غبار فراموشي بر چهره ميراث فرهنگي
 ضرورت بررسي ضعف اطلاع رساني در مواريث فرهنگي ايران زمين- بخش نخست

صديقه توانا
تقويم روي ميز را ورق مي زنيم، چند روز تعطيلي پيش رو داريم، بدون معطلي برنامه مسافرت به شمال و جنگل و دريا را مي ريزيم و بار سفر مي بنديم. به ترافيك و شلوغي جاده ها هم توجهي نمي كنيم، چون با اين قضيه اين طور كنار آمده ايم كه خوب چاره اي نيست، جاي ديگري نمي توان رفت، اما از اين مسئله غافليم كه اگر كمي به اطراف خود نگاه كنيم و آثار ديدني كشورمان را بشناسيم، مي بينيم كه نه تنها يك راه بلكه راههاي ديگري هم وجود دارد، كه با كمي شناخت و مطالعه مي توان به اماكن تاريخي رفت و با آثار باستاني و ميراث كهن فرهنگي كه در گوشه و كنار كشور به وفور وجود دارد، آشنا شد و يك سفر پاييزي را در دفتر ايام خود رقم زد و از ديدن آنها لذت برد و اين مهم بر عهده مسئولان سازمان ميراث فرهنگي است كه مردم را از وجود آثار تاريخي و مناطق ديدني كشور آگاه سازند و جوانان را با پيشينه تاريخي ايران و ايرانيان آشنا سازند تا در اين دنياي پر زرق و برق و پر از تبليغات به جاي رفتن به دبي و ديگر كشورهاي عربي و گردش در فروشگاههاي دي تو دي و ارض الهدايا و يا مسافرتهاي تكراري، قدم بر زمين نمكي با داب سورت بگذارند، با تپه هاي هگمتانه و نوشيجان كه قدمتي 3 هزار ساله دارد آشنا شوند، ويرانه هاي شهر بيشابور در كازرون، مسجد تاريخانه و برج و بارو و تپه حصارهاي دامغان و معبد 5 طبقه چغازنبيل را بخاطر بسپارند و در نقش برجسته هاي بيستون، صلابت و قدرت و اقتدار ايران را نظاره گر باشند و با طاق و مقرنسي هاي لاجوردي زيباي خانه بروجردي ها و طباطبايي ها مأنوس شوند.
از طبيعت بكر و زيباي گيلان و مازندران از قلعه ديدني رودخان درماسوله تا زيبايي هاي كيش و قشم از كاريز قديمي تا جنگل حرا، و از تاريخ نهفته در دل شهرهاي اصفهان و شيراز و تبريز و كرمانشاه تا آستان قدس رضوي و ديگر اماكن مذهبي، همه و همه نشان از وجود جاذبه هاي زيبا و ارزشمندي در ايران دارد كه بدون شك بار مسئوليت مديران اجرايي مربوطه را در معرفي و رسيدگي مضاعف به اين مناطق دو چندان مي كند. ضمن اينكه همين مناطق مي توانند بهترين منبع درآمدي در عرصه صنعت گردشگري كشورمان باشد و مردم را در انتخاب جاذبه هاي ديدني ايران كمك كنند و جلوي سفرهاي تكراري به شمال و يا خارج از كشور را بگيرد. شنيدن مشكلات سفر، و عدم آشنايي با جاذبه هاي ديدني و آثار باستاني از زبان مردم مي تواند مسئولان را در رفع موانع موجود ياري رساند.
سفرهاي خارجي و جاذبه هاي كاذب
به همراه عكاس روزنامه در يك روز پاييزي كه درختان با برگهاي سبز، زرد و قرمز و نارنجي زير بارش باران برق چشم نوازي دارند، به پارك لاله رفتيم تا ديدگاههاي مردم را درباره سفر و آثار تاريخي ايران، جويا شويم.
