درهاي توبه را با دستان دعا بگشاييم شميم قدر با مناجات عاشقانه و خلوص بندگي - بخش پاياني

ايرج نظافتي
امشب تقدير ما چگونه رقم خواهد خورد و چه آينده اي در انتظار يكسال پيش روي ما خواهد بود؟
آيا در اين مدت بيست روزه ميهمان خوبي براي معبود عالم بوده ايم يا نه، ميهمان ناخوانده اي بوديم كه ميزبان از ما راضي نبود.
امشب هنگامي كه امام عصر(عج) پرونده اعمال ما را مورد بررسي قرار مي دهد چه حالي پيدا مي كند؟ آيا لياقت يك گوشه چشمي از جانب خداوند متعال، ملائكه اي كه امشب به زمين فرود مي آيند، ائمه معصومين(ع) و حضرت ولي عصر ارواحنافداه را داريم؟
اگر امشب از روي لطف و مرحمت به ما نگريسته نشود و اگر كاري نكنيم كه مورد رحمت و مغفرت الهي قرار بگيريم و اگر با تضرع و زاري و شب زنده داري عاشقانه و بر سر نهادن قرآن نتوانيم از شر تقديرهاي ناصواب يك سال آينده خلاص شويم كه واي بر ما و واي بر آينده اي كه در انتظار ماست.
امشب شب بيست و يكم ماه مبارك رمضان، دومين شب از شبهاي پرفضيلت قدر و شب شهادت مولاي متقيان اميرالمؤمنين حضرت علي(ع) است.
روايات متعدد اسلامي حكايت از پرفضيلت بودن شب هاي قدر دارد به گونه اي كه ليله القدر را شب ولايت، شب نزول قرآن و نزول ملائكه بر امام زمان(عج) دانسته اند و در واقع شب قرآن و عترت محسوب مي شود و قرآن كريم نيز با صراحت تمام چنين شب هاي فرخنده اي را بهتر از هزارماه اعلام كرده است. سرويس گزارش كيهان در چهار شماره پي درپي توسط چهار نفر از همكاران اين سرويس كوشيد تا از زواياي مختلف به بررسي فضايل شب هاي قدر بپردازد و اينك بخش پاياني آن را در پيش رو داريد كه به موضوع دعا، توبه و استغفار پرداخته ايم.
اثرات دعا در شب هاي قدر
دعا اثرات بسيار شگرفي بر زندگي انسان دارد و به راحتي مي تواند مقدرات را تغيير و حال آدمي را به احسن حال تبديل نمايد.
حجت الاسلام والمسلمين محمد مهدي مرادي، كارشناس ارشد تبليغ در حوزه علميه قم در گفتگو با سرويس گزارش روز كيهان به نقش مهم دعا در شب هاي پرفضيلت قدر اشاره مي كند و مي گويد: «دعا آدمي را به معبودش كه خداوند منان است نزديك مي نمايد و او را بنده خالص و مخلص خداوند مي كند و به نوعي باعث اميد و تحرك روحي و رواني انسان مي شود و رابطه انسان و خدا را قوي و مستحكم مي گرداند، در اين شب هاي پرخير و بركت قدر بسيار توصيه به دعا و استغفار و توبه از گناهان شده است.»
از اين كارشناس ارشد تبليغ علوم ديني مي پرسم كه چه دعايي در اين شب ها قابل استجابت است و چگونه بايد دعا كنيم، مي گويد: «در وهله اول فرد دعاكننده بايد خويش را به درجه اجابت دعا برساند سپس دعا نمايد، چون آماده نمودن شرايط دعا و استغفارخود به خود زمينه پذيرش آن را نيز مهيا مي كند، با اين حال بايد گفت دعايي كه موردنظر شخص امام زمان(عج) است دعايي است كه قابل اجابت باشد و از يك دل شكسته بيرون بيايد، در غير اينصورت دعاهاي بي روح و بي محتوا قطعاً تأثيري در تغيير دادن سرنوشت ما در اين شب هاي قدر نخواهد داشت.»
