نرخ هاي آزاد ميوه مصرف كنندگان بي دفاع واكاوي دلايل نابساماني
در چرخه قيمت ميوه در فصل تابستان- بخش نخست

حسن آقايي
فراواني اقسام ميوه در گستره باغزارهاي ايران زمين مگر كاسته يا كمياب است كه دروازه هاي واردات انواع ميوه جات در هر زمان از سال همچنان گشوده است؟
اصرار بي موقع و نياز «دلخواستگان» به وارد كردن ميوه آيا شيوه اي نوين در خلأ مديريت و نظارت است، يا حكايت از جلوگيري افزايش آشفته بازاري قيمت هاي خودسرانه در بسياري از مغازه هاي خرده فروشي ديارمان دارد؟
بدون هيچ منطق اقتصادي سالم، ملاحظات خودكفايي و عدم ارايه آمار هاي معتبر و كارشناسي شده درمورد ميزان توليد و مصرف ميوه جات در سطح كشور، ليكن چندسالي است كه مي بينيم حتي در فصل برداشت محصول كافي داخلي نيز ميوه از كشورهاي ديگر وارد مي كنند. اين روش، نه در چارچوب مهندسي رقابتي پوياتر شدن اقتصاد كشاورزي و نه افزوني ثروت ملي است. مناسب ترين وصف سيلاب واردات ميوه جات و ساده ترين شبيه نمايي، اين است كه خوراندن ناخواسته و سرخودي غذا به انساني كه نياز به خوردن ندارد چون معده اش پرو پيمان از خوراكي است. تزريق اجباري در كمال بي نيازي چيزي جز هموار كردن بستر بيماري و ناخوشايندي نيست.
ضرباهنگ وبن مايه اين سري گزارش، پرواز آزاد نرخ ميوه جات، شكستن سجاف واردات ميوه و بي دفاعي مصرف كنندگان است.
موقعي كه وارد مغازه ميوه فروشي محل خود مي شوي يا هر دكان ميوه فروشي جنوب، مركز، غرب، شرق يا شمال شهر، نيم نگاهي به چينش اشتهاآور انواع ميوه مي اندازي، نگاهت روي اتيكت نرخ ها مي چسبد. بعد حواست يكسره مي رود به جيب ات كه چه مبلغي داري و چه ميوه اي مي تواني خريداري كني. پيش خود مي گويي بروم همان دكان قديمي توي كوچه كه قيمت و ميوه هايش مناسبتره. ضمناً سيب زميني و پياز هم داره. پياده زير تابش خورشيد كه اين روزها هرچه نور و قوه داره ريخته سرزندگي مان، شتابان مي روي... كمتر از حد معمول سيب و پياز مي گيري. نگاهي به ميوه هاي دكان مي كني. سرتكان مي دهي. باز به خود مي گويي چندان فرقي بين قيمت و ميوه هاي آن مغازه ندارد. آنجا ارزانترين هلو كيلويي 2900 تومان است اينجا يه كم ريز ولي مقداري ارزانتر است. ياد بچه 9-8 ساله ات مي افتي كه پايش را توي يك كفش كرده بود حتماً هلو يا زردآلو بخري. حالا هلو را با زردآلوي نه چندان تازه و رسيده مقايسه مي كني اما ته نظرت قيمت شان است: زردآلو كيلو 2400 تومان، هلو 2900 كه آن هم سفت و درجه دو و سه است. يك كيلو زردآلو مي گيري. بعد سراغ نان و ماست مي روي. همه پولت با همين خريدهاي جمع وجور ته مي كشد. چشمت دنبال حقوق آخر برج است كه دو هفته اي مانده است!
