اصلاح الگوي نشر كتاب

ليلا كريمي
يكي از مهمترين معضلات و گرفتاري هاي ناشر، در زمينه توزيع و فروش كتاب است، او بايد مدام به اين فكر كند كه پس از چاپ كتاب بايد چقدرصبر كند تا كتاب فروش برود و
سرمايه اش برگردد. در اين وضعيت ناشر اگر عاشق وشيفته كار فرهنگي نباشد اين كار را رها مي كند .
در حال حاضر نشر كتاب در دنياي امروز تبديل به صنعتي شده كه از آن به عنوان «صنعت» نشر كتاب نام برده مي شود. در دنياي امروز صنعت نشر كتاب يكي از صنايع تاثيرگذاربر حيات فرهنگي جوامع است.
اين صنعت امروزه در اكثر نقاط دنيا تبديل به يك فعاليت حرفه اي شده است و دولت ها سعي مي كنند تا با اجراي سياست هاي حمايتي متعدد اين صنعت را به سوي وضعيت حرفه اي سوق دهند.
در حال حاضر سياست هاي دولتي حوزه كتاب در ايران بايد به سمت حرفه اي شدن برود اما به نظر مي رسد كه با تداوم سياست هاي اين حوزه تحقق اين هدف هنوز ممكن نشده است .
دو نكته درمورد وضعيت چاپ و نشر كتاب مي توان مطرح كرد :صنعت نشر كتاب در جهان با چار چوب تعريف شده همراه با فرمولهاي و راههاي جديد است زيرا چيزي را كه به جهت استفاده مخاطبان توليد مي كند، سريعتر به دست آن ها برساند.انتشار و نشر كتاب فقط نبايد به داخل كشور ختم شود در حقبقت نشر انديشه وفكر را از جامعه اي به جامعه ديگر انتقال مي دهد . در سطح جهاني ناشران به زبان هاي گوناگون كتاب چاپ مي كنند و برنامه ريزي آنها براي چاپ كتاب به زبانهاي مختلف است و بدين وسيله فرهنگ وانديشه خود را با ابزار نشر به ديگر كشور ها انتقال مي دهند ولي متاسفانه در كشور ما اين گونه نيست، اين قضيه هنوز كاملا جاي خودش راپيدا نكرده است . بايد گفت در همان مراحل اوليه چاپ كتاب بايد برنامه ريزي براي چاپ همان كتاب در كشور هاي ديگر كرد . در كشور ما قضيه به شكل معكوس است ناشران ما اصلا به بازار جهاني كتاب فكر نمي كنند . همين كه در شهر خودشان بتوانند كتابشان را به فروش برسانند ومتحمل ضرر نشوند ،اكتفا مي كنند و ديگر جاي انديشيدن به بازارهاي جهاني نيست .صنعت چاپ و نشر كشور با وضعيت بغرنجي روبروست، از يك طرف دولت و وزرات ارشاد به عنوان متولي چاپ و نشر كتاب در كشور با برنامه ريزي ناهماهنگ خود و از طرف ديگر ناشران آگاهانه و ناآگاهانه به اين وضعيت نامناسب بيشتر دامن مي زنند كه در اين ميان بيشترين ضرر متوجه خريداران كتاب است. همچنين بازگشت هزينه هايي كه در حوزه نشر به هدر مي رود مي تواند ضربه هايي به اين صنعت وارد كند.
هر ساله در گفت وگو ها يي كه با اهل كتاب ونويسندگان مطرح است اين موضوع دائما عنوان مي شودكه اصولا نمايشگاه كتاب را بيشتر يك «فروشگاه» مي دانند تا «نمايشگاه». جنبه تجاري نمايشگاه كتاب بر جنبه فرهنگي آن برتري دارد. نشر، هم حوزه فرهنگي را در بر مي گيرد هم اقتصادي . اما در ايران در ايام نمايشگاه فروش كتاب بر نمايش آن پيشي مي گيرد به دليل وضعيت بد توزيع ونشر كتاب در سراسر كشور هر ساله ناشران شهر ها ي بزرگ و شهرستان ها به اميد فروش وعرضه مستقيم كتابشان به نمايشگاه مي آيند تا در اين ايام بتوانند كتابشان را بفروشند. در حقيقت اين ناشران به دليل بازار راكد كتاب و بازار پر رونق فروش در نمايشگاه، ترجيح مي دهند با تمام اين سختي ها در نمايشگاه حضور داشته باشند.
