(صفحه(6(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(12(صفحه(9(صفحه(4(صفحه (2.3.10


یکشنبه 23 تـیـر 1392 - شماره 20541 

بررسی نحوه چیدمان مبلمان شهری در بستر زندگی اجتماعی (بخش نخست)
مبلمان شهری ؛ ارتقای کیفیت زندگی اجتماعی
   


از لنز دوربین عکاسی قدیمی ام به اطراف نگاهی می اندازم.
دوربین قدیمی ام دیگر باید بازنشسته می شد،چون اون شفافیت وضوحی که از آن انتظار می رفت را نداشت.
هیچ چیز باعث آرامش بصری من نمی شد؛ فضای شهری در دریچه دوربین من نه تنها خوب ظاهر نمی شد بلکه برخی از اجزای فضای شهری در کنار هم به خوبی چیده نشده بودند و یکی از تکه های پازل گم شده بود.
بله ... مبلمان شهری مهم ترین تکه پازل بین من و شهرم بود.
با دیدی که از یک خانه داریم ، می دانیم محیط خانه نیازمند اسباب و اثاثیه ای مناسب است تا در آن احساس رضایت و آرامش درونی و بصری کنیم . با این نگاه ساده می توان این خانه را در کل یک شهر بزرگ تر و مجهزتر دید . بدین صورت که وظیفه عناصر شهری- مبلمان شهری - نیز آرامش دادن به شهروندان در یک فضای بزرگ تر است .
مبلمان شهری چیست ؟
این روزها نقش مبلمان شهری و تاثیر آن بر شهروندان را نمی توان نادیده گرفت.
برای شناخت بهتر از موضوع در ابتدا باید تعریفی از آن ارائه دهیم. مبلمان شهري به مجموعه عناصر و اجزاي يك شهر می گویند که موجبات آسايش و راحتي شهروند را به ارمغان می آورد و در حقیقت رابط بین شهروند و شهر است.
علی قبادی دانشجوی رشته معماری دانشگاه تهران مبلمان شهری را مجموعه اجزایی می داند که در شهر نصب می شود و به بهبود کیفیت زندگی مردم که به طور مستقیم و در هویت شهر و پیشینه تاریخی آن تاثیر گذار است .
عناصر مبلمان شهری چیست ؟
مبلمان شهری فقط به نیمکت ،آبخوری ها، ایستگاه‌های اتوبوس و تاکسی ، سطل های زباله و تابلوهای شهری ختم نمی شود بلکه بخشی از این تجهیزات که تحت عنوان عناصر شهری هم از آن نام می برند شامل موارد اطلاع رسانی چون ساعت ، تابلوهای اطلاع رسانی و نام گذاری میادین و معابر ، میله های هشداردهنده، تلویزیون های شهری ؛ سر پناه هایی همچون ؛ کیوسک فروش بلیط ، ایستگاه اتوبوس و تاکسی ؛ وسایل نقل و انتقال شهروندان مانند‌: پله برقی‌، پل عابر پیاده‌، پلکان ها و تجهیزات رفاهی و تزیینی دیگر چون چراغهای خیابان‌ها و کوچه‌ها ، مکان‌های آبخوری‌، دستشویی ها ، فواره ها و آبنماها ، گلدان و جا گلدانی‌ها‌،طاق نصرت ها ، چراغهای تزیینی و همچنین تمام وسایلی که حضورشان درشهرفقط جنبه زیبایی دارد و به نظر غیر کاربردی می آید هم ، باعث آرامش بصری شهروندان می شود.
