ناجي هميشه بيدار تندرستي نگاهي به حرفه پرستاري و تأثير همدلي آنان با بيماران - بخش نخست

حسن آقايي
در سكوت و آرامش شب كه همه در خوابند، و يا عده اي در خيابانهاي تقريباً خلوت شهر تردد مي كنند و يا در قيل و قال تأمين امرار معاش هستند، اگر هر اتفاقي هم در كوچه و خيابان هاي شهر رخ دهد، ليكن «اينجا» قطره قطره «هستي» به جام جان چكانده مي شود، نوسان خطوط حال زندگاني در صفحه نمايشگر موقعيت بيمار را در چشمان كنجكاو و بي خواب پرستاران نقش مي زند.
پرستاران در بيمارستان ها ميزان الحراره چگونگي وضعيت دردمندان هستند و نبض مراقبت هاي بيماران تا مرز بهبودي در دستان گرم و خستگي ناپذير آنان مي تپد و ما هميشه شاهد حضور موظف و پرشكيب اين سفيران نجات در تمام لحظه هاي زمان هستيم.
زندگي هر انسان مثل فصول سال و فصلنامه است و در هر مقطع و زمان بر طبق يك سير طبيعي، حالات و شرايط جسمي و حسي متنوع خواهد داشت ليكن گاه بيماري در هر فصل عمر، دور از انتظار نيست. هركس ممكن است در طول عمر به دليلي سري به بيمارستان زده باشد.
گرچه به يقين هيچ كس نمي خواهد مريض شود اما اگر صد سال آزگار چنين نشود و بستري نشود، باز پرستاران را انسان هاي فداكار و مقاوم مي خوانند چرا كه طبعاً فضاي بيمارستان، يك فضاي مه زده و ناخوشدل به تصور مي آيد كه با روح آدمي چندان همساز نيست اما در عين حال بيمارستان محل ايمن و بازسازي جسم و روان است. بيمارستان محل بازگشت سلامت انسان است و پرستاران، مددكاران صبوري هستند كه در لحظه لحظه هاي بستري بيماران، در بهبود آنان نقش مؤثر و شايان ستايش دارند.
تأثير گفت وگو با بيمار
پرستار بايد برخورد آرام و چهره شاد داشته باشد و با مريض طوري صحبت كند كه او با اطمينان درد و نيازش را بگويد. صحبت كردن پرستار و جوياي حال و وضع بيمار شدن قطعاً روي روحيه و رفع احساس نگراني او تأثير خوب مي گذارد. با «مسعود مقدم» شغل آزاد، در يك داروخانه گفت وگو مي كنم. او آمده است نسخه دارويش را بپيچد. وي در خصوص موضوع تعريف شغل پرستاري اين را هم مي گويد: «پرستاران هستند كه حال بيماران را درك و با خوشرويي برخورد مي كنند.» اين شهروند، ادامه صحبتش شرح شكستگي يك دستش است: دستش مي شكند. مدتي در بيمارستان بستري مي شود در حالي كه دو ماه دست در گچ مي ماند. بعد از ترخيص هم حدود يك ماه هر از گاه براي ويزيت به بيمارستان مراجعه مي كند و پزشك دستش را معاينه مي كند. او ادامه مي دهد: «بعد كه درباره شكستگي و دو ماه گچ گرفتن دستم با چند دكتر ديگر صحبت كردم نظرشان اين بود كه بيش از چهل روز نياز نبوده كه در گچ باشد.» حرف ديگر وي راجع به تفاوت نوع برخورد پزشك در بيمارستان و مطب خصوصي است كه به زعم او در بيمارستان برخورد مناسب نيست ليكن در مطب شخصي همان كه در بيمارستان به درمان بيمار مي پردازد، برخورد خيلي راحت تري دارد. حرف آخر اين شهروند چنين است: «بنويسيد دفترچه بيمه زياد كاربرد پذيرشي و درماني در بيمارستان ندارد.»
«پرستار بنا بر پر اهميت و حساس بودن شغلش بايست با انجام وظيفه خوب و مناسب، روحيه خوب و آرامش بخش به بيمارش بدهد.»
«حسن حيدري» بازنشسته، با بيان اين نظر خود پيرامون شغل پرستاري، مي افزايد: «مسلماً چنانچه هميشه برخوردها و انجام وظايف پرستار، خوب و بانشاط باشد طوري كه شخص مريض احساس رضايت كند، اين خود باعث اطمينان بيشتر نسبت به امور درماني خواهد شد اما مردم هم بايد ملاحظه موقعيت پرستاران را داشته باشند، سختي و مشكلات پرستار را درك كنند. بيمارستان و حساسيت كاري و مسئوليت ها نياز به آرامش و انرژي زياد دارند. رعايت حال همديگر در چنين شرايط يك ضرورت سودمند در انجام امور درماني است. در چنين شرايطي پرستار مي تواند بهتر پاسخگوي مردم باشد.»
