چرا نسل جوان و نوجوان به خوبی با ارزشهای دفاع مقدس آشنا نیست؟ ( بخش پایانی) غفلت از ارزش های هشت ساله

پریسا جلالی
8 سال دفاع مقدس اکنون به فاصله اندکی در آستانه فراموشی توسط نسلی قرار گرفته که صدای آژیر حمله هوایی، خطر یا تجربه از دست دادن نزدیکان و آشنایان خود و هر لحظه دلهره تجاوز رژیم بعثی به خاک کشور خود را تجربه نکرده است.
امسال24 سال از قبول قطعنامه 598 و پایان جنگ تحمیلی می گذرد. بیشتر کارشناسان معتقدند که دستگاه های متولی حفظ ارزش های دفاع مقدس نتوانسته اند برای نشر ارزش های دفاع مقدس 8 ساله قدم های موثرتری بردارند.
کارشناسان با مقایسه این جنگ تحمیلی با جنگ‌هایی که سایر کشورها حتی به بهانه تجاوز داشته‌اند معتقدند در زمینه مستند سازی و به روز کردن این دفاع‌مقدس کارهای فاخری انجام نشده و جز نامگذاری چند خیابان یا مدرسه که به واسطه آن تنها توانسته‌ایم نامی از برخی شهدا یا عملیات ها را حفظ کنیم در معرفی آنها به نسل امروزی به خوبی موفق نبوده ایم و برای انتقال ارزش های دفاع مقدس به نسل جدید باید هر چه سریع‌تر اقدامات مقتضی را آغاز کرد.
باید چکار کرد؟
برای حفظ ارزش های دفاع مقدس چه اقداماتی می توان انجام داد؟ کدام نهادها وظیفه سنگین تری در این عرصه دارند؟ آیا کارهایی که تاکنون انجام شده کفایت می کند؟
بهناز ضرابی زاده، نویسنده حوزه دفاع مقدس درباره اینکه چه کسانی یا نهادهایی می توانند در موضوع فرهنگ موثر باشند معتقد است: متولیان فرهنگی کشور نقش پررنگ تری دارند البته همه نقش را نباید به عهده آنها انداخت مردم هم می توانند کمک کنند البته نهادهای دولتی و متولیان فرهنگی نقش حمایت گر دارند و مردم همیشه حماسه ساز هستند و لبیک می گویند.
وی در گفت و گو با گزارشگر کیهان معتقد است: این که چطور این کار انجام شود به نظرم گام های اولیه همیشه سنگین تر و سخت تر است و باید به شکل کارشناسی شده و متفکرانه عمل شود و بعد به مردم وظایف را شناساند.
ضرابی زاده با ابزار تاسف از اینکه تا کنون به طور ایده آل نتوانسته ایم ارزشهای معنوی دفاع مقدس را به خوبی به نسل کنونی منتقل کنیم، می گوید: بنابراین در درجه اول باید خودمان به این ارزش ها معتقد باشیم و بودجه مناسب هم داشته باشیم بعد همه دست به دست هم دهیم تا در این زمینه خوب عمل کنیم.
انتقال ارزش ها= بیمه شدن کشور
وی ادامه می دهد: اکنون عده ای گسست نسل‌ها را مطرح می کنند و القا می کنند که گسست ایجاد شده در صورتی که الان خانواده شهدا و جانبازان وجود دارند و ما باید از این بحث ها که نسل جدید نیازهای متفاوتی از نسل های دوران جنگ دارد و باعث فراموش شدن ارزش های آن دوران می شود دست برداریم. اولا این مساله را سازماندهی کنیم که ارزش ثابتی در طول تاریخ بشر وجود دارد و ارزش های دوران دفاع مقدس فقط مختص به این دوران نیست بلکه ارزش های برگرفته از تفکر و جهاد امام حسین(ع) و تفکر علوی و نبوی بود.
وی می گوید:این ها اصول ارزشی ثابتی هستند که در زندگی آحاد مردم و نسل های دیگر باید منتقل و اجرا شوند. نیاز جوانان و مسلمانان و ملت ها نیازهای ثابت است که باید به آن اعتقاد داشته باشیم مثل ایثارگری، نوع دوستی، از خودگذشتگی و توجه به مسائل ماورائی، اطاعت پذیری از ولایت.
