كيفيت مديريت مردم و مسئولان در غني سازي اوقات فراغت- بخش نخست
ميوه گس برنامه ريزي در دهان خشكيده تابستان

از خواب ظهر كه گريزان مي شديم بادبادك هاي كاغذي آرزوهايمان بر فراز آسمان شهر اوج مي گرفت. بادبادك ها از سر نخل ها مي گذشتند، از خانه هاي شهر مي گذشتند، از كوچه هاي خاكي كودكي مي گذشتند تا هميشه در آسمان خاطرات داغ تابستان كودكي مان پرواز كنند.
آن روزها اگرچه كوچه خاكي و ساده بود، اما بچه ها به توپ پلاستيكي شان و آلاسكاهاي سرچوب بستني دلخوش بودند. ظهرهاي داغ كودكي كه مي گذشت، عصرهاي جنوب بر روي قاليچه مهر همسايه ها و آشنايان آغاز مي شد. روي گبه كلوچه خرمايي، چاي، موز و كنار خوش مي نشست و البته همدلي مردمان جنوب و نگاه هاي مهربان زنان همسايه و نيز حكايت هاي دلنشين شان آن ثانيه ها را بهترين لحظات زندگي قرار مي داد. عصرهاي جنوب با بوي خاك نم خورده و آب پاشي شده آغاز مي شد. دخترها در حين گپ و گفت حصير مي بافتند و پسرها توپ پلاستيكي آرزوهايشان را در كوچه خاكي سادگي قل مي دادند.
خلاصه آن جا اگرچه از لوازم فراغت امروزي هيچ اثري نبود، ولي هر كسي از دغدغه هاي دنيا فراغت پيدا مي كرد و بچه ها معناي همدلي، قناعت و با هم بودن را روي گبه هاي جنوب مي آموختند.
حالا آن كوچه هاي خاكي آسفالت شده اند و بچه ها دنبال بادبادك هاي كاغذي نمي دوند، حتي داستان امير ارسلان و قصه راه و بي راه در گذر زمان به فراموشي سپرده شده است.
نمي خواهيم قضاوت كنيم همه خوبي آن تابستان ها در گذر بي راهه گم شد، اما هميشه با ديدن كودكي پاي رايانه در پستوي خانه به اين فكر مي كنم كه چطور مي تواند شادي آزاد بودن، پرواز يك بادباك و نيز معناي همدلي را لمس كند؟ حالا بادبادك ها در گذر زمان جا مانده اند و آرزوي بچه ها تقليد از مرام بزرگ ترها در دنياي مجازي است.
چقدر دلم مي خواهد كه دوباره بوي ماهي تنوري مادر شكريه در كوچه هاي خاكي بپيچد و يك بار ديگر لبخندهايي كه بر روي گبه هاي جنوب جا گذاشته ام را به ياد بياورم .بزرگ ترها در دنياي مشغله اسير شده اند و كوچك ترها بدون رويا و بدون آن كه با هم كودكي كنند به جمع بزرگ ترهايشان مي پيوندند.
به راستي فراغت تابستان در گوشه عزلت آپارتمان ها چه طور مي تواند معنا پيدا كند؟!
شادي و دلخوشي در فرصت با هم بودن
حضرت محمد(ص) مي فرمايد: دو نعمت است كه بسياري از مردم با آنها آزموده مي شوند: فراغت و تندرستي.
يكي از اصول كليدي غني سازي اوقات فراغت برنامه ريزي صحيح و مديريت زمان است. فصل داغ تابستان كه آغاز مي شود اكثر خانواده ها با توجه به بودجه شان دست به دامان سازمان هاي متعدد مي شوند كه موظف به ارائه برنامه هاي تابستاني هستند، غافل از اين كه يك برنامه ريزي فشرده براي فرزندان و سپري كردن اين اوقات در كلاس هاي مختلف و پشت سرهم نمي تواند غني سازي اوقات فراغت به حساب بيايد.
