جاي خالي 000/115 مربي بهداشت مدارس
ضرورت بررسي نقش مربيان بهداشت در آموزش و پرورش (بخش نخست)

حسن آقايي
اول روان و جسم باطراوت، بعد آموختن علم و دانش و پرورش استعدادها. مربي بهداشت پلي مطمئن بين اين لازم و ملزوم است. هر انساني در هر سن و شغلي همان قدر كه به غذا نياز دارد به تندرستي، حفظ و ثبات روان و جسم نيازمند است.
اين الزامات حياتي از اوان كودكي و آموزش ابتدايي حكم پرونده وضعيت صحت و بهداشت هر فرد را دارد كه نخست در محيط خانواده و سپس در متن مدرسه، پيوسته بايد مراقبت شود. فلسفه لزوم وجود مربي بهداشت در مدارس، به نوعي آشكاركننده اين است كه دانش آموز بايد هيچ گونه مشكل روحي و جسمي نداشته باشد تا بتواند الفباي علم و دانايي و پيشرفت را سرمايه آتي خود كند.
كمبود مربي بهداشت
«طبق تعريف قانوني بايد به تعداد هر مدرسه يك مربي بهداشت و در نتيجه 000/128 مربي وجود داشته باشد ولي اين گونه نيست و فقط 000/13 مربي بهداشت داريم.»
اين گفته وزير آموزش و پرورش به خبرگزاري مهر در اوايل مردادماه سال جاري است. تفاوت اين دو رقم؛ 000/115 و ميزان كمبود نيروي مربي بهداشت در مدارس است. اما اين كه گفته شده و مي شود مطابق استانداردهاي جهاني به ازاي هر 750 نفر دانش آموز بايد يك مربي بهداشت در يك مدرسه وجود داشته باشد، بايد گفت احتمال اين كه وضعيت بهداشت و پيشگيري به هنگام بروز مشكل بهداشتي و جسمي و درمان به موقع دانش آموزان در مدارس پايين از اين شاخص مورد تهديد بيماري قرار بگيرد، دور از انتظار نيست.
محور ديدگاه يك كارشناس خبره آموزش و پرورش، چند و چون كمبود نيروي مربي در مدارس است. آنجا كه محدوديت فعاليت بهداشتي را مطرح مي كند، علت را بي توجهي و در چارچوب حد و مرز تعيين شده مي داند و اين كه به ازاي هر 750 نفر دانش آموز يك مربي باشد. درحالي كه به باور او مي بايد در برابر هر دانش آموز، مربي بهداشت باشد. وي اما اين را هم مي گويد كه موضوع تندرستي با توجه به وسعت آن، به دستگاه هاي ديگر علي الخصوص وزير بهداشت به عنوان متولي سلامت و بهداشت نياز دارد. آموزش و پرورش به تنهايي نخواهد توانست مشكل كمبود مربي را برطرف كند.
نگرش محدود به فعاليت بهداشتي
پيش كلام «كيومرث امجديان»، كارشناس خبره آموزش و پرورش اين است: بسترهاي لازم براي شكوفايي استعدادهاي آدمي بايد همه جا باشد. وي مي گويد: «يكي از ابعاد رشد همه جانبه دانش آموزان، جنبه جسماني و سلامت آنان است.»
به گفته او لازمه رسيدن به سلامت، ايجاد بسترهاي پايدار در آموزش و پرورش است. البته سلامت، بستر گسترده اي دارد كه تنها در حيطه وزارت آموزش و پرورش نمي گنجد و دستگاه هاي ديگر هم در اين زمينه به ويژه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مسئوليت دارند. در اين حال، اما آموزش و پرورش فعاليت بهداشتي را محدود مي نگرد. دليلش اين است كه توجه به بهداشت و سلامت را در قالب شاخص هايي محدود مورد توجه قرار داده است و در به كارگيري نيروي انساني كه يكي از عوامل اصلي تأثيرگذار در آموزش و پرورش است بي توجهي صورت گرفته چون به ازاي هر 750 نفر دانش آموز يك مربي بهداشت وجود دارد. درحالي كه مي تواند به جاي شاخص به كارگيري نيروي انساني، فعاليت بهداشت و سلامت به عنوان مبناي كار قرار گيرد. يعني اين كه به هر عده دانش آموز ميزان فعاليت بهداشتي صورت پذيرد و سر جمع آن مورد محاسبه قرار گيرد.»
فعاليت بهداشتي به ازاي هر دانش آموز
«امجديان» در ادامه، با بيان اين كه در وضعيت امروز در مدرسه اي كه ذيل 750 نفر دانش آموز باشد ديگر مربي تعلق نمي گيرد، مي افزايد: «به اعتقاد من بايد به ازاي هر دانش آموز، فعاليت ساعت بهداشتي قرار گيرد ولو اگر 20 دانش آموز براي آن مدنظر باشد كه اين وظيفه را در آموزش و پرورش به عهده مدير مدرسه سپرده اند درحالي كه اساسا هيچ اقدامي صورت نمي گيرد و در مدرسه ذيل 750 دانش آموز، مربي بهداشت نيست.»
وي مي گويد: «معتقدم حتي آنچه به كار گرفته مي شود براي شاخص 750 دانش آموز هم، بسيار فلاكت بار است.»
از اين كارشناس، درباره چگونگي برون رفت از چنين وضعيتي را مي پرسم.
وي اظهار مي دارد: «اعتقاد دارم بايد دستگاه هاي متولي سلامت بهداشت دراين امر مشاركت جدي داشته باشند. چون مشاركت ضعيف است. بنابراين، بايد آموزش و پرورش با وزارت بهداشت تعامل داشته باشد و وزارت بهداشت نيروهاي مربي در اختيار آموزش و پرورش قرار دهد تا به امر بهداشت و براساس حداقل شاخص جهاني، بپردازند. كلام آخر اين كه آموزش و پرورش به تنهايي نمي تواند در مدارس مربي بهداشت داشته باشد.»
