نگاهی به جذابیت‌های فصل پاییز و تأثیر آن بر سلامتی انسان( بخش نخست) نسیم پاییز بر تن رنگین‌کمان برگ‌ها

حسن آقایی
پاییز در راستی و درستی خود ساز و نوایی نهانی و آشکار دارد. با خوش‌نمایی‌های شکوهانه و دل‌انگیز خاطره‌های ماندگار بر لوح ذهن انسان‌ها نقش می‌زند...
... نسیم به لطافت رؤیا گیسوان پرپشت اما درهم ریخته درختان را چندی این سو و آن‌سو می‌کشد، آفتاب ولرم چتر خود را چندان باز نمی‌کند. آبی آسمان گاه سربی و گه خاکستری می‌شود... نرم نرمک هجوم غارتگرانه تندباد پولک‌های تن‌پوش درختان را تاراج می‌کند و رگ‌هاشان به لرزش می‌افتند و به زیر نگاه می‌کنند که از گام‌ها خش‌خش به گوش نیم‌جان‌شان می‌رسد... و سرانجام باران می‌بارد و خاک‌شان می‌شوید و... در میان این حالات این صورتگر قهار پاییز تمام عیار و کمال و رنگین را بر بوم زندگی تصویر می‌کند.
این گزارش نگاه و نمادی به گوناگونی، زیباسازی و جذابیت‌های ویژه فصل پاییز دارد. البته تعمق بیداردلانه به ماهیت تحولات این موضوع، سبب صیقل روحیه و تأمل فکر نیز می‌شود. در همین ارتباط اشاراتی به اثرات فصل پاییز در تندرستی جسم و روان و حفظ و رعایت تغییرات آب و هوای فصل هم دارد. از دیگر جهت نگاهی هم به همزمانی خاص این سومین فصل سال با مهرماه که آغاز دگربار جنب و جوش و خروش از بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها می‌باشد، دارد...
پاییز؛ نیک‌اندیشی به اندرزهای آفرینش
یک کتاب فروش، رنگارنگی فصل پاییز را انگیزه‌ای برای نیک‌اندیشیدن انسان‌ها به حکمت آفرینش و اندرزها از گردش و تغییر فصول می‌داند. گفته «فتحی» هم چنین حاکی از آن است که تأثیر سومین فصل سال روی فکر و روان افراد متفاوت است. برخی از پاییز شاد می‌شوند و لذت می‌برند، و عده‌ای غمگین می‌شوند. اما تغییر رنگ‌های مختلف بر و بار درختان سبب‌ساز آن می‌شود که به حکمت و مصلحت خالق و طبیعت تأمل و توجه عمیق کرد. او در فرصت کوتاه خود به لحاظ مراجعه‌کنندگان، می‌افزاید: «ما باید در فصول زمان در ملاحظات و رویکردها از حد اعتدال نسبت به پدیده‌هایی که پیرامون زندگی‌مان است در خودخواهی افراط نکنیم. اگرچه کسانی بوده‌اند که در این فصل زیبا و روان‌بخش برگ‌های خشکیده و انباشته درختان را به هر دلیل آتش می‌زدند و چه بسیار موجب خسارت جانبی شدند، اما باید از واقعیت پاییز در سیرت جوانی و بهار، تابستان، پاییز و زمستان عبرت گرفت.»
از کودکی تا دانشجویی
با صدای خش‌خش برگ‌ها
از زمان کودکی در حیاط خانه، تاکنون که دانشجو است از قدم زدن روی برگ‌های خزان‌زده لذت می‌برد.
«اسماعیل گرجی» در دانشگاه شهید بهشتی- معماری می‌خواند. او پاییز را تنوع‌آور و با حال و هوای بهترنسبت به فصول دیگر می‌داند که روی روان انسان اثر دلپذیر می‌گذارد.
از این دانشجو می‌پرسم چه خاطره‌ای از پاییز دارد؟ کمی مکث می‌کند بعد می‌گوید موردی که خاطره شده باشد ندارد. اما تعریف می‌کند: «در این فصل فرضاً اگر فکر می‌کنم مشکلی دارم روی برگ‌های خشکیده قدم می‌زنم. در پیاده‌روها و هرجای دیگر که برگ‌های خشک درختان ریخته شده راه می‌روم و احساس آرامش می‌کنم.» (لبخندی می‌زند) ادامه می‌دهد: «در این جور راه‌ها گله به گله مارپیچ‌وار به سمت توده برگ‌ها می‌روم. صدای خش‌خش له شدن برگ‌ها برایم خوش‌آهنگ و لذتبخش است.»
