E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

آشنايي با حسنعلي مهران

مهدوي ، فريدون - 23
تاريخ: 14 فوريه 1978 - 25/11/56
خيلي محرمانه
از: كلايد دي. تيلور - بخش اقتصادي و بازرگاني
به: بخش سياسي
موضوع: ملاحظات بيوگرافيك - اظهارات دكتر بهمن همايون، جانشين مديركل بانك مركزي
در جريان يك ملاقات طولاني در 13 فوريه با دكتر بهمن همايون، جانشين مديركل بانك مركزي ايران، او نظريات زير را به طور خصوصي در مورد خودش و ساير شخصيت ها در دولت ايران اظهار داشت:
در بحث راجع به قيمت ها، دكتر همايون مسئله وزارت بازرگاني و وزير فعلي، كاظم خسروشاهي، را مطرح نمود. در مورد اين وزير، او گفت كه باهم همكلاسي بوده اند و هنوز به عنوان دوستان صميمي هستند. او به طور كاملاً محرمانه گفت كه او پيشنهاد يك شغل ارشد وزارتي يعني معاونت وزير را كه توسط خسروشاهي به وي پيشنهاد شده بود، بر اين اساس كه او به يك كارمند در زمينأ اقتصاد كلان نياز دارد، رد كرده بود. او گفت كه مسئله وزارت بازرگاني اين است كه همچنان فاقد يك مقام تصميم گيرنده و آمر است. او به فعاليت هاي پراكندأ بيش از حد اشاره نمود و من اظهار داشتم كه به نظر مي رسد از همان مسائل وزارت بازرگاني، رنج مي برد. او گفت كه خسروشاهي از اين شغل خيلي دلسرد شده است و همزمان با آن اقرار نمود كه او براي كار در بخش عمومي (دولتي) مناسب نيست. همايون گفت كه اين شغل به يك فرد با سابقه نياز دارد، اما آنچه بر مشكل خسروشاهي مي افزايد اين بود كه وي همأ معاونين وزير را جابجا و جايگزين كرده است. او سپس در مورد معاونين وزير مختلف صحبت نمود كه در گزارشات بعدي ذكر شده است، و نتيجه گيري نمود كه تيم خسروشاهي به نتايج بزرگي نخواهد رسيد. فريدون مهدوي، وزير بازرگاني
تا 2 فوريه 1972 دكتر همايون با هيجان گفت خسارتي كه مهدوي به اقتصاد ايران وارد آمده است، تا بيست سال ديگر جبران نخواهد شد.
با قبول اغراق آميز بودن گفته هايش، او احساس مي كند كه مهدوي بيش از هر مقام ديگري، در دوران شكوفايي نفتي اخير، لطمه زده است. به عقيدأ دكتر همايون، هر چند مي توان پاره اي از تصميمات او را در مورد قيمت ها، به علت شرايط و عوامل محيطي در آن زمان ناديده گرفت، او بيش از آنچه در مقابل آن عوامل مقاومت كرده باشد، بر آنها افزود. وقتي از او موارد دقيق تري خواسته شد، دكتر همايون نه فقط به سياست قيمت گذاري اشاره نمود، بلكه بالاخص به استفاده هاي غلط فاحش از سازمانهاي تأميني (فراهم سازي) دولتي و تدبير بد سياسي و اجرائي اشاره كرد. سياست ذخيره سازي دولت، كه افتضاح بود، توسط مهدوي اعمال شده بود. با ژست بخصوصي، دكتر همايون گفت در يك لحظه او مي تواند يك كشتي بخرد و در يك لحظه با تردستي شكر آن را غيب نمايد.
مهران، حسنعلي - 1
حسنعلي مهران معاون وزير اقتصاد و دارايي
خيلي محرمانه
عنوان خطاب: آقاي مهران
حسنعلي مهران، حدوداً 37 ساله، از 2 ژوئن 1974 معاون وزير اقتصاد و دارايي بوده است. او يكي از روشن ترين افراد جوان وزارتخانه و عضو مشاوران خبرأ وزير هوشنگ انصاري است.
