E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

مباني نظري تساهل و تسامح

نوشته :مهدي جمشيدي
تساهل و تسامح
«تلرانس» يا «تساهل و تسامح» در لغت به معني سازشكاري، مدارا، سهل گيري، رواداري، بي تفاوتي و... است. در ادبيات سياسي و اجتماعي غرب، تلرانس به اين معني است كه افراد جامعه در حوزه دين، اخلاق و ارزش ها، نسبت به عقايد يا اعمالي كه آنها را ناپسند و ناروا مي دانند، از خود واكنش و حساسيت نشان ندهند.
ريشه هاي تاريخي و اجتماعي پيدايش اين انديشه به قرن هفدهم ميلادي باز مي گردد. در اين قرن، طي جنگ هاي سي ساله مذهبي ميان دو فرقه كاتوليك و پروتستان در اروپا، خونريزي ها، و ويراني هاي بسياري روي داد. از اين رو، برخي روشنفكران غربي اين نظر را مطرح كردند كه با وجود اختلاف ها و تضادهاي فرقه اي و مذهبي، بايد جنگ و خشونت و تعصب مذهبي را كنار گذارد و به همزيستي مسالمت آميز، مدارا و سهل گيري روي آورد. ديري نپاييد كه در قرن هجدهم، تلرانس و بي تفاوتي ديني رواج يافت. اگرچه در ابتدا، كليساي كاتوليك با تلرانس ديني مخالفت مي ورزيد اما در برابر رشد و گسترش روزافزون اين انديشه، ناتوان ماند و تسليم آن شد. انديشه تلرانس در حوزه درون ديني و تعاملات و روابط بين مذهبي و فرقه اي محدود نماند و به حوزه روابط بين اديان نيز سرايت پيدا كرد و بتدريج، تمام عقايد و احكام ديني و غيرديني كه ارزش قلمداد مي شدند را در برگرفت. امروزه در مغرب زمين، تلرانس به عنوان يك اصل فرهنگي و اجتماعي سيطره دارد.
نسبيت گرايي فرهنگي و ارزشي يكي از عمده ترين مباني نظري انديشه تلرانس است كه در بخش پيشين درباره آن تبيين ها و انتقادهايي عرضه شد. براساس اين نظريه، گزاره هاي ديني و ارزشي از واقع حكايت نمي كنند، بلكه تنها بيانگر سلايق و تمايلات جمعي و گروهي هستند. در جايي نيز كه پسند و سليقه در ميان است، نبايد از صدق و كذب و حق و باطل سخن گفت و نظر يا عمل خود را برتر از ديگران پنداشت؛ زيرا همه عقايد و ارزش ها و رفتارهاي گوناگون ديني و فرهنگي، علي السويه و يكسان هستند1.
چالش و نقد:2
1-در بخش پيشين، نسبيت گرايي فرهنگي و ارزشي كه پيش فرض نظري انديشه تلرانس است، نقد و ابطال شد. از اين رو، در اين فصل به آن نمي پردازيم.
2- از پيامبر اسلام نقل گرديده است كه فرمودند:
«لم يرسلني الله بالرهبانيه و لكن بعثني بالحنيفيه السهله السمحه».
اين سهولت و سماحت به اصل احكام اسلام اشاره دارد و نه به مقام اجراي آنها؛ يعني اسلام ديني است كه قوانيني فراتر از توان متعارف انسان وضع نكرده و هرجا كه سختي و مشقت رخ داد، حكم رفع مي شود:
«ما جعل عليكم في الدين من حرج»3
«خداوند در مقام تكليف، بر شما مشقت و رنج ننهاده است».
و همچنين:
«يريدالله بكم اليسر و لايريد بكم العسر»4
«خداوند براي شما حكم را آسان خواسته و تكليف را مشكل نگرفته است.»
