سرزمین ایران با مساحت یک میلیون و ششصد و چهل و هشت هزار و صد و نود و پنج
کیلومترمربع، 63درصد از فلات ایران را دربرمی‌گیرد.
90درصد از وسعت ایران در
فلات ایران قرار دارد که این فلات از اقلیم‌های مختلفی تشکیل شده است.
همچنین
ایران به لحاظ قرار گرفتن میان مدارهای 25درجه و 40درجه شمالی در یک نوار بیابانی
بسیار خشک قرار گرفته است و در دیگر دوره‌های زمین‌شناسی نیز کوه‌های زیادی به‌وجود
آمدند تا ایران را بین چهار کشوری در جهان قرار دهد که دارای بیشترین تنوع زیستی
هستند.
نگاهی ساده و گذرا به سرزمین ایران این‌گونه می‌نمایاند که شاید ایران
تنها کشوری در جهان باشد که بیشترین گوناگونی آب‌وهوایی را دارد.
در گرم‌ترین
روز سال و در گرم‌ترین ساعت‌های همان روز دمای قله دماوند چهار درجه زیر صفر است و
در همان زمان کویر لوت دمایی بیش از 70درجه را تجربه می‌کند.
این تفاوتها و
چهارفصل بودن، ایران را به قاره‌ای کوچک تبدیل کرده است که می‌توان در آن انواع
میوه‌ها، غلات و فرآورده‌های کشاورزی را پرورش داد.
اعتلای صنعت گردشگری در گرو
حمایت مسئولان
تنوع آب و هوایی، تعداد گونه‌های متفاوت حیات‌وحش، جاذبه‌های
تاریخی و باستانی و مهم‌تر از همه غنای فرهنگی و مذهبی و وجود بارگاه ملکوتی و مقدس
حضرت علی‌ابن موسی‌الرضا(ع) و حضرت معصومه(س) در شهرهای مقدس مشهد و قم عامل بسیار
مهمی در جذب و ورود زائران و گردشگران خارجی است. آنچه در این میان حائز اهمیت
می‌باشد استفاده بهینه و درست در راه اعتلای این صنعت پردرآمد و بدون دود است.
دکتر کیومرث فلاحی، استاد دانشگاه و محقق، ایران را سرزمینی چهارفصل بیان می‌کند و
در توضیحات بیشتری در مورد خصوصیات آب‌و هوایی ایران که باعث جذب گردشگر و مؤثر در
رشد صنعت گردشگری است، این‌طور می‌گوید: «ایران دارای آب و هوای مناطق مدیترانه‌ای،
گرم‌وخشک، استوایی مرطوب ساحلی، سرد و خشک، معتدل کوهستانی و دیگر انواع آب و
هواست.»
وی می‌گوید: «برای طبیعت‌دوستان ایران از ارسباران تا جنگلهای ابر، از
جنگلهای بلوط تا جلگه سرخس، از جنگلهای زیبای شمال تا کرانه‌های ساحلی خلیج‌فارس
و از کوهستانهای سرد دنا تا دل کویر لوت زیباست و نشانه رحمت بیکران خداوند به
ایران زمین پاک است. شاید علاقه بیش از حد ما به طبیعت زیبای ایران وجود عشق و
ایثار نهفته در دل این خاک است.»
8هزار گونه گیاهی در ایران
اقلیم چندگونه
ایران در خود گیاهان و جانوران فراوانی را جای داده است که هم از نظر تعداد و هم از
نظر تنوع در مقایسه با دیگر جاهای جهان شگفت‌انگیز است.
دکتر فلاحی اطلاعات
ارزشمندی هم در مورد گونه‌های گیاهی و جانوری در اختیارمان قرار می‌دهد و می‌گوید:
«تعداد گونه‌های پستانداران وحشی ایران با 196 گونه به تقریب با تعداد کل گونه‌های
پستانداران قاره اروپا برابر است.
همچنین در ایران 8هزار گونه گیاهی، 147گونه
ماهی، 20گونه دوزیست خزنده و 522گونه پرنده زیست می‌کنند که هر یک از گیاهان و
جانوران در منطقه خاصی یافت می‌شوند که زیستگاه آنهاست و محدوده پراکندگی آنان
جغرافیای زیستی را تشکیل می‌دهد و از میان این موجودات تعدادی آسیب‌پذیر، گروهی در
خطر انقراض و بخشی در آستانه انقراض قرار دارند.»