به سمت چند دختر خانم جوان حدوداً 30 ساله كه مشغول گپ و گفت مي باشند رفتم، سر صحبت را با يكي از آنها باز مي كنم. او با بيان اين مطلب كه هر ساله براي تعطيلات تابستان به يكي از كشورهاي حاشيه خليج فارس سفر مي كند، نظر خود را در مورد دلايل اين انتخاب اينطور عنوان مي نمايد: چند سال قبل با اقوام تصميم گرفتيم به صورت دسته جمعي به اصفهان و شيراز سفر كنيم و از آثار تاريخي و ديدني تخت جمشيد و مقبره كوروش بازديد كنيم. نزديك غروب به تخت جمشيد رسيديم دنبال محلي براي اسكان و اقامت رفتيم، و در كمال ناباوري و تعجب مسئولان نگهباني به ما گفتند بايد براي اقامت به شيراز برويد و فردا براي بازديد برگرديد، چون در اينجاامكانات بهداشتي، رفاهي نيست حال سؤال من از مسئولان اين است كه گردشگران و مسافراني كه براي بازديد اين همه عظمت به آنجا مي روند، چطور نمي توانند محلي براي اسكان داشته باشد و چطور مسئولان به فكر امكانات رفاهي و بهداشتي مسافران نيستند.»
وي در ادامه مي گويد: « الان 2 سال است كه ترجيح مي دهيم همان پولي را كه قرار است صرف سفر به داخل كشور كنيم، به خارج از كشور برويم كه حداقل هم سفر خارجي رفته باشيم و هم در پاساژها، فروشگاهها و پارك هاي جذاب و زيبا گشت و گذاري داشته باشيم و روح و جاني تازه كنيم.»
به قسمت ديگري از پارك مي روم و با آقاي رحيم عبادي كه كارمند يك شركت خصوصي است موضوع گزارش را مطرح مي كنم وي به ضعف اطلاع رساني درباره نقاط جذاب و ديدني شهرها و معرفي مناطق پرجاذبه كشورمان اشاره مي كند و مي گويد: «بسياري از مناطق جذاب و ديدني كشورمان هنوز به درستي براي مردم معرفي نشده و همچنان ناشناخته باقي مانده اند و چه بسا در حال تخريب باشند. در اغلب شهرها نيز در بدو ورود گردشگران هيچ گونه اطلاع رساني خاصي براي معرفي اماكن ديدني و تاريخي مهم آنجا ديده نمي شود، از همين رو بسياري از مناطق جذاب و ديدني كشورمان به دليل ضعف اطلاع رساني ناشناخته و حتي گمنام مانده است، اين در حالي است كه اگر سيستم اطلاع رساني به موقع و تعريف شده اي توسط رسانه ها صورت گيرد، قطعاً مردم را به جاي سفرهاي دائمي به شمال كشور، به آن سمت و سو هدايت مي كند، البته سال گذشته در ايام نوروز در ورودي برخي از شهرها بروشورهايي به مسافران مي دادند، اما اين كافي نيست.»
وي علاوه بر ضعف در اطلاع رساني به غير بهداشتي بودن بسياري از مراكز رفاهي و عمومي در شهرهاي توريستي كشورمان اشاره مي كند و مي گويد: «بسياري از مهمانپذيرها و مسافرخانه ها وضعيت بهداشتي مناسبي ندارند، پارك ها و اماكن تاريخي هم معمولاً از سرويس بهداشتي خوبي برخوردار نيستند و به همين دليل بسياري از مردم از جمله خود من ترجيح مي دهم براي گذراندن يك تعطيلات خوب و بدون دردسر پول بيشتري بدهم اما از امكانات رفاهي و تفريحي بهتري استفاده كنم.»
ميراث فرهنگي، تاريخ گذشتگان
ميراث فرهنگي شامل آثار باقيمانده از گذشتگان است كه نشانگر حركت انسان در طول تاريخ مي باشد و با شناسايي آن زمينه شناخت هويت و خط حركت فرهنگي او ميسر مي گردد و از اين طريق زمينه هاي عبرت براي انسان فراهم مي آيد.
