حسن آقايي
چينش پازل هزينههاي توليد تا زمان عرضه به بازار کلان ميوه به
نفع کشاورز نيست. اين جان کلام سخن باغداران، کارشناسان فعال مجرب و دست‌اندرکاران
چرخه بزرگ محصولات درختي و صيفي است، مضاف به آن‌که در چنين وضعي، دستگاه‌هاي
متولي به کوشش مستدل چينش مناسب اين چرخه آن‌طور که بايد مبادرت نکرده و سبب گلايه
کشاورزان شده است.
بر مبناي آنچه که صاحب‌نظران در پروسه توليد ميوه مي‌گويند
از جمله يک فعال صادرات و واردات ، اين است که اگر محصولات کشاورزي از سوي دولت
حمايت نشود ، قطعا کشاورزي ما از بين خواهد رفت و زمين هاي کشاورزي را بايد تغيير
کاربري داد و در آن ويلا و آپارتمان ساخت !
توضيحات بيشتر و کامل تر در اين
مباحث را نيز در شماره پاياني گزارش مي‌خوانيد.
از گراني ميوه تا نقش دلالان
ادامه گزارش دربرگيرنده گفت‌وگو با چند نفر کارشناس و عمده‌فروش صنف بارفروشان
ميدان تهران است.
محور اظهارنظرها ريشه‌يابي افزايش نرخ ميوه و طرح فرايندهاي
مختلف محصولات انباري، تأثيرات اقتصادي و جانبي واردات و صادرات به چرخه قيمت‌ها،
برآيندهاي سرمازدگي برخي توليدات زراعي، هزينههاي توليد و عرضه کلان به عنوان يک
عامل بسيار مؤثر در افزوني نرخ ميوه و مسئله گمانه زني نقش واسطه در چرخش عرضه و
تقاضا مي‌باشد که در مورد اخير، اين پرسش را در اين نشست جمعي نيز مطرح مي‌کنم که
اصولا عمده‌فروش ميدان، محصولات کشاورزي را به چه افرادي مي‌فروشد و حق‌العمل کار
در مبادلات شغلي خود چه جايگاهي دارد؟ در اينجا آن مورد قيمت‌هاي پلکاني کرفس‌هاي
يک توليدکننده در شهريار که نرخ پايه فروش هر کيلو 500 تومان بود با چند دست‌گردي،
به دست مصرف‌کننده که رسيد هر کيلو 1500 تومان شده بود، مورد بحث و بررسي قرار
مي‌گيرد.
«علي حاج فتحعلي» دبير اتحاديه صنف بارفروشان تهران در اين ارتباط
مي‌گويد: «بار بايد از راه اصلي وارد ميدان شود. توليدکننده بايد محصولش را به
ميدان ارسال مي‌کرد تا با چند دست گشتن به آن قيمت بسيار گزاف به مصرف‌کننده فروخته
نمي‌شد.»
دبير اتحاديه صنف بارفروشان تهران به همين انگيزه با استناد به معنا و
مفهوم مکتوب لغوي کلمه بار- فروش، با عنوان نام ديگر؛ اين شغل را حق‌العمل‌کار
مي‌داند با اين توضيح که در برابر عملي انجام داده، حقي دريافت مي‌کند. به معني
ديگر، حق‌العمل‌کار، بارفروشي است که امانت صاحبان ميوه، صيفي و يا فرنگي‌جات را به
فروش مي‌رساند و در ازاي عملي که انجام داده است درصدي به عنوان حق‌العمل از کل
فروش دريافت کرده و مابقي را به حساب صاحب بار منظور مي‌کند. لذا امانت‌فروش همان
حق‌العمل‌کار و بارفروشي است که بايد با دقت و ظرافت و قضاوت در امر فروش محصولات
کشاورزي توليدکننده، مواظب باشد تا حق مالک کالا ضايع نشود. بر اين واقعيات، گمانه
استعمال واژه واسطه‌گر هيچ ربط و ريشه‌اي به کارکرد بارفروش حق‌العمل‌کار امانتدار
نخواهد داشت.
