي به بلنداي سكوي افتخارات جهاني هستند.
تصورش را بكنيد دانشجوي زاهداني با چه امكانات كمي توانسته پا به پاي ساير همسالانش در سراسر كشور سازه هاي مبتكرانه ارائه دهد و حرف داشته باشد. اين تلاش هاست كه اعجاز مي آفريند و كمترين نتيجه اش اين است كه اگر دانشجوي مبتكر، فردا مدير يكي از بخش هاي استان خود شود، با رنج هايي كه تجربه كرده و با خلاقيتي كه در بستر چالش ها تداوم حيات داشته، اعجاز مي آفريند. ما نيازمند ايجاد چنين فرصت ها و بسترهايي براي شنيدن درد دل جوانان خلاق و نيز پرورش استعدادها هستيم.
از 652 اثري كه در نمايشگاه دستاوردهاي مخترعين دانشجوي بسيجي به نمايش عمومي درآمدند، 15 طرح پژوهشي، 14 اختراع برگزيده، 39 مقاله و 6 كتاب تأليفي لوح تقدير و جايزه گرفتند.
از اين 652 اثر 302 اثر فني مهندسي، 124 اثر علوم انساني، 68 اثر علوم پايه،
32 اثر علوم پزشكي و 82 اثر به حوزه كشاورزي ربط داشتند.
دكتر نبي الله احمديان دبير اين جشنواره شناسايي، معرفي و تجليل از استعدادهاي جوان پرانگيزه و پرانرژي دانشجويي را هدف اصلي اجراي اين برنامه عنوان مي كند و اميدوار است با نمايش توانمندي ها به ذهن مسئولان و برنامه ريزان تلنگري وارد شده و در جهت ساماندهي قشر مبتكر و خلاق گام هاي بزرگتري بردارند.
هدايت سنجيده پژوهش و درآمدزايي براي دانشجويان!
محمدعلي هوشيار كارشناس زيست سلولي از دانشگاه تبريز با آب و تاب از پروژه هاي پژوهشي گروهشان مي گويد. خيلي ساده توضيح مي دهد كه آنها سعي كرده اند از هر قطعه يك گياه با شيوه هاي بيوتكنولوژي يك گياه بالغ توليد كنند.
با اين شيوه يك گياهي كه از بذر طي يكسال بالغ مي شود، از اين طريق سه ماهه به بلوغ مي رسد. ضمنا گياهاني كه از بذر توليد مي شوند، ممكن است ويروس و قارچ داشته باشند ولي در اين شيوه بدون بيماري هستند.
هوشيار مي گويد: «در اين پروژه هاي علمي هر دوره حداقل 440 دانشجو فعال بوده اند. اين يعني 440 دانشجو كارورزي كرده اند و كسب تجربه داشته اند. اگر بتوانيم اين شيوه ها را در صنعت گل به كار گيريم، كلا از واردات گل به كشور بي نياز مي شويم.»
وي به مشكلات پيش روي اين گروه تحقيقاتي اشاره كرده و توضيح مي دهد: «مثلا براي تزريق ژن ها به تفنگ ژني احتياج داريم. خريد اين وسايل كه بسيار نايابند و بايد وارد كنيم، هزينه هاي سنگيني دارد، كه از عهده دانشجو برنمي آيد و بايد مورد حمايت مالي قرار بگيرد.»
وي در پاسخ به اين سؤال كه چنين محصولاتي چون دستكاري ژنتيكي شده اند، براي بدن انسان ضرر ندارند؟ مي گويد: «به هيچ وجه، الان جمعيت جهان تصاعدي رو به رشد است و چاره اي جز توليد انبوه نداريم. با اين روش مي توانيم نيازهاي جامعه را در كمترين زمان ممكن پاسخ دهيم.»
اين دانشجو در تكميل صحبت هايش مي گويد: «يك گياه كوچك آلئوورا اگر با اين شيوه در گلدان كوچكي بالغ شود، دست كم 30 هزار تومان مي ارزد، بنابراين مي تواند منبع درآمد خوبي براي دانشجو از فعاليت هاي اين چنيني باشد.»
تشكيل اتاق فكر سازماني، حمايت از تحقيقات دانشجويي
شايد تعجب برانگيز باشد، اما اگر كارهاي پژوهشي را به خوبي هدايت كنيم، حتي مي توان از پژوهش هاي حوزه علوم انساني نيز براي مراكز پژوهشي علوم انساني و دانشجويان اين حوزه درآمدزايي داشته باشيم.
محمدمهدي شاه آبادي دكتراي مديريت دولتي از دانشگاه تهران در مركز پژوهشي كوثر اين دانشگاه با گروهي از دانشجويان مشغول تحقيقات ويژه اي هستند كه نتايج اين تحقيقات در اختيار اتاق فكر سازمان هاي سفارش دهنده قرار مي گيرد.
وي مي گويد: «هر ماه هر كدام از گروه هاي پژوهشكده كوثر كنفرانس مي دهند. تحليل هاي به روز و پروژه هاي درازمدت، منتج به ارائه كتاب و جزواتي مي شود كه مي تواند مورد استفاده سازمان هاي مختلف قرار بگيرد. حتي ارگان ها مي توانند به دانشجويان پژوهشكده كار سفارش دهند و يا براي تشكيل اتاق فكرشان از مشورت هاي دانشجويان استفاده كنند. متأسفانه هنوز اعتماد تا به اين حد ايجاد نشده و سازمان ها مشاوران دانشگاهي انتخاب نمي كنند!»
