بررسي كارنامه اعمال در ماه پرفضيلت رجب
نوازش روح با ترنم معنويت

گاليا توانگر
رجب نام نهري در بهشت است كه از شير سفيدتر و از عسل شيرين تر است. اين نهر گويي از قلب بهشت به قلب مؤمنين كشيده شده و جان عاشقان را سيراب مي كند. زماني كه در محشر منادي ندا مي دهد: «أين رجبيون؟» سفيدبختان محضر نور و آزادگي با سربلندي گردهم آمده و از اعمال نيكويشان فضا عطرافشان مي شود.
آري، اينچنين است كه عشق به حقيقت و ذات اقدس الهي هرگز نمي ميرد و نمي ميراند، نهري مي شود از معرفت و نورانيت كه زمين را به آسمان متصل كرده و روسفيدي بنده در برابر پروردگار را به ارمغان مي آورد.
آزادگاني هستند كه در ايام اين ماه عزيز، ماه خدا زنجيرهاي دنيايي را از دل باز كرده و بر شانه هايشان دو بال رويانده اند! شايد حكايت ما كه نه سفيديم و نه سياه، حيات اعجاب انگيز ققنوس باشد. هزار بار در آتش دنيا مي سوزيم تا نهايتاً سبوي پيمان نشكنيم و از عشق الله سربرآوريم. اين رنج سازنده و نهايتاً وارستگي مباركمان باشد.
براي هر چيزي در اين دنيا آفتي وجود دارد و آفت انسان خصوصاً در زمان حاضر (غفلت) است. فرسودگي اخلاقي و غفلت بزرگترين آفت زمانه ماست. انسان عمل گرا شده و چنين حالتي سبب مي شود انسان از درون تهي شود و به چيزي جز آرزوهاي بيشتر نينديشد تا آن جا كه حتي فرصتي براي مقصد و نتيجه پيدا نمي كند.
به قول حجت الاسلام عليرضا يحيايي پژوهشگر مسائل فرهنگي و ديني مشكل اين جاست كه انسان ميان خيال و حقيقت گم شده است! برخي مي پندارند كه زنده اند، براي آنها تنها نشانه حيات، بخار نفس هايشان است. كسي از كسي نمي پرسد، فلاني از خانه دلت چه خبر؟ گرم است؟ يا چراغش هنوز نوري دارد؟
طلوع اميد در شب پرتلاطم روزگار
همانا خدا فرشته اي در آسمان مأمور نمود تا هرگاه هلال ماه رجب رؤيت شد از سرشب تا به صبح ندا مي دهد كه خوشا به حال ذاكرين و خوشا به حال فرمانبرداران و اطاعت كنندگان.
خداي كريم مي فرمايد: من همنشين با كسي هستم كه همنشيني مرا بپذيرد و مطيع كسي كه مرا اطاعت كند و مي بخشم كسي را كه از من طلب مغفرت كند. ماه رجب ماه من و عبادت كننده بنده من و رحمت واقعي، رحمت من است. هر كس در اين ماه مرا بخواند دعوت او را اجابت مي كنم و هر كس از من چيزي بخواهد به او عطا خواهم كرد و هر كس از من هدايت بخواهد او را هادي خواهم بود.
حجت الاسلام عليرضا يحيايي كارشناس فرهنگي و پژوهشگر مي گويد: «كسي كه نفس خويش را با معصيت و گناه آلوده ساخته نوميد و محروم گشته است. اين چه حالي است كه انسان هر از چندي همه چيز را فراموش مي كند؟ غفلت! با غفلت فراموش مي كند آمدنش را، رفتنش را، خدايش را و خودش را!
حضرت علي(ع) مي فرمايد: اهل دنيا مثل قطار شتران يك كاروان بهم پيوسته با يك ساربان برده مي شوند، مسير طي مي شود، اما آنها در خوابند!
ماه هاي رجب، شعبان و رمضان فرصت هاي ويژه اي است تا انسان غرق شده در پيچ و خم زندگي مادي، خود را براي ميهماني خدا و غرق شدن در درياي بيكران انس و مهر خداوند كه يكسره مغفرت و رحمت است، آماده و متصل كند.»
يحيايي هشدار مي دهد: «اگر نجنبيم، بازنده ايم!» وي ادامه مي دهد: «رجب و شعبان همچون قافله اي است كه در شهرها و ديارها عده اي را با خود همسفر مي كند تا با پيوند دل ها و اخلاص نيت ها روح انسان را در انوار رحمت الهي و در نهر رمضان شستشو دهد. انسان همچون قايقي بادباني در ميان امواج و گرداب هاي اقيانوسي بيكران احاطه شده است، ولي رحمت الهي در طول مسير زندگي وجود دارد، پس بايد خودمان را در مسير رحمت و نجات قرار دهيم.