معصومه داووديان سرپرست اداره ميراث فرهنگي و گردشگري دامغان در گفت وگو با گزارشگر كيهان با اشاره به اينكه ميراث فرهنگي به آثار مادي و معنوي به جا مانده از گذشته گفته مي شود كه بر هويت يك جامعه انساني دلالت دارد و از آن جهت قابل توجه است كه در شناخت زندگي گذشتگان مفيد و موثر است خاطرنشان مي كند: براي مطالعه جوامع اقوام و ملل گوناگون و نيز بازشناسي آثار مادي تمدنها، سير تشكيل و تكامل آنها باارزش به شمار مي آيد و براي هر ملت شناخت گذشته براي ساختن آينده اي برپايه هويت فرهنگي خويش داراي اهميت مي باشد.
وي با تاكيد بر اينكه در تمام شهرهاي ايران و از جمله دامغان كه به شهر صد دروازه معروف مي باشد و پايتخت برخي از پادشاهان دوره اشكانيان بوده و داراي آثار باستاني و تاريخي بسيار باارزشي است مي گويد: پويايي و بقاي فرهنگي در آينده نيازمند پيوستگي ميان ديروز، امروز و فرداي ملتهاست. امروزه در آغاز هزاره سوم و عصر ارتباطات و جهاني شدن، هويت فرهنگي، وجه تمايز ملتها از يكديگر مي باشد كه ريشه در ميراث فرهنگي دارد، از اين رو حفظ ميراث فرهنگي براي يك ملت پشتوانه حيات فرهنگي آنها در آينده خواهد بود.
خانم داووديان با اشاره بر اين مسئله كه براي معرفي آثار باستاني يك شهر به بودجه كافي و همكاري مسئولان و نهادهاي ديگر نياز داريم خاطرنشان مي كند: ديدن آثار تاريخي به علايق و ذوق مردم بستگي دارد، در شرايطي كه همه درگير مسائل اقتصادي هستند، هرچه جشنواره برگزار شود و تبليغات صورت گيرد، باز هم آنها دنبال مسائل مهمتري در زندگي خود هستند، البته علي رغم همه اين مسائل، ما دست از كار و تلاش نمي كشيم و از وظيفه اصلي خود غافل نمي مانيم و با برپايي نمايشگاهها، تهيه و توزيع بروشور و سي دي و پخش فيلم سعي در شناسايي آثار تاريخي داريم.
وي به تخصيص اعتبار بودجه 7 ميليون توماني استان براي حفظ و احيا اين آثار در سال جاري اشاره مي كند و ضمن گلايه از كمبود اين اعتبارات تصريح مي كند: با اين مبلغ هيچ كار تبليغي نمي توان انجام داد، حال آنكه حرف اول اطلاع رساني را بودجه مي زند.
ايران، سرزمين چهار فصل
با توجه به اينكه ايران زمين يكي از كشورهاي چهارفصل جهان است و حدود يك ميليون منطقه گردشگري را در دل خود نهفته دارد، اما در اين ميان سؤالاتي كه در اذهان عمومي مطرح است اين است كه چرا تبليغات موثري در معرفي مكان هاي پرجاذبه تفريحي و سياحتي كشورمان و آثار باستاني وجود ندارد و چرا بيشتر مردم كشورمان فقط با جاذبه هاي گردشگري شمال، اصفهان و يا شيراز آشنا هستند و از زيبايي هاي جذاب و ديدني كوير يزد، ارگ بم، شهر سوخته زابل و... غافل اند.
براي يافتن پاسخ سؤالات فوق به ديدار محمدحسين برزين مديرعامل شركت تبليغات و نمايشگاههاي ميراث فرهنگي و گردشگري رفتيم. پاسخ اين مقام مسئول به سؤالات مطروحه سرويس گزارش روز كيهان قابل تامل است.