بازار ميوه چه خبر است؟
در برخي مناطق شهر به مغازه هاي خرده فروشي ميوه مي روم. از مردم و مشتريان و فروشندگان درباره قيمت ها، تأثير واردات ميوه در عرضه قيمت و مصرف محصولات داخلي و طعم و كيفيت ميوه جات ايراني نسبت به محصولات خارجي مي پرسم. در هر مغازه اي انبوه انواع ميوه هاي رنگارنگ در ظرف هاي كوچك و بزرگ درون و بيرون مغازه ميل تناول انسان را برمي انگيزانند. برخي مغازه ها اتيكت روي ميوه ها نصب نكرده اند. برخي مشتريان بدون پرسش و بعضي اول قيمت ها را مي پرسند. برخي مغازه دارها روي پاره اي از ميوه هايي كه نرخ پايين- نسبت به قيمت هاي بالا- دارند اتيكت زده اند. كمترين قيمت، خيار و بيشترين قيمت انگور وارداتي است. قريب به اتفاق خرده فروشان فاكتور براي مشتري صادر نمي كنند و كسي هم مطالبه نمي كند. آنچه كه بيش از بالابودن قيمت ها با احتساب ميانگين وسع اقتصادي بيشتر مردم سبب آشفتگي روحي شخص مي شود، تعدد زياد و متفاوت نرخ هاست. در هر مغازه اي قيمت يك نوع ميوه با همان نوع در جاي ديگر تفاوت فراوان دارد. بارها ديده شده كه مشتري در مغازه لحظاتي مات نرخ ها شده و نگاهي هم به ميوه ها مي اندازد. احساس مي شود در چنين حالي تصميم و انتخاب كمي سخت مي شود چراكه هركس هم جنس باكيفيت و خوش طعم و سالم و هم نرخ مناسب طلب مي كند.
ميوه خارجي نمي خريم، گران است
در يكي از خيابان هاي شمالي شهر، يك زوج تقريباً ميانسال هريك با مقداري ميوه و تره بار از مغازه ميوه فروشي بيرون مي آيند. از مرد خانواده درخصوص ميوه جات وارداتي و قيمت ها سؤال مي كنم. او مي گويد: «ميوه هاي خارجي نمي خرد چون عطر و طعم طبيعي ندارند، هورموني هستند و قيمت شان هم بيش از نرخ ميوه هاي ايراني است.»
اما همسر اين شهروند در مورد پرسش يادشده، نظرش نسبت به آقا، كمي متفاوت است، چرا كه مي گويد: «ميوه ايراني اكنون آن طعم گذشته را ندارد، مثل هندوانه كه كاملاً رسيده و درونش قرمز است ولي مزه ندارد. يا سيب گلاب. علتش مي تواند از كاشت دانه ميوه خارجي باشد. بنابراين، طعم ميوه جات وارداتي هم جالب نيست. قيمت شان هم بالا است.» مرد مي گويد: «قيمت هاي اين مغازه نسبت به مغازه هاي اطراف مناسب است.» اين زوج در مورد واردات ميوه هم نظر مي دهند كه در شماره ديگر گزارش خواهيم خواند.
گراني ميوه بيداد مي كند!
روي سنگفرش ناهمسطح پياده رو نشسته و جلويش مقاديري ميوه در كيسه پلاستيكي است. بازنشسته است. سؤالم را كه مطرح مي كنم، به كيسه ميوه ها اشاره مي كند و مي گويد: «حدود بيست و چهار هزار تومان پول براي همين مقدار ميوه پرداخت شده است. پنجاه سال پيش با همين مقدار پول پنجاه متر زمين در يك منطقه شهر خريدم!»
«قاسم درزي» در پاسخ پرسشم مي گويد: «طعم و مزه برخي ميوه هاي داخلي مثل گذشته نيست. سابقاً ميوه هاي ايراني عطر و مزه خاصي داشتند اما الان آن بوي و عطر را ندارند ولي قيمت شان زياد شده است. نرخ ميوه خارجي هم گران است، ليكن به واسطه تزريق مواد شيميايي، دير خراب مي شوند. در اين حال بيشتر مردم ميوه هاي باقيمت ارزان را مي خرند.»
او دست آخر مي گويد كه ميوه ها را براي يك شركت خريداري كرده است.
چيدن به موقع
عامل خوش طعمي ميوه ايراني
ولي يك باغدار در شهريار، به نقل از ميهمان خارجي اش از طعم خوش ميوه هاي ايراني مي گويد.
