علی خوشه‌چرخ آرانی
* تهدید زبان فارسی
طی دو قرن اخیر، زبان فارسی با
تهدیدهای بزرگی در خارج از ایران و نیز داخل کشور روبه‌رو شده است. در خارج از کشور
دولت استعمارگر انگلیس نقش اصلی را در مقابله با زبان فارسی در شبه قاره هند
بر‌عهده گرفت و در روسیه نیز پس از روی کار آمدن نظام کمونیستی در مناطقی همانند
قفقاز جنوبی و به خصوص منطقه آران (ایران شمالی یا جمهوری آذربایجان) که
فارسی‌گویان بزرگی چون نظامی، خاقانی شروانی و ابوالعلاء گنجوی و... از آن‌جا
برخاسته‌اند، زبان و خط فارسی ممنوع شد و در تاجیکستان خط فارسی را نیز ممنوع
کردند.
رهبر معظم انقلاب در این‌باره می‌فرمایند: «دیر زمانی نیست که ادبیات
ایران در غرب استانبول تا شرق آسیا را دربر می‌گرفت. زبان فارسی، زبان دیوانی کشور
عثمانی بود و تا اقصی نقاط در هند و چین، زبان مذهبی، اداری، ادبیات و هنر محسوب
می‌شد اما متأسفانه بر اثر تنگ‌نظری، نادانی و بی‌سوادی مسئولان کشور در دوره اواخر
قاجار تا پایان حکومت پهلوی، با وجود شعرا و نویسندگان بزرگ و شخصیت‌های ادبی، زبان
و ادبیات فارسی انحطاط پیدا می‌کند و از لحاظ گسترش سیاسی و قدر و قیمت جهانی در
پایین‌ترین سطح قرار می‌گیرد و علت آن نیز در این بود که متصدیان امور با تبری در
زبان فارسی و با افتخار به استفاده از لغات و اصطلاحات فرنگی نهایت انحطاط را از
خود نشان دادند.» (دیدار مسئولان، هنرمندان و نویسندگان کانون پرورش فکری و کودکان
و نوجوانان 77/6/23)
* زبان فارسی، هویت ملی و وحدت ملی
رهبر معظم انقلاب به
صراحت می‌فرمایند که هویت ملی ما به خط و زبان فارسی است: «یک مدتی واقعا علوم
انسانی در کشور ما مغفول عنه شده. مدتی ادبیات فارسی- هویت ملی ما به زبان و خط
ماست- اصلاً مورد غفلت و بی‌اعتنایی قرار گرفت و خیلی چیزهای دیگر. این نباید اتفاق
بیفتد.» (دیدار رؤسای دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی کشور 88/5/23)
رهبر فرهیخته
در دیدار اعضای دومین مجمع بین‌المللی زبان فارسی در تاریخ 77/12/12 و هم‌چنین در
جمع کارکنان صداوسیما پیشنهاد بعضی افراد در دوره طاغوت برای تغییر خط و زبان فارسی
را، حرکتی در جهت اضمحلال هویت ملی می‌دانند و می‌فرمایند: « قبل از انقلاب از هویت
ملی اسم زیاد می‌آوردند؛ اما به هیچ وجه به معنای حقیقی کلمه، هویت ملی را تقویت
نمی‌کردند، البته هم واضح بود، چون آن کسانی برای منافع خودایران را می‌خواستند و
در کشور عزیز ما منافع خود را تعریف کرده بودند، می‌دانستند که اگر هویت ملی این
کشور زنده شود، با منافع آنها ناسازگار خواهد شد و آنها نمی‌توانند به منافعی که
هدف گرفته‌اند، برسند؛ به همین دلیل هویت ملی در آن زمان در این جا تضعیف شد.»
