صدیقه توانا
ازدواج، اسباب‌کشی، دعوا، ترافیک، فوت عزیزان و افتادن از یک
واحد تحصیلی همه و همه استرس‌آورند.
قرن ما را قرن استرس نامیده‌اند. پس اگر
می‌خواهیم در این قرن زندگی کنیم باید بلد باشیم که با استرس‌هایش کنار بیاییم. یکی
از عوارض زندگی مدرن استرس و اضطراب است و علت این امر مؤلفه‌های غیرفطری و بعضا
ضدفطرت زندگی مدرن است. اگر می‌خواهیم زندگی توأم با لذت، آرامش و اطمینان داشته
باشیم باید به تغییر سبک زندگی که رهبر معظم انقلاب سال گذشته بر آن تأکید داشتند،
بپردازیم و آن را در اولویت کارهایمان قرار دهیم.
پاسخ بدن به محرک‌های بیرونی و
درونی فشار روانی یا استرس نامیده می‌شود. این محرک‌های بیرونی حتماً هم لازم نیست
که اتفاق ناخوشایندی باشند. ازدواج و اسباب‌کشی و حتی درگیر شدن با کارهای روزانه
هم استرس‌آورند.
در این بین محرک‌های درونی هم شامل ناراحتی جسمانی یا روانی
است. و البته برخی هم یک سری ویژگی‌های شخصیتی دارند که خودش استرس‌آور است.
مثلاً کسانی‌که می‌خواهند بهترین باشند، به خاطر همین باور آرمانگرایانه و غیرواقعی
همیشه استرس دارند.
به اعتقاد برخی از روان‌شناسان البته استرس همیشه واکنش منفی
ایجاد نمی‌کند، وجود داشتن کمی استرس موجب برانگیختگی بیشتر می‌شود و یک جورهایی
نمک زندگی است، اما باید مراقب بود که این نمک زیاد نشود چون آن موقع زندگی بدجوری
شور می‌شود.
چرا استرس آسیب می‌زند؟
همه می‌گویند استرس خوب نیست، پزشکان
توصیه می‌کنند اضطراب را از خود دور کنید، ولی کمتر می‌گویند چرا استرس آسیب
می‌زند؟ دکتر حمید آرام، روانپزشک و عضو هیئت‌علمی انستیتو روانشناسی غرب تهران در
پاسخ به سؤال فوق به گزارشگر کیهان می‌گوید: «فشار روانی چه مثبت باشد و چه منفی،
واکنش‌های جسمانی ایجاد می‌کند. بدن هورمونها و مواد شیمیایی که کارکرد قلب،
ریه‌ها و عضلات و سایر اندام‌ها را تشدید می‌کنند، ترشح می‌کند.»
آرام می‌گوید:
«این پاسخ ممکن است حالت دفاعی داشته باشد و شما را قادر کند که مثلاً از یک راننده
خودرو بی‌احتیاط فرار کنید. وقتی دوباره احساس ایمنی کردید، تغییرات بدنی مذکور
ناپدید می‌شوند.»
این عضو هیئت‌علمی این‌طور توضیحاتش را کامل می‌کند: «به هرحال
اگر فشار روانی برای یک دوره طولانی تداوم یابد هورمونها نیز به‌طور مرتب ترشح کرده
بدن شما را تحریک خواهد کرد در نهایت این تبادل بین روان و بدن موجب فرسایش جسم و
روح می‌شود.»
وی در ادامه به 10 نشانه و عوارض استرس اشاره می‌کند و می‌گوید:
«وقتی بدنتان برای یک دوره زمانی زیاد تحت فشار روانی و تحریک باشد با استفاده از
نشانه‌های پریشانی مثل تنش افزایش ضربان قلب، تحریک‌پذیری، بی‌خوابی، درد گردن یا
پشت، خستگی، سردرد، ناراحتی معده‌ای، افزایش یا کاهش اشتها و افزایش مصرف موادی از
قبیل سیگار، کافئین و داروها به شما هشدار خواهد داد.»
رابطه استرس و پوسیدگی
دندان
مجتبی 14ساله است و مادرش از اینکه دور ناخن‌هایش دائم پوست پوست می‌شود
خیلی نگران است. مادرش می‌گوید: «خیلی ترس و دلهره دارد، دائم ناخن می‌جود، قبل از
اینکه به مدرسه برود چندین‌بار نیاز به دستشویی پیدا می‌کند، شبها دندان قروچه
می‌کند. نزد دکتر هم رفتیم فقط می‌گوید استرس را از او و خانه دور کنید. هرچه تلاش
می‌کنیم باز هم این کارهایش را تکرار می‌کند. واقعاً کلافه شده‌ایم.»
دلایل این
مشکلات که در برخی از افراد دیده می‌شود را با دکتر آرام مطرح می‌کنم در پاسخم
می‌گوید: «بریده بریده شدن دور ناخن می‌تواند نتیجه یک عادت عصبی ناشی از استرس
باشد. عادت‌های عصبی مثل خوردن ناخن نحوه عملکرد ما برای گریز از استرس یا پرت کردن
حواسمان با این اقدام است.»