«يكي از بزرگترين موانعي كه پيش روي ما براي معرفي بهتر و بيشتر مواريث فرهنگي از قبيل مادي و معنوي و جاذبه هاي طبيعي و تاريخي كشورمان وجود دارد، بودجه اي است كه بايد به اين امر اختصاص دهيم و در اين زمينه با كمبود زيادي روبرو هستيم، چرا كه امروز هر كاري بدون تبليغ موفق نخواهد بود. من تمام حرفها و سخنان شما را در مورد اطلاع رساني ناموفق كاملا قبول دارم، اما بايد صادقانه عرض كنم ما و ساير همكارانمان با عشق و اخلاص و توكل به خداوند و با كمترين بودجه هاي لازم به كار و تلاش شبانه روزي در معرفي آثار تاريخي و طبيعي ايران به داخل و خارج مشغول هستيم. به عنوان مثال 5 ميليون قلم تبليغاتي را در 638 نوع و در 17 زبان در نمايشگاههاي داخلي و خارجي توزيع كرده و 66هزار و400 ثانيه تيزر تبليغاتي را از طريق شبكه هاي ماهواره اي در جهان براي مردم دنيا پخش كرده ايم و در 60 نمايشگاه بين المللي و جهاني، 20 نمايشگاه داخلي، 15 هفته فرهنگي و 15نمايشگاه عكس در معرفي منابع گردشگري ايران شركتي فعالانه داشته ايم كه اين مسائل در اين ستاد از سال 84 تاكنون انجام شده است.»
اين سخنان رئيس ستاد تبليغات و نمايشگاههاي ميراث فرهنگي است.
در ادامه وقتي از او مي پرسم در صورت امكان مبلغ هزينه هايي كه طي چهار سالي كه از آغاز به كار ستاد مي گذرد را عنوان نمايد، مي گويد:
در اين مدت و با حجم كارهايي كه در داخل و خارج از كشور انجام داده ايم، هزينه ها و بودجه ما به 15ميليارد تومان هم نرسيده است در حالي كه تركيه بودجه اي معادل 850 ميليون دلار براي تبليغات يك ساله سرمايه گذاري كرده است و يا كشوري مثل دوبي مبلغ 10 ميليارد تومان را براي دو ماه صرف تبليغات مي كند، حال توجه كنيد كه ما بايد با چنين كشورهايي رقابت كنيم، بر همين اساس با صراحت عرض مي كنم كه بزرگترين مانع ما در معرفي جاذبه هاي تفريحي و تاريخي كشورمان همين كمبود بودجه است.
وي با اشاره به اين مسئله كه اين ستاد از زمان دولت نهم تاكنون فعاليتهاي بسيار چشمگيري در داخل و خارج انجام داده و ان شاءالله بزودي شاهد حضور
5 ميليوني گردشگر در طول يك روز از آثار تاريخي كشورمان خواهيم بود و نقشه هاي دشمنان را براي ناامن جلوه دادن ايران،خنثي خواهيم كرد،مي گويد: «تاريخ ما در كنار تاريخ مصر، يونان و روم قرار دارد كه با داشتن 1200 گونه جانوري و 300 نوع صنايع دستي بزودي از قاره سبز اروپا هم بالاتر مي رويم و از اين نظر در دنيا حرف اول را خواهيم زد.
برزين با اشاره به اين كه ايران تنها كشوري است كه براي تمام فرقه هاي مسيحي يك كليسا دارد به موانع ديگر پيش روي گردشگري در ايران اشاره مي كند و مي گويد: «جذب گردشگر و شيوه تبليغ دو بخش عمده سخت افزاري و نرم افزاري دارد. بخش سخت افزاري آن مربوط به مجهز بودن امكانات پذيرايي از گردشگري داخلي و خارجي از قبيل هتل، مسافرخانه، سرويس هاي بهداشتي و... است يعني بايد مكان هاي توريستي را مجهز به اين موارد كه بخش سخت افزاري است نماييم. در بخش نرم افزاري هم به فرهنگ توريست پذيري ما برمي گردد تا اينكه در شهرها و مناطقي كه از جاذبه هاي گردشگري برخوردارند، فرهنگ عمومي جامعه ما به حد اعلايي برسد و گردشگر با خيال راحت به تفريح و سياحت بپردازد. به هر حال اگر در اين دو بخش ما به حد ايده آل برسيم و از طرفي هم بودجه كافي براي انجام تبليغات مهيا شود، آن وقت است كه مي توانيم شاهد پيشرفت هاي مضاعفي در اين عرصه باشيم، البته ناگفته نماند، در حال حاضر گردشگران ما نسبت به چند سال قبل به 3 برابر افزايش يافته است اما نبايد در عرصه رقابت عقب بمانيم و انتظار داريم مجلس در اين زمينه ما را ياري رساند چون اين صنعت در مقابل صنعت خودروسازي و نفت قرار دارد و پول ساز است و اما صنعتي است كه آلودگي و دود ندارد و همراه با تعاملات فرهنگي است.