تابستان فصل فراغت براي همه گروه هاي سني به حساب مي آيد، اما اين طور جاافتاده كه فقط مخصوص دانش آموزان است. تابستان را بايد فصل بازگشت به طبيعت، گردش هاي خانوادگي، سفرهاي فاميلي و بيشتر با هم بودن قرار داد. همين حالا كه اين سطرها را مي خوانيد حتماً زير لب غرولند مي كنيد كه نويسنده چه دل خوشي دارد! مگر مي توان با حقوق كارمندي مسافرت هم رفت؟ شهناز خدامي مادر دو دانش آموز در حالي كه قيمت زيراندازهاي حصيري ويژه پيك نيك را از فروشنده جويا مي شود، مي گويد: «همسر من كارهاي فني و لوله كشي انجام مي دهد. ما فاميلي هم در شهرستان نداريم كه تابستان ها لااقل دلخوش به يك سفر باشيم، با اين حال يك جمعه در ميان خانوادگي به تفرجگاه هاي اطراف شهر تهران سري مي زنيم و در كنار هم لحظات خوشي را مي گذرانيم.»
اين خانم ادامه مي دهد: «وضعيت مالي ما كجا و وضعيت خانواده اي كه بچه هايشان را براي سفر تابستاني به خارج از كشور مي برند، كجا؟! با اين حال نگاه ما به زندگي مقايسه اي نيست، من و همسرم تمام سعي مان را بر اين گذاشته ايم كه بچه ها در دامن طبيعت ساعاتي آزاد باشند و به دور از محدوديت هاي آپارتمان تحرك كنند. همين كه در يك بعدازظهر تابستاني همگي در خنكاي سايه درختي مي نشينيم و چاي مي نوشيم، خودش يك دنيا ارزش دارد. كدام سفر خارجي مي تواند اين قدر آرامش و دلخوشي بيافريند؟!»
در پي زرق و برق برنامه هاي
آنچناني نباشيد
اگر خانواده ها نگاه به بودجه شان كنند و دنبال كلاس هاي خصوصي براي فرزندانشان بگردند و يا در پي پز دادن با سفرهاي آنچناني باشند، تابستانشان كليشه اي مي گذرد و آن احساس شادي ناشي از همدلي و در كنار هم بودن، به دور از استرس هاي مالي معمول را تجربه نخواهند كرد.
از سوي ديگر تنها چشم اميد دوختن به مؤسسات دولتي متولي غني سازي اوقات فراغت نيز آنچنان كه بايد و شايد جواب نمي دهد، چرا كه اكثر اين مؤسسات علي رغم گذشت ساليان سال و كار در حوزه برنامه هاي اوقات فراغت هنوز نتوانسته اند انسجام لازم را با هم داشته باشند و جزيره اي و سليقه اي كار مي كنند.
بهترين شيوه آن است كه در پي دلخوش بودن و ثانيه ها با هم بودن و با هم شاد شدن باشيد. به راستي آخرين باري كه به پارك نزديك منزلتان با خانواده سر زده ايد و احياناً در پارك دور هم شامي خورده ايد، كي بوده است؟!
با اين حال سازمان هايي چون بسيج سازندگي شانه به شانه خانواده ها حركت مي كنند تا براي كل اعضاي خانواده در تابستان 09 برنامه هايي ارايه دهند. در اين برنامه ها انس با طبيعت لحاظ شده است.
سرهنگ حميدرضا مددي فرد، مسئول سازمان بسيج سازندگي سپاه محمد رسول الله(ص) تهران بزرگ با اشاره به اردوهاي مختلف تابستاني كه از سوي بسيج سازندگي براي خانواده ها و جوانانشان برگزار مي شود، مي گويد: «در خارج استان اردوهاي جهادي را داريم كه در اين سال ها به مدد تبليغات رسانه اي جاي خودش را در برنامه هاي تابستاني خانواده ها به ويژه جوانان باز كرده است. ساخت ده ها مسجد، مدرسه، درمانگاه در مناطق محروم كشور ماحصل و نتيجه مثبت برگزاري همين اردوهاي جهادي بوده است. تيم هاي پزشكي و نيز مهارت آموزي نظير تيم استادان فني حرفه اي نيز به مناطق محروم در قالب همين اردوها اعزام مي شوند.»