قبادی دانشجوی رشته معماری،مبلمان شهری را به بخش های متعددی تقسیم می کند که به رفع نیازهای مختلف پاسخ گوست و ادامه می دهد : “ بخشی از مبلمان شهری به رفع نیازهای زیست محیطی جامعه و نیازهای کاربردی برای حفظ و امنیت شهروندان است که به نحوی با مسایل فرهنگی گره خورده است. تابلوهای هشدار دهنده در خیابان ها و جاده ها ،وجود نرده ها و جداول در سطح شهر از تجهیزات ایمنی مبلمان شهری است و همچنین از نظر آسایش و آرامش وجود آلاچیق‌ها و نیمکت ها در پارک ها و نیز از نظر فرهنگی مجسمه‌ها و المان ها در سطح شهر بخشی از مبلمان شهری به‌حساب می آید که اگر به درستی قرار بگیرد می تواند به زیبایی هرچه بیشتر شهرها بینجامد . “
مبلمان شهری از قدیم تا الان
درپیشینه تاریخی ایران نمی توانیم از سیر و پیشرفت مبلمان شهری به درستی اطلاع یابیم. اما بسیاری از سنگ نبشته ها و لوح های سنگی که از گذشتگان مانده به این امر اذعان دارد.
به یاد می آوریم خانه هایی را که در دو طرف آن سکوهایی برای استراحت و سر در خانه هایی که شما را از باران و برف محفوظ نگه می داشت، وجود داشتند .
علیرضا مالمیر ؛ عضو بسیج جامعه مهندسین تهران ریشه شکل گیری مبلمان شهری در جوامع انسانی را به قدمت تاریخ می داند و ادامه می دهد : “ درواقع نمی توان نقطه آغاز مشخصی برای آن یافت. نیاز ساکنان شهر با گسترش شهرها، وسعت یافته و تغییر کرده است . عناصر شهری نیز به تبع آن شکل گرفته، گسترش یافته و تغییر کرده است. برای مثال مساجد در طول تاریخ شاهد حضور عناصر ابتدایی نظیر نشیمن گاه، وضوخانه، آبخوری، ساعت آفتابی، حوض و ... بوده اند. همچنین شهرهای کشورما از دیرباز شاهد اجزایی نظیرآب نماها، پایه های روشنایی، سکوها، راه بندها، گل جای ها و ... بوده است که به تدریج و به خصوص در عصر صفویه برخی از آنان به آثار هنری بی بدیلی تبدیل شده اند.”
با این تفاسیر در می یابیم که مبلمان شهری در جریان زندگی شهر نشینان تاثیر بسزایی دارد.اما باید دید آیا ازالگوهای استاندارد در این زمینه بهره می بریم؟ و آیا سیستم های مبلمان شهری ما سر و سامان دارد؟
نقشه جامعی برای مبلمان شهری نداریم
مسئولین شهری سالهاست دریافته اند که گذشته ازامرخدمات رسانی به شهروندان، به زیباسازی شهرها با اجزای مختلف مبلمان شهری با حفظ هویت و فرهنگ در شهر، سیمای دلپذیرتر و آرامش بخشی را برای شهروندان به نمایش بگذارند.
محمد فیروزی عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی مبلمان شهری را یکی از موارد تاثیرگذار در نشاط جامعه می داند و می گوید:” مبلمان شهری باید بر اساس ذائقه شهروندان و نوع معماری هر شهر برای زیبا سازی به کار برد تا روح آرامش دهنده در شهر برقرار شود .”
این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی یکی از آسیب های روانی بر مردم جامعه را نبود فضاهای مناسب شهری می داند و می گوید : متاسفانه در حوزه معماری به خصوص مبلمان شهری یک نقشه جامع و تعریف شده‌ای توسط کارشناسان نداریم و این موضوع باعث شده نگاه مهندسین - خارج از اینکه چه چیزی باعث شادابی جامعه می شود - در این زمینه سلیقه ای و زودگذر باشد .