چه خوش است حال آن دلي كه بيشتر ظرفيت داشته باشد، چون بيشتر بهره مند خواهدشد.»
فرصت پيوستن به وارستگان
خداوند متعال نمي خواهد هيچ بنده اي در آتش جهنم بسوزد، لذا ماه ها و روزهاي خاصي قرار داده كه فلسفه همه اين ها آمرزش بندگان است. در روايت داريم اگر توبه كنيم، نه تنها بخشيده مي شويم، بلكه به تعداد گناهان ثواب نوشته مي شود. هرگاه فرشته اي بخواهد براي بنده اي گناه ثبت كند، خدا مي فرمايد: «صبر كن، شايد توبه كند!»
و يا همين كه نيت كار خيري را داشته باشيم، ثواب كار خير برايمان نوشته مي شود. پس خداوند متعال محور را اين قرار داده كه گناهان را رها كنيم و در دامن رحمت الهي به خير بپيونديم.
حجت الاسلام عليرضا روحي نمايندگي ولي فقيه در ناحيه دانش آموزي و فرهنگيان سپاه محمد رسول الله تهران بزرگ توضيح مي دهد: «شيخ صدوق نقل مي كند كه روزي يكي از ياران خدمت امام صادق(ع) رسيد. امام بزرگوار سؤال فرمود: آيا موفق شدي در اين ماه رجب، روزه بگيري؟ وي پاسخ داد: خير. امام(ع) فرمودند: هيچ مي داني چه قدر ثواب از تو فوت شده كه اندازه آن را جز خدا نمي داند!
صحابه سؤال كرد: اگر ايام آخر ماه را روزه بگيرم جبران مي شود؟
امام(ع) پاسخ دادند: هر كس سه روز آخر ماه را روزه بگيرد از چهار سختي رهايي پيدا مي كند: نجات از سختي مرگ، نجات از عذاب قبر، نجات از لغزش صراط، نجات از شدايد قيامت و رهايي از دوزخ.»
مجيد داودي معلم قرآن كه خود سي سال است جلسات قرآني را اداره مي كند مي گويد: «تبليغات در باب بركات ماه رجب و به ويژه برپايي اعتكاف در سال هاي اخير بسيار خوب بوده است. بعضاً در اداره مي بينم همكاري را كه به قول معروف ظاهرش اصلاً به اين برنامه ها نمي آيد، اما اصرار و التماس دارد كه براي دخترش و شركت در اعتكاف جاي خالي پيدا كنم. اين ها همه خوب است، ولي بايد كم كم سعي كنيم به حركت ها عمق بيشتري ببخشيم.»
وي در ادامه مي گويد: «خواندن قرآن به همراه توجه به مفاهيم و حتي تفاسير آن را فراموش نكنيد. در جلسات مرسوم اين ماه هاي پربركت اكثراً مداحي رونق دارد و بيشتر احساسات برانگيخته مي شود، درحالي كه بانيان هر مسجد مي توانند شرايط را طوري تدارك ببينند كه مردم از سخنراني افراد خبره و صاحب نظر برخوردار شوند.» وي در تكميل صحبت هايش مي گويد: «اين كه عادت به رفتن كنيم و در جلسات حضور داشته باشيم خيلي خوب است، ولي بعد از راهي شدن نياز به عميق انديشيدن و بهره بردن جامع داريم.»
با عمل نيك خود مشوق ديگران باشيم
رجبيون كساني هستند كه قسمتي از ماه رجب و يا حتي يكروز را روزه دار بوده اند. رجب معجوني شفابخش است كه خدا آن را قرار داده تا بندگان به كاروان صلاح و رستگاري بپيوندند. حجت الاسلام محمدمهدي مرادي كارشناس ارشد تبليغ در حوزه توضيح مي دهد: «خيلي ها چون كيفيت اعمال ماه رجب و حتي اعتكاف را نمي دانند تصورشان اين است كه انجام اين اعمال كار دشواري است و دوري مي گزينند. اگر در اين ايام احكام ماه رجب و اعتكاف را روايت كنيم به روشن شدن ذهنيت خيلي از افراد كمك كرده ايم.
بهترين راه تشويق جوانان به اين مجالس و محافل پيشرو بودن بزرگان است.