وي ادامه مي دهد: «در داخل استان اردوهاي هجرت را برگزار مي كنيم. در قالب اين اردوها رسيدگي به وضعيت كيفي مدارس لحاظ شده است. پسرها كار نقاشي و لوله كشي و مكانيكي را به عهده مي گيرند و دخترها كارهاي طراحي، گرافيكي و پرده دوزي و تزيين مدارس را عهده دار هستند. پدرها و مادرها هم در اشتياق بچه ها غرق شده و گاه مي بينيم پدر وپسر شانه به شانه هم در يك بعدازظهر تابستاني كلاس درس را نقاشي مي كنند. اين صحنه ها، صحنه هاي ماندگاري است كه از ذهن پاك نمي شود و ما خرسنديم كه با توكل به خدا توانسته ايم چنين فضايي را ايجاد كرده و چنين شوق مقدسي را در دل خانواده ها برپا كنيم.»
مسئول بسيج سازندگي شهر تهران به اثرات مثبت كار بچه ها در مدارس اشاره كرده و مي گويد: «مدرسه بچه ها توسط خودشان بازسازي مي شود و موجي از مسئوليت پذيري نوجوان را دربرمي گيرد. يك فرهنگ سازي خوبي براي خانواده ها داريم كه همين حركت ها را در محله شان گسترش دهند و محل هاي عمومي شهرشان را با احساس مسئوليت حفظ كنند. نوجوانان در دل چنين فعاليت هايي مهارت هايي را مي آموزند.
فردا روزي اگر بخواهد پدر خانواده منزلشان را رنگ بزند از پسرش كمك مي گيرد چنين حركت هايي در سال جهاد اقتصادي به صرفه جويي هزينه ها كمك قابل توجهي مي كند. خدمت رساني به محرومين در محلات حركت به سوي گسترش عدالت خواهد بود.»
فرصتي براي تقويت احساس مسئوليت در قبال ديگران
وي به ادامه فعاليت هاي بازسازي و كمك به محرومين در قلب محلات تهران اشاره كرده و مي گويد: «يك روز در محل كارم حضور پيدا كردم، ديدم جماعتي از زنان و مردان كه خيلي هم ظاهرشان بسيجي وار نبود، جلوي در سازمان با گل و شيريني ايستاده اند. خيلي تعجب كردم. وقتي دليل گردهمايي شان را جويا شدم، ديدم اين بندگان خدا فرزندان پيرزني هستند كه منزلش در شمال شهر تهران است. نوجوانان بسيجي اين پيرزن تنها را شناسايي كرده بودند و هر صبح برايش خريدهاي مورد نيازش را انجام داده و به در منزل مي بردند. حالا فرزندان آن پيرزن از خارج كشور بازگشته و به رسم تشكر گل آورده بودند. همين جا متذكر مي شوم كه شركت در فعاليت هاي اينچنيني لازمه اش اين نيست كه حتما كارت بسيج داشته باشيم، هر كس كه احساس مسئوليت مي كند و مي خواهد در تابستان حركتي هدفدار و خير انجام دهد، از ماست و مي تواند همراهي مان كند.»
از ديگر كارهايي كه در محلات شهر تهران پيگيري مي شود شناسايي محرومين، جمع آوري و توزيع سبد كالا بين محرومين و تهيه جهيزيه براي خانواده هاي كم بضاعت است.
مددي عنوان مي كند كه پارسال 0529 مدرسه در شهر تهران بازسازي شده كه امسال قرار است علي رغم واقع شدن در ماه مبارك رمضان رقم را به 0040 مدرسه افزايش دهند، به عبارت ديگر سال گذشته 3ميليون و هشتاد هزار نفر روز فعاليت داشته اند كه امسال پيش بيني مي شود به بالاي 5ميليون نفر برسد.