چنان که مشاهده می شود با گسترش طول و عرض بسیاری از شهرهای بزرگ و کوچک و نیز افزایش جمعیت؛ مسئولین شهری باید برای هر شهر الگو و ساختار جدیدی را در نظر بگیرند و گاهی مواقع سیمای بصری شهر پاسخگوی هویت فرهنگی شهروندان ساکن شهر نیست، به طوریکه محمد فیروزی صراحتا از اقلیم ها و شرایط متفاوت فرهنگی سخن به میان می آورد و می گوید :” ما اقلیم ها و جغرافیای متفاوتی داریم که با توجه به شرایط حاکم بر آنان نمی‌توان از یک منوی خاص استفاده کرد و باید کارشناسان در این زمینه تحقیق کنند و قانون مند به مسایل بپردازند .”
مبلمان شهری باید نیازهای زیست محیطی مردم جامعه را برآورده کند و نمای محیط شهر را از یک ساختمان به ساختمان دیگر تغییر دهد و باعث نشاط و پویایی گردد.
محمد علی آخوندی، مشاور و کارشناس امور شهری هدف از طراحی و کاربرد مبلمان شهری را علاوه بر فراهم آوردن رفاه و تسهیلات و رفع نیاز شهروندان‌؛ استفاده درست از مبلمان شهری و نماها و گرافیک محیطی متمایز شهرها و جذب گردشگران و دلبستگی شهروندان به شهر و تقویت روابط شخصی و هویت بخشی به شهر می داند .
این روزها طراحان مبلمان شهری با توانمندی بسیار دست به طراحی های متفاوتی زده اند. همه صندلی ها محل نشستن برای آنها تعریف شده است اما ارزش افزوده آن در طراحی مبلمان شهری می تواند از تلفیق گلدان های گل و سطل زباله دانست.
زیبایی بصری، از مهم ترین
خصوصیات مبلمان شهری
علیرضا مالمیر ، عضو بسیج مهندسین شهر تهران ازمهم ترین خصوصیات طراحی یک مبلمان شهری را زيبايی بصری می داند و اضافه می کند: “برای داشتن مبلمان و خدمات شهری می توان با سليقه و طراحی صحيح، هنرمندانه از امکانات محلی ومصالح بومی بهره لازم را برد؛خدمات شهری و عناصر آن بايد دارای چيدمانی باشد که علاوه بر کاربری و خدمات رسانی مناسب، آرامش روحی و روانی ساکنان را نيز فراهم کند؛ مبلمان شهری بايد به گونه ای طراحی شود که امکان استفاده برای همه اقشار جامعه اعم از: زن، مرد، پير، جوان، معلول و جانباز فراهم آيد؛ در طراحی مبلمان شهری، بايد به نکات ظريف هنری از جمله جنس مصالح، رنگ ها و مسائل اقليمی توجه ويژه داشت و بهره لازم را برد.”
علی عرب احمدی استاد دانشگاه سوره- دانشکده معماری- شهر را سامانه پیچیده ای می داند که کالبد، تصویر و فعالیت سه عنصر تشکیل دهنده اصلی آن است که پیوسته در حال تغییر و تحول است .
عصر کثرت گرایی و رابطه مردم با شهر
عرب احمدی خصوصیات این دوران را کثرت گرا می داند که تعاریف را تکثر می بخشد و ادامه می دهد : “‌شهر عرصه ای است که انسان با تداخل در طبیعت، آن را برای زیست و معیشت خود دایر می سازد. مساله بعد نحوه تعامل مردم با شهر است، برای ما که به لحاظ تاریخی، ساختار ارتباطی-اجتماعی پیچیده ای با شهرهای‌مان داشته ایم (نه تنها به لحاظ عملکردی، بلکه به لحاظ مضمون و محتوا) بخش عمده و قابل توجهی از زندگی روزمره مردم در شهر اتفاق می افتاده و کلیه رویدادهای فضای شهری منطبق با فرهنگ و روش زندگی مردم در شهر شکل می گرفته است.”