ادامه گفتار وي پاسخ به دلايل گراني ميوه است او با اين پيشگفت که
در گراني ميوه دولت مقصر نيست و محصول کم است مي‌گويد: «ريشه اصلي گراني در عرضه و
تقاضا، شرايط گاه نامناسب آب و هوا نظير سرمازدگي و تگرگ که برخي محصولات سردرختي
را عقب انداخته، هزينههاي حمل و نقل، دستمزد حداقل دو برابري کارگر، سبد ميوه که
هر عدد آن پارسال 1000 تومان بود امسال 1500 تومان و بعضا سه برابر شده، کمبود ميوه
نوبرانه و يکي هم نبود واردات است که در اين مورد اخير بايد افزود نداشتن بار خارجي
اگر مقداري روي قيمت ميوه داخلي تأثير گذاشته اما به نفع کشاورزان کشور خودمان و
رونق بيشتر کشت و کار و برداشت محصول است.»
وي در همين مباحث، عوامل ديگر افزايش
نرخ ميوه را تأثيرپذيري آن از گراني کالاي غير از ميوه و هم‌چنين صادرات محصولات
زراعي به ترکيه، عراق و سوريه مي‌داند و در عين حال مي‌گويد: «اگر توليد ما زيادتر
شود با گراني ميوه روبه رو نخواهيم شد.»
دبير اتحاديه صنف بارفروشان تهران در
پاسخي مبني بر اين پرسش که عمده‌فروشان ميدان، محصولات توليدي کشاورزان را به چه
کساني مي‌فروشند، مي‌گويد: «مغازه‌داران خرده‌فروش سطح شهر و تمام غرفه‌داران
ميادين شهرداري، ميوه و صيفي را از ميدان ما تامين مي‌کنند و براي آنان فاکتور
فروش با حدود سي و پنج درصد سود خرده‌فروشي، صادر مي‌کنيم.»
از «حاج فتحعلي»
خواستم نرخ برخي محصولات باغي روز (25/2/92) را بيان کند. او مي‌گويد: «قيمت‌هاي
عمده‌فروش در کف ميدان عبارت است از : خيار گلخانه‌اي 1500، رسمي 800-700 تومان،
گوجه‌فرنگي گلخانه‌اي 2000-1500 و رسمي 1000-800، بهترين کيوي 2500-2000، بهترين
هندوانه 700 هندوانه کوچک 500-400، بهترين سيب زرد و قرمز 3000-2500، سيب‌هاي درهم
1800-1700 و موز 4000-3000 تومان فروخته مي‌شود.» وي در پايان صحبت‌هاي خود اظهار
مي‌دارد: «به طور کلي ميوه نسبت به مواد غذايي و کالاهاي مورد نياز ديگر مردم، قيمت
مناسبي دارد. اگر هم درصدي گران شده همان طور که قبلا اشاره‌اي شد علت آن مربوط به
دلار، کرايه حمل و نقل، هزينههاي جانبي شامل مزد کارگر، ظرف ميوه، نگهداري در
سردخانه، سم، کود و کاغذ گراف است.»
واردات زيانبار
... پارسال با دلار 1226
تومان پرتقال وارد کرديم ضرر کرديم.
پارسال نارنگي را به قيمت يک سبد خالي ميوه
يعني کيلويي 200 تومان فروختيم چون مواجه با فراواني ميوه خارجي بوديم.
در
واردات نارنگي با دلار 1226 تومان هر کانتينر 8 ميليون تومان ضرر کرديم آن هم به
دليل عرضه زياد.
سال 91 هر کس پرتقال وارد کرد حداقل 30 درصد ضرر کرد به خاطر
فراواني پرتقال.
اين مطالب را «محمد خدادوست» صادر و واردکننده ميوه درحالي
بيان مي‌کند که مي‌گويد: «مخالف سرسخت ورود اين ميوه‌ها بودم چون خودمان به اندازه
کافي ميوه داشتيم.» و هم چنين اظهار مي‌کند: «امسال به طور کلي پرتقال، سيب و
نارنگي مطلقا ثبت سفارش نکردم.»
از وي مي‌پرسم دليل تکرار واردات و تحمل
زيان‌هاي پي‌درپي‌تان چه بوده است، چنين پاسخ مي‌دهد: «وزارتخانه‌هاي جهاد کشاورزي
و صنعت، معدن، تجارت که متولي ثبت سفارش هستند هنگام صدور ثبت و سفارش آماري از عده
متقاضيان واردکننده و مقدار واردات ميوه‌شان را نمي‌دهند و صدور مجوز براساس ضوابط
و کارشناسي نيست. درحالي که ارز کشور براي واردات هزينه مي‌شود و واردکننده با
شرايطي روبه‌رو مي‌شود که بازار اشباع از ميوه خارجي است و توليد داخلي هم کم
نيست.»
