* سعید مهدوی
آیا دعوت به محبت و فراموش نمودن اصحاب فتنه در انتخابات گذشته
ریاست‌جمهوری یک تکلیف دینی و یا عمل اخلاقی است؟
معصومین که مظهر محبت اصیل و
جلوه عشق حق به خلق خدایند با برهم‌زنندگان امنیت اجتماعی و فتنه‌گران در نظام
اسلامی چگونه برخورد نمودند؟
در آیین قرآن و عترت نوع برخورد با فتنه‌گران نظام
اجتماعی- سیاسی جامعه اسلامی را چگونه تعیین فرمودند؟ این نوشتار درصدد است به شیوه
گذرا مبانی برخورد با فتنه‌گران را از منظر قرآن و سیره معصومین علیهم‌السلام
پیگیری کند تا با تکلیف امروزمان در برخورد با اصحاب فتنه آشنا گردیم.
فتنه در
قرآن
واژه فتنه در 30 آیه قرآن آمده است، فتنه در قرآن به پنج معنای مختلف به
کار برده شده است.
یک- شکنجه، مانند آیه 10 سوره بروج درباره اصحاب اخدود: کسانی
که مردان و زنان با ایمان را شکنجه دادند سپس توبه نکردند، برای آنها عذاب دوزخ و
عذاب آتش سوزان است.
دوم- آزمایش و امتحان، مانند آیه 15 سوره تغابن: اموال و
فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شما هستند.
سوم- یکی دیگر از معانی فتنه عذاب الهی
است مانند آیات 12 تا 14 سوره الذاریات از روی انکار باز می‌پرسند که پس این روز
جزا کی خواهد بود؟ (جواب ده) آن روز خواهد بود که آنها را به آتش دوزخ عذاب کنند و
خطاب قهر کنند که اینک بچشید کیفر خود را این همان عذاب است که خود به تعجیل
می‌خواستید.
چهارم- یکی دیگر از معانی فتنه مصیبت است. این معنا در آیه شریفه 11
سوره حج: بعضی از مردم خدا را تنها با زبان می‌پرستند اگر خیری به آنان برسد حالت
اطمینان پیدا می‌کنند اما اگر مصیبتی به آنها برسد دگرگون می‌شوند. به این ترتیب هم
دنیا را از دست داده‌اند و هم آخرت را، و این همان خسران و زیان آشکار است.
پنجم- فساد کبیر در آیه 73 سوره انفال آمده است کسانی که کافر شدند اولیا پشتیبان
یکدیگرند اگر (این دستور) را انجام ندهید فتنه و فساد عظیمی در زمین روی می‌دهد.
فتنه در آیه مورد بحث به معنای فساد کبیر است و فتنه به معنای فساد از قتل بزرگ‌تر
و شدید است. همان‌گونه که در آیه به این مطلب اشاره شده ( والفتنه اکبر من القتل)1
و آیه شریفه (والفتنه اشد من القتل)2.
و البته به نص آیات همچون آیه 14 سوره
حدید نفاق و دورویی از خصوصیت مهم فتنه‌گران است چنان که مرحوم علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان ذیل آیه شریفه تبیین نموده‌اند: «و این آیه شریفه به طوری که ملاحظه
می‌فرمایید این معنا را افاده می‌کند که زنان و مردان منافق در روز قیامت از زنان و
مردان کمک می‌طلبند، تا شاید به کمک آنان از ظلمتی که در آنند نجات یابند، و دست
آویز و بهانه‌شان این است که آخر ما در دنیا با شما بودیم، و سپس می‌فهماند که
مردان و زنان مومن در پاسخشان می‌گویند: درست است که با ما بودید، ولی دلهایتان
مطابق با ظاهر حالتان نبود، چون شما دلهای خود را گمراه و مفتون کرده بودید، و
همواره در انتظار بلا و گرفتاری برای مسلمانان بودید، و در دینی که اظهارش
می‌داشتید شک و تردید داشتید، آرزوهای خام و شیطان شما را فریب داد و این صفات
خبیثه همه آفات قلب است، پس دلهای شما سالم نبود، و در امروز که روز قیامت است تنها
کسانی سود می‌برند که از دنیا با قلبی سالم آمده باشند.»3
