بایسته های عرصه مداحی در ایام محرم( بخش پایانی) مداحان اهل‌بیت(ع) ، به روزو ناشر فضیلت‌ها هستند

گالیا توانگر
مداح باید عاشق خود ساخته ای باشد که با خصلت های اخلاقی نیک بیش از صوت و شعر زیبایش محفل را تحت تاثیر قرار داده، برای جوانان پر شور هیئتی طرحی نو در انداخته و الگویی عملی قرار گیرد.
زحمات و خدمات این قشر بر هیچ کس پوشیده نیست.اما نباید با بدعت گذاری های تحریف آمیز این مسیر صادقانه و تاثیرگذار به بیراهه ها کشیده شود.مداح خود باید عارف،شاعر، اخلاقمدار و صادق باشد تا مجلس او بی نظیر گردد و از اقصی نقاط دل‌ها را به سوی خود بکشاند. مداحی که وارسته نباشد قادر نخواهد بود بر دل ها اثر بگذارد و ردی همیشگی از خود بر جا بگذارد. هر چه مداح در دستگاه امام حسین (ع) مخلص تر و وارسته تر باشد،بُرد تاثیرگذاریش بیشتر خواهد شد.
اکثر مداحان شناخته شده قدیمی و شعرایی که نوحه عاشورایی می نوشتند با علمای دین و اخلاق در ارتباط بوده اند. این طور نبوده که مداح و روحانیون سخنران جلسه بی ارتباط با هم باشند.بر ای مثال حبیب ا... چایچیان متخلص به “حسان“ اشعار عاشورایی خود را نزد علمای بزرگ و عالیقدری نظیر علامه امینی و علامه طباطبایی می برده تا نظر این بزرگان را جویا شود.
برای خلق یک اثر بی نظیر در وادی مداحی نیازمند نظارت و نظر چندین کارشناس کار کشته هستیم. یک کارشناس باید از لحاظ صنایع ادبی شعر را بررسی کند،دیگری کارشناس محتوایی باشد و حتی حضور یک آهنگ ساز متعهد برای ساخت ریتم ضروری است.
مداحی و نقش آن در مکتب حسینی
به تعبیر مقام معظم رهبری:«جامعه مداح و ذاكر و ستايشگران اهل بيت،طبقه‏اى هستند كه در سايه اين روش،بيشترين تاثير را در تعميق فرهنگ و معارف اسلامى در ذهن مردم دارند.قضيه،فقط قضيه شعر خوانى نيست.مساله،مساله پراكندن مدايح و فضايل و حقايق در قالبى است كه‏براى همه شنوندگان،قابل فهم و درك باشد و در دل آنها تاثير بگذارد.»
ائمه(ع)از مداحان و ذاكران، تقدير و تشويق مى‏كردند،صله مى‏دادند،دعا مى‏كردند و براى اين كار،فضيلت و ثواب بسيار مى‏شمردند. امام‏صادق‏«ع‏»فرموده است:«الحمد لله الذى جعل فى الناس من يفد الينا و يمدحنا و يرثى‏لنا».
خدا را سپاس كه در ميان مردم،كسانى را قرار داده كه به سوى ما مى‏آيند و ما رامدح و مرثيه مى‏گويند.
حضرت رضا(ع‏) در تشويق دعبل به مرثيه خوانى در ايام عزاى‏حسينى فرمود:«يا دعبل!احب ان تنشدنى شعرا فان هذه الايام حزن كانت علينااهل البيت‏» اى دعبل،دوست دارم برايم شعر بسرايى و بخوانى،چون اين روزها،روزهاى اندوه ما اهل بيت است.
مداحى نوعى الگو دادن به مخاطبان و شخصيت‏پردازى اجتماعى و الگويى براى جامعه ارزشى است،سنگرى براى نشرفضيلت ها در قالبى مؤثر و فراگير نسبت‏به همه است و مداحان به خاطر اهميت كارشان درجامعه و در شكل دهى افكار و عواطف،نقش مهمى دارند و فلسفه اساسى مداحى،ترويج‏خوبي ها و تبيين روحيه‏هاى والاى شهيدان كربلا و دميدن روح تعهد و حماسه درشيعه است و يك عشق و ايمان است،نه يك حرفه و شغل.