مهران، پس از فراغت تحصيل از دانشگاه ناتينگهام انگلستان، در رشته علوم سياسي و اقتصادي، به مدت سه سال در دانشگاه بريستول آمار اقتصادي و توسعه اقتصادي تدريس نمود. او سپس به صندوق بين المللي پول در نيويورك پيوست. در سال 9691 در بازگشت به ايران مديركل طرح ها و تحقيقات در وزارت اقتصاد و معاون مديرعامل مركز تحقيقات براي توسعه صنعتي و بازرگاني شد. در 1971 او تا سمت معاون وزير در امور اقتصادي و مديرعامل مركز تحقيقات ارتقا يافت.
مهران سفرهاي زيادي به اروپا ، آسيا و نيمكره غربي كرده است. در آوريل 1974 او براي بحث در مورد برنامه توسعأ پنجم به واشنگتن رفت. او به زبان انگليسي و اسپانيايي صحبت مي كند.
28 فوريه 1975 - 9/21/53
مهران، حسنعلي - 2
حسنعلي مهران معاون وزير اقتصاد و دارايي
خيلي محرمانه
دكتر مهران حدود پنج سال قبل، پس از پايان تحصيلات در انگلستان و فكر مي كنم يك سال يا بيشتر كار با صندوق بين المللي پول، براي به عهده گرفتن شغل مديركل تحقيقات در وزارت اقتصاد و دارايي، به ايران بازگشت. در اينجا بود كه من براي اولين بار با وي ملاقات كردم، و در همان لحظه احساس كردم او فردي است كه به علت قابليت هاي همه جانبأ شخصيتي دوست داشتني و ويژه گي هاي عمومي اش بايد مورد ملاحظه قرار گيرد. او نظر هوشنگ انصاري، وزير وقت اقتصاد را، در جريان هدايت فعاليت هاي سازماندهي اولين هيئت Linnen به ايران (كنفرانس بررسي هاي ايران - امريكا در سال 07911كنفرانس بررسي هاي ايران - امريكا در سال 1970، 4) به خود جلب نمود و زمينه هاي ترقي وي براي هميشه فراهم آمد. او بدون شك، در طي سالها براي من و بازرگاناني كه من به وي معرفي كردم، كمك كننده بوده است. او نقش هدايت كننده را در مذاكرات با كليه شركت هايي كه در توسعأ مس سرچشمه كار مي كردند، داشت و در نتيجأ آن به صورت معاون اصلي هوشنگ انصاري در وزارت اقتصاد و دارايي درآمد.
مهران در اواسط دهه سي سالگي، مجرد است. به خوبي انگليسي و فرانسه (فكر مي كنم) صحبت مي كند و جوان با شخصيتي است.
او اخيراً ديد هر دو چشم خود را در نتيجه تصادفي كه حين رانندگي از اداره به منزل در آخر شب اتفاق افتاده، از دست داده بود، ولي ديد يك چشم را به طور كامل و ديگري را تا حدودي به دست آورده است. بدين دليل او در بيشتر اوقات عينك تيره مي زند. من فكر مي كنم او اهل اصفهان است و به دانشگاه بيرمنگام در انگلستان و مدرسه اقتصاد لندن رفته است. او مرد قابل توجهي است.
ويليام لهفلدت 18 مارس 1975 - 27/12/53
مهران، حسنعلي - 3
حسنعلي مهران معاون ارشد وزير امور اقتصادي و دارايي
خيلي محرمانه
مهران تاكنون رياست سه گردهمايي را از طرف ايراني ها به عهده داشته است (دوبار در ايران و يك بار در واشنگتن) كه مربوط به كميته اقتصاد و دارايي كميتأ مشترك ايالات متحده - ايران بوده اند. اكنون ممكن است مفيد باشد كه اظهارنظرهايي راجع به عملكرد مهران در اين شغل و در مورد تماس هاي ما با وي در زمينأ كميسيون مشترك ارائه شوند.