او که هنوز این عادت را از کودکی دارد می‌گوید: «در آن دوران و در پاییز روی برگ‌های خشکیده که در حیاط خانه بزرگمان ریخته می‌شد راه می‌رفتم و از صدای خش‌خش خرد شدن‌شان خوشم می‌آمد.»
سرشار از زیبایی رنگ‌های پاییز
«باید شاکر پروردگار عالم باشیم که در سرزمین اجدادی‌مان چهار فصل پربرکت داریم و هر فصلش تابع یک شرایط آب و هوایی است.»
«کریمیان» مدیر داخلی یک کارگاه تولید لباس است او در ادامه صحبتش می‌افزاید: «زیبایی و طراوت هر فصل مایه انبساط خاطر و سخاوت الهی برای ادامه زندگی و تامین سلامت بندگان است. هر فصل رمز و راز و تنوع و نظم و زمان خاص خود را دارد. بهار، موسم رویش و شکوفایی، تابستان گرم باروری میوه‌جات، پاییز با نسیم روح‌بر و برگریزان و زمستان با برف و باران زمین را آماده آمدن بهار نو می‌سازد. هر کدام در نهایت ذخیره‌ساز نیازهای زندگانی ما نیز هستند.»
می‌پرسم چه خاطره‌ای از گردش فصول طبیعت دارد؟ سر تکان می‌دهد و می‌گوید: «خاطره‌ام از بچگی تا الان که آفتاب جوانی‌ام پشت کوه پنهان شده است (بلند می‌خندد) در تمام سال‌ها سرشار از دل‌انگیزی زیبایی رنگارنگ پاییز بوده‌ام. این شگفت‌انگیز نیست که رنگ اصیل اولیه برگ درخت‌ها به چند رنگ درمی‌آید؟ یا این که برگ‌هایی که خشک خواهند شد و می‌ریزند اما در همین جریان به رنگ‌های دیگر درمی‌آیند، تعجب‌آور نیست؟...» می‌گویم شنیده شده که برخی میل به تماشای خزان نشان نمی‌دهند. می‌گوید: «شاید برایشان دلگیرکننده است چون درخت‌های پربار، عریان از پوشش برگ‌ها می‌شوند. فراموش نکنیم تغییر هوا و غروب زودرس و کم شدن تابش خورشید روی خلق و روحیه برخی انسانها اثر می‌گذارد. شخصا معتقدم آدم باید به هر طریق با طبیعت سازگار باشد چون سرشت ما با طبیعت انس و الفت دارد. هر نوع طبیعت به آدم روحیه می‌دهد و فکر را مشغول بودن و علت و ثمره‌اش می‌کند.»
رموز هر فصل
باور نظم دقیق طبیعت
«ابر و باد و مه و خورشید و فلک درکارند...» تا همه مخلوقات از سفره پرنعمت و سخاوت خالق زندگی‌شان را تداوم بخشند. چنانچه توجه راستین به نظم و برنامه‌ریزی‌های دقیق طبیعت هوشیار و دانا داشته باشیم که داریم، در چنین صورت، رموز و فلسفه هر فصل سال این را به ما تفهیم می‌نماید که هر فصل از چهار فصل سرزمین‌مان محور همان مصرع بالا، می‌گردد و فعل و انفعال‌شان بر این اساس صورت می‌گیرد.»این نظرات یک پژوهشگر امور محیط‌زیست است که خود را «زارع پیشه» معرفی می‌کند و در برابر پرسشم مبنی بر این که ره‌آورد و تاثیرگذاری‌های پاییز در چرخش زندگی و آب و هوا چیست؟ بیان می‌کند.
او در ادامه با این اظهار که پاییز تنها فصل برگریزان نیست، می‌افزاید: «سه ماه مهر، آبان وآذر این فصل بنا به اصطلاح یک معنا حاکی است که فاصله میان تابستان و زمستان و هم چنین فاصله بین فصل اول و آخر میانه‌روی موسم برگریزان است. تاثیر دیگر پاییز (در مهرماه) آن است که طول روز و شب برابر و دمای هوا معتدل می‌شود. این اتفاقات بخشی کوچک و ساده از طلوع فصل پاییز یا برگ‌ریزان است.»وی درباره آن که برخی برگ‌ریزان را به نوعی رویکرد کهنسالی به نیستی می‌پندارند، می‌گوید: «این موضوع شاید ربط به روان شناسی دارد اما می‌توانم بگویم: مگر کسی از میزان عمر خود در حیات اطلاع دارد؟ این گونه نظرها بیشتر از خستگی، ناملایمات و بیشتر از تنهایی است. لیکن علم روان‌شناسی درباره تاثیر پاییز توصیه می‌کند انسان بهتر است در این فصل تنها نماند. اگر چه تنها زیستن در هر فصل و ماه چندان جایز نیست. توصیه من هم این است که چنین اشخاصی برای برون‌رفت از این تصورات که باید جدی هم تلقی شود، با خارج شدن از محیط خانه و صحبت کردن با دیگران و تماشای اطراف، خود را سرگرم و ذهن را سبک کنند.»