باید دید به اصطلاح روشنفکری خودمان را اصلاح کنیم. مقالات و فیلم ها و حوزه علمیه و دفتر تبلیغات اسلامی نقش موثری دارد اما کل کشور را هم باید دخیل کرد. کشور با انتقال ارزش های دفاع مقدس بیمه می شود چرا که آینده کشور مرهون انتقال ارزش های دفاع مقدس است و باید به نسل های بعدی منتقل و نهادینه شود.
نقش آموزش و پرورش در فرهنگ سازی
دکتر سید مهدی قمصری، معاونت آموزشی دانشگاه تهران با انتقاد از کم توجهی دستگاه های مختلف به موضوع دفاع مقدس معتقد است: متاسفانه دستگاه‌های فرهنگی موضوع انتقال ارزش های دفاع مقدس را فقط وظیفه آموزش و پرورش و وزارت علوم می دانند در حالی که این موضوع نیاز به فرهنگ سازی و تعامل همه دستگاه ها دارد. این که هر اندیشه و تفکری را در سنین کمتر به کودکان و نوجوانان القا کنیم و آنها آماده پذیرش هستند درست است چون در دانشگاه دیگر شخصیت افراد شکل گرفته زمانی که خودم مسئولیت معاونت فرهنگی دانشگاه را به عهده داشتم خیلی در این جهت تلاش کردیم اما همه نقش ها منحصر به مراکز آموزشی نمی شود.
وی با اشاره به اقدامات خود در دانشگاه به گزارشگر کیهان می گوید: برنامه های مختلفی در دانشکده ها برگزار شد و مرقد شهدا مکانی شده که برنامه های مختلفی در آن جا برگزار می شود. بخش های بسیج دانشگاه ها همیشه فعالند و با تلاشی که شده حتی معاونت آموزشی دانشگاه هم دخالت می کند و واحد درسی دفاع مقدس را برگزار کرده ایم. امسال سال دوم است و با وجود اینکه واحد اختیاری بود استقبال خوبی شد.
اما در کل دکتر قمصری عقیده دارد: در حوزه مسائل فرهنگی سابقه خوبی از کار انتقال ارزش های دوران معاونت فرهنگی ام در دانشگاه و به اندازه بضاعت وجود دارد و اکنون هم فعالیت های خوبی انجام می شود اما اغلب اطلاع رسانی نمی شود. از این هم نگذریم که نهادینه کردن ارزش ها در بین نوجوانان جامعه در وهله اول به عهده آموزش و پرورش است.
نیازمند الگوسازی در نسل جوان
صدیقه حکمت همسر سردار شهید عباس بابایی با تاکید بر فرهنگ سازی در سنین پایین تصریح می کند: اگر می توانستیم نسل جدید را از خردسالی توجیه کنیم و ارزش شهدا و تمام مسائل اسلامی را به آنها آموزش می‌دادیم، اکنون دولت، استانداری ها، مراکز علمی، دانشگاه ها و مدارس بهتر می توانستند نقش آفرینی کنند و ارزش های دفاع مقدس را به نسل جوان منتقل کنند. این سخن بسیاری از خانواده های شهداست. باید قبول کنیم در میان جوانان در مسائل اقتصادی، اجتماعی، مذهبی و فرهنگی اصولی اقدام نکرده ایم، اگر خوب عمل می کردیم جوانان امروز ما نسل متفاوت از نسل دوران دفاع مقدس نبود.
حکمت به نسل های قبلی توصیه می کند که ما باید به خودمان برگردیم و توجه داشته باشیم و دائم به خود تذکر دهیم که خدایا چگونه باشم که جوان من همان که خوب است را دنبال کند و الگوی مثبت خود قرار دهد؟
بهترین فرصت برای انتقال میراث دفاع مقدس
نه فقط در هفته دفاع مقدس بلکه باید در ایام سال تکریم و تعظیم شعائر را داشته باشیم و با ایجاد فرصت های مختلف نظیر یادواره شهدا بیان کنیم که دفاع مقدس چگونه آغاز شد و با چه نیت و حرکتی ادامه پیدا کرد و چگونه پایان یافت.