چشم‌اندازهای طبیعی و جذب
توریست
کویر نوردی، آب‌درمانی، غارنوردی، کوهنوردی، شکار، ماهیگیری، اسکی روی
ماسه، گردشگری روستایی، ورزش‌های آبی، دیدن چشم‌اندازهای طبیعی مانند آبشار و
رودخانه از بخش‌های اکوتوریسم هستند.
از دکتر فلاحی، استاد دانشگاه و نویسنده در
خصوص ایجاد فرصت‌های شغلی و توسعه اکوتوریسم می‌پرسم، در توضیحاتی به مقوله
طبیعت‌گردی در ایران اشاره کرده و در مورد رشد اکوتوریسم در ایران چنین می‌گوید:
«توسعه اکوتوریسم می‌تواند با ایجاد فرصت‌های شغلی منافع اقتصادی بی‌شماری را
به‌طور مستقیم متوجه مردم بومی کشور کند. در این راستا امکانات ایجاد کاربری
اقتصادی برای افراد در حرفه‌های مرتبط با این صنعت و برای چشم‌اندازهای طبیعی و در
نتیجه تأمین اعتبار لازم برای حفظ آنها فراهم می‌گردد.»
وی در ادامه می‌گوید:
«اکوتوریست‌ها اغلب گرایش زیست‌محیطی دارند و می‌توانند در پالایش و حفاظت از
محیط‌زیست، گسترش فرهنگ زیست‌محیطی در بین مردم جوامع نقش مؤثری ایفا کنند.
بی‌تردید طبیعت‌گردی نیاز به آموزش دارد. اگر بخواهیم از این صنعت نهایت
بهره‌برداری را داشته باشیم طبیعی است که مقدمات کار باید فراهم بوده و هزینه‌هایی
هم در این راه صورت گیرد.حفظ محیط‌زیست، حیات‌وحش و آموزش تخصصی طبیعت‌گردی و لزوم
پرداختن به آن مقوله‌هایی است که در این زمینه کارساز است.»
دکتر فلاحی با بیان
این نکته که توسعه صنعت اکوتوریسم در کشور قبل از هر چیز به بسترسازی فرهنگی نیاز
دارد، خاطرنشان می‌کند: «رعایت ملاحظات زیست‌محیطی به منظور بهره‌برداری پایدار از
طبیعت و آموزش عمومی به راهنمایان گردشگران و مردم منطقه برای این امر بسیار ضروری
است.»
طبیعت‌گردی و راهنمایان محلی
از میان شاخه‌های جهانگردی طبیعت‌گردی
شاخه‌ای است که به شدت و بسیار به مشارکت جوامع محلی نیاز دارد. آنها بهترین
راهنمای تورهای طبیعت‌گردی هستند و به قول معروف از زیر و بم‌ها و جاذبه‌های زیبایی
از منطقه مسکونی‌شان خبر دارند که شاید کمتر کسی از آن مطلع باشد.
ابوالفضل
حسنی که به اتفاق همسر و پسرش دو هفته قبل به آسارا واقع در جاده چالوس سفر کرده
بودند به زعم خود و در واقع این منطقه را یکی از زیباترین مناطق طبیعی در کشور
می‌داند و می‌گوید: «به اتفاق یکی از روستائیان و ساکنان محلی این منطقه (تکیه
سپهسالار) به غار یخ‌مراد واقع در 25 کیلومتری آسارا رفتیم. غاری بکر و دست نخورده
بود و اصلا قابل مقایسه با غار قوری‌قلعه و... نیست.»
او که از بیان این غار
زیبا به وجد آمده در ادامه گفت‌وگویش با گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «به اتفاق
پسرم و آقای فیضی (راهنمای محلی) وارد غار شدیم آن قدر ارتفاع غار کوتاه بود که
مجبور بودیم تمام طول مسیر را دولا دولا برویم. داخل غار در این فصل گرم سال،
یخ‌های بلوری شکل از قندیل درست شده است که برای تأیید حرفهایمان تکه‌هایی از یخ را
به بیرون غار آوردیم.»