(83/2/28)
* پیشینه زبان فارسی
مقام معظم رهبری زبان و ادب فارسی را با
سابقه‌ای طولانی و کهن معرفی می‌نمایند و می‌فرمایند:
«یک روز از چین تا روم و
همین آسیای صغیر، مرز زبان فارسی را تشکیل می‌دادند. انسان می‌بیند که در دوران
عثمانی، دیوان و مکاتبات آنها به زبان فارسی بوده است و شعرایی به زبان فارسی
داشته‌اند. بهترین شعرای بخشی از دوران عثمانی، شعرای فارسی‌گو هستند. وضع هند و
شبه‌قاره هند، هم معلوم است؛ بنابراین نفوذ زبان فارسی بسیار بوده است. هر زبانی که
سعه نفوذ آن زیاد باشد طبیعی است که با خود فرهنگی را حمل می‌کند.» (دیدار اعضای
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. 70/11/29)
« در منطقه شرق، از شبه قاره هند تا چین
هرجا که اسلام و فرهنگ اسلامی نفوذ کرده، زبان فارسی نیز همراه آن بوده است. همراهی
زبان فارسی، با دین و معارف اسلامی و محتوای عرفانی آن یکی از عوامل گسترش زبان
فارسی در این منطقه از جهان محسوب می‌شود.» (دیدار اعضای فرهنگستان زبان و ادب
فارسی 70/11/29)
* آینده زبان فارسی
مقام معظم رهبری درباره آینده زبان
فارسی، افق بلند و روشنی را ترسیم می‌نمایند. تبدیل زبان فارسی به زبان علمی جهان،
گسترش جغرافیایی و ترویج زبان فارسی در هر نقطه از جهان، قرار گرفتن زبان فارسی در
موضع قدرت و... از ایده‌های روشن مقام معظم رهبری است:
«من انتظارم این است که
ما پنجاه سال دیگر- نمی‌گویم ده سال، پانزده سال دیگر- در سطح عالم و در دنیا حرف
اول علمی را بزنیم. بعضی مرزهای علم را ما تعیین کنیم. کار به جایی برسد که زبان ما
که زبان فارسی است در دنیا زبان علم بشود. این، آن افقی است که جلوی چشم من است.
برای این که به این نقطه برسیم اولاً باید باور کنیم که این می‌شود و...» (دیدار با
استادان و اعضای هیئت علمی دانشگاهها 85/7/13)
- فکر این را بکنید که پنجاه سال
دیگر، کشور شما جایی باشد که هرکس به یک پیشرفت علمی احتیاج دارد، ناگزیر باشد زبان
فارسی را یاد بگیرد. (دیدار با دانشجویان و نخبگان سراسر کشور، 84/7/13)
- اکنون
برای درک غالب نظریه‌های علمی باید به زبان انگلیسی تسلط داشت و ما امیدواریم ایران
به چنان جایگاه علمی برسد که برای درک نظریه‌های علمی، دانستن زبان فارسی ضروری
باشد. (دیدار اعضای مجمع عمومی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان (84/1/25)
*
زبان فارسی مهم‌ترین رکن وحدت ملی مردم ایران
رهبر فرهیخته ضرورت تلاش برای حفظ
زبان فارسی و گسترش و اشاعه آن در میان ملت‌ها و اقوام مختلف را مورد تأکید قرار
داده و کیفیت بخشیدن به زبان فارسی به معنای اتساع درونی، اصلاح، پالایش و پیرایش
آن را بسیار حائز اهمیت می‌دانند. ایشان درخصوص تلاش‌های انجام شده در جهت اعتلای
زبان فارسی می‌فرمایند: «هر کس به معارف بشری علاقه‌مند باشد، باید برای زبان فارسی
درجه و مرتبه‌ای خاص قائل باشد؛ زیرا این زبان پرظرفیت، شیرین، رسا و زیبا توانسته
است بخش عظیمی از مناطق جغرافیایی جهان را تحت تسلط و سیطره معنوی خود درآورد. با