این پژوهشگر در پایان صحبت خود، از پاییز به عنوان تغییر در روان و آرامش و درک زمان و خوش بودن نام می‌برد.
خزان از چند منظر متفاوت
رنگارنگ شدن آشکار از جمله رنگ طلایی برگ‌های سبز درختان در پاییز جزیی از شگفتی و زیباسازی از منظر بصری، ویژه این فصل است که بسیار بسیار بر روح و اعصاب انسان اثر می‌گذارد.
این مطلب بخشی از نظر «رضا بسطامی» شغل آزاد است که در «درکه» با او گفت‌وگو می‌کنم («درکه» یکی از مناطق خوش‌آب و هوا و ییلاقی در تهران قدیم است که اما...)
می‌گویم دگرگونی‌های پاییز از جهات مختلف بدیهی و دلپذیرند ولی برخی این فصل را موجب دلتنگی‌شان می‌خوانند حتی افرادی برگریزان را نمادی از عمر تعبیر می‌کنند. شما در این خصوص باورتان چیست؟ می گوید: «پاییز فصلی از فصول و نظام طبیعت است و مثل دیگر پدیده‌های طبیعت دوره ماندگاری خود را طی می‌کند. هر یک هم خواص و ثمرات خود را دارند. از طرف دیگر همه انسان‌ها هم بنا به طبیعت و خلقت‌شان آمد و رفتی دارند. این دو مقوله هرگز ربط و رابطه‌ای با هم نخواهند داشت. در همین راستا این را باید گفت و باور کرد که پاییز هر فصل را ملاک افسردگی و تصور زمان پایان وجود خود نخوانیم. غیر از این هر چه باشد نوعی بدبینی، توهم و خیال است. چه بسیار افراد کهنسال ده‌ها پاییز و زمستان را دیده و تجربه کرده‌اند و پشت سر گذاشته و سلامت و پرانرژی هستند. معتقدم زندگی را باید با تمام پدیده‌های طبیعت به نیکی احساس و لمس و با خوشبینی استقبال کرد.»
تیشه به ریشه درختان
برای احداث ساختمان
«بسطامی» با افسوس ادامه می‌دهد: «برخی از افراد بدون احساس نسبت به حفظ طبیعت سبز و رنگین، درختان تناور باغات اینجا را از بین برده و جای‌شان ساختمان بالا می‌برند. به عبارت دیگر خود انسان با تبر حرص مادیات تیشه به ریشه درختان می‌زند. آدم افسوس می‌خورد درختان مفید برای سلامت عموم انسان‌ها در هر فصل سال فدای سودبری‌ها می‌شوند.»
در یک دانشگاه در هند دندانپزشکی می‌خواند. حالا در قفسه‌های یک کتاب‌فروشی حوالی دانشگاه تهران سرگرم خواندن موضوع کتاب‌ها است.
روایت «محمد روغنی» از ماهیت فصل پاییز کم و بیش مثل برخی دیگران است به این مفاهیم: پاییز شرایط آب و هوا و زمان را تغییر می‌دهد. رنگ برگ درختان عوض می شود، باد درخت‌ها را می‌تکاند و برگ‌های خشک جدا شده از شاخه‌ها روی زمین ریخته می‌شوند و زیر پای رهگذران خش‌خش‌کنان خرد می‌شوند. این دگرگونی‌های فیزیکی و جوی و رنگ به رنگ شدن‌ها بر روحیه و حس و حال شخص تاثیر خوب می‌گذارند. از سوی دیگر آغاز فصل پاییز با زنگ باز شدن مدارس و فعالیت دانشگاه‌ها همزمان است. در چنین وضعیتی، مجموعه امور و زندگی به حالت یک جنب‌وجوش و تحول تازه اجتماعی درمی‌آید، حالتی که همیشه آدم‌ها در زندگی‌شان دنبال تغییر و تنوع و دوری از یکنواحتی بوده و هستند و این استقبال به دلیل حس آرامش تغییر محیط و طبیعت است. پاییز با نسیم خوش می‌آید و فصل خود را به سرمای زمستان می‌سپارد.
گزارش روز