3- در اسلام، مصاديقي از رفق و مداراي مطلوب، معرفي شده است:
اول، در رابطه بين دو شخص، در حوزه مسايل عادي و روزمره زندگي، طرفين بايد از اعمال سلايق و نظرات شخصي خود پرهيز كنند و با حفظ قيوداتي، مدارا كنند.
دوم، در تعليم و تربيت، معلم و مربي بايد گام به گام و به نرمي و آرامي، افراد را هدايت كند و پرورش دهد و در مواجهه با جهالت ها و كج روي هاي آن ها، سعه صدر به خرج دهد و واكنش خشن و شديد نشان ندهد تا آنها بتدريج، راه را از بيراه بازيابند.
سوم، در مقابل كساني كه با ما اختلاف اعتقادي و فكري دارند اما مي توان به بازگشت و هدايت آنها اميدوار بود، لازم است مدارا كنيم تا زمينه مساعد براي رجوع آنها به حقيقت فراهم شود.
چهارم، در مباحثه و گفتگوي با ديگران كه نوعي دعوت و تبليغ است، قرآن توصيه مي كند كه بهترين شيوه ها را انتخاب كنيم، به صورتي كه حتي اگر ناچار به مجادله شديم، بايد جدال به احسن كنيم: «ادع الي سبيل ربك بالحكمه والموعظه الحسنه و جادلهم بالتي هي أحسن»5
«اي پيامبر! مردم را از طريق حكمت و برهان و موعظه نيكو، به راه خدا دعوت كن و با بهترين طريق، مجادله نما.»
4- عرصه اي كه در آن اسلام با انديشه تلرانس، تعارض آشكار و جدي دارد، عرصه «اصول و ارزش هاي قطعي اسلام» است. اسلام در اين حوزه، رفق و مدارا و آسان گيري را نمي پذيرد، بلكه با تعابيري همچون «مداهنه» و «مصانعه» (به معني سازشكاري) كه در مقابل صراحت، شفافيت و قاطعيت قرار مي گيرند، آن را به شدت نفي مي كند. قرآن كريم خطاب به پيامبر اكرم(ص) مي فرمايد:
«ودوا لو تدهن فيدهنون»6
«كفار بسيار مايل هستند كه تو با آن ها مداهنه ]سازش[ و مدارا كني تا آن ها هم (به نفاق) با تو مدارا كنند.»
پيامبر اسلام(ص) در روايتي در مورد قاطعيت علي(ع) در مقام اجراي احكام اسلامي و پايبندي ايشان به آنها تأكيد مي كنند:
«انه خشن في ذات الله غير مداهن في دينه»
بنابراين، هيچكس حتي معصومين(ع) نمي توانند در مورد كوچكترين امر و نهي هايي كه جزء وحي الهي و از قطعيات اسلام هستند، مصالحه و عقب نشيني كنند. البته تشخيص مرزها و مصاديق، احتياج به فقاهت و اجتهاد دارد تا احكام و مصالح اهم و مهم از يكديگر تشخيص داده شوند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1- محمد تقي مصباح يزدي، نظريه سياسي اسلام، جلد دوم، قم: موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني، چاپ دوم، 9731، صص 624- 44.2
2- نگاه كنيد به: مناظره آيت الله مصباح يزدي و حجت الاسلام حجتي كرماني: تهران: سروش، چاپ اول، 9731.
و همچنين: نظريه سياسي اسلام، جلد دوم، صص 624- 59.1
3- سوره حج، آيه 8.7
4- سوره بقره، آيه 58.1
5- سوره نحل، آيه 52.1
6- سوره قلم، آيه 9.

اهداف عمليات رسانه اي كودتاي مخملي دست هاي نامرئي -30

نويسنده: محمد عبدالهي
7- نقش رسانه هاي مخملي در رويدادهاي پس از انتخابات
اجماع همه جانبه طيف هاي معارض نظام و همدست شدن كشورهاي آمريكايي، اروپايي وعربي براي استفاده بردن از فرصت به وجود آمده، پس ازانتخابات رياست جمهوري سبب شد تا جبهه واحد رسانه اي دشمن نيز تمامي ظرفيت خود را براي سرعت بخشيدن به پروژه انقلاب مخملي در ايران به كار گيرد.
