نگاهي به بازار پوشاك شب عيد (بخش نخست)
وصله هاي ناجور بر قامت بازار البسه

حسن آقايي
صنعت پوشاك داخلي كه با ظرفيت كامل و قابليت هاي بالا و رقابتي، تن پوش آراسته و برازنده براي قامت بازار مصرف و باب هر سليقه تدارك مي بيند خود لباس مشكلات گوناگون چند تكه اي دربردارد.
موقعيت بازار پوشاك شب عيد با توليد بسيار انبوه آرام آرام روي چرخ دنده هاي عرضه و تقاضا به گردش درآمده است. اين حركت درحالي پاي مي گيرد كه توليد كننده و فروشنده اميدوارند گردوغبار كم رونقي از چرخه كار، زدوده شود و همين طور گره معضلات سر راه توليد و بازار در خور، توسط مسئولان مربوطه گشوده شود.
مثلث مشكلات توليد
پوشاك داخلي
رسم ديرينه مردم از هر قشر و باهر مقدار توان مالي براين قرار است كه به مناسبت عيد نوروز لباس نو مي پوشند و توليدكنندگان و فروشندگان پوشاك به همين نسبت، بازار داد و ستد شب عيد آنان با مقايسه هر زمان ديگر سال رونق ويژه دارد. اما از يك سو طبيعتا تغييرات اقتصادي، مقررات و برنامه ريزي هاي ضابطه مند و جابه جايي مالي در سبد دخل و خرج مصرف كنندگان مي تواند تا حدودي چگونگي بازار عرضه و تقاضاي صنف توليدكنندگان پوشاك را نيز بنمايد.
با اين پيش نوشت، پرسش محوري براي دوشماره اين گزارش از برخي دست اندركاران توليد و عرضه پوشاك، يكي: وضعيت بازار پوشاك شب عيد چگونه است؟ و ديگري: تأثير واردات لباس از طريق قاچاق، در توليدات داخلي چيست؟
گفته هاي فعالان در گردش پوشاك را مي شود چنين وصف كرد: توليدات پوشاك داخلي مثلثي با اضلاع عرضه بس زياد نسبت به نياز و تقاضا، بالا بودن تعرفه گمركي واردات و استمرار ورود قاچاق، محسوب مي شود و اين صنعت در كانون مجموع همين تشكل دچار ركود مؤثر بازار طي سال ها است.
يك توليدكننده و فروشنده از چگونگي بازار داد و ستد پوشاك شب عيد مي گويد كه تا چندي پيش بازار راكد بود. اما اخيرا مقداري فعال است. مشتريان مغازه دار شهرستاني براي خريد پوشاك آمده اند.»
از «شفيع روحي سكوت» مي پرسم آمدن مشتريان شهرستاني مي تواند نشانگر رونق بازار شب عيد باشد؟ مي گويد: «بله به بازار رونق خاصي بخشيده، ضمنا 70-60 درصد پوشاك مردانه از همين يكي دو خيابان قديمي تهران تأمين مي شود». او اين موقعيت را مي گويد و اضافه مي كند: «بازار عرضه در تهران هم مقداري رونق گرفته و تكان خورده است. البته مدت زمان بازگشايي چند روزه در اسفندماه نمايشگاه هاي پوشاك در تهران روي تك فروشي لباس تأثير مي گذارد.» سؤال مي كنم كلا وضع بازار پوشاك امسال نسبت به سال پيش تفاوت داشته است؟ مي گويد: «وضعيت فروش سال جاري در مقايسه با سال قبل درصدي بهتر بوده است. اين ناشي از سختگيري و كنترل دولت از ورود پوشاك آماده از خارج است و همين باعث تكان خوردن بازار توليد داخلي شد.»
تاثير منع واردات پوشاك
در توليد داخلي
«روحي سكوت» ادامه صحبت خود را از نياز توليدكنندگان به حمايت دولت اين گونه اظهار مي دارد كه توليدكنندگان در داير كردن كارگاه هاي كوچك و بزرگ دست شان باز شود. مثال مي زند: من نوعي توليدكننده هنوز شروع به راه اندازي و فعاليت كار نكرده، در اولين روز اشخاصي از طرف شهرداري، بيمه و ماليات مراجعه مي كنند و برنامه ميزان ماليات و... را تعيين مي كنند.