معلم و استاد دانشگاهي كه جوانان را به اعتكاف و محافل نيايش دعوت مي كند، بايد خودش هم در صف جلو قرار بگيرد. دستاوردهاي مهم شركت در مراسم و محافل اين ماه تقويت اراده، دوري از گناهان، چشيدن طعم معنويت و رسيدن به آرامشي عظيم است.»
وي در ادامه توضيح مي دهد: «اعتكاف بي شباهت به حج نيست. برخي شرايطي را كه حجاج بايد رعايت كنند، معتكفين نيز ملزم به رعايت آن هستند. مثلاً نبايد در آينه نگاه كنند و يا از بحث هايي كه اثبات برتري فردي است، بايد بپرهيزند.
پاداش اعتكاف بي حد و حساب ذكر شده و معادل پاداش كسي است كه در اين سه روز، نماز شب خوانده، واجبات و محرمات را رعايت كرده و در راه خدا جهاد كرده است.
اين كارشناس و مبلغ مسائل مذهبي رجب را فرصت درد دل با خدا و رفتن دم در خانه خدا مي داند و مي گويد: وقتي مشكلي برايمان پيش مي آيد، آن مشكل را به همه مي گوييم و براي حلش به هركسي رو مي اندازيم. بعضاً برخي افراد وقتي چندين بار مشكل ما را شنيدند خسته شده و با عصبانيت ما را مي رانند، اما خداوند متعال نه تنها خسته نمي شود، بلكه سفارش مي كند به جاي رو انداختن به بندگان به سوي من بياييد. از فرصت هاي اين ماه عزيز براي راز و نياز بيشتر استفاده كنيم.»
تمرين براي رهايي از دنيا
ماه هاي رجب و شعبان مقدمه درك ماه رمضان هستند. در واقع شروع دوباره براي افرادي است كه به نوعي از معنويت دور مانده اند.
حجت الاسلام عليرضا شاه فضل مسئول دفتر نهاد رهبري در دانشگاه علوم پزشكي كاشان يكي از اعمال اين ماه را ذكر گفتن عنوان كرده و مي گويد: «مي توانيد اين ذكر معروف را «قلو لااله الاالله ذكره» را دائماً در ذهن تكرار كنيم، بي آن كه لبها تكان بخورد. حتي فكر كردن به اين قبيل ذكرها راهگشا و سرمنشأ خير و بركات است. انسان بايد در اين ايام تصميمي قاطعانه گرفته و با عزمي جزم خودش را به درياي رحمت متصل كند.»
اين كارشناس مسائل فرهنگي و مذهبي اعتكاف را دوري گزيدن از دنيا معنا كرده و توضيح مي دهد: «در اين سه روز اعتكاف برخي افراد برايشان جدايي از دنياي بيرون خيلي سخت است. دائماً دوست دارند از در مسجد بيرون آمده و مثلاً تلويزيون تماشا كنند. با دوستانشان گپ و گفت تلفني داشته باشند و يا در بازار چرخي بزنند. بارها به دوستان نزديك متذكر شده ام كه اگر چنين حالتي داريد، بدانيد به دنيا بسيار وابسته شده ايد و بترسيد كه مرگ برايتان سخت باشد! چون مرگ نيز دل كندن از دنياست. روح اعتكاف جدايي از دنياست، لذا كساني كه به نيت پالايش روح در چنين مراسمي شركت مي كنند، نسبت به كساني كه نيت هاي دنيايي و مادي دارند، بيشتر بهره مي برند. منظور ما نخواستن حاجت از خداوند متعال نيست، منظور اين است كه نيت خود را مخلصانه انتخاب كنيد تا از زنجيرهاي دنيا رها شويد.»
وي ادامه مي دهد: «بعضاً مشاهده مي شود كه جوانان با رفقايشان در اعتكاف شركت مي كنند و در ساعات استراحت و تفريح به بگو بخندهاي بلند و يا بحث هاي غيرضروري مشغول مي شوند. هرچه سكوت و تفكر بيشتر باشد، بار معنوي اعتكاف افزون تر خواهد بود. كساني كه كتاب هاي شعر و ادبيات مي خوانند و يا كتاب درسي مي برند، اگرچه كارشان باطل كننده اعتكاف نيست، ولي مثل نمازگزاري مي مانند كه حضور قلب ندارد. بيشتر قرآن بخوانيد و در مفاهيم آيات تفكر كنيد. البته خيلي هم نبايد سخت گرفت كه فرد زده شود و سال بعد شركت نكند. البته اگر شرايط اعتكاف براي فرد سخت ديده شد، همانطور كه اشاره كردم بايد شك كرد كه بسيار دنيازده شده ايم! تمرين كنيم تا در لحظه مرگ نيز راحتتر دل بكنيم.»