كشور ما از توان مطلوبي به جهت نشر برخوردار است كه بايد روي آن بيشتر كار كرد. وضعيت نشر اگر بخواهد سامان بگيرد بايد در شكل توزيع كتاب و تيراژ آن تغييراتي در جهت عرضه بهينه آن ايجاد كند همچنين سيستم اطلاع رساني قويتري در اين حوزه نيازمنديم . متاسفانه تاكنون حركت رسانه اي ازطرف رسانه هاي گروهي براي خدمت به نشر صورت نگرفته است. فقط گاهي در لابه لاي بعضي از نشريات مثل «كتاب هفته» از وضعيت نشر مطلع مي شويم و اين در جاي خود كار مهمي است اما كم.
در واقع مشكلات حوزه نشر به دست متوليان فرهنگي وعلمي حل خواهد شد .كار در حيطه نشر كاري بزرگ و دوست داشتني است، و بايد افرادي متولي اين امر باشند كه مدتها در اين راه بوده وبا مشكلات آن از نزديك ما نوس بوده اند .
در نهايت يك مديريت معقول در يك گستره باز فكري وفرهنگي در چارچوب هاي تعريف شده مي تواند راهگشاي اين حوزه مهم باشد. به هر حال ما كتاب براي هر نوع مخاطبي نيازمنديم.در حقيقت نياز داريم كه كتابي چاپ كنيم كه افرادي را كه علاقه اي به كتاب خواندن ندارند را هم به اين سمت و سو بكشانيم. حوزه كتاب بايد بسيار فراگير و گسترده باشد تا توجه مردم را به خود جلب كند و مولفان و ناشران را به فعاليت در اين حوزه علاقه مند سازد.
حال دولت چه كاري مي تواند در اين زمينه انجام دهد ؟ قطعا دولت بايد مديريت حوزه نشر را به افرادي كه از دل همين حوزه بيرون آمده است، بسپرد. در اين راه بايد ستاد منظمي زير نظر اودر امر توزيع و فروش كتاب فعاليت كنند و از نهادهاي موازي ديگر در اين زمينه سلب مسئوليت كنند.
دراين ميان وزير ارشاد در ديدار از نمايشگاه امسال از تشكيل كارگروهي متشكل از وزارتخانه هايي مانند ارشاد و صنايع در هيئت دولت براي بررسي بيشتر وضعيت چاپ و نشر كشور و حل مشكلات آن ها گفت.
سيد محمد حسيني از ابلاغ ضوابط جديد نشر طي روزهاي آتي خبر داد و اظهار اميدواري كرد كه همه ناشران، نويسندگان و مسئولان ذيربط در چارچوب قانون جديد فعاليت خود را ادامه دهند.
با اعلام اين خبر از طرف وزير ارشاد در آينده هاي نزديك ما شاهد تغييرات اساسي وبنيادي در اين حوزه هستيم تا رسيدن به اين هدف و نمايشگاه كتابي براي نمايش آثار ناشران راه باقي است ....

ديدگاه اول نگاهي اجمالي به بيست وسومين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران

امين احمدي
نمايشگاه بيست وسوم كتاب تهران در نگاه اول يك شباهت عمده با سال هاي قبل دارد: استقبال گسترده علاقه مندان به كتاب و كتابخواني.
اگرچه همچنان مصلي تهران ميزبان نمايشگاه بين المللي كتاب تهران است و همين امر موجب دلخوري اهالي فرهنگ، ناشران و مخاطبان آثار شده، اما مسئولان نمايشگاه براي برپايي هرچه بهتر نمايشگاه تدابير ويژه اي انديشيده اند كه نمود آن در روزهاي ابتدايي نمايشگاه آشكار بوده است. آنچه پيش روست گزارشي اجمالي از نمايشگاه بيست وسوم در دو روز ابتدايي، فعاليت هاي ناشران داخلي و خارجي، نشست هاي فرهنگي و برنامه هاي جانبي نمايشگاه كتاب تهران
ناشران داخلي
نمايشگاه بيست وسوم كتاب تهران به روال سال هاي گذشته با استقبال ناشران داخلي و خارجي آغاز شد. محمود سالاري، مدير كميته ناشران داخلي، با اشاره به استقبال مناسب ناشران داخلي گفت: ثبت نام از ناشران داخلي براي حضور در نمايشگاه بيست وسوم كتاب تهران، از دي ماه 88 شروع شد. اين زمان برخلاف سال هاي گذشته كه از اسفندماه آغاز مي شد، دوماه جلو افتاد تا اطلاعات تكميلي ناشران و متراژ غرفه هاشان به طور دقيق محاسبه شود.