درحالي كه انتظار است فرصتي مناسب داده و دست سرمايه گذار و توليدكننده را باز بگذارند.
اين توليدكننده پوشاك در همين ارتباط از نحوه كمك دولتي تركيه به توليدكنندگان پوشاك مي گويد و اين را از چند دفعه رفتن به آن كشور به منظور دانستن وضعيت كارگاه هاي آنجا مي داند. او در بررسي هاي خود دريافته دولت از بدو شروع به كار كارگاه هاي بزرگ تا 5سال هيچ كاري با توليدكنندگان ندارد و از راه اندازي كارگاه ها صددرصد حمايت كرده و آن ها را نيز كنترل مي كند. مورد ديگر آن كه در كارخانه هايي با 10هزارمترمربع مساحت و با حدود 350نفر كارگر، مدت زمان كوتاه براي استراحت و نوشيدن چاي براي كارگران محفوظ است و در اين فرصت اندك، برق كارخانه را خاموش مي كنند چون نرخ مصرف برق در تركيه گران است. اين خاموش كردن برق قابل توجه است.
ادامه بخش ديگري از گفتار وي معطوف به اين نكته مي شود كه برخي با برخورداري تسهيلات و سرمايه، خود را توليدكننده پوشاك معرفي مي كنند ولي بعد بدون اقدام عملي در اين كار، سرمايه شان را در شغل ديگري به كار مي اندازند.
رونق بازار با نزديك شدن به خريد عيد
نظر يك شهروند به نام «اصغر مرادي» كه پشت ويترين يك مغازه كت و شلوار فروشي به تماشا ايستاده است را درخصوص خريد و انتخاب لباس براي سال نو مي پرسم. او با لبخندي كوتاه مي گويد فعلاً قصد خريد ندارد. بعد مي گويد: «لباس آماده به نظر من كمتر با قد و قواره بدن جور مي شود اما اغلب با مقايسه قيمت آن با آن كه پارچه به خياط داده شود و با اندازه گيري دقيق دوخته شود، نسبتاً ارزان تر است. پس مي رسيم به دست دوخت و ماشيني يا سري دوخت و بودجه شخص. در هرحال براي سال نو معمولاً لباس نو يك شگون است و حس خوبي به شخص مي دهد.»
اين شهروند كه كت وشلوار مرتب و تميزي بر تن دارد، مي گويد: «اين لباسم را دو سال پيش و چندماه قبل از عيد خريدم. براي عيد امسال تصميم داشتم كت اسپرت و شلوار بگيرم. چند تا مغازه را ديدم كت هاي تك كه رويش نوشته شده تركيه اصل، قيمت شان 90 و 95هزار تومان است، منصرف شدم.» او فرصت تهيه هر نوع پوشاك را دو سه ماه پيش از عيد و با نرخ مناسب مي داند.
توليد پوشاك نيازمند حمايت است
يك طراح و توليدكننده پوشاك كه سال ها در اين حرفه فعاليت مي كند اظهار مي دارد كه كلاً صنعت توليد پوشاك در ايران طي يكي دو دهه اخير بدون اغراق سرآمد توليد كشورهاي ديگر حتي اروپايي شده است. اما بازار فعلاً پررونق نيست. «محسن» مي گويد: «اصولاً ايراني جماعت در بسياري از كارهاي هنري و صنعتي استعداد و ذوق جذاب و قابل تعريف دارد. امكانات كار، مواد اوليه و بازار مناسب باشد، توليد فوق العاده مي شود. كت وشلوار توليد داخل توسط برخي از توليدي ها به قدري تميز و ظريف و با رعايت همه استانداردها و مواد و دوخت فوق العاده بوده كه به بازار خارج از كشور و حتي برخي كشورهاي اروپايي صادر مي شد. حالا هم توليدمان در بيشتر كارها، بسيار خوب و رقيب خارجي است ولي چون دستمزدها و مواد و پارچه نرخ شان بالاست، طبعاً قيمت تمام شده هم بالا مي رود. از طرف ديگر پوشاك قاچاق واردات به توليد داخل ضربه زده است با توجه به اين كه توليد داخل بسيار زياد است، پوشاك هاي خارجي اغلب درجه سه و چهار است. نرخ خيلي شان نسبت به نرخ داخلي، ارزان تر است اما با يك بار اطوشويي و چند بار پوشيدن از قيافه مي افتد. ولي برخي كارهاي وارداتي، نسبتاً خوب و گران هستند، و بهتر است بگويم بيشتر پول مارك شان را مي گيرند.»