این پزشک یکی از دلایل پوسیدگی دندان را هم استرس
می‌داند و در توضیحات بیشتری در این خصوص می‌گوید: «استرس هم می‌تواند باعث پوسیدگی
دندانها شود به ویژه وقتی که فرد به هنگام شب یا در طول روز دندانهای خود را روی هم
فشار دهد یا به اصطلاح دندان قروچه کند. این عادت بد می‌تواند به دندانها آسیب
برساند و احتمال پوسیدگی را در آنها تشدید کند.» از او می‌خواهم راه‌حل برخورد با
این مشکل را بیان کند، می‌گوید: «در وهله اول می‌توانید مشکلات خود را روی کاغذ
بنویسید، تا آنها را به‌طور مجزا از هم مشاهده کنید و سپس چند راه‌حل برای آن پیدا
کنید ضمن اینکه همیشه برای فرار از استرس می‌توان مثبت فکر کرد.»
«نه» گفتن را
یاد بگیرید
از وی می‌خواهم راههای مقابله با استرس را به‌صورت کلی بیان کند،
می‌گوید: «ورزش کنید، کارهایتان را محدود کنید، استراحت زیاد داشته باشید، سرگرمی
برای خودتان درست کنید و مشاوره بگیرید.»
به او می‌گویم مگر می‌توان با این همه
مشغله در دنیای صنعتی کارها را محدود کرد، می‌خندد و می‌گوید: «محدود کردن وظایف
کاری و فعالیت از برنامه‌های روزمره خیلی راحت است. گفتن «نه» به درخواست‌های
افراطی و اضافه و داشتن زمان استراحت می‌تواند فشارروانی را به حداقل برساند.»
تغذیه درست و کاهش استرس
مژگان دانشجوی سال آخر رشته کامپیوتر و اهل شاهرود است،
می‌گوید: «از زمانی که برای تحصیل در دانشگاه به تهران آمدم با کاهش وزن شدید
مواجه شدم و مدتهاست بی‌خوابی دارم. وقتی به پزشک مراجعه کردم دلیل این مسئله را
استرس اعلام کرد و الان توصیه‌های تغذیه‌ای خاصی برای رفع استرس و اضطراب برایم
تجویز کرده است.»
دکتر اکرم بیات، متخصص تغذیه مصرف دانه‌هایی همچون گل
آفتابگردان و کدو همچنین جوانه‌های غنی از کلسیم را دربرطرف کردن بی‌قراری، خستگی و
اضطراب کاملا مؤثر می‌داند و به گزارشگر کیهان می‌گوید: «مصرف سبزی های پخته و
بخارپز شده نیز می‌تواند در درمان استرس مفید باشد.»
این متخصص تغذیه مصرف
برگهای ریحان را هم در درمان استرس بسیار مؤثر می‌داند و می‌گوید: «مطالعات اخیر
نشان داده است که برگهای این گیاه بدن را در مقابل استرس مقاوم می‌کند.»
به
اعتقاد او مواد معدنی همچون کلسیم ویتامین‌های B و A مواد مغذی مشخصی در برطرف کردن
استرس دارند و در کل سبزی های برگدار سبز، مخمرها، جوانه‌ها و موز تأثیر بسزایی در
کاهش و برطرف کردن اضطراب در افراد پراسترس دارد.
تغییر سبک زندگی
در صدر
برنامه‌های روزمره
براستی غرق شدن در زندگی مدرن و دنیای صنعتی چقدر در افزایش
اضطراب تأثیر دارد؟
دکتر محمدرضا کرمی کارشناس مسائل فرهنگی با بیان این نکته که
یکی از عوارض زندگی مدرن استرس و اضطراب است و علت این امر مؤلفه‌های غیرفطری است،
خاطرنشان می‌کند: «زندگی مدرن بر مبنای بهره‌برداری حداکثری از طبیعت است در حالی
که زندگی سالم و سبک زندگی دینی بر مبنای تعامل دوسویه بین انسان و طبیعت است،
زندگی مدرن بر مبنای سرعت و استفاده حداکثری از وقت طراحی شده است و کمیت مهمتر از
کیفیت است. در حالی که در سبک زندگی دینی مؤلفه کیفیت مؤلفه اساسی و تأثیرگذار است،
بنابراین تعارضاتی که بین سبکهای زندگی امروزی رخ می‌دهد باعث اضطراب و تنش در
رفتار می‌گردد.»
وی اضافه می‌کند: «برای حل این مسئله باید به سبک زندگی دینی و
فطری رجوع کنیم.»
کرمی استفاده از مؤلفه‌های مدرن در زندگی امروز را لازم
می‌داند اما آن را برای یک زندگی آرام و سالم کافی نمی‌داند و اضافه می‌کند: «برای
اینکه این کفایت حاصل شود باید مؤلفه‌های زندگی دینی در بطن امور روزانه ما لحاظ
گردد.»