همان گونه كه قبلاً در اطلاعات بيوگرافيك مهران ذكر گرديد، او به عنوان يك فرد باشخصيت، باهوش و در جمع يك ايراني بوروكرات با كفايت مطرح مي باشد. هر چند انصاري ، وزير مهران، تصميمات سياسي مهم را به خود اختصاص داده است، آشكارا مشاهده مي شود كه انصاري دست مهران را در موضوعات مربوط به كميسيون مشترك كاملاً باز گذارده است. اگرچه اعضاي ايراني كميتأ اقتصاد و دارايي يك دو جين يا بيشتر هستند، واضح است كه مهران سخنگو و مهره اصلي در طرف ايراني است.
به ميهماني هاي شامي كه در تهران به افتخار گروه اعزامي ايالات متحده (به رياست معاون وزير بازرگاني ايالات متحده) و ميزباني وي برگزار گرديد، بايد توجه خاص مبذول داشت: در اين فرصت كه مهران خود را به طور تحسين انگيزي نشان داد، ميهمانان آمريكايي خود را با قريحأ حسن بيان خود و صميميت واضح در اظهاراتش مجذوب نمود. به طور كلي، گردهمايي تهران كه من در آن شركت داشتم، خوب برگزار گرديد.
يكي از جنبه هاي منفي (از نقطه نظر ايالات متحده) تمايل مهران به پافشاري در قراردادهاي برنامه ريزي شده و غير تعهدي است كه در جزئيات آن ايالات متحده ترجيح مي دهد با زبان صريح تري قيد گردند تا بدين وسيله ايران به بازگرداندن دلارهاي نفتي به ايالات متحده متعهد گردد. البته اين قابل درك است كه ايرانيان مي خواهند دستشان در خرج كردن درآمدهايشان در هر كجا كه مايل باشند، باز باشد. هر چند مهران گهگاه به مأمورين ايالات متحده به طور خصوصي گفته است كه دستورالعمل هاي او به خوبي به ساير وزارتخانه ها مي رسند، در حقيقت مي توان گفت كه دربارأ موضوعات كميسيون، خارج از حيطأ وزارتخانأ خودش، پيگيري كمي وجود دارد. اين كه در بيش از يك موقعيت، تصميمات اصولي از طرف ايراني در آخرين لحظات ممكنه اتخاذ شده اند، بدون ترديد به علت فشار خارق العاده اي است كه از اواسط سال 1974 روي مهران بوده است. يكي از زيردستان مهران ، وفا ، كه مسئول تنظيم و تدوين قراردادهاي همكاريهاي فني بين ايران و ايالات متحده مي باشد، به نظر مي رسد كه فرد نااميدي است و معلوم نيست كه در صورت پيشرفت بهتر در كارها در اين خصوص، مهران نقش فعال تري ايفا مي كرد. موضع گيري معمولاً موافق با ايالات متحده توسط مهران به يك بعد مهم شخصيتي وي اجازأ خودنمايي نمي دهد. او به طور قطع اعتقاد دارد كه براي ايران زمان آن رسيده است كه در محل واقعي خود پشت ميز مستقر گردد و اين كه زمان قيموميت، اگر اين لغت مناسب آن باشد، براي ايالات متحده به سر رسيده است.