در اين راستا با توجه به وجود محدوديت هاي قانوني براي روزنامه هاي داخل كشور، مجموعه اي مركب از شبكه هاي ماهواره اي فارسي زبان نظير صداي آمريكا، بي بي سي فارسي، خبرگزاري ها و سايت هاي فارسي زبان خارج از كشور هم چون خبرنامه گويا، نيلگون، گذار، بالاترين، جرس، پيك نت، بخش فارسي سايت وزارت خانه اسرائيل، خبرنامه اميركبير، سايت كلمه و.... عمليات رواني گسترده اي را با يك نظام هماهنگ و برنامه ريزي شده سامان دادند. برخي محورهاي اساسي كه در اين عمليات رسانه اي مشترك با هدف ايجاد چالش هاي امنيتي براي نظام اسلامي دنبال شده اند به شرح ذيل مي باشد:
1-7 تلاش براي تضعيف وحدت ملي
تمركز رسانه هاي مهاجم بر موضوعاتي هم چون وجود اختلاف و دو دستگي در اركان حاكميت، وجود شكاف ميان علما و دولت جديد و وجود اختلاف و تفرقه ميان مردم كه هر روز با يافتن سوژه هاي تازه و مانور تبليغاتي حول آن همراه بود نتيجه اي جز تضعيف ساختار يكپارچه ي ملي نداشته و در مقطعي منجر به بروز تشتت در صفوف يكپارچه امت انقلابي گرديد275، تمسك به ابزارهاي مرسوم و متداول در «عمليات رواني» كمكي شايان به رشد اين شاخص در بازه زماني پس از انتخابات داشت. در اين راستا حجم انبوهي از شايعات و اخبار دروغ به همراه بزرگ نمايي از واقعيات و سانسور بخشي ديگر از اخبار در فهرست عملكرد رسانه هاي حريف و دنباله هاي داخلي ايران قرارگرفته بود.
2-7 تلاش براي مشروعيت زدايي از نظام
از آن جا كه انقلاب هاي مخملي در بستر ضعف رهبري جامعه تحقق خواهند يافت و براساس تجربه كشورهايي كه آزمون انقلاب هاي رنگي در آن ها با موفقيت همراه بوده است در مقطع پس از انتخابات عمده رسانه هاي متعلق به جبهه مقابل نظام اين خط را پي گرفته اند. نكته جالب توجه آن كه صراحت رسانه هاي برون مرزي و اپوزيسيون در تلاش براي تضعيف رهبري، در برخي سايت ها و روزنامه هاي اصلاح طلب اندكي با تغيير و با پوشش اخبار كنايه آميز و جهت دار دنبال شده است.
در ماه هاي نخست فتنه پس از انتخابات، جبهه رسانه اي دشمن با اتكا بر مواردي هم چون وجود تقلب گسترده در انتخابات و تأكيد رهبري به صحت آن تبريك زودهنگام رهبري به دكتر احمدي نژاد، ربط دادن اعتراضات مردم به بيگانگان و فتنه خواندن حوادث پس از انتخابات از سوي رهبر معظم انقلاب، اين موارد را نقض آشكار مقوله «عدالت» برشمرده و با بهره گيري از اصول متعددي از قانون اساسي - اصول 57 ،109 و111- درصدد اثبات فرضيه خروج رهبري از شرايط مندرج در قانون اساسي برآمدند. در اين بين، فعاليت هاي شاخص برخي از افراد و جريان هاي سياسي وابسته به جريان سبز در داخل كشور، خوراك عمليات رواني جبهه رسانه اي مهاجم را مهيا مي نمود. برخي از اين اقدامات عبارتند از:
1- بيانيه «آيه الله دستغيب» - عضو مجلس خبرگان رهبري- كه با لحني تند و ادبياتي ساختارشكنانه، شرايط كشور را نامطلوب ارزيابي كرده و خواستار تشكيل جلسه علني و فوري مجلس خبرگان رهبري شد276.