وی در ادامه صحبتهایش می‌گوید: «از آبشاری بسیار زیبا
دیدن کردیم که به جرأت می‌گویم کمتر کسی از آنجا خبر داشت و شاید در کمتر کشوری این
آبشار وجود داشته باشد و اگر این راهنمای محلی وجود نداشت قطعا ما هرگز پایمان به
این منطقه و این غار زیبا و جذابیت‌های خدادادی نمی‌رسید.»
دکتر فلاحی، استاد
دانشگاه در مورد راهنمایان محلی در تورهای گردشگری می‌گوید: «بهترین و توانمندترین
راهنمایان تورهای گردشگری طبیعی، مردم بومی این مناطق هستند. این افراد به راحتی
می‌توانند هدایت چنین تورهای تخصصی را برعهده بگیرند.»
وی اضافه می‌کند: «توجه
به این مورد می‌تواند در کاهش مهاجرت‌های بی‌رویه روستائیان به کلان شهرها نیز نقش
اساسی ایفا کند و چرخ بسیاری از مراکز اقامتی در دور افتاده‌ترین نقاط کشور را به
حرکت درآورد و باعث کاریابی، اشتغالزایی و ارتقای سطح زندگی مردم روستایی خواهد
شد.»
موانع رشد گردشگی و محدودیت‌های اجتماعی
به نظر کارشناسان صنعت گردشگری
از توسعه‌ای که شایسته آن است برخوردار نبوده است.
از دلایل آن می‌توان به آماده
نبودن بسترهای اقتصادی مناسب در ایران برای جذب سرمایه‌گذاری در ساخت هتل و سایر
صنایع جانبی این حوزه اشاره کرد.
بی‌خبر بودن سرمایه‌گذاران از زمینه‌های موجود
در ایران و تبلیغات ضعیف و نیز انتشار اخبار منفی از ایران، نیز از دیگر موانع در
راه رشد صنعت گردشگری در ایران است.
حمیدرضا علیزاده، کارشناس گردشگری و فعال در
زمینه توریسم در گفت‌وگو با گزارشگر کیهان به موانع اصلی در توسعه گردشگری ایران
اشاره می‌کند و برای ورود به بحث با بیان مقدمه‌ای می‌گوید: «در مقایسه گردشگری
ایران با برخی کشورها، ایران نتوانسته است کارنامه موفقی را در این زمینه از خود بر
جای بگذارد. به طور مثال تنها در سال 2007 میلادی حدود 15 میلیون گردشگر خارجی از
دوبی در جنوب خلیج فارس دیدن کردند. این در حالی است که کشور ایران با سهمی کمتر از
یک پانزدهم تعداد گردشگران شهر دوبی در سال مشابه، کمتر از یک درصد سهم درآمد جهانی
از صنعت گردشگری را به خود اختصاص داده است.»
این کارشناس گردشگری فقدان نیروی
انسانی کارآزموده و متخصص امور جهانگردی در دفاتر گردشگری در ایران و بی‌اطلاعی و
بی‌تجربگی کادر شاغل در مؤسسات جهانگردی (از قبیل خدمتگزاران هتل‌ها، کارکنان آژانس
و...) را از دیگر موانع موجود در سر راه این صنعت درآمدزا بیان می‌کند و خاطرنشان
می‌سازد: «عدم تمایل بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری به علت عدم سودآوری
و اقدامات سلیقه‌ای و محدودکننده از سوی برخی مقامات غیرمسئول و ناهماهنگی بین
سازمانها و ارگانهای دولتی را هم به موانع بالا اضافه می‌کند.»
وی می‌گوید:
«گردشگر هزاره سوم به مفهوم حقیقی گردشگر است و قواعد و قوانین کشوری همچون ایران
را می‌پذیرد.
این کارشناس تاکید می‌کند: «عمده مشکل ایران در حوزه گردشگری مربوط
به مسائل اجرایی و مدیریتی است که اگر دیدگاه جهان‌بینی خود را گسترش دهیم مبحث
اقتصادی این صنعت نیز حل خواهد شد.»