برزين در پاسخ به اين سوال كه سند چشم انداز 20 ساله در بخش گردشگري چگونه محقق خواهد شد، مي گويد: در سند چشم انداز 20 ساله پيش بيني شده كه تا سال 1404 بايد بتوانيم يك و نيم درصد گردشگران جهان،يعني حدود 20ميليون نفر را جذب كنيم،اما بودجه كافي براي اين كار را نداريم و ساز و كاري براي آن تهيه نشده است،اما همكاران ما در سازمان ميراث فرهنگي با عشق و نشاط و اميد به فتح قله هاي روبرو كار مي كنند و قطعاً به آن نقطه مطلوب مورد اشاره در سند چشم انداز خواهيم رسيد.
كمبود بودجه يا فرار از مسئوليت
حجت الاسلام والمسلمين سيدرضا اكرمي نماينده مردم تهران در گفت وگو با گزارشگر كيهان در توضيح اين مطلب كه مسئولان سازمان ميراث فرهنگي مطرح مي كنند با كمبود بودجه براي تبليغات و معرفي آثار باستاني و حفظ و احياي آن مواجه هستند، چنين مي گويد: «در ابتدا بايد بگويم براي شناخت آثار فرهنگي كشور در سه زمينه بايد فعاليت هاي جدي صورت گيرد،اول از طريق آموزش و پرورش، دانشگاهها و مراكز آموزشي بايد اقدام كرد تا بچه ها،نسل جوان و آينده ساز از اول بدانند كه ايران كشوري وسيع و پهناور با سابقه تاريخي بالاست دوم اينكه زمينه هاي آشنايي آنها با اين آثار از طريق برپايي نمايشگاهها،پخش فيلم ها و گسترش موزه ها، فراهم شود، و اردوهاي تفريحي و بازديدهاي علمي براي دانشجويان و دانش آموزان بيشتر برگزار شود. اين عضو كميسيون فرهنگي مجلس ضمن رد اين توجيه كه براي تبليغات مواريث فرهنگي مسئولان با كمبود بودجه مواجه هستند،چنين مي گويد: من اصلاً اين مسئله را قبول ندارم. چون حتي يك بار هم در دولت نهم نديدم كه آقاي مشائي وقت خود را براي رسيدگي به كارهاي سازمان در مجلس بگذرانند و اصلاً وي با كميسيون فرهنگي در ارتباط نبود. اكرمي با تاكيد بر اين مسئله كه امروزه در تمام استانهاي كشور تلويزيون محلي داريم و مسئولان سازمان ميراث فرهنگي مي توانند از اين طريق جاذبه هاي ايران را معرفي كنند، تصريح مي كنند: به اعتقاد بنده طرح مسئله كمبود بودجه، فرار از مسئوليت است چرا كه همه كارها را پول نمي كند آقايان مي توانند از طريق مصاحبه و ساخت برنامه هاي مختلف در صداوسيما و راديو و تلويزيون، به معرفي آثار تاريخي و جاذبه هاي گردشگري بپردازند.
نماينده مردم تهران با تاكيد بر اين مسئله كه مسئولان سازمان ميراث فرهنگي براي اطلاع رساني در مورد ميراث فرهنگي و طبيعي ايران زمين بايد تلاش بيشتري نمايند تصريح مي كند: بهتر است مسئولان سازمان به اين مهم توجه كنند كه
مي توانند از طريق تيزرهاي بزرگي كه در ميادين بزرگ شهرها از جمله تهران نصب شده و آثار ديدني كشور تركيه پخش مي شود، جاذبه ها و مواريث فرهنگي و آثار باستاني كشور عزيزمان را براي مردم پخش كنند تا انگيزه مردم هم براي سفر و هم آشنايي با تاريخ ايران بيشتر گردد.»
گزارش