رسالت مقدس مداحان در عصر حاضر عبارت است از: استفاده شايسته از عواطف پاك مردم و جهت دادن به آنها در مسير پاكى وتهذيب و تقوا. تعميق محبت ها و عشق هاى درونى به انسان هاى اسوه و پاك. روشنگرى افكار جامعه و هدايت‏ به ارزش ها و خوبي ها و تقويت ايمان مردم. حفظ و اشاعه فرهنگ شهادت از طريق ياد شهداى كربلا و شهداى انقلاب وجنگ و طرح معارف اسلام و انقلاب و خط امام و رهبرى و مسؤوليت هاى‏اجتماعى.
راز ماندگاری در عرصه مداحی؛ویژگی های اخلاقی و معرفتی
مداح به تناسب و اقتضای زمان وحال بخواند.آنچه باید بخواند،نه آنچه می خواهند بخواند.اهل غُلو نباشد ولی در عین حال کم نگذارد و حق مطلب را بیان کند.
وحید موسی پور یک کارشناس مذهبی درتوصیف خصوصیات و ویژگی های مداح اهل بیت(ع) ضمن بیان مطالب بالاادامه می‌دهد:«همیشه با طهارت باطنی وظاهری باشد و قبل ازمجلس حتماً استغفار کند. معرفت و شناخت همه جانبه نسبت به اهل بیت (ع) را مد نظر قرار دهد. از لحاظ سیاسی و اجتماعی اطلاعات او نسبت به جهان اسلام به روز باشد.اهل سوز و اشک باشد.از آتش دل او دل ها بسوزد.»
وی در باب آمادگی قبلی مداح برای اجرا می گوید:«شعر،مضمون،سبک و ریتم در خور شان مجلس آقااباعبدالله...(ع) انتخاب کند. از خودبینی و حسادت پرهیز جدی داشته باشد.مأیوس و زود رنج نباشد.اگر موفقیتی چشمگیر نداشت،ناامید نشده در برابر ناملایمات از میدان به در نرود.مأنوس با قرآن باشد.علاوه بر برکات بی شماراُنس با اهل بیت (ع) و قرآن مجید که راهگشای انجام درست رسالت مداحی است،اهل توسل باشد.خلوت خود را همیشه پررونق با اشک و اِنابه کند.اهل دنیا نباشد،روضه فروشی نکرده ضمنا رد احسان هم نکند. در انتخاب مضمون شعر و شعر مناسب وسواس داشته باشد. بیش از ریتم و سبک به عمق مطلب دقت کند وهدف از بهره گیری ازهنرمداحی را از یاد نبرد.خسته کننده نخواند،شوررا انتقال دهد.»
موسی پور کارشناس مسائل مذهبی تاکید دارد که یک مداح بایدجامعیت در ذاکری داشته باشد؛یعنی مناجات،مدیحه،مرثیه،نوحه،مولودی و انسجام دسته عزاداری و...راتوأَمان بلدباشد،چرا که همه مکمل یکدیگرند.تک بُعدی رشد نکند.
وی می گوید:« مدیریت محتوایی و شکلی جلسه را همزمان داشته باشد. در چگونگی استفاده از صوت،مضمون و مفهوم شعر را در نظر داشته باشد. از چیزهایی که برای حنجره آسیب دارد بپرهیزد.به خط و مشی روزآمد ولایت در جهت‌گیری های مداحی خود اهتمام ویژه داشته و آن را اصل قرار دهد.»
مداح جوان! در انتخاب سبک دقت کن
حاج علی آهی رئیس هیئت‌مدیره خانه مداحان ضمن انتقاد از سبک‌های سخیف مداحی می گوید:«اکنون اگر از برخی ‌مداحان جدید بپرسید استادتان چه کسی است؟ پاسخی ندارند! چون سبک آن‌ها "من در آوردی"است و طوری می‌خوانند که رضای خداوند در آن نیست.