این استاد معماری از گسست های فرهنگی ناشی از بروز مدرنیته طی سالیان اخیر که تاثیر خود را در تمام دنیا گذاشته است؛ بحث به میان می آورد و می گوید : “به نظر می رسد، شکل رابطه مردم با شهر نیز دچار دگرگونی های بنیادین گشته است. از سویی شهرها از منظر هویتی دچار نوعی خلأ و بحران گردیده اند و از سویی با رشد و ارتقاء کیفیت نحوه زندگی مردم و تاثیر اجتناب ناپذیر تکنولوژی بر آن، میزان، سطح و شکل خواسته های افراد جامعه از شهر دچار تغییر و تحولات اساسی گردیده است. “
هدف از طراحی مبلمان شهری : ارتقا کیفیت زندگی اجتماعی
علی عرب احمدی در خصوص ضرورت وجود و هدف از طراحی مبلمان شهری را این گونه بیان می کند‌:” همانطور که افراد یک خانه برای استفاده از پتانسیل ها و قابلیت های موجود در خانه نیاز به ابزار واسطی تحت عنوان مبلمان دارند که باعث تسهیل تعامل شان با منزل می‌گردد (نظیر انواع مبل برای فضای نشیمن یا میز غذاخوری یا تابلوی تزیین فضا)، تجهیزات و مبلمان شهری نیز در نحوه تعامل و عملکرد بهینه فضاهای شهری تاثیر به سزایی خواهند داشت، پس می توان هدف غایی از طراحی تجهیزات شهری را ارتقاء کیفیت و کارآمدی زندگی اجتماعی مردم در شهر بر شمرد، این امر در واقع فرم دادن به نحوه ارتباط و زیست در بستر اجتماعی که خود در مجموعه بزرگ تری شکل می گیرد و این مساله به نوبه خود متاثر از مفاهیم اصیل تر و جامع تری همچون مکان مندی و مساله زمان می باشد که ارتباط مستقیم با هویت دارند. “
این کارشناس معماری ویژگی مبلمان شهری را در رابطه بین فرم و عملکرد آن می داند و می گوید: “از یک سو مساله عملکرد که به کارآیی بهینه مبلمان بر می گردد و باید در تطابق با طیف های متنوع و متفاوت افراد بتواند کار کند و از دیگر سو مساله فرم که بر می گردد به شکل ظاهری و آنچه که رابطه بین کاربر و مبلمان مورد نظر را تعریف می کند و این که به لحاظ بصری بر محیط تاثیرگذار است و ذهن فرد را نسبت به خود فعال می سازد. مسائل عملکردی، عمدتا براساس قواعد تعریف شده برای هر موضوع روشن و صریح است.
راهکارها و پیشنهاد ها چیست ؟
برای ارتقا کیفیت مبلمان شهری علی عرب احمدی، استاد معماری آن را از دو منظر بررسی می کند؛
اول : مدیریت شهری با طرح جامع فرهنگی خود و با به کارگیری نیروهای توانمند در این عرصه، همان طور که قبلا هم نمونه هایی از این قبیل انجام داده است اما این بار لازم است به صورت گسترده و بلندمدت انجام گیرد، کلیات طراحی را براساس طرح جامع پیش ببرد و خود ضمانت اجرایی آن را برعهده بگیرد.
دوم : دانشگاه ها به نوبه خود در اشاعه و پرورش چنین رویکردی نقش بسزایی دارند و حوزه مدیریت شهری در تعامل با ساختار آموزشی می تواند تحولات گسترده ای صورت دهد، فقط باید از توانمندی های همه کارشناسان در این حوزه استفاده کرد، باید از افرادی که در حیطه معماری و شهرسازی پایدار فعالیت دارند استفاده کرد، از کارشناسان گرافیک و طراحی صنعتی بهره برد و باید ظرفیت های فرهنگی و کلیه کسانی که در حوزه های مرتبط در این خصوص کار می کنند، را فعال کرد.
گزارش روز

 

(صفحه(6(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(12(صفحه(9(صفحه(4(صفحه (2.3.10