مريض به پرستاري نياز دارد
دست مادر پيرش را مي گيرد آهسته از پله هاي بيمارستان پايين مي آيند و در حاشيه خيابان منتظر تاكسي مي ايستند. نزدشان مي روم از فرزند همراه حال و احوال مادر بيمارش را مي پرسم. «شاپور آقازاده» مي گويد مادر پيشتر يك چشمش عمل شده و مشكل ندارد اما حالا براي چشم ديگرش به بيمارستان آوردم تا دكتر ببيند و عمل كند كه وقت دادند بعداً مراجعه كنيم.» از او درباره موقعيت شغل پرستاري مي پرسم، مي گويد: «پرستارها نسبت به بيماران رفتار خوب و اسلامي داشته باشند. اين طور برخوردها روي روحيه و اميدواري مريض ها اثر خوب مي گذارد. اغلب پرستارها به بيماران توجه و به آنان رسيدگي مي كنند اما اگر پرستاري به موقع به مشكلات بيمار نرسد ممكن است وضع بيمار وخيم شود و روي روحيه اش اثر نامناسب بگذارد. كلا مريض به پرستاري نياز دارد، به همين خاطر پرستار بايد در دسترس مريض باشد.»
مراعات دوجانبه براي بهبود و آرامش
يك پرستار در وهله اول بايد نقش مادر معنوي داشته باشد كه بيمار بستري را درك كند و احساس كند چه نياز دارد تا بتواند به بيمار بهترين و مؤثرترين خدمات ارايه كند.
«وثوقي» كه شغل آزاد دارد، با اين ديدگاه موقعيت حرفه پرستاري را بيشتر تعريف مي كند: در بيمارستان ها عموماً زمان ويزيت پزشكان در بررسي وضعيت بيماران كم است ولي پرستاران در شيفت كاري خود زمان بيشتري با بيماران سروكار و ارتباط درباره موقعيت درماني آنان دارند. به همين لحاظ مي توانند بر احوال و روحيه بيماران تاثير مناسب بگذارند. البته اين توجهات برمي گردد به اين كه يك پرستار تا چه حد احساس وظيفه مي كند. به نظر من داشتن حس مادري معنوي و همنوعي دلسوز باعث خواهد شد پرستار ارتباط خوب با مريض داشته باشد و او را درك كندو بپذيرد. از طرف ديگر بيماران هم طبعاً مي بايد به توصيه هاي درماني پرستاران توجه كنند چون كه رعايت دستورات پرستاران تأثير مفيد در بهبودي و آرامش خاطر بيماران خواهد گذاشت.»
پرستاري؛ شغل شريف و انساني
«شغل ها و گزينه هايي در بستر زندگي است كه مي توان آنها را از نوع انساني ترين ها خواند و تقديس كرد. مثل افرادي كه در لابراتوارها ماه ها و چه بسا سال ها وقت مي گذارند تا فرضاً يك نوع واكسن جديد براي درمان و ريشه كن كردن يك نوع بيماري مزمن كشف و توليد كنند، يا شغل معلمي كه واقعاً حق است در اين باره گفته شود، معلم بينايي معنوي و معرفتي به انسان ها هديه مي كند و از ظلمت به روشنايي زندگي هدايت مي كند. اما پرستاري از لحاظ مختلف به نظر من مقدس ترين شغل ها در تمام دوران بوده و خواهد بود چرا كه تن آدمي شريف است...»
آنچه در بالا مطرح شد بخشي از نظرات «نصرا... آذري» يك مددكار اجتماعي است. او مي افزايد: «جان انسان با ارزش ترين نعمات الهي و يك وديعه آسماني است. پس هر يك از ما انسان ها بايد در حفظ سلامت جسم و جان خود كوشا باشيم. شايد كلمه كوشا، كه گاه درباره درس و كار و... استعمال مي شود، براي مراقبت از وجودمان، يك توصيه بچگانه به نظر برخي بيايد اما واقعاً فكر كنيم ما اين قدر كه مي كوشيم چنين و چنان كنيم و به فكر ماديات هستيم، آيا به تندرستي و سلامت روان مان توجه مي كنيم؟... بهرحال، كمك كردن يك انسان ايثارگر در لباس و عنوان پرستار بي نهايت سزاوار ستايش است. يك پرستار پيش از آن كه به اين شغل روي آورد، حتماً به همدلي و همياري ديگران كه نيازمند كمك هستند، علاقه داشته و دارد. شوق و حس و حال افراد فداكار و بيداردل در شرايط درماندگي و مشكلات انسان ديگر را مي توان به پروانه اي تشبيه كرد كه اطراف نور شمع مي گردد، اين روشنايي، روشنايي احياي سلامت انسان است. انتخاب شغل پرستاري كه همواره با ناخوش احوالان سروكار دارد، يك خدمت شريفانه و انساني است، شغلي كه با جان و روان انسان روبرو است، شغلي كه تحمل و صبر اساس پايداري و خدمت در اين راه است. بايد قدردان پرستاران وظيفه شناس بود چون در رفع رنج بيماري و آزردگي روحي انسان سهم و نقش پربها دارند.