برخی از شیوه‌های جدیدی که در مواردی دیده می شود مورد رضای خدا نیست. چون هم شعرشان، هم روضه‌شان و حتی خواندن ‌شان غیر شرعی است.سبک‌های "من در آوردی"خداپسندانه نیست.»
وی با تأکید بر اینکه تعداد زیادی از مداحان بر اساس سبک‌های سنتی قدیم نوحه‌سرایی می‌کنند، این شیوه اصیل را خداپسندانه توصیف کرده و می‌گوید: « نوآوری در هر کاری خوب است، اما بین کار"من در ‌آوردی"و نوآوری تفاوت وجود دارد.همان‌طور که مقام معظم رهبری می‌فرمایند؛مداح باید در این زمینه توجه داشته باشد. مداح باید استاد ببیند، من ـ که اکنون 87 سال سن دارم‌ـ نزد مراجع تقلید-از جمله مرحوم آیت‌الله سید محمدهادی میلانی-شاگردی کردم. اکنون از برخی از این جدیدی‌هابپرسید:استادتان چه کسی است یاکدام مجتهد استادتان هست؟ پاسخی ندارند، بلکه سبک خودشان را در می‌آورند و می‌خوانند، این کار غیر رضای خداست.
قلیل  مداحانی که سخیف می‌خوانند نمی‌دانند که مداح حافظ اصول و فروع دین است. وقتی که مداح از توحید، نبوت و امامت می‌گوید، یعنی از اصول دین می‌گوید. وقتی مناجات می‌خواند، وقتی از نماز و روزه، جهاد، حج، خمس و زکات، امر به معروف و نهی از منکر می‌گوید، این‌ها فروع دین است.
این پیرغلام اباعبدالله الحسین(ع) در پاسخ به این سؤال که آیا مداح مجاز است درباره مسائل اجتماعی یا سیاسی در مداحی سخن به میان آورد،می گوید: «مداح نباید در کار سیاست دخالت کند، مگر سیاستی که مقام معظم رهبری آن را هدایت می‌کنند. مراد این است که بتواند منبر را خوب تحویل دهد، مطالعات داشته باشد، تاریخ بخواند و مقاتل صحیح را حفظ کند، نه اینکه از برخی نوارها و سی‌دی‌ها کپی بر دارد و مصیبت و مرثیه بخواند.
مداحان جوان استاد ببینند و پیرو نوار و سی‌دی نباشند! اگر می‌خواهند مداحی کنند به معانی و مسائلی که ویژه دیدگاه‌های صوفیانه است یا ‌قائل‌شدن مقام الوهیت برای انسان در اشعار خود دقت کنند.»
برای ادای مستحبات اقامه واجبات را
ترک نکنیم
یک پژوهشگر و کارشناس مسائل مذهبی توضیح می دهد:«ظاهر مداح در عین آراستگی باید در خور شان مجلس امام حسین (ع) باشد.»
وی در باب اشعاری که برای مداحی انتخاب می شوند، می گوید:«اشعار باید روح حماسه ، معنویت و آزادگی را در وجود مستمعین زنده کند. شعرهایی که سراسر حکمت باشند. اگر می‌خواهند روضه خوانی کنند، مقتل خوانی کنند. لازمه اش این است که مداح مقاتل مستند مثل ابی مخنف،لهوف و ... را با دقت بخواند و مستند و دقیق مقتل خوانی کند.زیاد مجلس را طول ندهند؛ هم موجب ملال مخاطبین می شود و هم با ادامه مجلس تا نیمه های شب بیم این می رود که با ادای مستحبات – برپایی مجلس عزاداری- از واجباتی مثل نماز صبح جا بمانیم که این به نوبه خود یک آسیب است.»