براي مثال او به مأمورين ايالات متحده گفته است كه: (1) با سرمايه گذاريهاي ايران در ايالات متحده نبايد به صورت كاملاً تبعيض آميز برخورد شود، (2) ايران در نظر ندارد بابت هزينه تكنسين هايي كه از ايالات متحده به ايران مي آيند، پول زيادي را كه توسط امريكا خواسته شده است، بپردازد، (3) اگر ايران نتواند قرارداد بهتري با جامعأ اروپا منعقد نمايد، آنگاه كشورهاي اروپاي غربي و ايالات متحده بايستي درك نمايند كه ايران به طور صحيح و منطقي مجاز خواهد بود كه از بين كشورهاي هم فكر در هر بلوكي كه باشند، منافع ترجيحي خود را به دست آورد. به استثناي اين ديدگاهها، مهران هرگز در برخوردها ناموفق يا تهديدكننده نيست، ولي اين نكته زياد روشن نيست.
مهران احتمالاً بيش از يك پيشنهاد از سوي بخش خصوصي را طي چند سال گذشته رد كرده است. اگر او همچنان در حول و حوش دولت ايران باقي بماند، يك كانديداي عالي براي وزارت خواهد بود.
6 اكتبر 1975 - 14/7/54
مهران، حسنعلي - 4
حسنعلي مهران مدير كل بانك مركزي ايران
خيلي محرمانه
عنوان خطاب: آقاي مهران
حسنعلي مهران، حدوداً 39 ساله، از اكتبر 1975 مدير كل بانك مركزي ايران بوده است. او تا اين اواخر يعني ژوئن 1974 به عنوان معاون وزير اقتصاد و دارائي خدمت مي نمود. مهران يك اقتصاددان باكفايت، با تجربه و متشخص است كه رياست گروه ايران را در سه گردهمائي كميته اقتصاد و دارائي در كميسيون مشترك ايران، ايالات متحده به عهده داشت.
موضع نسبت به ايالات متحده
موضع بطور كلي مساعد وي نسبت به ايالات متحده، اجازأ پنهان كردن عقيده اش مبني بر اين كه روزهاي قيموميت ايالات متحده به پايان رسيده اند را نمي دهد. به مقامات ايالات متحده گفته است كه با سرمايه گذاريهاي ايران در ايالات متحده نبايد بصورتي تبعيض آميز برخورد شود؛ ايران پول زيادي بابت هزينه تكنسينهاي آمريكا در آنجا نخواهد پرداخت؛ و اگر قرارداد بهتري با جامعه اروپا منعقد نشود، ايران مجاز خواهد بود بازرگاني خود را با هر بلوكي كه بخواهد، انجام دهد.
اطلاعات شخصي
وي از دانشگاه ناتينگهام انگلستان فارغ التحصيل شد و پس از آن بمدت سه سال در دانشگاه بريستول تدريس نمود. سفرهاي بسياري كرده است. قسمتي از ديد خود را در يك حادثه رانندگي از دست داده است و اكنون از عينك تيره استفاده مي نمايد. به رواني انگليسي و اسپانيائي صحبت مي كند. ازدواج نكرده است.
3 اوت 1976- 21/5/55
مهران، حسنعلي - 5
تاريخ: 30 مارس 1978- 10/1/57
خيلي محرمانه
به: كلايد دي. تيلور
موضوع: فساد در بانك مركزي ايران
نيك لامپشير (Nick- Lampshire) دستيار نمايندأ چيس مانهاتان بانك، در 28 مارس به من گفت كه از منابع بانكي دولتي شنيده است كه دليل اصلي تغييرات در رهبري بانك ملي بدليل مشاهدات كميسيون شاهنشاهي دولت ايران پس از بازرسي آنها از بانك ملي بوده است. او گفت كه كاركنان كميسيون، كه در مجاروت دفتر رئيس بانك، خوش كيش، مستقر شده بودند، از آنچه فهميده بودند، بالاخص از رشوه گيريهاي واضح و علني و رفتارهاي خاص كه دفتر رئيس انجام مي داد، يكه خوردند. اين مسئله، علاوه بر حركت كند كه طبيعت بانك است موجب گرديد كه پيشنهاد شود رهبريت بانك تعويض گردند.