سالاري درباره تعداد ناشران حاضر در نمايشگاه گفت: امسال هزار و 129 ناشر در نمايشگاه حضور دارند كه 13هزار مترمربع فضا براي ارائه كتاب ها در نظر گرفته شده است.
مدير كميته ناشران داخلي درباره تعداد كتاب هاي عرضه شده در نمايشگاه گفت: در نمايشگاه بيست وسوم 205 هزار عنوان كتاب براي مخاطبان عرضه شد.
ناشران خارجي
بخش بين المللي نمايشگاه كتاب در طبقه دوم شبستان داير است. در اين بخش ناشران از كشورهايي چون كره جنوبي، ژاپن، ارمنستان، آذربايجان، قزاقستان، ازبكستان، تركمنستان، هند، تونس، بوسني و هرزگوين، يونان، فرانسه، چين، مالزي، افغانستان، كردستان عراق و... حضور دارند.
ناشران بسياري از اين كشورها علاوه بر ارائه كتاب هاي خود، كتاب هايي از تاريخ و فرهنگ ايران يا شاعران و نويسندگان ما را هم به زبان عربي ارائه كرده اند؛ از جمله انتشارات سوريه با 15عنوان كتاب درباره شعر، هنر و فرهنگ ايران مانند ترجمه عربي گلستان و بوستان سعدي، تاريخ ايران باستان. انتشارات كردستان عراق نيز درباره مشتركات فرهنگي دو كشور كتاب هايي عرضه كرده است.
دكتر محمدرضا وصفي، دبير كميته ناشران بين المللي درباره تعداد ناشران حاضر در نمايشگاه به خبرنگار كيهان گفت: ناشران خارجي امسال با 170هزار عنوان كتاب در نمايشگاه حضور دارند.
وصفي ادامه داد: مصلاي تهران امسال ميزبان 980ناشر خارجي از 80كشور جهان است. از نكات قابل توجه بخش بين المللي نمايشگاه بيست وسوم، حضور فرهنگسراي ملل به عنوان اولين فرهنگسراي حاضر در نمايشگاه كتاب است كه علاوه بر برگزاري نشست هاي فرهنگي- ادبي، داستان هايي از شاهنامه و كتاب داستان و راستان شهيد مطهري را به زبان فارسي و انگليسي براي علاقه مندان بلوتوث مي كند. علي عليپور، معاون بخش بين المللي كتاب نيز از حضور هشت ناشر خارجي براي دومين بار در نمايشگاه امسال گفت: سه ناشر روسي، و انتشارات آكادمي مطالعات ايراني لندن، سفارت هند، آسيكو، مركز فرهنگي- هنري جمعه هاجر و جامعه المصطفي العالمين(ع) براي اولين بار در نمايشگاه بيست وسوم حضور دارند.
ناشران كودك و نوجوان
امسال غرفه هاي كودك و نوجوان به طور كاملا مستقل از شبستان طراحي و با استقبال گسترده خانواده ها روبه رو شده است. رنگ و روي اين بخش از نمايشگاه تفاوت بارزي با كليت نمايشگاه دارد. غرفه ها بسيار رنگارنگ تزئين شده اند و كودكان در بين كتاب ها با لذت در گذر هستند.
محسن يگانه، مدير اجرايي بخش فرهنگي ناشران كودك و نوجوان مي گويد: ناشران كودك و نوجوان نيز در شش هزار مترمربع از بخش شمالي مصلا حضور دارند.
او ادامه مي دهد: «250غرفه براي 282 ناشر در اين بخش در نظر گرفته شده است.»
از برنامه هاي ويژه حوزه كودك و نوجوان، برگزاري نشست هاي نقد و بررسي كتاب است كه امسال به همت جواد محقق، شاعر و نويسنده برگزار مي شود.