پيشنهادات وي براي بهبود پژوهش دانشجويي در حوزه علوم انساني اين گونه است: «تشكيل اتاق فكر و شور در سازمان ها را جدي گرفته و مشاوره ها را به دانشجويان بسپاريم. اين گونه از بيرون پشتيباني حمايتي خواهيم داشت و نتايج پژوهش ها مستقيماً به برنامه ريزي هاي دولت انتقال داده مي شود.»
به نخبگان دانشجو اعتماد كنيم
عليرضا رحيمي مسئول علمي ناحيه بسيج دانشجويي خراسان جنوبي كه خود كارشناس ارشد مطالعات استراتژيك است، علاوه بر كمبود حمايت هاي مادي به نبود ابزارها، كتابخانه ها و آزمايشگاه هاي مجهز اشاره كرده و اين قبيل مشكلات را به ويژه در شهرها و استان هاي محروم در صدر چالش ها قرار مي دهد.
وي مي گويد: «متأسفانه در دانشگاه هاي درجه يك نقاط محروم مثل كرمان حتي يك استاد تمام به زحمت پيدا مي شود. تصور كنيد بچه ها براي گرفتن يك كتاب مرجع و يا مشورت با يك استاد باتجربه، چه پيچ و خم هايي را كه بايد طي كنند!
مشكل ديگر عدم اعتماد به نخبگان و نوآوران است. اين مشكل بيشتر از طرف دستگاه هاي دولتي محسوس است. در خيلي موارد بچه ها رفته اند از فلان دستگاه اجرايي تقاضاي اعتبار كرده اند، ولي نداده اند. علي رغم اين كه در سرفصل هاي اعتبارات و كارهايشان بوده، اما به دانشجو اعتماد نكرده اند!»
رحيمي صراحتاً مي گويد: «اگر ما اعتماد نكنيم، بي انگيزگي ايجاد مي شود و جوان خلاق به بحران هويت مي رسد. وقتي فرد خودش را نخبه نداند، فاجعه است، ديگر دنبال اختراع نمي رود و خداي نكرده نگاهش معطوف خارج مرزها مي شود.
متأسفانه برخي سازمان ها فقط به گزارش آماري مبني بر اين كه چند نخبه جذب كرده اند؟ اكتفا مي كنند. اين گونه به تدريج در پيچ و خم عدم حمايت ها كيفيت كار پايين آمده و استعدادها رها مي شوند.»
وي براي حل مشكلات موجود اين گونه پيشنهاد مي دهد: «بايد به نخبگان اعتماد كنيم، نه در حرف و سخن، بلكه در عمل. سرفصل هاي دستگاه هاي اجرايي بايد براساس پژوهش ها و حمايت نخبگان بسته شود تا خودشان هم دچار مشكل نشوند و كارها علمي به پيش برود. البته بيشتر دستگاه ها مي بينند كار نخبه خوب است، ولي پولش را ندارند كه از ماحصل انديشه وي استفاده كنند.»
وي ادامه مي دهد: «نبود يك مركز خاص كه خارج از موانع اداري جلساتي برگزار كند و به مشكلات نخبگان رسيدگي كند، هنوز كاملاً محسوس است. نخبه حتي نمي داند براي ارائه كارش به كجا مراجعه كند؟»
نيازمند قانون هاي منسجم تري هستيم
حامد ميرزازاده، سجاد ايران منش و ايمان حاجي زاده سه عضو گروه ساخت و كنترل دانشگاه آزاد كرمان هستند كه توانسته اند يك هواپيماي بدون سرنشين عمودپرواز با وزن پروازي 5/16كيلو و مدت زمان پرواز 40دقيقه طراحي و بسازند. اين هواپيما قابليت فيلم برداري و عكس برداري آن لاين دارد كه در موارد نظامي، صنعتي، معدن، كشاورزي و كنترل ترافيك جاده اي كاربري دارد.
مشكل اساسي اين گروه اين است كه قطعات موردنياز پروژه را به ندرت در شهر خود پيدا كرده و خريداري كرده اند.
البته درد دل هاي عادل صادقي مدير علمي پژوهش بسيج دانشجويي خوزستان بسي بيشتر از اين موارد است. وي مي گويد: «درمورد مسائل نخبگان قانون ها و مقررات اندكي وجود دارد كه آن هم به طور سليقه اي نه در يك سيستم مشخص اجرا مي شود. الان براي ثبت يك اختراع در ابتداي امر بايد 500هزار تومان پرداخت! حالا اختراع را به ثبت رسانديم، چه فايده اي دارد؟! آيا نبايد اين اختراع مدل شود و به كاربري و توليد برسد؟ همين كه اختراع را ثبت كرده و در اتاقي بايگاني اش كنيم كه سودي ندارد. متأسفانه سيستمي نداريم كه اختراعات را به دنياي صنعت پيوند دهد.»
در اين آشفته بازار ساماندهي نخبگان و طرح هايشان چه بسيار افرادي كه سوءاستفاده كننده هستند. بعضاً از طرح هاي مشابه خارجي و يا داخلي كپي برداري كرده و اختراعشان را به ثبت مي رسانند. آيا نبايد لااقل در مرحله ثبت يك بررسي صورت گيرد كه اين طرح دوباره تكرار نشده باشد؟ همين افراد سودجو دائماً دم از عدم حمايت مي زنند، اما دانشجوي متعهد خلاق دربه در دنبال حمايت مالي است كه پولي فراهم كرده و لااقل اختراعش را ثبت كند. فكر مي كنم آنهايي كه مخترع واقعي و متعهد به كشورشان هستند، هميشه در برابر چالش ها سكوت كرده و مخترع نماها به فرار جنجالي فكر مي كنند. پس تا دير نشده با ساماندهي وضع مخترعين جوان و متعهد و نيز بسترسازي براي ادامه فعاليت هايشان جلوي موج منفي آه و ناله مخترع نماها را بگيريم.