حجت الاسلام مرادي در ادامه همين بحث مي گويد: خداوند متعال در قرآن كريم مي فرمايد - قريب به مضمون - براي استجابت دعا اول بايد بنده خدا شد، در تفسير اين آيه شريفه آمده است كه بنده خدا شدن يعني انسان بايد كاملا مطيع خدا شده و تمام كارها و اعمالش در راه جلب رضايت خداوند و قرب الهي باشد و هركاري كه انجام مي دهد به نوعي جهت خدايي در آن ديده شود، به عنوان مثال يك مهندس، پزشك، صنعتكار، معلم يا كارگر هر كدام به نوعي با مشاغلي در ارتباط هستند كه مي توانند خدماتي كه انجام مي دهند را در وهله اول براي رضاي خداوند بدانند و در راه صراط مستقيم قدم بردارند.
وي مي گويد: «حال اگر توانستيم در اين ماه مبارك از گناهان توبه كنيم و استغفار نماييم قطعا يقين داشته باشيم كه درهاي رحمت الهي هم در اين شب هاي پرفضيلت قدر برايمان باز خواهد شد و دعا و راز و نياز ما به گوش خداوند متعال هم خواهد رسيد و مورد عنايات ويژه اي قرار خواهيم گرفت.»
حجت الاسلام مرادي در ادامه به ذكر مثالي درباره استجابت دعا مي پردازد و مي گويد: «حضرت موسي(ع) از راهي مي گذشت، مردي را ديد كه در حال سجده است و دعا مي كند. حضرت موسي رفت و پس از مدتي بازگشت و با كمال تعجب ديد كه همان فرد همچنان در حال سجده و مشغول دعاست، حضرت موسي عرض كرد كه خدايا اگر من بودم دعاي اين بنده را مستجاب مي كردم، اما در اين هنگام به موسي وحي آمد كه اي موسي اين فرد اگر تا آخر عمر هم در سجده باشد دعايش را مستجاب نمي كنيم چون او اهل گناه است. با توجه به اين حكايت زيبا از حضرت موسي، بايد براي انجام استغفار و دعا ابتدا از هر نوع گناهي توبه كرد و پاك و منزه به محضر پروردگار در شب هاي قدر حاضر شد، وگرنه فردي كه هنوز از گناهان خود توبه نكرده و هنوز از اعمال بد خود با تمام وجود اظهار ندامت نكرده نبايد انتظار استجابت دعا را هم داشته باشد چون انسان براي استجابت دعا چاره اي جز ترك گناه ندارد.»
راهي براي تعالي انسان
در روايت نقل شده است كه دعاي بدون اسباب همانند تير بدون كمان است.
چون دعا كنند بايد بسترهاي استجابت دعا را هم فراهم نمايد.
«زهرا فاطمي نيا» كارشناس علوم قرآني و استاد دانشگاه مخاطب سئوالم قرار مي گيرد و درباره فراهم نمودن زمينه هاي مستجاب شدن دعا مي گويد: «در برخي مواقع دعا به تنهايي كارساز نيست بلكه استجابت آن دعا بستگي به تلاش و كوشش ما دارد. به عنوان مثال شخصي كه آرزو دارد در كنكور قبول شود و در اين شب هاي گرانقدر نيز از خداوند مي خواهد كه به دانشگاه راه پيدا كند خود نيز بايد تلاش كرده و درس هم بخواند يعني خود فرد بايد بسترهاي اجابت دعا را هم فراهم كند. و يا وقتي فرد يا جامعه اي منتظر ظهور منجي عالم بشريت(عج) هستند و براي فرجش دعا مي كنند بايد اسباب ظهور را هم فراهم نمايند.»