در مناطق جنوبي شهر چه مي گذرد؟
در سراي محله خاوران شهرداري منطقه41 (ناحيه4 تهران) پاي صحبت هاي هادي حاجي علي مي نشينيم. حاجي علي مدير جواني است كه تمام تلاشش را به كار گرفته تا در تابستان09 با ارائه برنامه هاي متنوع روبه روي خانواده هاي اين منطقه سربلند بيرون بيايد. وي ابتدا تربيت را اين گونه معنا مي كند، شناسايي استعدادها و كمك به شكوفا كردن آنها. و سپس تعريفي از آموزش ارائه مي دهد: آموزش عبارت است از كليه كنش ها، اثرات، راه ها و شيوه هايي كه براي رشد و تكامل توانايي مغزي، معرفتي و همچنين مهارت ها و نگرش ها و رفتار انسان به كار مي برند. حاجي علي در پاسخ به اين سؤال كه برنامه هاي شما براي پوشش دادن اوقات فراغت خانواده ها چيست؟ مي گويد: «با توجه به اينكه 3ماه مبارك رجب، شعبان و رمضان در تابستان واقع شده است، معاونت اجتماعي و فرهنگي شهرداري تهران به رياست دكتر ايازي قصد دارد تا با اجراي برنامه هاي سلامت، ورزشي، تفريحي و مذهبي از تابستان حداكثر استفاده را ببرد. من هم به عنوان عضو كوچكي از معاونت مذكور قصد دارم تا بهترين تابستان را براي ساكنين محله12 فراهم كنم. اميدوارم روزي به جايي برسيم كه بتوانيم كليه برنامه هاي تفريحي، علمي، فرهنگي، مذهبي و هنري خود را بطور همزمان براي بانوان و آقايان اجرا كنيم. منظور من اين است كه برنامه هاي فرهنگي شهرداري تهران بايد خانواده محور باشد. بر فرض مثال مجموعه استخر بانوان و آقايان در كنار هم احداث شود، تا خانواده اي كه از منزل خارج و بر اتومبيل خود سوار مي شود، وارد مجموعه شوند، اتومبيل را پارك كنند، از امكانات و تسهيلات استخر استفاده كرده و سپس همزمان خارج شوند. برنامه هاي فوق الذكر موجب مي شود تا خانواده اي سالم و پرنشاط داشته باشيم. در نتيجه جامعه اي سالم و پرنشاط خواهيم داشت؛ يا به عبارتي ديگر، همانطور كه مقام معظم رهبري مي فرمايد: ذهن و روح سالم منجر به بدني سالم و بدن سالم منجر به داشتن جامعه اي سالم خواهد شد.
مدير جوان سراي محله خاوران توصيه اش به خانواده ها براي گذران اوقات فراغت اين گونه است: «به خانواده ها توصيه مي كنم كه به انتخاب و استعداد فرزندان خود احترام بگذارند و كلاس هايي را ثبت نام كنند كه متناسب با استعداد، سليقه، ذوق و انگيزه آنها باشد. در ضمن آنها سعي كنند كه كليه اوقات فراغت فرزندان خود را با كلاس هاي درسي پر نكنند، زيرا دانش آموزان طي يك دوره 9ماهه تحصيلي آموزش مي بينند و خسته مي شوند، لذا تمايل دارند كه تابستاني تفريحي، علمي، ورزشي يا هنري داشته باشند. توصيه ديگري به خانواده ها مي كنم اين است كه به فرزندان خود اجازه ندهند بيش از حد پشت كامپيوتر بنشينند و به بازي هاي رايانه اي مشغول شوند.»
در ليست برنامه هاي تابستاني اين مكان فرهنگي و آموزشي اسامي كلاس هاي جذاب و قابل ارائه در همه گروه هاي سني به چشم مي خورد.