همان طوری که در این
آیه شریفه خصائص فتنه‌گران علاوه بر نفاقشان این چنین بیان می‌کنند که:
1-
انتظار نابودی مومنین را دارند (و تر بصتم)
2- اهل تردید در دین خدایند
(وارتبتم)
3- صاحبان آرزوهای باطل و دنیوی (و غرتکم الامانی)
کما این که در
سوره توبه آیات 47 تا 49 خصایص دیگر همچون:
4- خیانتکار در جبهه حق (ما زادوکم
الاخبالا)
5- اخلال‌گر در نظام اهل ایمان (و لاوضعوا خلالکم)
6- آشوب‌طلبی و
فساد‌جویی (یبغونکم الفتنه)
7- جاسوسی دشمنان مسلمین (و فیکم سماعون لهم)
8-وارونه نشان دادن امور مسلمین (و قلبوا لک الامور)
9- از پیروزی اهل ایمان
ناراحت می‌شوند (و هم‌کارهون)
10- عافیت‌طلب و گریزان از مقاومت و مجاهدت (و
منهم من یقول ائدن لی و لاتفتنی)
و در نگاه به قرآن یکی از ضرب‌المثل‌های
فتنه‌گری فرعون و اشراف و خواص باطل پیرامون ایشان است که در آیه 83 سوره یونس
خصایص دیگر فتنه‌گران اینچنین آمده است:
11- موجب خوف و ترس اهل ایمان (علی خوف
من فرعون و ملئهم)
12. سران فتنه‌گر از اشراف و خواص باطل جامعه‌اند (فرعون و
ملئهم)
13. جاه‌طلب و متکبرند (و ان فرعون لعال)
14. مسرف و زیاده‌خواهند (و
انه لمن المسرفین)
جالب است بدانید طبق آیه 49 سوره مائده یکی از شاخصه‌های
فتنه‌گری را معادل با مخالفت با احکام الهی و قوانین براساس هوای نفسشان «و لا تتبع
اهواءهم و احذرهم ان یفتنوک عن بعض ما انزل الله الیک» معرفی می‌نماید.
علاوه
بر خصایص پانزده‌گانه مذکور اینجا از تفسیر تسنیم حکیم فرزانه آیت‌الله جوادی در
تفسیر آیه 91 سوره نساء بهره می‌گیریم که «این آیه درباره گروهی دیگر از منافقان
است که خود را بی‌طرف، صلح دوست، اصلاح‌طلب و مسالمت‌جو می‌نمایانند؛ لیکن در حقیقت
مانند آنان نیستند و در این ادعا منافق و در باطن فتنه‌گرند و در پی فرصتی برای
ضربه زدن به اسلام و مسلمانان، و به سبب همین تفاوت سیرت، حکمشان نیز با گروه پیشین
متفاوت است. اینان ریاکارانه شعار امنیت داده و خواسته خود را به عنوان تامین امنیت
مسلمانان و قوم خود می‌شمارند؛اما در باطن فتنه‌گرند. این منافقان حرفه‌ای،
فرصت‌طلب و موج‌سوارند و پیوسته رنگ عوض می‌کنند: گاهی ظاهرا به سمت ایمان و زمانی
واقعا به سمت کفر می‌گرایند، از این رو گفته‌هایشان را نمی‌توان پذیرفت، زیرا گاه
ناتوانی با چهره اصلاح‌طلب ظاهر شده و خود را مومن می‌نمایانند و به قوم خود نیز که
می‌رسند، همین سخنان را بر زبان می‌رانند؛ ولی اگر قدرت یابند، هرگاه به فتنه و کفر
و شرک دعوت شوند و زمینه فتنه‌گری باشد، بی‌درنگ آن را می‌پذیرند و بسیار زود در
فتنه و کفر فرو رفته و در آن می‌غلتند و آشوب برپا می‌کنند».4
و طبق آیه شریفه
73 سوره توبه: «یا ایها النبی جاهد الکفار و المنافقین و اغلظ علیهم و مأواهم جهنم
و بئس المصیر» خداوند متعال از نبی الرحمه می‌خواهد با کافران و منافقان که
(فتنه‌گران اهل نفاق و کفر نعمت‌اند) مبارزه کند و بر آنها سخت گیر باشد و یا این
که طبق مفاد آیات 60 و 61 سوره احزاب که منافقین فتنه‌گر که یا شایعه‌سازی می‌کردند
و یا اراذل و اوباش منافق امنیت جامعه را مختل می‌کردند می‌فرماید: اگر شایعه‌سازان
و اوباش دست از فساد و فتنه برندارند، به آنها اعلان جنگ بده سپس آنها را هر جا
یافتی به سختی به قتل برسان.