آزاده احمدیان، فیلمنامه نویس که آثاری در همین رابطه دارد، با اشاره به اینکه دفاع مقدس یکی از درخشان‌ترین یادگارهای موجود پس از پیروزی انقلاب اسلامی است، می گوید: بزرگداشت هفته دفاع مقدس احترام به شعائر انقلاب است، چرا که ناب ترین نوع فرهنگی که در تمام زندگی ما وجود دارد همین موضوع است و باید در حفظ آن کوشش کنیم.
وی در گفت و گو با گزارشگر کیهان اضافه می کند: باید این فرهنگ ناب را پاس بداریم فرهنگی که مملو از تاکتیک های جنگی و ترفندها بود تا بر دشمن بعثی پیروز شویم موضوعی که متولیان فرهنگی بیشتر باید راجع به آن تامل کنند.
راوی گری نیاز نسل جوان است
اما حجت الاسلام و المسلمین احمد زادهوش معاون پژوهشی حج و زیارت و معاون اسبق فرهنگی سازمان تبلیغات اسلامی به موضوع حفظ و انتقال ارزش‌های دفاع مقدس از زاویه ای دیگر می نگرد و تصریح می کند: بازماندگان ایثارگری مثل جانبازان، خانواده شهدا و آزادگان بهترین منتقل کنندگان ارزش‌های دفاع مقدس هستند. وقتی در مجامع حضور پیدا می کنند بدون اینکه بخواهند نصیحت و تبلیغ کنند و بدون تحریف وضعیت دفاع مقدس و خاطرات سرداران شهید را که بازگو می کنند تحول عمیقی در جوانان اتفاق می افتد توصیه ام این است که راوی گری‌ها بیشتر شود.
وی افزود: جانبازان زیادی را داریم که متاسفانه کسی سراغ این ها نمی رود باید یکی از برنامه های تربیتی آموزش و پرورش و دانشگاه ها سرزدن به جانبازان باشد. خانواده شهدا به واسطه بنیاد شهید تجلیل می شوند اما شهدای زنده یکی پس از دیگری به خیل شهیدان اضافه می شوند و باید قدرشان را دانست که بهترین نمود آن روزها هستند در حالی که در تنهایی و گمنامی و مظلومیت زندگی می کنند.
راز ماندگاری دفاع مقدس در تاریخ ایران
اما سازمان تبلیغات اسلامی چه نقشی بر عهده دارد؟
وی درباره نقش سازمان تبلیغات اسلامی تاکید می‌کند: بیشتر دانشگاه ها و آموزش و پرورش می توانند این کار را انجام دهند سازمان تبلیغات هم به این موضوع زیاد پرداخته است و برنامه های هفتگی ثابتی هم در صدا و هم در سیما دارد و با برگزاری همایش های مختلف به این موضوع کمک کرده است. اما برنامه ریزی آموزش و پرورش موثرتر است و چه اشکالی دارد جزو برنامه های ثابت آنها باشد که از جانبازان دعوت کنند و ایثارگرانی که می توانند آن روزها را روایت کنند، مهمان مدارس باشند. جانبازهایی داریم که یک دنیا خاطره و حرف دارند. همین حالات جانبازان نسل امروزی را تحت تاثیر قرار می دهد.
وی با اشاره به نقش کتاب و ابزارهای مختلف فرهنگی در انتقال ارزش های دفاع مقدس تصریح می‌کند: یکی دو کتابی که طی سال های اخیر مثل”نور الدین پسر ایران” و یا “پایی که جا ماند” و “دا” حامل خاطرات بسیار خواندنی هستند که با وجود اینکه 30 سال از پایان جنگ می گذرد و اکنون منتشر شده اند ولی خواندنی هستند و توسط رهبر انقلاب اسلامی هم تجلیل شده اند. بنابراین باید از سینما، تلویزیون، شعر، داستان و دیگر حوزه های فرهنگی کمک گرفت تا دفاع مقدس تا ابد در فرهنگ این مرز و بوم به عنوان اسطوره باقی بماند.