نفوذ معنوی، کارایی، شیوایی و قدرت بلاغت خود در دل ملت‌ها جا باز کند و برای آنان
فرهنگ، دین، معرفت و تمدن به ارمغان آورد.» (دیدار با اعضای دومین مجمع بین‌المللی
زبان فارسی 77/12/12)
رهبر معظم انقلاب زبان فارسی را از ارکان هویت ملی ایران
می‌دانند و می‌فرمایند:
«اکنون زبان فارسی بهترین حامل و رسانه برای معارف،
افکار، نوآوری و تمدن عمیق اسلامی محسوب می‌شود و بر این اساس وظیفه ما در قبال
زبان فارسی بسیار سنگین است...» (همان)
ایشان معرفی موجودی‌های فلسفی، معرفتی و
علمی ملت‌های فارسی زبان به ملت‌های دیگر را مستلزم جایگاه شایسته زبان فارسی در
جهان می‌دانند و می‌فرمایند:
«ما باید برای رواج زبان فارسی در دنیا و گسترش
جغرافیایی آن تلاش کنیم تا این زبان در موضع قدرت قرار گیرد و بتواند بخش عظیمی از
مدنیت گذشته عالم را که با خود به همراه دارد به دنیا ارائه نماید.» (همان)
رهبر
فرزانه انقلاب، زبان فارسی را مجموعه عظیمی از میراث بشری می‌دانند و می‌فرمایند:
«بخش عظیم و غیرقابل اغماضی از مواریث کهن بشریت اعم از فلسفه، دین، علم، اخلاق،
عرفان و سیاست به وسیله زبان فارسی منتقل شده است که دست یافتن به آن بدون اطلاع از
این زبان آسان نیست. آن‌چه مولوی، عطار، حافظ، سعدی، فردوسی و دیگر بزرگان علم و
ادب فراهم آورده‌اند، تنها زمانی می‌تواند مورد استفاده کامل بشریت قرار گیرد که به
زبان اصلی یعنی زبان فارسی در اختیار طالبان و پژوهندگان آن گذاشته شود.» (همان)
ایشان ضرورت آگاهی و اطلاع فرهنگ‌های اصیل، کهن و ریشه‌دار عالم از یکدیگر را مورد
تأیید و تأکید قرار می‌دهند و می‌فرمایند: «ارتباط و تبادل این فرهنگ‌ها با یکدیگر
برای ملت‌های صاحب فرهنگ بسیار ارزشمند و گران‌بهاست و این هم ایجاب می‌کند که زبان
فارسی زبانان و همه کسانی که ارزش و اهمیت تاریخی و فرهنگی زبان فارسی را می‌دانند
برای ترویج و گسترش آن تلاش کنند.» (همان)
رهبر معظم انقلاب غنی کردن زبان فارسی
و کیفیت بخشی به آن را نیز ضروری می‌خوانند و می‌فرمایند: «با از بین بردن ضعف‌های
درونی زبان فارسی و افزایش ظرفیت و کیفیت آن متناسب با شرایط زمان می‌توان اطمینان
یافت که گسترش جغرافیایی، قومی و ملی زبان فارسی نیز به شکلی آسان‌تر، روان‌تر و
بهتر انجام خواهد گرفت بنابراین به عنوان یک وظیفه باید زبان فارسی را پویا کنیم؛
زیرا اگر فارسی زبانان فاضل، دانشور، آگاه، دلسوز و پیگیر نتوانند این زبان را با
نیازهای امروز خود همراه و هم‌ساز سازند، بدون تردید دچار ضعف و مغلوبیت خواهد شد.»
(همان)
ایشان، اهمیت آموزش زبان فارسی با استفاده از شیوه‌های نوین، تسهیل
فراگیری و تکلم را گوشزد نموده و با بیان امتیاز موسیقایی زبان فارسی می‌فرمایند:
«زبان فارسی یک آهنگ موسیقایی زیبا دارد و از انعطاف روانی و کشش بسیار بالایی
برخوردار است. بنابراین در زبان فارسی خشونت وجود ندارد و بسیار دلنشین و دل‌پسند
است.» (همان)
امید آن که همگان در پاسداری از این میراث ماندگار و یادگار
بکوشند.
|
