نگاهي به مسئوليت پذيري اجتماعي افراد در جامعه (بخش دوم)
مسئوليت اجتماعي را به كماي غفلت ها نبريم

... مي شود گفت هر آسيب برآمده از ضعف فرهنگي و يا غفلت در پيچاپيچ هاي زندگي كه مسئوليت پذيري هاي اجتماعي را به موزه فراموشي مي كشاند، چيزي مثل در وضعيت كما بودن انساني كه تنها نفس مي كشد ليكن از همه امكانات مفيد طبيعي، آسايش لذتبخش و طعم حضور در فضاي ايمني محروم است.
در اين شماره گزارش، تأكيد نظر برخي ديگر از مردم و كارشناس پيرامون لزوم حس مسئوليت پذيري اجتماعي و فرايندهاي مختلف آن را مي خوانيد:
واكنش از نوع منفي
در خيابان ناصرخسرو بنرنوشته بزرگي نصب به ديوار است با اين متن: «مركبين محترم موتورسيكلت، از پارك موتورسيكلت در پياده روها خودداري نماييد. در غير اين صورت نسبت به جمع آوري و انتقال موتورسيكلت ها به پاركينگ اقدام خواهد شد.- شهرداري منطقه.12 »چند قدم به سمت شمال پياده رو، در طول حدود 30متر گله به گله و دقيقاً 20 موتورسيكلت در سطح اين گذرگاه عابران، پارك شده است!
يك شهروند فرهنگي بازنشسته به اسم «اكرمي» تعريف مي كند كه چندي پيش روي نيمكت در يك پارك نشسته بود، با چند قدم فاصله، جواني هم روي يك نيمكت نشسته و يك پاكت تخمه آفتاب گردان دستش بود. پياپي پوست تخمه روي زمين مي ريخت... چند بار به خود گفت به آن جوان يادآوري كند نظافت محيط عمومي را رعايت كند... بعد فكر كرد شايد از آن همه تخمه خوردن خسته شود كه نشد. زمين جلوي پايش انباشته از پوست تخمه شده بود. جوان متوجه خيرگي نگاه هاي او شد و حس كرد منظور اين نگاه ها چيست. اما بي تفاوت همچنان تخمه مي شكست و پوست تخمه مي ريخت تا آنكه طاقت نياورده و گفت: «نگاه كن زمين را با پوست تخمه كثيف كردي!» آن جوان خيلي رك و با وقاحت جواب داد: «اگه ناراحتي بيا تميز كن!»
اين شهروند مي افزايد: «همه روزه شاهد زحمات كارگراني هستيم كه تمام سطح پارك بزرگ را از هر نوع آشغال و ضايعات ديگر پاكيزه كرده اند اما مردماني هستند كه هيچ ملاحظه نظم و نظيفي محل تفريح، استراحت و آرامش خود و ديگران را درنظر نمي گيرند. آيا نسبت به محيط خانه شان هم همين طور بي توجه هستند؟...»
مسئوليت اجتماعي از كودكي تا بزرگسالي
سالخورده است اما حساسيت مسئوليت پذيري اجتماعي از كودكي اش تاكنون را وظيفه انساني خود برمي شمارد، زيرا خواستار كردارهاي پسنديده فرد و در هر موضوع بين مردم و محيط زندگي است.
«قربانعلي نويدي» كارگزار شركت...، با بيان اين كه از بچگي مانع زورگويي كسي بر ديگري مي شده چون خود نيز زير بار آدم خودخواه نمي رفته است، مي گويد حال هم اگر ببيند پدري فرزند كودكش را در انظار عمومي حتي سرزنش مي كند، جلو مي رود از آن عمل پدر جلوگيري مي كند. يا شاهد باشد كسي شاخه درختي را مي شكند، بسيار ناراحت شده و به آن شخص معترض مي شود. چون درخت براي انسان مفيد است و بايد نگهداري شود. اتفاق افتاده ناظر مشاجره راننده با مسافر بوده، پيش رفته بين شان صلح و سازش برقراركرده است. به شخصي كه آتش سيگارش را به گوشه اي روي زمين پرتاب كرده تذكر داده اين كارها غير از كثيف كردن راه مردم، ممكن است در جايي باعث خسارت شود. «نويدي» درباره لزوم حفظ پاكيزگي محيط اجتماعي توسط شهروندان، تأكيد دارد: «مردم از هر سن و سال در هر محل و مكان نظافت را رعايت كنند چون وظيفه اجتماعي است و نيز سبب سلامت خود و ديگران مي شود.» او مي گويد: «متأسفانه برخي اين طور فكر نمي كنند. مثلاً آشغال در جوي، كنار كوچه، پياده رو و يا پشت كيوسك ها مي ريزند، درحالي كه سطل زباله همه جاي شهر در دسترس است. پراكندن زباله كاري درست نيست و نشان كم توجهي به مسئوليت اجتماعي چنين اشخاصي است.»