قاسم زارع بازيگر سينما و تلويزيون در گفت وگویی با اشاره به اینکه براي انتقال فرهنگ دفاع مقدس سينما و تلويزيون، هر دو با رعايت كاركرد‌هاي خاص خود قادر به تاثيرگذاري و ياد آوري مفاهيم ناگفته‌ جنگ براي آيندگان هستند، معتقد است: به طور طبيعي تلويزيون به دليل وسعت مخاطبان خود به صورت موثر‌تر به فعاليت مي‌پردازد.
وی گریزی هم به نقش زنان در دفاع مقدس می زند و می گوید: ناديده گرفتن حضور فعال زنان در بسياري از آثار مشهود است و علت اين امر را مي‌توان در اين موضوع دانست كه اين فيلم‌ها در مقاطع مختلف زماني ساخته مي‌شوند و به اين ترتيب امكان پرداختن به زواياي مختلف جنگ از بين مي‌رود.
بايد دلاوري‌ها و سلحشوري‌هاي افرادي كه در خط مقدم حضور داشته‌اند به تصوير كشيده شود و به اين ترتيب بيشتر آثار به صورت مردانه ارائه می شود. اما رفته رفته با تمام شدن جنگ و توجه بيشتر به ابعاد مختلف آن حضور فعال بانوان نيز انعكاس داده شد.
حبیب الله بهمنی فیلم سازی که تولیداتی در زمینه دفاع مقدس دارد با اشاره به نقش نهادهای مختلف در حفظ و نشر ارزشهای دفاع مقدس تصریح می کند: مهم ترین رکن، نهاد اجتماعی خانواده است و نباید از نقش خانواده ها هم غفلت کرد. در مورد دفاع از ارزش‌های دفاع مقدس هم می توانند موفق عمل کنند. نقش نهادهای فرهنگی هم بعد از خانواده پررنگ تر می شود؛ سینما هم بخشی از این مسئولیت را به عهده دارد که واقعیت های دفاع مقدس را ثبت کند. دفاع مقدس باید ضبط شود تا به عنوان اسناد تاریخ جمهوری اسلامی ماندگار شود و صاحبان آن نباید فریب بازی های تجارت و گیشه که سینما درگیر آن است شوند.
وی افزود: به عنوان یک فیلمساز در این زمینه به عنوان نویسنده و کارگردان و تهیه کننده و حتی بازیگر تلاش خود را کرده ام وعلاقه مندم در این زمینه فعالیت های بیشتری داشته باشم.
موانع پیش روی سینمای دفاع مقدس
وی با اشاره به موانعی که پیش رویش قرار گرفته تا نتواند در مورد دفاع مقدس آخرین تولیدش را به سرانجام برساند، تصریح می کند: “موانع انتقال ارزش‌ها زیاد است. 10 سال است قرار است یک فیلم در این مورد بسازم و همه ارگان های مربوط تایید کرده اند که کار خوبی است اما هنوز موفق نشده ام. این تلاش ها عزم فرهنگی می خواهد. مدیران سیاست گذار فرهنگی باید در این زمینه برنامه ریزی کنند تا وقتی بچه های انقلاب و دفاع مقدس هستند و نفس می‌کشند باید فکری کرد در غیر این صورت و با تلاش های فردی من و امثال من بدون پشتوانه های اقتصادی نمی توان راه به جایی برد که در اینجا شناخت درست از صنعت سینما لازم است تا موانع را شناسایی کنیم.”
حوزه دفاع مقدس نیازمند عزم جدی مسئولان ذی ربط است تا با اقدامات عملی و کارشناسی شده برای حفظ ارزش های دفاع مقدس اقدام شود. اینکه صرفا به نامگذاری یک یا چند مدرسه به دو یا چند شهید محدود شود یا در هفته دفاع مقدس شاهد حضور و بروز جنگ تحمیلی در زندگی مردم باشیم قطعا این ارزش ها حفظ نخواهند شد. آیا سال بعد هم شاهد همین موضوع و تکرار کم توجهی ها به دفاع مقدس خواهیم بود یا اینکه اقدامات عملی و حتی ابتکاری متناسب با نیاز نسل های امروزی انجام خواهد شد؟

گزارش روز