سیره معصومین در قبال فتنه‌ها
و اما در سیره
معصومین مثال بسیاری است که فقط به چند نمونه به صورت کوتاه اشاره می‌گردد:
پیامبر اکرم(ص) نسبت به جنگ نرم (یا جنگ روانی و تبلیغاتی) و تهاجم فرهنگی بسیار
حساس‌تر از جنگ‌های نظامی بودند، لذا شاهدیم در بسیاری از موارد که از مغلوبین جنگی
درگذشتند، از عناصر فرهنگی که سعی در تخریب اسلام، آزردن مسلمین، جوسازی، تمسخر و
تسخیف، هتک حرمت، ترغیب و تحریک به دشمنی با اسلام و حکومت اسلامی و... می‌نمودند،
گذشت نکرد، به عنوان مثال:
- عصما، زنی شاعره بود که در اشعارش مسلمانان را بر
ضد اسلام و پیامبر(ص) تحریک می‌نمود و در ابیاتش به مسلمانان از قوم خود معترض
می‌شد که چرا به کسی گرویده‌اید که نه از قوم «بنی مراد» است و نه از قوم «بنی
مذحج» (درست مانند کسانی که با سوءاستفاده از حس ناسیونالیستی به ایرانی‌ها
می‌گویند چرا به پیامبر عرب گرویدید). پیامبر اکرم(ص) در جنگ بدر بود که اشعار این
زن را به وی رساندند. نفرمود: که ای بابا حالا این که چیزی نیست، چند بیت شعر گفته،
ما هم که الان در حال جنگ بدر هستیم. بلکه با اشراف به نقش همین اشعار در تشدید جنگ
علیه اسلام و مسلمین و ضایعات جانی و مالی آن، از مسلمین خواست: کسی مردم را از شر
این زن ایمن سازد. و همین‌طور هم شد و حکم اعدام او توسط عمیربن عدی اجرا شد. اجرای
همین حکم سبب گردید افراد بسیاری از قبیله بنی خطمه، که از ترس او و طرفدارانش
اظهار شرک می‌کردند، ایمان خود را آشکار ساختند. 5
- ابو عفک از قبیله بنی عمرو
بن عوف نیز از شعرای یهودی بود که مردم را بر علیه اسلام تحریک و تهییج می‌کرد. او
نیز محارب محسوب شد و به روایتی به دست «سالم بن عمیر» که از قبیله او بود و به
روایت دیگر به دست امیرالمومنین(ع) به سزای محاربه‌اش رسید. 6
- کعب بن اشرف که
برای کشته شدگان قریش در جنگ با پیامبر اکرم(ص) مرثیه‌سرایی می‌کرد و از این راه
اذهان عمومی را تهییج می‌نمود- یسیربن رازم یا رزام که شاعری یهودی بود و یهودی‌های
غطفانی را برای محاربه با پیامبر اکرم(ص) در جنگ خیبر تحریک می‌کرد- و هم‌چنین
نضربن‌الحارث و عقبه ابن ابی معیط که به رغم عفو ابوسفیان و همه کفار و مشرکین مکه،
حکم اعدامشان صادر گردید از همین گروه بودند که عمده فعالیت‌شان فتنه و تهاجم
فرهنگی و تبلیغات سوء بود.
- طایفه یهودی بنی قینقاع در داخل مدینه و حد فاصل
حره شرقی و غربی زندگی می‌کردند، کشاورزی و دامپروری نداشتند، اما به زرگری و صنعت
اشتغال داشتند. آنها به رغم معاهداتشان، در زمره منافقین جای گرفتند و با دشمنان
محارب همکاری می‌کردند و بالاخره دست به فتنه زدند. پیامبر اکرم(ص)، 15 روز آنها را
محاصره نمود تا تسلیم شدند و پس از تسلیم فرمان داد تا همه را به بند بکشند
(بازداشت کنند) و سپس به دلیل اصرارهای واسطه‌ها و...، آنها را خلاص نمود، اما
دستور اخراجشان را صادر کرد. 7
و یا آنجا که عملکرد منافقین فتنه‌گر در مواجهه
با امنیت عمومی و منافع اسلام بود پیامبر خدا با قاطعیت وارد صحنه می‌شد و بر اساس
دستورات الهی به مقابله با منافقین می‌پرداخت. در جریان تاسیس مسجد ضرار توسط
منافقین و فتنه‌انگیزی این گروه پیامبر دستور داد تا مسجد را خراب کنند، آن را آتش
زنند و زمینش را محل مزبله شهر مدینه قرار دهند. و یا علی‌بن ابیطالب(ع) کسی که به
قاتل و ضارب خویش در لحظات آخر نظر محبت داشته اما در نهج‌البلاغه خود را اینچنین
معرفی می‌نماید که «انا حجیج المارقین و خصیم‌الناکثین المرتابین من مارقین» از دین
خارج‌شدگان را با حجت و برهان مغلوب می‌کنم و دشمن ناکثین (پیمان‌شکنان) و
تردید‌دارندگان در اسلام می‌باشم. 8
سیره معصومین نیز نسبت به اهل و جریان فتنه
در برخی از موارد ترک معاشرت بوده است. چنان که رسول خدا(ص) پس از بازگشت از تبوک
فرمان داد تا با منافقان جبهه و جهاد معاشرت نکنند. رسول اکرم(ص) نیز در موارد
بسیار با منافقان و کسانی که با فتنه‌گری‌های خود دشمنان را تقویت و نظام اسلامی را
تضعیف می‌نمودند برخورد قاطع و انقلابی داشتند. مثلاً آن حضرت خبر یافت که گروهی از
فتنه‌گران در خانه سویلم یهودی انجمن سری تشکیل داده، مشغول توطئه و برنامه‌ریزی
برای ضربه زدن به نظام اسلامی هستند. آن حضرت فرمان داد تا آن خانه تیمی را محاصره
کرده و خراب کنند که در ضمن تخریب خانه یکی از فتنه‌گران و منافقین از پشت‌بام به
زمین افتاد و پایش شکست.