آقاي لامپشير نظريات خود را با اين سؤال آغاز نمود كه آيا، من هم مانند وي، شنيده بودم كه مدير بانك مركزي، خوش كيش، بزودي خواهد رفت. من، همانگونه كه در يك يادداشت قبلي گزارش داده ام به وي پاسخ دادم كه از يك دوست ايراني شنيده ام كه بخشي از علت انتقال خوش كيش به بانك مركزي اين بوده بوده است كه او تا سه چهار ماه ديگر بازنشسته خواهد شد. آقاي لامپشير گفت كه خوش كيش خودش را در اين شغل گم كرده بود و كساني كه در داخل با او كار مي كنند او را يك مصيبت مي دانند. او سپس بحث را به علي مهران، رئيس كل قبلي بانك مركزي و معاون مدير عامل شركت ملي نفت ايران در حال حاضر، كشاند.
آقاي لامپشير، كه ادعا مي كند از نزديك با زندگي شبانأ تهران آشنا است، گفت كه مهران نه تنها رد پايش در فعاليتهاي گستاخانأ شبانأ تهران به چشم مي خورد، بلكه آن طور كه من از منابع ديگر شنيده ام، بخاطر معشوقه هايش در خارج از ايران (براي مثال ايتاليا)، خيلي معروف است. او گفت كه فعاليتهاي وي به جائي رسيد كه حتي در روزنامه فارسي زبان كيهان در دفاع از اين اتهامات، مطلبي نوشته كه در آن مهران گفته براي بانك مركزي اين يك سنت است كه نياز به اعتبار يك معامله را به يك بانك ارجاع نمايد.
اين در پاسخ به انتقادات به جريان افتاده در جامعه بود كه مهران، نسبت به گروه صنعتي بلا احساس تعهد نموده است و از يك بانك بخصوص خواسته است تا به گروه پول قرض دهد. آقاي لامپشير گفت كه رؤساي بلاّ، ميهماني هاي بي ملاحظه و مشحون از تمايلات و روابط جنسي مي دهند و اغلب مهران در آن شركت دارد. او گفت شايعات زيادي وجود دارند كه مهران از ساير مشتريان ايراني نيز پول هائي دريافت مي نمايد.
مهران، حسنعلي- 6
حسنعلي مهران وزير امور اقتصادي و دارائي (از11 نوامبر 1978)
خيلي محرمانه
عنوان خطاب: آقاي وزير
حسن مهران، تحصيلكردأ انگلستان، كه در سن 41 سالگي جوانترين وزير كابينه است، از نوع تكنوكراتهاي جوان و بلندپروازي است كه شاه دوست دارد اطراف خود داشته باشد. او از مدتها قبل به عنوان تحت الحمايأ هوشنگ انصاري، رئيس شركت ملي نفت ايران، شناخته شده است. مهران در شغل جديدش با وظيفه سختي روبرو است: او لازم خواهد بود به اعتصابات فلج كننده خاتمه دهد و اقتصاد را در جهت تأكيد بيشتر بر نياز مصرف كنندگان هدايت نمايد.
مهران بطور كلي مواضع مساعدي نسبت به ايالات متحده دارد. همزمان با آن، او معتقد است كه ايران پخته و با تجربه شده و روزهاي قيموميت ايالات متحده به پايان رسيده است. او تماس هاي بسيار گسترده اي با مأمورين ايالات متحده، هم در ايران و هم در گردهمائي ها در ايالات متحده و ساير مجالس داشته است. اين مقامات تحت تأثير هوش، كفايت و قابليت وي قرار گرفته اند. او نظريات خود را با شيوه اي آرام و آهسته مطرح مي كند و هرگز بدخلق و تهديد كننده نيست. در مذاكرات او تمايل به پافشاري بر لحن ملايم قراردادها دارد. مهران برخي اوقات موارد ضروري را تا آخرين دقايق ممكنه حل نشده باقي مي گذارد.