محقق درباره فعاليت هاي جنبي غرفه هاي كودك و نوجوان در امسال مي گويد: «امسال قرار است بيش از 220نشست نقد و معرفي كتاب در اين بخش برپا شود.
او افزود: برنامه اصلي ما معرفي كتاب هاي برگزيده كودكان و نوجوانان در جشنواره هاي مختلف فصل، سال، گام اول و غيره است. در اين نشست ها از داوران جشنواره ها، منتقدان و خود نويسنده دعوت شده تا به معرفي و نقد و بررسي اثر با حضور كودكان مدارس بپردازند.
اين شاعر براي گسترش فرهنگ كتابخواني در ميان قشر كودك و نوجوان نيز گفت: اين كتاب ها با هماهنگي با مدارس از قبل براي دانش آموزان ارسال شده است تا آن ها قبل از حضور در جلسات كتاب ها را بخوانند و درباره آن با نويسنده اثر صحبت كنند.
محقق همچنين با اشاره به جابه جايي غرفه كودكان و نوجوانان گفت: اگر چه بخش كودك و نوجوان امسال از شبستان فاصله گرفته، اما وضعيت ناشران از نظر فضايي بهتر شده و در مجموع بيشتر ناشران و مخاطبان از اين جابه جايي استقبال كرده اند.
نشست هاي ديگر
از ديگر نشست هاي نمايشگاه بيست وسوم كه با استقبال مخاطبان روبه رو شدند، مي توان به نشست «بنياد ادبيات داستاني ايرانيان» و جلسات فرهنگي- ادبي فرهنگسراي ملل اشاره كرد.
علي الله سليمي، از كارشناسان بنياد ادبيات داستاني ايرانيان بعد از ا تمام نشست بررسي آثار محمدعلي گوديني كه با حضور نويسنده برگزار شده بود گفت: امسال دومين سال برپايي غرفه بنياد است. اين مركز با هدف ارتباط رودرروي نويسندگان و مخاطبان ايجاد شده است. از سوي ديگر نويسندگان نيز در اين بنياد به بحث درباره ادبيات معاصر ايران و ارائه راهكارهايي به منظور پيشرفت در حوزه داستان نويسي مي پردازند.
اين نويسنده درباره نشست هاي برگزار شده گفت: ما تلاشمان اين است هر دو گروه نويسندگان صاحب نام و نو قلم را دعوت كنيم كه در اين مدت نويسندگاني چون سيدمحمد حسيني، محمدعلي گوديني، يوسف عليخاني، علي اكبر والايي، مرتضي كربلايي لو و جمعي از نويسندگان نوقلم حضور يافته اند.
سليمي درباره تفاوت نشست هاي نمايشگاه بيست وسوم با سال گذشته گفت: سال گذشته به دليل اولين حضور سال چندان شناخته شده نبوديم. اما امسال تاكنون نشست هاي فراواني برپا شده و علاقه مندان داستان نويسي نيز به طور دائم به اين بنياد سرمي زنند و در جريان كم و كيف برنامه ها قرار دارند.
¤امسال در بخش بين المللي نيز نشست ها و سخنراني هاي اساتيد و صاحب نظران به زبان فارسي در سراي كتاب برگزار مي شود.
سيامك صديقي مدير برنامه هاي فرهنگسراي ملل درباره اين نشست ها گفت: اين نشست ها به صورت روزانه و از ساعت17 در بخش بين المللي نمايشگاه كتاب برگزار مي شود و تاكنون اساتيدي چون پرفسور كارلوچرتي از ايتاليا و حميرا قادري (نويسنده افغان) برنامه هايي برگزار كرده اند.
او افزود: اين نشست ها به زبان فارسي برگزار مي شود و هدف از آن ها معرفي شباهت ها و تعاملات فرهنگي كشورها با يكديگر است.
صديقي در پايان گفت: نويسندگان و صاحب نظراني از كشورهاي روسيه، ژاپن، تاجيكستان، سوريه و... از ديگر ميهمانان اين نشست ها خواهند بود.