2- نامه بسيار تند مجمع ادوار نمايندگان به رئيس مجلس خبرگان كه در آن با تأكيد بر وجود تقلب در انتخابات رياست جمهوري، مسئوليت مستقيم آن را به رهبري منتسب نموده و با كمك گرفتن از برخي اصول قانون اساسي، وظيفه خطير خبرگان رهبري را در شرايط كنوني، بازنگري در انتصاب ايشان به مقام معظم رهبري دانسته بودند277.
5- پوشش گسترده رسانه اي، نظرات و استفتائات برخي مراجع تقليد و روحانيون وابسته به اصلاح طلبان در زمينه شبهه خدشه دار شدن عدالت رهبري را در شرايط كنوني در اين راستا نام منتظري278، صانعي279، بيات280 ، طاهري281 و.... بيش از ديگران مورد بهره بردار رسانه ها قرار گرفته است.
4- نكته مهمي كه در خصوص اين شيطنت رسانه اي وجود دارد آن است كه جريان هاي مخالف نظام با آگاهي از موضوع سمبليك بودن و بي تاثيري چنين اقداماتي و با علم كافي از دروغ بودن آن تنها با هدف «تابوشكني» ازموضوع «هجمه به ولايت فقيه» در افكار عمومي و زمينه سازي براي تضعيف اصلي ترين مانع وقوع انقلاب مخملي دست به اين موج آفريني زدند.
3-7 شبهه افكني و تلاش براي اعتبار زدايي از حاكميت
آرزوي ديرينه و تلاش هاي چندين ساله جبهه استكبار در راستاي اعتبار زدايي از حاكميت و بردن آبروي نظام در مقطع پس از انتخابات و با خيانت وطن فروشي معدود افرادي كه به آرمان هاي انقلاب پشت كرده بودند، به تحقق انجاميد. اصلي ترين دستاويز جبهه رسانه اي حريف در اين راستا كوبيدن مداوم بر طبل «تقلب» بود. تداوم سير اتهام هاي بي اساس به نظام اسلامي نيز خوراك بعدي اين رسانه ها را مهيا مي نمود. سخنان شبهه افكنانه و تحريك آميز ميرحسين موسوي كه در ده ها بيانيه و سخنراني خود پس از انتخابات حاكمان جمهوري اسلامي را به «دروغ گويي» و «مردم فريبي» متهم ساخت، ادعاي چندباره وي بر وجود «تقلب گسترده در انتخابات» و مخدوش دانستن عدالت نظام اسلامي و بي اعتبار جلوه دادن سير دادرسي پرونده متهمين پس از انتخابات در زمره مواردي بود كه علاوه بر تهييج هواداران ناآگاه وي براي تداوم قانون شكني ها، بهترين حربه ها را در اختيار رسانه هاي كينه توز خارجي و داخلي قرار دارد.
در اين راستا مواضع مهدي كروبي نيز نقش گسترده اي در اعتبارزدايي از نظام اسلامي ايفا مي نمود. خصوصاً نامه موهن وي به هاشمي رفسنجاني كه در آن به وجود آزارهاي جنسي در بازداشتگاه ها اشاره شده بود282 به شكلي گسترده مورد استقبال رسانه هاي بيگانه قرار گرفت. پس از اين رويداد بود كه اين رسانه ها- خصوصاً بي بي سي فارسي- در صدد برآمدند تا با مستندسازي گفته هاي كروبي و انجام سلسله مصاحبه هايي با به اصطلاح قربانيان اين مساله بر طبل «بي اعتباري اخلاقي نظام اسلامي» كوفته و در نهايت بازتاب اعترافات متهمين دادگاه حوادث پس از انتخابات را تحت الشعاع قرار دهند283.