با رجوع به سیره و مشی زندگانی ائمه معصومین
(علیهم‌السلام) که نمونه کامل انسانیت و اخلاق حسنه و الگوی اصیل و صادق و اعتدال و
تدبیر می‌باشند می‌توان دریافت که این مظاهر محبت و مهر در برخورد با فتنه‌گران
منافق بسیار قاطع و شدید و محکم بودند چرا که مهربانی و رحم و عطوفت به نقش آفرینان
فتنه‌گر جامعه را به پرتگاه هلاکت می‌رساند. بنابراین بر مبنای قرآن و عترت و عقل و
تدبیر و براساس اعتدال و عدالت نباید دل‌ها را از کینه فتنه‌گران و همراهانشان پاک
نمود.آنان‌که شک و تردید نسبت به نظام اسلامی ایجاد کرده و عذرخواهی ننموده‌اند، آن
جاه‌طلبانی که برای رسیدن به آرزوهای باطل و دنیوی خویش، دل دشمنان دین و آیین را
شاد و غصه و غم بر دل مؤمنین انداخته‌اند. آن قانون‌شکنان زیاده‌خواهی که تهمت به
نظام اسلامی زدند و اراذل و اوباش و توهین‌کنندگان به مقدسات مذهبی را مردم خداجو
نامیدند. آن مفسدین که با برهم زدن نظام اجتماعی و اقتصادی، درصدد براندازی نظام
برآمده از خون شهیدان، با دشمنان دیرینه اسلام و مسلمین همصدا و همراه شدند.
کدام دین و عقل می‌گوید که باندهای قدرت و ثروت فتنه‌گر هر وقت که خواست و میلشان
از صندوق‌های آرای مردمی جمهوری اسلامی حاصل نشد آشوب به پا کنند؟
به مسجد و
پایگاه بسیج آتش بیفکنند، علم و کتل عزاداران حسینی را آتش زنند؟ و بعد از مواجهه
قاطعانه مردم در حماسه 9 دی به لندن و واشنگتن پناه برند؟ و در نهایت جسورانه به
دروغ مدعی حق و حق‌خواهی شوند. آیا می‌شود یا سزاست که گذشته این فتنه‌گران را
فراموش کنیم، که اگر بخواهیم فراموش کنیم یا در نهایت ساده‌لوحی و بی‌انصافی
مبتلاییم و یا در اوج تزویر و بی‌عدالتی گرفتار.
براساس آیه 83 سوره یونس
فتنه‌گران موجب خوف و ترس اهل ایمان، از اشراف و خواص اهل باطل جامعه، جاه‌طلب و
متکبر و مسرف و زیاده‌خواهند
________________
پی‌نوشت‌ها:
1. آیه 217
سوره بقره.
2. آیه 191 سوره بقره.
3. تفسیر المیزان. جلد 19، صفحه 326
4.
تفسیر تسنیم. جلد 19، صفحه 125-124.
5. السیره نبویهًْ، ابن‌هشام، ج3، ص 637-
انساب الاشراف،ح1، ص 373.
6. انساب الاشراف، ج1، 374
7. المغازی، ج 1، ص 179.
8. نهج‌البلاغه. خطبه 57.
|