هوالحق

چقدر حادثه بايد و ما نياموزيم
از اين مصيبت عظمي چرا نياموزيم
چقدر حرمله بايد بيايد و برود
و ما زسرخي خون خدا نياموزيم
به زير پنجه گرگان مجال تجربه نيست
اگر كه فرق سپيد و سيا نياموزيم
كنون كه ساحل امن است و آبي آرام
چرا زتجربه ناخدا نياموزيم
اگر كه با قلمي ياس ها قلم بشوند
قلم چه فايده دارد بيا نياموزيم
گهي حجاب سترگ است و راست مي گوئي
بيا كه محض رضاي خدا نياموزيم

حامد انتظام

بهار بي چمدان

خورشيد را به شانه ي خود وصله مي زنم
تا بشكند طلسم زمستاني تنم
من آن بهار بي چمدانم كه چار فصل
از غنچه هاي پيرهنت دل نمي كنم
گلهاي پشت پنجره سيراب مي شوند
باران اگر ببارد از ابر سترونم
شادي اسير چرخه ي تكرار مي شود
يك شب اگر كه سر بگذاري به دامنم
پرواز آرزوي غريبي ست بي گمان
وقتي به ميله هاي قفس پنجه مي زنم
دارد غروب مي شود و شانه هاي من
خاموش مي شوند به هنگام رفتنم
فردا شبيه زورق در هم شكسته اي
خورشيد را به ساحل دريا مي افكنم...
رضا حساس

جوزدگي بهتر است !

ناصر سيفي
اگر فردي كه گواهينامه اتومبيل هم ندارد به خاطر علاقه و يا خوش خدمتي به پدر يا برادر يا عمويش كه از صاحب منصبان و ارباب قدرت و سياست است به عنوان خلبان هواپيماي مسافربري معرفي كنيم و ضمن حمايت از او امكان هدايت هواپيمايي با سيصد، چهارصد مسافر را به ايشان بدهيم، چه اتفاقي مي افتد؟ پاسخ روشن است. در عرصه فرهنگ و هنر، تلفات، فيزيكي نيست يعني به راحتي به چشم نمي آيد. خدا مي داند چند صد هزار و شايد چند ده ميليون آدم از نداشتن تجربه و تخصص و تعهد مطلوب مديران فرهنگي از بالا به سطح كشيده شده اند و هيچ كس هم پاسخگو نيست. در يك روزنامه صبح دوشنبه ششم ارديبهشت هشتاد و نه از قول يك استاد دانشگاه آمده است: «خودروسازان فقط مي خواهند بر آمارهاي توليدي خود بيفزايند و تنها موضوعي كه در حاشيه قرار دارد كيفيت و مرغوبيت قطعات خودروهاست.» مديران فرهنگ و هنر قرار است سفينه هاي فرهنگي را در مسيرهاي مطلوب و متعالي هدايت كنند آيا توقع توفيق از آنها توقعي منطقي و قابل دسترسي است؟
اينها را يكي از بيماران هنرمند و يا هنرمندان بيمار مي گفت و سرش را تكان مي داد. گفتم حرص نخور مديريت فرهنگي به نوعي خلباني مجازي است تا اين حضرات فراز و فرود و باند و پرواز و آسمان را بشناسند؛ خوب زمان مي برد. پرسيد چقدر يك دهه؟ دو دهه؟ سه دهه؟ صد دهه؟... گفتم خوب بالاخره بايد با بمباران مواضع خودمان تمرين كنيم؛ ما كه نمي توانيم با مردم جوامع ديگر سقوط فرهنگي را تجربه كنيم. اين از جهت منطقي هم درست نيست. گفت: البته از فراز و فرود و باند، اين آخري را خوب بلدند. وقتي يك نهاد فرهنگي و هنري هزار نفر عضو دارد كه از اين هزار نفر شايد يك دهم اهل هنر و فرهنگ باشند بهتر از اين نمي شود ديگر!. گفتم تنگ نظري مي فرماييد مگر بد است هر يك نفري كه به عارضه هنر مبتلاست، نه نفر تر و خشك كنند. مراقب باشند. بابا هنر خطرناك است و هنرمند خطرناك تر. اگر هنر فضا و امكان ظهور بيابد فرهنگ را تقويت مي كند، فرهنگ در سياست تاثير مي گذارد و آن را تابع خود مي گرداند. سياست متاسي و متاثر از فرهنگ را جهان امروز بر نمي تابد. بنابراين با همين خلبانان ناشي در عرصه فرهنگ و هنر، توازن برقرار مي شود. باور كن بالا پايين شدن لازمه اقتصاد پوياست ما اگر خيلي بالا برويم ديگر از زمين غافل مي شويم. تازه ممكن است سر از مريخ و ناهيد و مشتري درآوريم. در هر صورت، جوزدگي بهتر است از خارج شدن از جو.