مهران درسالهاي 57-4791 معاون وزير اقتصاد و دارائي و از سال 1976 تا 1978 مدير بانك مركزي بوده است كه در آن سال معاون انصاري در شركت نفت ايران شد. از اوت 1978 تا انتصاب كنوني، او معاون نخست وزير در سازمان طرح و برنامه و بودجه بود. ديد يك از چشمهاي مهران محدود است(درنتيجه يك تصادف ماشين) و معمولاً از عينك تيره استفاده مي نمايد. او اسپانيولي و انگليسي را عالي صحبت مي كند.
13 نوامبر 1978- 22/8/57
مهر، فرهنگ - 1
محرمانه
زمان: 10 ژانويه 1966 - 20/10/44
مكان: رستوران سورن
صورت مذاكرات شركت كنندگان: دكتر فرهنگ مهر، مديرعامل بيمه ايران و رئيس ايراني اوپك، روبرت اچ. هارلان، رايزن اقتصادي جان اچ. رينهارت، وابسته فرهنگي تئودور ال. اليوت پسر، دبير اول
موضوع: سفر دكتر مهر به ايالات متحده
دكتر مهر كه اخيراً در يك سفر ميهماني افتخاري از ايالات متحده بازديد به عمل آورده، برداشت هاي خود را از اين سفر با ما در ميان گذاشته است. برداشت هاي اصلي وي از ايالات متحده بشرح زير هستند.
1- متفاوت بودن مردم آن.
2- وجود يك ميل و احساس زنده در امور فرهنگي.
3- ماهيت «منحصر به فرد» دو حزب سياسي، كه فاقد نظم و ايدئولوژي هستند.
4- قدرت و گسترأ ايالات متحده. « هيتلر بايستي ديوانه مي بود كه به آن اعلام جنگ داد. »
تنها انتقاد دكتر مهر از ايالات متحده متوجأ نئواورلئانيها بود، كه «سبكي» و «بي تربيتي» آنها را دوست نداشت، و بعضي از سياستمداران كه نامشان ذكر نشد كه براي كسب حمايت مردم، تنفر و دشمني نژادي را شعله ور مي ساختند. در آن موقعيت بحث براي خودمختاري ايالت كلمبيا در گرفته بود. غير از اين موارد، او از آنچه ديده بود كاملاً تحت تأثير قرار گرفته است، بر بازديد خود از آتلانتا تأكيد ويژه اي داشت، از جمله مذاكره با سردبير Atlanta Constitution ، موزه هاي فيلادلفيا، منونيت هاي83 نزديك پترزبورگ، و سفر (Vista dome) با قطار از دنور به سانفراسيسكو ، كه او براي مسافرين مثل خودش آن را يك «الزام» مي دانست. او همچنين مسرت خود را از برنامه مسافرتي تنظيم شده براي او و قدرداني اش را براي مساعدت قابل ملاحظه اي كه وي از محافظين و همراهانش دريافت كرده بود، اظهار داشت. دكتر مهر اظهار داشت كه دو سؤال دائماً از سوي آمريكائيان از وي مي شد. اولي نظر وي و ايرانيان در مورد جنگ ويتنام. او گفت، جواب داده بود كه اين مسئله اي نيست كه در ايران به طور گسترده مورد بحث باشد، مگر در جوامع روشنفكران، ولي نظر شخص وي اين است كه هرگاه اين چنين جنگي در گرفت، بايد آن را تا رسيدن به يك نتيجه قطعي ادامه داد (توسط ايالات متحده). سؤال دوم در مورد علاقمندي عمومي به ايالات متحده در ماورأالبحار بود.
اظهارنظر: به نظر مي رسد كه اين موفقيت آميزترين ميهمان افتخاري بوده است. با تشكر از كليه كساني كه در واشنگتن در موفقيت آميز بودن آن سهيم بوده اند.
پاورقي