در گفت وگو با «اكبر بهنود» وي دليل خوش طعم بودن ميوه هاي توليد ايران و از جمله ميوه شهريار را ناشي از چيدن به موقع ميوه جات از درخت باغات و هم دسترسي زودهنگام به بازار عرضه و مصرف مي داند. ولي ميوه جات خارجي چون كال از درخت چيده مي شوند و مواد نگهدارنده به اين محصولات زده مي شود، طعم خوشي ندارند. وي مي افزايد: «يكبار يك دكتر هموطن ايراني به اتفاق خانم همسر آلماني اش به عنوان ميهمان به باغ آمدند و با تناول ميوه تازه، خانم دكتر نيز از خوش طعم بودن ميوه ايراني بسيار تعريف كرد.»
طعم تازگي ميوه ايراني و بي مزگي ميوه سردخانه اي خارجي
«حسين رضايي» ميوه فروش در شمال شهر هم از مزيت هاي ميوه داخلي، به اين بسنده مي كند كه بيشتر مردم ميوه جات ايراني خريد و مصرف مي كنند چون محصولات درختي داخلي تازه و معمولا به روز هستند. به همين خاطر آلوده به مواد نگهدارنده نيستند ولي ميوه هاي خارجي در سردخانه ها نگهداري مي شوند و به همين دليل مزه محصولات داخلي را ندارند.»
با گفت وگوي «علي حاج فتحعلي» دبير اتحاديه بارفروشان تهران، گزارشم را ادامه مي دهم و پرسشم نيز پيرامون چند و چون نرخ هاي عمده فروشي ميوه جات كف ميدان، چگونگي نظارت و كنترل بر چرخش قيمت هاي عمده و خرده فروشي سطح شهر و اين كه ضوابط مقرر نرخ ها در مغازه هاي ميوه فروشي رعايت مي شود؟
وي اما درخصوص كم و كيف واردات ميوه، ذخيره سازي و همچنين اين كه چه بايد كرد تا بخش كشاورزي به آخر خط توليد نرسد و توليدكنندگان، عزلت نشين نشوند را از وي در شماره ديگر گزارش خواهيم خواند.
بيشتر مغازه ها ميوه را بيش از 100 درصد نرخ خريد مي فروشند
او درباره وضعيت نرخ هاي عمده فروشي درميدان، چنين اظهار مي دارد: «كليه ميوه هاي ميدان بزرگ ميوه و تره بار كه از درهاي خروجي براي خرده فروشان شهر، بيرون برده مي شود تحت نظارت و كنترل بازرسان وزارت بازرگاني و كنترل فاكتورهاي صادره توسط بارفروشان صورت مي گيرند.
بدين طريق هر ميوه فروش چنانچه فاكتور خريد دريافت نكرده باشد متخلف محسوب مي شود. نرخ ميوه جات هم در مغازه هاي خرده فروشي براساس توافق بين مسئولان اتحاديه ميوه و سبزي سطح شهر تهران، هيات عالي وزارت بازرگاني و سازمان حمايت از مصرف كننده و توليدكننده تعيين مي شود، بدين نحو كه ميوه فروشان سطح شهر در نهايت 30 درصد به قيمت فاكتورهاي صادره توسط صنف بارفروشان تهران، اضافه كنند.
«از او مي پرسم: «در واقع امر خرده فروشان چنين رعايت مي كنند؟ پاسخ دبير اتحاديه بارفروشان تهران، اين است: «اكثر خرده فروشان ميوه بيش از صددرصد بر مبناي قيمت هاي فاكتور شده در ميدان بزرگ، اضافه مي كنند كه اجحاف به حق مشتريان است. دراين صورت، كنترل و نظارت ميوه فروشان سطح شهر تهران توسط سازمان بازرسي و نظارت وزارت بازرگاني است.»
«حاج فتحعلي» درهمين ارتباط، بيشتر با اظهار تاسف گفته است: «در سطح شهر شاهد هستيم كه خرده فروشان ميوه از صدالي دويست درصد بعضي اقلام را نسبت به نرخ خريد، اضافه مي كنند.»
در پايان اين بخش گفت وگو از وي نرخ ميوه جات كف ميدان روز سه شنبه 15/4/89 را مي خواهم تا با قيمت هاي خرده فروشي مقايسه شود. وي نرخ چند قلم عمده فروشي را مي گويد كه در جدول همين شماره گزارش آمده است.