امن‌ترین کشور برای گردشگران خارجی
با
توجه به جاذبه‌های تاریخی و تمدنی و آثار باستانی فراوان ایران اسلامی و درآمدزایی
بالای صنعت گردشگری، چرا این صنعت مغفول مانده و به جای رشد و توسعه و اشتغالزایی
در این بخش، بیش از هر چیز شاهد جابه‌جایی و تغییر مدیریت‌ها هستیم؟ تغییر مدیریتی
که نقش زیادی در غفلت از مقوله گردشگری و جذب توریسم دارد؟
دکتر منوچهر جهانیان،
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در گفت‌وگو با گزارشگر
کیهان ضمن تایید انتقادات فوق در توضیحات بیشتری به اقداماتی در جذب توریست و حمایت
از این صنعت می‌گوید: «قبول دارم با توجه به جاذبه‌ها و توانمندی‌های آثار تاریخی و
تمدنی و زیبایی‌هایی که در گوشه گوشه ایران اسلامی در مناطق مختلف وجود دارد، در
عرصه بین‌المللی نتوانستیم آن طور که باید و شایسته است این جاذبه‌ها را به دنیا
معرفی کنیم و بهره‌برداری لازم را از این نعمات خدادادی ببریم. جاذبه‌هایی که هر یک
می‌تواند ظرفیت بزرگی برای توسعه صنعت گردشگری داشته باشد.»
دکتر جهانیان امنیت
بی‌نظیری که در مناطق مختلف کشورمان وجود دارد را یک نقطه بسیار مثبت در زمینه
گردشگری محسوب کرده و می‌گوید: «در مقایسه با کشورهای توسعه یافته در عرصه گردشگری،
جمهوری اسلامی ایران یکی از امن‌ترین کشورها برای ورود گردشگران خارجی است و همچنین
مهمان‌نوازی اصیل ایرانی هم این مطلب را در برابر خدمات‌رسانی و گردشگری خارجی
مضاعف می‌کند.»
از وی می‌خواهم به موانع تحقق این صنعت با توجه به پتانسیل‌های
گردشگری در کشور اشاره کند، می‌گوید: «یکی از علل عدم توفیق نسبی در بحث گردشگری،
با توجه به توانمندی‌های موجود در کشور برای حضور و ورود گردشگر به ضعف در اطلاع
رسانی و عدم شناخت از این همه زیبایی‌های طبیعی برمی‌گردد که نتوانستیم در عرصه
بین‌المللی حضور قوی و تاثیرگذاری داشته باشیم. حال آنکه ورود گردشگر به لحاظ نقشی
که در اشتغالزایی و درآمدزایی برای مناطق مختلف بویژه جوامع میزبان و محلی غیرقابل
انکار است و تاکیدات مقام معظم رهبری هم که فرمودند گردشگری می‌تواند محور توسعه
استان و مناطق مختلف کشورمان باشد را باید سر لوحه توسعه امر گردشگری در کشور قرار
داد.»
معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی تعامل با دولت‌ها و
رویدادها و حضور در برنامه‌های بین‌المللی از جمله نمایشگاه‌های گردشگری را هم یکی
دیگر از راهکارهای حمایت از این صنعت برشمرده و خاطرنشان می‌سازد: «ارائه بسته‌های
خدمات گردشگری به تور اپراتورهای بزرگ و علاقه‌مندان بازدید از ایران و حضور قوی و
تأثیرگذار بخش خصوصی هم گامهای مثبتی در این زمینه خواهد بود.»
دکتر جهانیان
حمایت بخش دولتی و استانها در کنار بخش خصوصی از صنعت جهانگردی را لازمه توسعه این
صنعت می‌داند و می‌گوید: «متاسفانه به علت تبلیغات منفی رسانه‌های معاند و استکباری
و چهره کاذبی که از جمهوری اسلامی ایران به نوعی تصویری که ارائه داده‌اند در کم
رونق شدن این صنعت بی‌تاثیر نبوده است. در حالی که هر یک از گردشگرانی که وارد
کشورمان شده‌اند با حضور خود بین مردم و مناطق مختلف کشورمان یک تغییر 180 درجه‌ای
نسبت به آنچه که به آنها القاء شده بود و آنچه که از نظر امنیت و آرامش و
مهمان‌نوازی مشاهده کرده بودند به وجود آمده بود.»
گزارش روز
|