گفت: بس كن ديگر سرم درد گرفت. گفتم قرص هايت را خورده اي؟ گفت نه اما اگر ادامه دهي تو را مي خورم. گفتم چيه؟ تحمل واقعيت ها رو نداري؟ گفت: اين خزعبلات، واقعيت هاست؟ گفتم بگذريم. راستي از طريق يكي از دوستان دارم تصوير ابوشكور بلخي را جستجو مي كنم اگر پيدا شد برايت مي آورم....

نويسندگان از نمايشگاه بيست و سوم كتاب مي گويند يك نظر، يك انتقاد

محسن سيفي
درباره اهميت نمايشگاه بين المللي كتاب و جايگاه آن در عرضه محصولات فرهنگي- ادبي جديد و تعامل ميان نويسندگان و مخاطبان آثار هيچ حرفي نيست. امسال نمايشگاه بيست و سوم كتاب در حالي آغاز شده است كه تعداد ناشران داخلي و خارجي از نظر كمي و كيفي افزايش يافته است، از طرف ديگر غرفه كودك و نوجوان از شبستال به بخش بيروني مصلي منتقل شده و تغييراتي نيز در برنامه نشست ها ايجاد شده است.
نويسندگان در اين گفت وگو درباره اهميت و جايگاه نمايشگاه بين المللي كتاب، تفاوت آن با نمايشگاه هاي مشابه، تأليفات جديد و همچنين گلايه بندي هاي خود سخن گفته اند.
محمد محمودي
¤ شما از نويسندگان استان فارس هستيد. درباره دلايل حضورتان در نمايشگاه و ضرورت برپايي چنين نمايشگاه هايي در مراكز استاني توضيح دهيد.
- در مورد اهميت و ضرورت نمايشگاه كتاب بايد گفت كه امري اجتناب ناپذير است و نشان دهند رشد و بالندگي فرهنگي- هنري يك كشور. ايران هم با اين حجم نويسنده و شاعر و انديشمند نياز به برپايي چنين نمايشگاه هايي دارد، اما همان طور كه اشاره كرديد من به همراه دوست نويسنده ام؛ اكبر صحرايي براي حضور در اين نمايشگاه كيلومترها راه را تا تهران آمده ايم. اينكه چنين نمايشگاهي با اين كيفيت و كاركرد مختص به پايتخت است، به عقيده من اجحافي در حق استان هاست.
¤ برپايي چنين نمايشگاه هايي را چقدر به سود نويسندگان مي دانيد؟
- فكر نمي كنم اين نمايشگاه ها چندان به نفع نويسنده ها باشد. اتفاقا نويسنده ها حلقه ارزشمندي هستند كه تا حدودي در نمايشگاه مفقود مانده اند و اهميت ناشران و مخاطبان بسيار پررنگ تر از آن هاست.
¤ مي توانيد بيشتر توضيح دهيد؟
- به عنوان مثال ناشران از نويسندگان خود براي حضور در نمايشگاه ها و جلسات مشترك با مخاطبان و علاقه مندان آثارشان دعوت نمي كنند. به عنوان مثال از من و آقاي صحرايي دعوتي نشده است، بلكه خودمان به صورت شخصي در نمايشگاه حاضر شده ايم. از سوي ديگر انتظارم دارم تمهيداتي براي حضور و اسكان نويسندگان غيرتهراني انديشيده شود تا ديگر نويسندگان هم بتوانند به راحتي در اين جشن بزرگ كتاب حاضر شوند.
¤ شما امسال با چه كتاب هاي جديدي در نمايشگاه حضور داريد؟
- «سرريزون» رماني است با موضوع زندگي يك شهيد روستايي كه از سوي انتشارات شاهد منتشر شده است. مي توانم بگويم اين رمان نخستين رماني است كه به صورت حرفه اي در حوزه دفاع مقدس به روابط روستايي و عشايري پرداخته است. همچنين دو اثر «كاش چشم هايش دروغ گفته باشد» و «رنج» قرار بود كه نمايشگاه بيست و سوم برسد كه هنوز اين اتفاق نيفتاده است.