تأثير ارتقا فرهنگ عمومي
در مسئوليت اجتماعي
«رضا مددي» كارشناس ارشد برنامه ريزي فرهنگي، در بخش نخست صحبت هاي خود در شماره اول گزارش در پيرامون مباحث مسئوليت هاي اجتماعي، آموزش و پرورش و فرهنگ سازي از پيش دبستاني تا دبيرستان را مهم ترين اساس براي نهادينه كردن آموزندگي قانون مداري و مسئوليت پذيري ها و برون رفت از بي ساماني هاي رفتاري اجتماعي دانسته و مورد تأكيد قرار مي دهد.
بخش ديگر گفتار «مددي» اشاراتي به عبور از رعايت مسئوليت هاي مشترك حقوقي، عملي و... فرهنگ عمومي است. او براين نظر است كه بسياري از رفتارهاي نامطلوب در زندگي همگاني بيانگر نبود رشد مطلوب فرهنگ عمومي است. وي معتقد است بخش مهمي از رفتارهاي عملي عمومي از منظر اجتماعي يك امر عادي شده است. مثلاً راننده اي كه از چراغ قرمز رد مي شود مورد تنفر ديگران كه شاهد اين تخلف هستند، نمي شود. وي در ادامه با بيان اين كه قانون شكني يك نوع زرنگي تلقي مي شود، اضافه مي كند: «فرضاً كسي كه قانون مالياتي را رعايت نمي كند و ماليات خود را كم مي دهد، اين عمل را زرنگي محسوب مي كند چرا كه نمي داند شايد انجام چنين كاري زشت است، همين طور كردار شخصي كه بدون هيچ ملاحظه آب دهان خود را روي گذرگاه عمومي مي اندازد.» وي همچنين درباره سد معابر مي گويد: «بسياري از مغازه داران كالاي شان را بيرون از مغازه مي گسترانند، يا تعميركار، مكانيكي ماشين ها را در پياده روي عابران انجام مي دهد، در برابر چنين اعمال مغاير قانون و شأن انساني، كسي حساسيت نشان نمي دهد و به عوامل مربوطه گوشزد نمي كند. بنابراين نظر مشكلات، چنانچه در جامعه همه خوب آموزش ديده و بيشتر تربيت شده باشند، فرهنگ عمومي نسبت به وظايف و تحقق حقوق مردمي بي تفاوت نبوده و احساس مسئوليت اجتماعي خود را نشان مي دهد.»
آسايش اجتماعي؛ همكاري مردم
و مديريت كارساز
روبه روي يك مغازه كتاب فروشي ايستاده دقايقي روي جلد كتاب هاي بيرون از ويترين كه همگي به يك قيمت فروخته مي شوند را مي خواند. سرانجام يك كتاب را انتخاب مي كند. حالا پرسشم را برايش تعريف مي كنم.
«مرتضي مكارجا» در بين صحبت هاي خود مي گويد اهل كتاب و سرودن شعر است و فيلمنامه اي در دست تكميل دارد. وي در باب موضوع احساس مسئوليت هاي اجتماعي، چنين نظر و مضاميني مطرح مي كند: «بنابر وظيفه اجتماعي به منظور توسعه آرامش، ايمن سازي و رفاه عمومي، هر فرد مكلف است نسبت به عملكرد كسي كه به هر شكل مشكل در روند سلامت، حقوق اجتماعي و امكانات مورد بهره عمومي در محيط زندگي ايجاد كرده، بي تفاوت نباشد مثلا نسبت به ريختن آشغال در معابر و صدمه زدن به هر آنچه كه موجب ناراحتي و نارضايتي در اقشار مردم مي شود، همچنين به راننده اي كه در خيابان پرتردد خلاف مقررات، دوبله توقف كرده و راه عبور 5-4 خودرو را بسته است تذكر بدهد چرا كه در چنين وضعيت فرضا چنانچه 20 نفر سرنشين در خودروها باشند و زمان توقف آن خودرو يك دقيقه باشد، جمعا حدود بيست دقيقه وقت مسافران را آن راننده خلافكار تلف كرده است. اين گونه رانندگي ها نشانه بي اعتنايي و يا بي اطلاعي راننده از اهميت مسئوليت داشتن از اجتماع مي باشد كه گاه هم يك غفلت و يا تخطي از مسير، زنجيره روان ترافيك را مختل مي كند. اين مسايل كه نقض فاحش قانون و مقررات است و همه روزه اتفاق مي افتد، آسيب هايي روحي هستند كه متوجه همه مردم مي شود. بنابر چنين بدرفتاري ها، با فرهنگ سازي كلان و احساس مسئوليت اجتماعي- فردي و جمعي- و تذكر دادن هاي دوستانه، منطقي و سازنده بي تفاوتي هاي برخي نسبت به وظيفه شهروندي را تبديل به اراده و احساس مسئوليت در محيط آرامش بخش خواهد كرد. همه مي دانيم اجتماع با آسايش و همكاري مردمي و مديريت كارساز ميسر مي شود.»