مربي؛ فرصتي براي بررسي وضع بهداشتي بچه ها
«محمودي» كارمند وزارت خارجه، وجود مربي بهداشت مدارس را در تامين سلامت و پيشگيري از مشكلات جسمي دانش آموزان لازم و مثبت مي داند. به گفته او مربي بهداشت اين فرصت مناسب و به هنگام را براي بچه هاي دبستاني فراهم مي كند كه مشكلات جسمي، بيماري پوستي، موي سر و آلودگي زيرناخن ها را نداشته باشند. اگر خداي ناكرده دانش آموزي ناراحتي جسمي داشته باشد در صدد درمان يا پيشگيري از گسترش عارضه بيماري اش برخواهد آمد و يا به مركز درماني هدايت مي كند. همچنين مربي بهداشت بايست بر حركات نرمشي صبحگاهي دانش آموزان در صحن مدرسه نظارت داشته باشد كه حركات نامناسب با شرايط جسماني بچه ها نباشند.
پارسال هم مربي بهداشت نداشتيم
«عليرضا» دانش آموز مقطع راهنمايي مدرسه شهيد باهنر در يكي از مناطق تهران است كه در شيفت بعدازظهر تحصيل مي كند.
از او مي پرسم: مربي بهداشت در مدرسه دارند؟ مي گويد: «امسال مربي بهداشت تاكنون نداشته ايم»- پارسال چي؟
- «پارسال هم مربي بهداشت نداشتيم.» نظرش را درباره وجود مربي بهداشت براي سلامت بچه ها، مي پرسم.مي گويد: «مربي بهداشت براي سالم بودن بچه ها درهر مدرسه اي لازم است. چون ممكن است شاگردي ناراحتي بدني داشته باشد و يا در بازي توي مدرسه دست يا پايش ضربه بخورد كه اگر مربي باشد فوري معاينه مي كند و يا اگر حادتر باشد به پزشك و درمانگاه مي فرستد.»
نبود مربي رسمي بهداشت در يك مدرسه راهنمايي دخترانه، مديريت مدرسه با گماشتن يك مربي بازنشسته بهداشت نسبت به رفع و پيشگيري ناملايمات جسماني برخي از دانش آموزان اقدام مي كند. اين مربي اما دو روز در هفته به مدرسه مي آيد. بقيه روزها، اين معاون مدرسه است كه موارد نه چندان سخت مخل سلامت دانش آموز مبتلا به را رفع و رجوع مي كند كه به گفته او يك جور مسايل بهداشت مدرسه را مي چرخاند.
مربي بازنشسته با بودجه مدرسه
به روايت «طيبه ستاريان» معاون مدرسه راهنمايي دخترانه ياس نبي«ص» كه از يك سال پيش به صورت هيئت مديره اداره مي شود، پيشتر مربيان بهداشت در مقطع ابتدايي تمام روز در مدارس بوده و فعاليت مي كردند. در مقطع راهنمايي به عده دانش آموزان، مثلا براي هر مدرسه با حدود 200 نفر، در دو روز نسبت به امور نگاهداشتن تندرستي و درمان پذيري جسمي و روحي هر دانش آموزي كه چنين مشكلي داشت اقدام مي شد. اما حال حدود 5-4 سال است كه مربي رسمي بهداشت در مدرسه راهنمايي شان ندارند. براي جبران اين كمبود، خودشان از بودجه مدرسه يك مربي بازنشسته بهداشت را فراخواني كرده اند كه هر هفته دو روز مي آيد امور مربوط به بهداشت دانش آموزان را انجام مي دهد. ليكن به نظر مي رسد اين دو روز كافي نيست. اما همانگونه كه اشاره رفت، توان مالي مدرسه اجازه نمي دهد اين مربي هر روز در مدرسه حضور يابد و فعاليتش را ادامه دهد. به همين دليل مربي فوق فعاليتش خلاصه مي شود در مثلا نگاه كردن سلامت موي سر بچه ها، معاينه چشم، تشخيص فرضا نقص ستون فقرات و امثالهم. موضع ديگر به اختصار، اين كه بچه هاي مقطع ابتدايي برخي مدارس كه داراي دفترچه سلامت هستند و بايد هرساله به لحاظ جسمي، روحي و اندازه گيري قدشان بررسي شود، موقعي كه به مقطع راهنمايي مي آيند ديده مي شود مشكلات زياد بهداشتي دارند.
معاون مدرسه در نبود مربي بهداشت
با توجه به حضور دو روز يك مربي بهداشت در مدرسه، مابقي ديگر روزهاي هفته، رسيدگي به امور سلامت و بهداشت دانش آموزان، چگونه خواهد بود؟
اين سؤالم را «خانم ستاريان» چنين پاسخ مي دهد: «بقيه روزها اگر بچه اي دچار مشكل بهداشتي شود ناچار خودم فوري پيگير راه علاجش مي شوم. البته اين مستلزم آن است كه سوابق ناراحتي او را داشته باشم. براين مبنا مثلا به بچه ديابتي سريعتر آب قند داده مي شود. ما براساس وظيفه انساني يك جوري كار بهداشت مدرسه مان را مي چرخانيم زيرا تخصص اين حرفه را نداريم. رسيدگي به مشكلات بهداشت و سلامت مربوط به متخصص درمانگر و
درمان شناس مجرب است. به همين علت است كه وجود هر روز مربي بهداشت در مدارس لازم است چرا كه هر روز بچه ها ممكن است با مشكل روبه رو شوند.»
گزارش روز