پروژه «شهيدسازي» كه در روزهاي پس از انتخابات و در پي درگيري ها كليد خورد نيز محمل مناسبي را براي موج آفريني هاي مسموم رسانه ها مهيا ساخت284.
هم زمان با تلاش عناصر فريب خورده و خائن داخلي براي سلب اعتبار از نظام اسلامي، تلاشي هم سو و هماهنگ در آن سوي مرزها به جريان افتاد تا موج آفريني مسمومي با همين هدف را در عرصه بين المللي صورت دهد.
مهره هاي عملياتي خارج از كشور اين جريان، ضد انقلاب هاي فراري طيف اپوزيسيون خارج از كشور بودند. افرادي نظير محسن كديور285، عطاالله مهاجراني286، محسن مخملباف287، محسن سازگارا288، فاطمه حقيقت جو289، سعيد رضوي فقيه290، عبدالكريم سروش291 و اكبر گنجي292 بيشترين فعاليت ها را در پروژه اعتبارزدايي بين المللي از نظام اسلامي برعهده داشتند. در آن برهه، هماهنگي و پيوند اين عناصر با عناصر گروهك منافقين و گروه هاي سلطنت طلب و جمهوري خواه خارج از كشور باعث ايجاد جبهه رسانه هاي منسجمي براي تسريع در روند اين پروژه گرديد. در اين بين، نامه نگاري هاي گنجي به دبيركل سازمان ملل متحد كه در آن ضمن تشريح وارونه روند انتخابات در ايران، سير آن را خلاف اصول دموكراتيك و مستبدانه ترسيم نموده و با «سياه نمايي مطلق» از نظام اسلامي 6درخواست را كه عمده آن ها مربوط به وارد آوردن فشارهاي بين المللي بر دولت ايران و به رسميت شناختن آن بود را مطرح ساخته بود293. با استقبال گسترده شبكه هاي ماهواره اي و سايت هاي اينترنتي معارض نظام اسلامي مواجه گرديد. رسانه هاي اپوزيسيون ادعا كردند 265 نفر از روشنفكران اين نامه را امضا كرده اند.294
پس از اعلام خبر سراسر كذب «مهدي كروبي» مبني بر وجود شكنجه و آزارهاي جنسي در زندان ها كه پس از مدت كوتاهي به دليل عدم ارايه هيچ ونه سند و مدركي از سوي وي، مسكوت مانده و روشنگري هاي انجام شده در بيان دروغ پراكني هاي وي فضاي سنگيني را عليه فتنه گران رقم زد، رسانه هاي غربي دامن زدن به اين پروژه شكنجه و تجاوز را مغتنم شمردند.
در اين راستا راديو فردا طي مصاحبه اي با گزارش گر ويژه سازمان ملل به ادعاي شكنجه و تجاوز به زندانيان كه از سوي كروبي مطرح شده بود، دامن زد. در اين مصاحبه آمده است:
«مانفرد نوواك»295،گزارشگر ويژه سازمان ملل در زمينه شكنجه، اعلام كرده بود كه شكايت هاي زيادي از معترضان بازداشت شده پس از انتخابات ايران دريافت كرده كه از آزار و اذيت خود در زندان خبر داده اند. آقاي نوواك در همين زمينه به پرسش هاي راديو فردا پاسخ گفته است.
راديوفردا:
- آقاي نوواك چه اطلاعاتي را درباره شكنجه در زندان هاي ايران دريافت كرده ايد؟
نوواك:
- متاسفانه شكايت هاي بسيار زيادي دريافت كرده ام، برخي از اين شكايت ها از خود افرادي آمده كه شكنجه شده اند و برخي هم از بستگان آن ها، وكلا و سازمان هاي غيردولتي، اين شكايات ها آن قدر زيادند و اتهامات مشترك و متشابهي را مطرح مي كنند كه من بسيار نگران شده ام و گمان مي كنم كه اعضاي اپوزيسون به صورت سيستماتيك شكنجه شده اند تا از آنها اعتراف گرفته شود.