دكتر جليل مسگرنژاد؛ استاد دانشگاه علامه طباطبايي
¤ استاد فضاي نمايشگاه بيست و سوم را چگونه مي بينيد؟
- نمايشگاه كتاب نشان دهنده علاقه مردم ايران به موضوع كتاب و كتابخواني است، اما وقتي نگاهي گذرا و اجمالي به ميزان سرانه مطالعه در كشور مي اندازيم، آمارها زياد خوشايند نيستند. به عقيده من نمايشگاه كتاب نشان مي دهد كه مي توان با برنامه ريزي دقيق ساعت مفيد مطالعه را در كشور به چند براربر ميزان كنوني آن رساند.
¤ شما چه راهكارهايي براي اين منظور ارائه مي دهيد؟
- مثلا يك نمونه آن همين نشست هاي فرهنگي- ادبي داخل نمايشگاه است كه به نظرم مفيد و ارزشمند هستند. مطمئن باشيد وقتي مخاطب با نويسنده اثر تعاملي رودررو داشته باشد و از نزديك با او و انديشه هايش آشنا شود، رغبت به مطالعه كتاب آن نويسنده در او چند برابر مي شود.
¤ نشست ها را چگونه ديديد؟
- نشست ها بسيار خوب و منسجم برگزار مي شود و برنامه هاي خوبي را نيز دربرمي گيرد. از طرف ديگر مورد استقبال مخاطبان هم هست. اما به عقيده من ضعف عمده آن ها نداشتن هدف غايي است. يعني موضوعات نشست ها چندان به هم مربوط نيستند و در توالي و تكميل يكديگر برگزار نمي شوند.
¤ نمايشگاه هاي خارجي چه تفاوتي با نمايشگاه بين المللي تهران دارند؟
- باور كنيد من در هيچ نمايشگاهي در دنيا چنين استقبالي كه مخاطبان در ايران از كتاب مي كنند، نديده ام. اما در آنجا توجه به نويسندگان آثار بسيار پررنگ تر و قوي تر از نمايشگاه تهران است.
در نمايشگاه هاي اروپايي معمولا نشست هاي چندين ساعته ميان نويسندگان و مخاطبان برگزار مي شود كه اين همايش ها و نشست ها را هم معمولا ناشران ترتيب مي دهند؛ يعني هر سه ضلع ناشر، مخاطب و نويسنده حضوري فعال دارند، اما در ا يران نويسنده هم معمولا جايگاه مخاطبان را پيدا مي كنند.
¤ نمايشگاه بيست و سوم چه تفاوت چشمگيري با نمايشگاه هاي سال هاي قبل دارد؟
- من تفاوت خاصي احساس نكردم، به عقيده من بزرگ ترين و مثبت ترين تفاوت مربوط به زماني خواهد بود كه مكان نمايشگاه به فضايي كه به اين منظور طراحي شده است، انتقال يابد تا مواردي مانند خستگي مخاطبان، بي برنامگي ها و سردرگمي ها از بين برود.
محمد علي گوديني
¤ در نمايشگاه بيست و سوم كتاب شما با چند اثر تازه تأليف حضور داريد؟
- سه اثر از من در اواخر سال 88 منتشر شده اند كه يكي زمان و دو تاي ديگر مجموعه داستان هستند. «كنار جاده خاكي» (مجموعه داستان) به همت دفتر نشر آثار امام(ره)، «تالار پذيرايي پايتخت» كه توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده و «آتش سرد» (رمان) به همت بنياد حفظ آثار براي نخستين بار منتشر و عرضه شده اند.
¤ از آثار قبلي كتابي براي نمايشگاه به تجديد چاپ رسيده؟
- بله، دو اثر ديگر با نام هاي «سيلاب» و «نبرد» نيز با چاپ جديد در نمايشگاه ارائه مي شوند كه هر دوي اين آثار را انتشارات سوره مهر تجديد چاپ كرده است.