تأثير حمايت از پرستاران در انجام وظايف
اما نظر و تعريف شاخص «خانم طاهره كرماني رنجبر» روان پزشك، پيرامون چگونگي حرفه و موقعيت ارايه خدمات حساس و حياتي پرستاران حاكي از آن است كه اين افراد در طول زمان با دردمندان و نيازمندان تندرستي سروكار دارند در شرايطي كه خود با كم و كاستي و نارسايي ها دست و پنجه نرم مي كنند. در چنين شرايطي شايسته است همواره مورد توجه و حمايت باشند.
گفته وي در خصوص جايگاه و وضعيت شغل پرستاري، چنين است: «پرستاران كساني هستند كه با جان و سلامت مردم جامعه ارتباط مستقيم دارند. آنان شغل سختي دارند، مجبورند درطول روز و شب با افراد دردمند و نيازمند تندرستي وقت صرف كنند درحالي كه با مشكلات زندگي خودشان هم مواجه هستند. بنابراين لازم است حرفه پرستاري در جامعه مورد توجه خاص مسئولان باشد و طوري نباشد كه در نهايت در درازمدت به رغم شغل سخت و وظيفه والاي انساني شان احساس سرخوردگي كنند. ضرورت حياتي است كه آنان دايماً حمايت و مشكلات شان حل شوند تا در انجام وظيفه خود نيروي جسمي و رواني كافي داشته باشند.»
«دكتر طاهره كرماني رنجبر» در ادامه صحبت هاي خود در مورد موقعيت شغل پرستاري، اظهار مي دارد: «با توجه به اين كه پرستار از نظر مدت زمان بستري بيمار، بيشترين تماس جهت مراقبت هاي پزشكي و درماني با بيمار دارد، بنابراين روي وضعيت رواني و پيامدهاي درماني، جسمي و بهبود بيمار مي تواند تأثير مستقيم داشته باشد. از سوي ديگر از ديد بيمار اولين احساسش اين است كه بخشي از توانايي روحي و جسمي خود را از دست داده است. در چنين وضعيتي، ناتواني بيمار اگر حاد باشد احساس تشويش، نااميدي و خشم از مريض شدن مي كند. در اين حالات و شرايط، برخورد مناسب پرستار مي تواند در تعديل و هدايت احساسات بيمار تأثير قابل ملاحظه اي داشته باشد. در اين جهت، اولين قدم اين است كه پرستار بتواند احساس همدلي با بيمار داشته باشد، بيمار را درك كند، او را بپذيرد، احترام بگذارد، احساساتش را دريابد و اين ادراك را به بيمار خود منعكس و منتقل كند و بگويد شرايطش را درك مي كند طوري كه بيمار بپذيرد حال او درك شده است. قدم دوم، بحث پذيرش بيمار است يعني بيماران از هر جنس، نژاد و مليت كه هستند را بپذيريم، دوست شان داشته باشيم و اين حس دوست داشتن را به بيمار منتقل كنيم.»
ادامه گفته وي معطوف به اين است: «پرستاران به لحاظ موقعيت حرفه شان خيلي وقت ها اولين كساني هستند كه مسايل و مشكلات بيماران با آن ها در ميان گذاشته مي شود. در واقع بيمار هم مي خواهد پيامدهاي وضعيت خود را از پرستار بشنود. بنابراين، پرستار بايد واقعيت را بگويد و اين را در شرايطي با جملات و تحت يك اسلوب خاص به بيمار منتقل كنند، اين امر يك بحث آموزشي پرستار است»
گفته مي شود صحبت كردن پرستار با بيمار پيرامون موقعيت او بعضاً خواهد توانست موجب نوعي آرامش خاطر و اميدواري در جهت صحت و سلامت بيمار باشد.
گزارش روز