اين كارشناس علوم قرآني نزول بلايا و عذاب الهي بر انسان ها را نتايج اعمال آنان مي داند و مي گويد: «در ايام ماه مبارك رمضان و خصوصا در اين شب هاي پرفضيلت قدر بسيار توصيه شده كه دعا و استغفار كنيم و حتي تاكيد شده كه بايد خواسته هاي خود را بر زبان جاري كنيم، در اين باره حضرت امام صادق(ع) مي فرمايد: خداوند تبارك و تعالي مي داند كه بنده هنگام دعا چه مي خواهد ولي دوست دارد كه حوائجش را به درگاهش شرح دهد.»
اين استاد دانشگاه در ادامه مي گويد: «اما نكته مهم ديگري در باب دعا بايد گفت كه هرگاه دعا كرديم و زمينه هاي اجابت آن را هم فراهم نموديم بايد اميدوار باشيم كه آن دعا و خواسته ما مورد پذيرش الهي قرار مي گيرد، باز هم در اين باره حضرت امام صادق(ع) مي فرمايد: «هرگاه دعا مي كني گمانت اين باشد كه حاجتت پشت در آماده است.» يعني هميشه پس از دعا آماده استجابت آن باشيم چون تقويت روحيه اميد و نشاط در رسيدن به حاجت خود مي تواند بستر استجابت را سريعتر مهيا كند.»
استغفار براي دفع بلايا
ميان گناه و بلاياي طبيعي رابطه اي دو سويه و نزديك وجود دارد به گونه اي كه گفته مي شود نازل شدن هر نوع بلايا عذابي بر انسان نتيجه اعمال و رفتار اوست اما چگونه مي توانيم اين بلايا را از خود دفع كنيم و از رفتار ناصحيح گذشته خود دست بكشيم.
«مهدي پوركريميان» از كارشناسان مباحث ديني و قاري قرآن كريم در گفتگو با سرويس گزارش كيهان مي گويد: «بسياري از اعمال و رفتار ما سبب مي گردد تا مستحق عذاب هايي در همين دنيا باشيم ولي تنها راهي كه مي تواند مسير بلايا را تغيير دهد توبه از گناهان، دعا و استغفار به درگاه حضرت احديت جل جلاله خصوصا در شب هاي قدر است، اما همين استغفار و توبه هم شرايط ويژه اي دارند از جمله اين شرايط پشيماني كامل از گناه و تصميم قطعي بر ترك آن است، همچنين توصيه شده كه اگر در هنگام دعا با دل شكسته و چشماني اشكبار و گريان از خداوند طلب بخشش و مغفرت نماييم قريب به يقين دعاي ما مستجاب مي شود.»
اين صاحب نظر در امور ديني به رابطه مستقيم ميان گناه و بلاي آسماني با استغفار اشاره مي كند و مي گويد: «همچنين كه ميان انجام گناه و نزول بلاي طبيعي و آسماني رابطه اي دو سويه وجود دارد در ميان استغفار و توبه از گناهان با دفع و رفع بلايا نيز چنين رابطه اي وجود دارد، حتي در آيات قرآني هم آمده است كه براي جلب نعمت و بركات الهي استغفار نقش سازنده و مهمي دارد و توصيه مي شود كه استغفار و توبه از گناهان در شب هاي قدر بسيار مفيد و سودمند است، چراكه در چنين شبي استجابت دعا آسانتر است و خداوند توبه پذيري را آسان گردانيده است.»