¤ نمايشگاه بيست و سوم را چگونه ديديد؟
- در اينكه نمايشگاه بزرگ ترين و پرشورترين جشنواره كتاب است، حرفي نيست. امسال هم حضور پررنگ ناشران ديده مي شود؛ مردم نه تنها از تهران كه از شهرها و استان هاي دوردست خود را به نمايشگاه رسانده اند و بازار برنامه هاي ادبي- فرهنگي نيز گرم است. اما آنچه مرا همچنان آزار مي دهد، وضعيت مكاني نمايشگاه است. به هر حال مكان موجود (مصلي، براي نمايشگاه ساخته نشده و به همين دليل مشكلات فراواني ايجاد مي كند. همچنين گله ديگر من از مسئولان اجرايي مصلي است. من حدود پانزده سال پيش براي بازديد از نمايشگاهي كه در مصلي برگزار شده بود، به اين محل آمدم، اما بعد از گذشت اين زمان به نظرم كار چنداني براي اتمام اين پروژه انجام نگرفته است.
¤ برنامه هاي جانبي نمايشگاه نظير نشست هاي سراي اهل قلم، بنياد نويسندگان و... را چگونه ديده ايد؟
بسياري از اين برنامه ها مي توانند كارآيي بيشتري داشته باشند، اما براساس هدف و برنامه استانداردي تعريف نشده اند، به همين دليل گاهي برخي از اين نشست ها تنها باري به هر جهت هستند، اما نشست هاي ارزشمندي هم برگزار مي شود كه نياز به تبليغ بيشتري دارند.
رضا اسماعيلي
¤ مجموعه دو جلدي
«خلوت انس» به نمايشگاه رسيد؟
- بله. اين مجموعه دو جلدي كه با همكاري استاد مشفق كاشاني در طول چند سال گردآوري شده، تذكره ادبي شاعران معاصر است كه توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده و به نمايشگاه هم رسيده است. در اين كتاب به زندگي 129 شاعر انقلاب در دو بخش زندگي نامه خود نوشت و مختصري از شعر آن ها پرداخته ايم كه در مجموع در 850 صفحه ارايه شده است.
¤ غير از «خلوت انس» مجموعه جديدي هم در نمايشگاه امسال داريد؟
- خير؛ همان طور كه گفتم اين مجموعه بسيار وقت گير و پروژه سنگيني بود، اما مجموعه شعر «عاشقانه هاي شرقي» به همت انتشارات فرهنگي ارديبهشت تجديد چاپ شده و چاپ دوم آن هم به نمايشگاه رسيده است.
¤ تأثير نمايشگاه كتاب را بر فرهنگ كتابخواني و محيط علمي- فرهنگي كشور چگونه مي بينيد؟
- نفس برگزاري نمايشگاه بسيار مفيد است و ضرورت دارد كه حتي در طول سال به صورت فصلي برگزار شود. به عقيده من جدا از عرضه و نمايش كتاب و بازديد مردم از تازه هاي نشر كه اهميت ويژه اي دارد، نمايشگاه نقش پررنگ تر ديگري هم مي تواند ايفا كند و آن تعامل اصحاب فكر و فرهنگ و جامعه كتابخوان است.
افرادي كه علاقه مند به كتابخواني هستند، مي توانند در همايش ها و نشست هايي كه با حضور اصحاب قلم برگزار مي شود، شركت كنند و مستقيما با نويسندگان، شاعران و انديشمندان ديدار و ارتباط داشته باشند. اين ديدارها باعث تبادل آرا و افكار مي شود و هم براي نويسندگان سودمند است و هم مخاطبان.
¤ شما در نمايشگاه هاي مشابهي در خارج از كشور هم تاكنون حضور داشته ايد؟
- بله نمايشگاه كتاب لبنان را ديده ام، همچنين در سفري كه با كاروان فرهنگي شاعران به تركيه داشتيم، در آنجا نيز در نمايشگاه كتاب تركيه شركت كردم.
¤ اين دو نمايشگاه كتاب چه حسن هايي نسبت به نمايشگاه بين المللي كتاب تهران داشتند؟
- برتري بارز آن ها مربوط به فضاي فيزيكي نمايشگاه بود. درواقع هر چه فضا از نظر كمي و كيفي بيشتر باشد، هم بازديد مخاطبان راحت تر صورت مي گيرد و هم خستگي آن ها كمتر مي شود. مسئله دوم و قابل اشاره، امكانات رفاهي براي بازديدكنندگان بود، به طوري كه شركت كنندگان در آن نمايشگاه ها كمتر احساس ملال يا خستگي مي كردند، اما اين مسئله نيز در نمايشگاه كتاب تهران چندان جدي گرفته نشده است.