اين بازرگان سپس ارزيابي و کارشناسي خود را بر مبناي تجارب شغلي‌شان
درباره کم و کيف ميوه و اين که دو نوع پرتقال ناول (تامسون) و والنسيا است ادامه
مي‌دهد: «پرتقال ناول مشکل ماندگاري دارد تا مرزي مي‌رسد که 50 درصد آن دور ريختني
است چه از طرف باغدار و چه خريدار. ولي نگهداري آن براي برج دوم سال ممکن است.
بنابراين، کشاورز بايد بارش را به نرخ بالاتر بفروشد و مخصوصا در زمان وفور محصول.
اما والنسيا ماندگاري دارد. قبل از عيد آن را از درخت مي‌چينند و از پانزدهم
فروردين 92 وارد بازار مي‌کنند ليکن خيلي از کشاورزان به نرخ‌هاي ارزان هر کيلو
1000-800 تومان پيش‌فروش مي‌کنند. ولي همين والنسيا در سال 90 بعد از عيد هر کيلو
تا 400 تومان عرضه مي‌شد چون بار وارداتي موجود بود.»
خوشحاليم واردات نباشد
اين کارشناس ميوه هم چنين درباره واردات مي‌گويد: «واردات چند سال ادامه داشته است
مخصوصا سال 90. از زمان هدفمندي مي‌گفتند از برج ده هر اندازه ثبت سفارش ميوه با
ارز مرجع، آزاد است، اما از اول خرداد 91 ورود ميوه ممنوع اعلام شد. البته ما
خوشحاليم که واردات ميوه صورت نگيرد چون ميوه داخلي داريم و داشتيم. اگر واردات
باشد کشاورزي ما نابود مي‌شود.» به گفته «خدادوست» پرتقال والنسيا جهرم امروز با
نرخ کيلويي 3500 تومان در سردخانه است اما سيب اول سال 91 تا نيمه دوم از کيلويي
1000 تا 1400 تومان عرضه مي‌شد. در چنين حال و هوايي صادرات سيب در سال 91 و 92
باعث افزايش قيمت شد.»
نبايد افزايش قيمت داشته باشيم
يک باغدار معتقد است
پرتقال و سيب انباري که هنوز هم موجود است نبايد نرخ‌شان گران شود. همين طور
محصولات گلخانه‌اي.
«اکبر بهنود» با اين بيان که گوجه و زرد‌‌آلو بهاري در
شهريار به علت سرمازدگي در بازار کم و نرخ‌شان گران است، مي‌گويد: «اما گوجه فرنگي،
توت فرنگي و خيار گلخانه‌اي نبايد افزايش قيمت بالا داشته باشد. مورد ديگر سيب و
پرتقال انباري که هم‌چنان موجود است هم نبايد نرخ‌شان گران باشد.»وي در همين زمينه
مي‌افزايد: «پرتقال و سيب که قبلا در انبار سردخانه ذخيره و سپس به بازار وارد شده
چرا بايد افزايش قيمت نسبت به شب عيد داشته باشد؟ مگر هزينه نگهداري در انبار چقدر
است؟»
عضو هيئت مديره صندوق حمايت از توسعه کشاورزي شهرستان شهريار در ادامه
ابراز نظرات خود ضمن پيشنهاد آن که مراکز فروش در تهران بيشتر و ميوه مستقيم از
توليد به بازار روز عرضه شود، مورد واسطه‌گري را مطرح مي‌کند و مي‌گويد: «يک نفر
دلال با ماشين پيش کشاورز مي‌آيد محصول را مي‌خواهد و مي‌خرد، در حالي که بايد روند
عرضه طوري باشد که ميوه بدون واسطه در اختيار مصرف‌کننده قرار بگيرد و دلال نتواند
نقشي در اين ميان داشته باشد. شخصا ديده‌ام واسطه‌گر ساعت سه و چهار پس از نيمه شب
به ميدان شهريار آمده محصول مورد نظرش را ارزان مي‌خرد و به تهران ارسال مي‌کند.