پوركريميان به نقش مهم استغفار از گناهان در شب هاي قدر اشاره مي كند و مي گويد: «استغفار و طلب آمرزش و توبه از گناهان داراي كاركردهايي از جمله رفع بلا، دفع بلا و جلب رحمت و بركت هاي الهي در زندگي دنيوي و اخروي است، يعني هر فردي كه بخواهد از شر بلاياي طبيعي و آسماني در امنيت كامل باشد و يا از شر بلايايي كه هم اكنون گرفتار آن شده خلاص گردد و نعمت هاي خداوند و رحمت بي كران الهي را به سوي خود جلب كند لازم است تا در چنين شب هاي پر فضيلت قدري دست به دامن استغفار شود، چون اگر استغفار و توبه ما مورد پذيرش الهي قرار بگيرد از هر نوع خطري در امان خواهيم بود و آثار و تبعات گناه از ما دور مي شود و بلا و گرفتاري از سر ما كم مي شود و مورد مغفرت الهي قرار خواهيم گرفت، از همين رو نبايد توفيق دعا، استغار و توبه از گناهان را در اين شب هاي قدر از دست بدهيم.»
فضيلت شب هاي قدر را دريابيم
آيت الله جوادي آملي در گفتاري درباره شب هاي قدر مي گويد: «شب هاي قدر از دو جهت براي ما گرامي است و ما هم غير از اين دو عنصر محوري چيزي نداريم و اين شب مي تواند جامع آن دو عنصر محوري باشد يكي جريان قرآن و ديگري جريان عترت است. اينكه گفته اند در شب قدر قرآن به دست بگيريد دعايي دارد، بعد بر بالاي سر بگذاريد دعايي دارد و نام اين 41 معصوم را ببريد براي آن است كه قرآن در كنار عترت است و عترت در كنار قرآن است و اين دو ثقل و وزنه وزين و وسيله توسل ما به خداي سبحانند.»
حجت الاسلام مرادي، كارشناش علوم ديني به فضيلت شب هاي قدر اشاره مي كند و مي گويد: «در اين شب ها درهاي رحمت الهي باز است و بهترين فرصت براي طلب مغفرت و توبه از گناهان است.»
وي درباره توبه در شب هاي قدر مي گويد: «بدون شك توبه يكي از مسائلي است كه به خوبي عنايت و رحمت و فضل الهي را نسبت به بندگان نشان مي دهد، به بيان ديگر توبه را مي توان مصداق آشكاري از پيشي گرفتن رحمت و مهر الهي بر خشم او دانست، چرا كه رحمت و عنايت بي كران خداوند است كه بندگان گمراه و گناهكار را مورد توجه بخشش هاي خود قرار مي دهد و چه شبي بهتر و برتر از شب هاي قدر كه نه تنها درهاي استجابت دعا باز است بلكه نامه اعمال يك سال آينده ما نيز در اين شب مقدر مي شود.»
وي مي گويد: « در شب هاي قدر به نوعي شب شفاي بيماري هاي معنوي با مادي و اخلاقي است كه با زاري و تضرع به درگاه الهي و بر سر نهادن قرآن زمينه هاي لطف الهي مهيا مي شود، فرصت شب هاي قدر در واقع فرصت زندگي و حيات سعادتمندي است كه براي بازگشت به خداوند و توسل جستن از قرآن و عترت اهل بيت عليهم السلام در اختيار ما قرار گرفته و بايد بتوانيم از اين شب ها نهايت استفاده را ببريم.»
طبق روايتي كه مرحوم محدث قمي نقل مي كند، سوال كردند كدام يك از سه شب نوزدهم، بيست و يكم و بيست و سوم شب قدر است، در جواب فرمودند: چقدر آسان است كه انسان در اين سه شب ملاحظه شب قدر بكند، چه اهميت دارد كه بين سه شب مردد باشد، مگر سه شب چقدر است، كساني بوده اند كه همه ماه رمضان را از اول تا آخر، شب قدر به حساب مي آوردند و اعمال شب قدر را انجام مي دادند.
با اين حال خداوند متعال بارها فرموده اند كه درك شب هاي قدر از توان عادي بشر خارج است ولي باز مي توان از راه آيات و رواياتي كه اين شب را از هر ماه با ارزش تر دانسته است ياري گرفت تا روشنايي بر شب شگرف آن سايه افكند و گوشه اي از عظمت و جلال آن را بازشناسيم.
گزارش روز