- يكي از نامزدهاي انتخابات رياست جمهوري ايران و بعضي از مدافعان حقوق بشر گفته اند كه برخي از بازداشت شدگان در زندان هاي ايران مورد تجاوز جنسي قرار گرفته اند آيا شما اطلاعاتي هم در اين باره دريافت نكرده ايد؟
- من هم شكاياتي در اين باره دريافت كرده ام. من تمام اين شكايت ها را تحت عنوان درخواست فوري براي دولت ايران فرستاده ام. البته بايد بگويم اينها اتهامند و مدرك محسوب نمي شود ولي اين قدر جدي و قابل اعتماد است كه ايجاب مي كند دولت ايران فورا يكي گروه مستقل را مسئول بررسي آن ها كند.
البته من اعتراف مي كنم كه امكانات براي استفاده از زور در اين زمينه محدودند. اين مشكلي است كه كل قوانين بين المللي با آن روبه رو هستند. ولي معمولاً وقتي فشار از خارج افزايش مي يابد. كشورها عموماً كوتاه مي آيند.»
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
275 . حسين بشيريه، راديو فردا (مصاحبه)، 13/9/88
رضا عليجاني، »تحليلي بر جنبش سبز از منظر »تناسب قوا » »، سايت گذار، 27/8/88
http://wwwgozaarorg/template1php?id=1378language=persian
276 . پايگاه اينترنتي وي( wwwdastgheibir ) و بي بي سي فارسي و سايت هاي قلم، كلمه و نوروز، 22/5/88
277 . سايت نوروز، 22/5/88
278 . هدف اين نبود كه فقط نام و نشان و شعارها تغيير كند ولي عملا همان مظالم و انحرافات رژيم گذشته و تجاوزات به حقوق به شكل ديگري به عنوان حاكميت ديني و ولايت فقيه جريان پيدا كند .
نامه آقاي منتظري به مراجع وعلما، سايت وي( wwwamontazericom )، 22/6/88
پاسخ آقاي منتظري به نامه مجمع زنان اصلاح طلب، سايت موج سبز آزادي، 7 /7/88
پاسخ آقاي صانعي به نامه موسوي، كروبي وخاتمي، سايت وي ( wwwsaaneiorg )، 3/5/88
280. بيانيه آقاي طاهري، سايت نوروز، 7/4/88
282 . 7/5/88، نامه 10 روز بعد توسط حسين كروبي (پسرش) به خبرگزاري ها ارسال شد.
283 . موسوي، بيانيه شماره 10، سايت كلمه، 9/5/88
284 . سايت شهداي سبز( wwwgreenmartyrscom ) كه سعي در اعلام 72 شهيد ساختگي به عدد شهداي كربلا داشت!!!
285 . سخنراني كديور نورث وسترن شيكاگو، سايت خودش ( wwwkadivarcom )، 9/8/88
286 . مصاحبه با راديو بي بي سي، 11/5/88
287 . راديو فردا، 17/4/88
288 . اطلاعيه مشترك سازگارا و مخملباف، 13/08/88
wwwahmad batebinet
289 . مصاحبه با رديو زمانه،8/5/88
290 . رئيس جمهور بر آمده از اين انتخابات مشروع نيست« مصاحبه با سايت روز، 26/3/88
291 . سايت وي در داخل ايران( wwwdrsoroushcom/Persianhtm )، 21/10/88
292 . مصاحبه راديو فردا با گنجي، 25/3/88
293 . 1/7/88
294 . اين در حاليست كه وبلاگ اكبرگنجي اسامي 300 نفر را در اين خصوص اعلام كرده است!!! http://wwwakbarganjiorg/?p=32langswitch_lang=fa
295 Manfred Nowak