آسيب هاي اقتصادي
ماحصل فقر مسئوليت اجتماعي
يك تحصيل آموخته اقتصادي، چندي از ابعاد فرايندهاي منفي اقتصادي برآمده از بي تفاوتي و عدم حس عهده داري در مسئوليت هاي اجتماعي را مورد اشاره قرار مي دهد.
«رحمت فراهاني» مي گويد: «از تصادفات رانندگي شروع مي كنم، به عنوان شاخص ترين نماد عدم مسئوليت پذيري فردي در حوزه اجتماعي و اين كه رويداد حوادث رانندگي عمده ترين علتش ضعف فكري و يا اصلا بيگانه بودن نسبت به فهم و درك فرد از مسئوليت در شبكه اجتماعي است. همين يك دو قلم شاكله نه تنها عامل حادثه آفريني اسفناك كه در هر فرصت نادانسته مرتكب خطا هاي مختلف مي شود.
اما در مسئله رانندگي، خسارات اقتصادي و معنوي جزو لاينفك ناشي از نبود مسئوليت پذيري اجتماعي است كه در نفس عمل اين خطاكاري، بخشي از سرمايه مادي طرفين نابود مي شود، گاه ممكن است نان آور خانواده در جريان حادثه از بين برود و اعضاي خانواده با مضايق مالي و تنگدستي مواجه شوند و يا عضو جسماني شخصي براي هميشه دچار نقص شود و لاجرم از فعاليت و كارش باز بماند كه تأثيرش سبب ترك تحصيل فرزندي شود كه جور تأمين اقتصادي خانواده خود را بكشد. همه اين قبيل اتفاقات تنها به علت عدم احساس وظيفه در حوزه مسئوليت اجتماعي صورت مي پذيرد.»
وي ادامه مي دهد: «در بعد ديگر مسئله مسئوليت اجتماعي، اعمال زشت در آلوده كردن محيط اجتماعي است. به عنوان نمونه، به دفعات ديده شده ضايعات ساختماني و رنگ آميزي و حتي لباس و كفش فرسوده در جوي آب ريخته و زير پل باعث انحراف مسير آب شده و تلي از آشغال به سطح خيابان و پياده پراكنده شده است. اين وضع ضمن آن كه مشكل ساز رفت و آمد مردم مي شود، بوي تعفن در فضاي استنشاق رهگذران شده است. رفع اين مشكل سازي ناشي از عدم مسئوليت اجتماعي با زحمات كارگران انجام شده و گلوگاه آبراه با صرف وقت و هزينه اياب و ذهاب خدماتي از آن ضايعات نيز پاكسازي مي شود. اما پسماندهاي اين ضايعات نيز مي تواند باعث آلودگي محيط و فضا شده و افرادي كه مشكلات تنفسي دارند دچار ناراحتي مضاعف شده و در نتيجه تحت درمان اضطراري قرار مي گيرند كه خود بار اقتصادي ناخواسته اي تحميل بر بيماران مي كند.»
«فراهاني» كارشناس، تأثير ديگر فقر مسئوليت اجتماعي و پيامد اقتصادي آن را آسيب رساندن به درختان و نابودي نهال ها در پارك، حاشيه خيابان ها و ساير اراضي مشجر مي داند.
او در اين باره اظهار مي دارد: «گذرگاه هر روزم از سطح يك پارك بزرگ است. به دفعات ديده ام هر سال در اسفند ماه نهال هايي در نقاط مختلف پارك كاشته مي شود. چندي بعد مي بينم بيشتر اين نهال ها شكسته و يا حتي خشكيده شده، يا در جاهايي كه درخت توت سفيد و قرمز و يا گردو و انار، تازه بر شاخه ها نمودار شده، افراد از كوچك و بزرگ با چوب و سنگ و يا كشيدن شاخه هاي درخت ها سعي مي كنند چند دانه از اين ميوه هاي بعضا كال به دست بياورند حتي زياد ديده شده شاخه ها را شكسته اند. شايد شما هم در اين روزها شاهد بوده باشيد كه در حاشيه برخي پياده روها نيز اين نوع درخت ها در امان نيستند. تأثير اين بي مبالاتي ها كه نمايانگر ضعف فرهنگي و مسئوليت اجتماعي برخي افراد مي باشد، از بين بردن سرمايه گذاري در بخش فضاي خرمي نظافت و پالايش هوا است.»
گزارش روز