اين طراح مي افزايد: «بايد بواقع جلوي واردات پوشاك را گرفت و فرصت بروز استعدادها، رقابت و رونق بازار بحق پوشاك را فراهم كنند. همچنين مسئولان اين بخش توليدي- اقتصادي كشور از توليدكنندگان بيشتر حمايت كنند به خصوص در تنظيم بازار عرضه و تقاضا و تأمين مواد اوليه.»
فراواني توليد
كمبود عرضه و تقاضا
رئيس صنف توليدكنندگان و فروشندگان پوشاك تهران، فراواني بيش از عرضه و نياز، بالا بودن تعرفه گمركي و واردات قاچاق را عمده ترين مشكلات سر راه توليد، بازار و مصرف پوشاك داخلي مي داند. تأثير اين عوامل در صنعت پوشاك نيز بي نظمي در تنظيم بازار، افت توليد و سود نازل و گاه زيان آور درپي دارد.
در گفت وگو با «ابوالقاسم شيرازي، وي در برابر اين پرسش كه اوضاع بازار پوشاك شب عيد چطور است، چنين مي گويد: «يكي از معضلات ما فراواني اين كالا و بيش از نياز و عرضه در جامعه است. بازار متناسب با عرضه و تقاضا نيست. اين وضع، بازار را دچار ركود و تورم كالا مي كند.» مي پرسم توليدكننده در چنين وضعي همچنان توليد مي كند؟ او جواب مي دهد: «توليدي نمي تواند بيكار شود و كارگر را جواب كند توليدكننده در اين وضعيت اگر با ظرفيت كامل و مثلاً با تواني كه دارد 100دست كالا توليد مي كند. ولي وقتي بازار مصرف نداشته باشد ناچار تصميم مي گيرد با نصف ظرفيت توليد كند ،درحالي كه هزينه معمول برقرار و سرجاي خودش است. از طرف ديگر در بازار الان هزينه ها روي قيمت هاي كالا (پوشاك) اثر مي گذارند، يعني قيمت تمام شده را بالا مي برند. در اين شرايط براي آن كه كار را تعطيل نكند، به فروشنده مي گويد اين كالا را مثلاً 20درصد ارزان تر و حتي به حراج بفروشد و او به پولش كه سود نكرده، برسد چون بدهكار است و چك دارد.» وي در ادامه با اشاره به اين كه توليدكننده فرضاً با 20ميليون تومان سرمايه گذاري و 3-2 ميليون تومان هزينه كاربري افزون شده، به اين اميد كه گشايشي در معضل بازار كار صورت بگيرد و سودي منطقي ببرد، اين اتفاقات را تحمل مي كند. ولي در بازار ناسالم و بدون عرضه مناسب كالا اگر فروش نداشته باشد ناچار آخر سال كالايش را به نرخ «استوك» و مثلاً هر پالتوي به قيمت 1500 تومان را 1000تومان بفروشد. در اين ارتباط مي داند پوشاكي كه 3ماه از فصل مصرفش گذشته باشد از سكه افتاده و آن زرق و برق و جلوه اوليه را ندارد. اصولاً ماهيت پوشاك اين طور است كه بعد از چند ماه حتي در كمد خانه هم بماند، كنفت شده و رنگش سايه مي گيرد.»
در گزارش پاياني، نظرات دست اندركاران توليد و فروش پوشاك را درخصوص اثرات واردات و قاچاق پوشاك خواهيم خواند.
گزارش روز