به او می‌گویم این مؤلفه‌ها که از آن صحبت می‌کنید چیست؟ می‌گوید:
مهمترین این مؤلفه‌ها ارتباط با مبدأ وجود و ارضای حس کمال‌خواهی و پرستش و همچنین
استفاده حداکثری و درست از محیط طبیعی بشر است.»
این کارشناس فرهنگی توصیه جدی
برای کاهش اضطرابها و تنش‌ها را گرایش های دین‌دارانه و استفاده از فضای سبز و محیط
آرامش‌بخش طبیعی ذکر می‌کند و خاطرنشان می‌سازد: «اینها مولفه‌هایی است که متاسفانه
در زندگی مدرن و ماشینی به شدت مغفول مانده است. سبک زندگی مدرن بر مبنای کمیت و
عدد ارزش‌گذاری می‌شود، یعنی میزان سرمایه، تعداد املاک، تعداد کارمند و کارگری که
در اداره یا کارخانه داریم و میزان درآمد که با عدد و رقم قابل سنجش است، اما در
سبک زندگی دینی کیفیت مهمتر از کمیت است.»
وی با ذکر مثالی این نکته را بیشتر
موشکافی می‌کند و می‌گوید: «ما در مفهوم دینی، مفهوم برکت را به جای مقدار واقعی
سرمایه داریم و مفهوم توسعه و وقت را به جای ساعات شبانه روز می‌گذاریم؛ برکت در
مال، وقت و زندگی جزو مؤلفه‌های دینی است که امروز از آن غفلت می‌شود، اینها به دست
نمی‌آید مگر با بازنگری در ادبیات دین‌مدارانه و همین‌طور در حوزه طبیعت.»
تغییر
نگرش از کمیت محور به کیفیت محور
در ادامه بحث به آقای کرمی می‌گویم خیلی‌ها در
چنین شرایطی می‌گویند مگر ما وقت این کارها را داریم که به طبیعت برویم یا اینکه
اگر دیر بجنبیم از قافله عقب می‌مانیم! وی توضیح می‌دهد: «لزوما نیازی نیست که وقت
زیادی برای طبیعت گذاشته شود حتی با پرورش یک گلدان ساده در محل کار یا منزل و
ارتباط با همان درختچه و گلدان می‌توان مقدمات آرامش را فراهم کرد.»
کرمی
می‌گوید: «دنیای مدرن امروز برای حل این معضل در کشورهای پیشرفته در محیط کاری و
اداری افراد حجم بسیار زیادی از گل و گیاه قرار می‌دهد تا خلأ ارتباط با طبیعت تا
حدی جبران شود، لذا لازم است هر یک از افراد به خاطر موقعیت خود این چنین حرکتی را
انجام دهند.»
این کارشناس مؤلفه تأثیرگذار اساسی و بنیادی در کاهش اضطراب را
همان تغییر نگرش از نگاه کمیت محور به کیفیت محور ذکر کرده و می‌گوید: «اگر این
اتفاق رخ ندهد این ظواهر استفاده از طبیعت تأثیر چندانی نخواهد داشت، همان طور که
رهبر معظم انقلاب فرمودند تغییر سبک زندگی اولویت بنیادی و اساسی برای حل بسیاری از
معضلات از جمله همین مسئله استرس و اضطراب می‌باشد.»
یاد خدا آرامش‌بخش دلهاست
«الا بذکرالله تطمئن القلوب» همانا که یاد خداوند بهترین آرامش‌بخش دلهاست.
بی‌تردید همواره یاد خداوند و تلاوت آیات الهی روشنی‌بخش روح و جان آدمی است.
کریم رضایی استاد دانشگاه و پژوهشگر مسائل دینی در این خصوص به گزارشگر کیهان چنین
می‌گوید: «در سبک زندگی دینی توصیه شده است روز را به سه قسمت تقسیم کنید، یک بخش
را به عبادت اختصاص دهید و مهم ترین نماد عبادت در اسلام نماز است و رکن اساسی
نماز، قرآن است.»
وی با اشاره به اینکه روایات متعددی در موضوع آرامش‌بخشی قرآن
و نماز وجود دارد، خاطرنشان می‌کند: «تجربیات دانشمندان غربی هم تأثیر شگفت‌انگیز
عبادت بر آرامش را به اثبات رسانده‌اند. به گونه‌ای که امروزه در بسیاری از مراکز
پزشکی معتبر دنیا، عبادت و نیایش قبل از اعمال جراحی بزرگ و مهم را ضروری و واجب
می‌دانند.»
وی می‌گوید: «متاسفانه غفلت برخی از افراد از توجه عمیق و ژرف به این
مؤلفه‌ها و عدم استفاده درست از تلاوت و تدبر در قرآن و ارتباط مستقیم با سیره
معصومین باعث شده است که ما هر روز بیشتر از قبل در گرداب زندگی مدرن گرفتار شویم و
راه نجات از این گرداب، تمسک واقعی و خالصانه به مؤلفه‌های دین مبین اسلام می‌باشد.
بنابراین تدبر در دین و عمل به قرآن می‌تواند باعث نجات از این ورطه هولناک باشد.»
گزارش روز |