همين طور بار انباري را از مالک خريداري کرده و قيمت‌گذاري مي‌کند که اين نرخ در
مراکز خرده‌فروشي هم تاثير دارد. اين گونه خريد و عرضه باعث گراني ميوه شده و گراني
نرخ‌هاي فعلي هم بدين طريق به وجود آمده است.»
«بهنود» سپس به عنوان راهکار آنچه
درباره مشکل گراني است، اظهار مي‌کند: «مهم ترين وسيله جلوگيري از واسطه‌گري، صدور
بارنامه و قيمت‌گذاري در ميدان و هم چنين ارائه فاکتور در خرده‌فروشي‌ها است.»
مسئول هيئت امنا و شوراي مرکزي انجمن اسلامي صنف بارفروشان تهران، عوامل ريشه‌اي
افزوني نرخ ميوه را از زواياي ديگري و با مطلع شيوع يک نوع آفت در پرتقال داخلي
مي‌نگرد و مي‌گويد: «در سال قبل توليد اين محصول نسبت به سال ماقبل چند برابر شد ،
اما در سال جاري نرخ آن از قيمت تمام شده افت کرد طوري که برخي از باغداران قصد
درآوردن نهال از خاک را داشتند.»
«جليل جليل‌زاده» مي‌گويد: «در سال‌هاي 89-90
به دليل واردات بي‌رويه پرتقال از کشور همسايه، کوتاهي در آفت‌زدايي در مبدا و ضعف
کنترل در مقصد، آفتي به نام پشه مديترانه‌اي وارد باغات ميوه پرتقال شد بدين طريق
اين آفت هنگام کرچه‌بندي پرتقال وارد آن شد و بعد از مدتي که پرتقال رشد کرد داخل
شد و لکه سياهي در درون پرتقال به وجود آورد. تاثير ديگر آفت آن بود که پرتقال در
زمان ذخيره‌سازي از مقاومت کمتري برخوردار شد.»
وي در ادامه، وضعيت ذخيره‌سازي
پرتقال و مقايسه سنواتي در کم و کيف اين محصول و نيز سير صعودي مخارج جاري در امور
توليدي را تشريح مي‌کند. به گفته وي «در سال 1391 کميت توليد پرتقال نسبت به سال
1390 چند برابر بود ولي به دليل آن که ذخيره‌سازان نتوانستند از محصول، خوب نگهداري
کنند، تا سيزدهم فروردين 1392 پرتقال از قيمت تمام شده براي ذخيره‌کنندگان، کمتر به
فروش رفت طوري که عده‌اي از کشاورزان باغدار تصميم به درآوردن نهال از باغات خود
گرفته بودند.»
مسئول هيئت امنا و شوراي مرکزي انجمن اسلامي صنف بارفروشان،
درباره مخارج جانبي مرتبط به توليد و عرضه، با اين اظهار که در سال 91 هزينه
نگهداري هر کيلو محصول در سردخانه پنجاه تومان افزايش يافت، قيمت خريد سبد و کاغذ
گراف نيز دو يا سه برابر شد. وي در اين زمينه دو نمونه ارائه مي‌دهد بدين صورت:
«توليد يک کيلو سيب درختي با هزينههاي دستمزد کارگر، کاغذ و سبد و حمل و نقل و
نگهداري در سردخانه حدود 650 تومان بوده و هم‌چنين در توليد يک کيلو سيب‌درختي 350
الي 400 تومان و يا در هر هکتار حدود 12-10 ميليون تومان بابت هرس، شخم زدن، باز
کردن طوقه (حفر حلقه اطراف درختان)، سمپاشي تقويتي و آفت‌زدايي در چند نوبت براي
کشاورز هزينه دربرداشته است.»
ادامه بيان «جليل‌زاده» حاکي از آن است که به دليل
بالا رفتن نرخ ارز، اکثر کودهاي تقويتي و سموم وارداتي نسبت به گذشته چند برابر شده
است. در اين شرايط، جهاد کشاورزي هيچ گونه حمايتي از کشاورز نکرده است. اگر چنين
وضعي ادامه يابد باغات به زمين‌هاي ويلايي تبديل خواهند شد!
گزارش روز
|