وی با تذکر نسبت به این که دشمنان ما مترصد این هستند که کارهای غیر شرعی و غیر منطقی عده ای افراد نا آگاه را ثبت و ضبط کرده و به کمک وسایل ارتباط جمعی به نحو گسترده‌ای پخش کنند تا هم به انسجام شیعه و سنی ضربه بزنند و هم این قبیل کارها را در دنیا به نام شیعه و اهل بیت (ع) تبلیغ کنند، می گوید:« نباید از سازهای وارداتی برای تنظیم ریتم و آهنگ مداحی استفاده کرد این اقدامات بدعت آمیز،دون شان مجلس آقا ابا عبدالله(ع) بوده و موجب تضعیف بُعد معنوی عزاداری می شود.»
این پژوهشگر مسائل مذهبی ادامه می‌دهد:«در آیه 32 سوره حج اشاره شده که برپایی شعائر مذهبی نشانه تقوای قلوب است. عزاداری جز مستحبات موکد آورده شده منتها باید در حین انجام آن به نکاتی چند توجه داشت. در عرصه عزاداری نباید دچار غلو ،ریا،خودنمایی،چشم و هم چشمی ها شویم.عزاداری ما به واجبات ما صدمه نزنند. (برای مثال نماز صبح مان قضا نشود.) شیطان از طریق غفلت ما را از مستحبات به محرمات نکشاند. برای مثال وقتی برای عزاداری وارد مجلس امام حسین (ع) می شویم باید مراقب باشیم که کارهای نظیر غیبت، تهمت، آزار دیگران،خودنمایی و... خودداری کنیم. دسته‌های عزاداری طوری سامان داده شوند که ضمن اینکه مراسم عزاداری را با توجه کامل و شکوه خاص برگزار می کنند،با کارهایی نظیر حرکت در خیابان ها در ساعات نیمه شب ،بلند کردن صدای بلندگوها،راه بندان خیابان ها و...موجب آزار دیگران نشوند.»
وی تاکید دارد که با انتخاب سبک مناسب شور آفرین مجلس عزاداری امام حسین (ع) بوده و موجی از شعور خلق کنیم. نباشد که تنها برای ریزش اشک بیشتر به جای تاکید بر جنبه های حماسی واقعه-نعوذبالله - بر حزن و ضعف تاکید بیشتری شود.
پیوند بین سخنرانان با تدبیر
و مداحان شور آفرین
علی نظری مربی عقیدتی بسیج معتقد است که در باب سبک های جدید نباید سبک های قدیمی را کنار گذاشت. باید پیشکسوتان این سبک ها را- نظیر سبک هایی که در دهه 60 رواج داشته – احیا کنند و هر از چند گاه مداحی‌هایی شور انگیز با سبک های سنتی گذشته داشته باشند. به هر جهت این سبک ها برای خود ماست و باید حفظشان کرد. »
وی به مداحان و سینه زنان متذکر می‌شود:«در مداحی ها بعضا برای ایجاد شور بیشتر گفته می‌شود، آقا این لباس زمینی را از تن در بیاور!مگر آخرش در غسال خانه از تنت درش نمی آورند؟!این قبیل قیاس ها درست نیست. حواستان به دوربین های دشمنان باشد. یک لحظه به این فکر کنید که اگر ائمه معصومین(ع) را در مجلس ببینید باز هم رویتان می شود که اینگونه رفتار کنید؟»
وی خطاب به مداحان می گوید:«آقایان مداح حواستان باشد که این نوجوانان و جوانانی که به دستگاه امام حسین (ع) راه می یابند سراسر شورند. از همه رفتارها و کردارهای شما حتی نحوه صحبت کردنتان با تلفن همراهتان الگو‌برداری می کنند.شما باید برای این قشر مربی اخلاق هم باشید.»
نظری صاحب نظر مسائل مذهبی به جلساتی اشاره می کند که در آنها حلقه اتصال بین سخنرانی و مداحی چندان مستحکم نیست .
وی می گوید: «یکی از راه های آفریدن شور در کنار شعور پیوند بین مداح شور آفرین با روحانی سخنور است.»
گزارش روز