دودي كه جانسوز است

حسن آقايي
سيگار چهار هزار نوع ماده مسموم كننده دارد كه با هر پك سمي از طريق تنفس و استنشاق به همه اعضاي بدن شخص سيگاري رخنه و نفوذ مي كند. تركش هاي نامحسوس و عيان اين آسيب ها بر سلامت اطرافيان هم تأثير مي گذارد. استعمال دخانيات- سيگار- سواي تعداد ماده مذكور، هشتاد ماده مضر ديگر و سرطان زا دارد كه وارد بدن انسان مي شوند.
ابتلا به سرطان ريه، برونشيت مزمن، ايجاد چين و شكن و تيرگي پوست، پيري زودرس، حذف ماده چربي زير جلدي و خشن و ترش رو شدن افراد سيگاري از جمله پيامدهاي دود كردن سيگار هستند.
انسان همواره سعي و مراقبت كرده از هر نوع آسيب جسماني و رواني در امان باشد ليكن جاي شگفتي است كه برخي با دست خود سلامت شان را با مصرف سيگار دود مي كنند و بابت از بين بردن تندرستي شان اينچنين هزينه مي كنند.
تأثير سيگار از نگاه آمار
براساس داده هاي ستاد كشوري و مبارزه ملي با دخانيات و همچنين آمار منتشره سازمان بهداشت جهاني، حدود يك ميلياردوسيصدميليون نفر از جمعيت جهان سيگار مصرف مي كنند و هشتاد و چهار درصد از اين عده در كشورهاي درحال توسعه زندگي مي كنند.
بر طبق آمار منتشره، در ايران سالانه بيش از شصت ميليارد نخ سيگار مصرف مي شود كه بالغ به بيش از يكهزار وهفتصدميليارد تومان هزينه مي شود. در همين ارتباط، ميانگين تعداد نخ سيگار مصرفي روزانه 18/12 نخ توسط مردان و 44/5نخ توسط زنان دود مي شود. به بيان ديگر، ده ميليون نفر سالانه يكهزاروصدميليارد تومان بابت دود كردن سيگار هزينه مي كنند. پيامد جبران ناپذير سالانه آن، فوت بيش از شصت هزار نفر در كشور است. اين واقعه جدا از مخارج اقتصادي و هزينه هاي پيش درماني است.
تعارف دوست و 27سال مصرف دود
بيست وهفت سال پيش اولين بار دوستش يك نخ سيگار تعارفش مي كند. او حالا هر روز يك بسته سيگار دو هزارتومان مي خرد و دود مي كند.
از «حسين نعمتي» راننده سؤال مي كنم: با نزديك به سه دهه تجربه دود كردن سيگار، حال چه نظري درمورد زيان هاي سلامتي و اقتصادي آن داريد؟ مي گويد: «سيگار كشيدن ضرر و زيان فراواني براي آدم دارد از جمله مشكلات تنفسي، آلودگي سينه و ريه و هزينه مالي مي باشد.» سؤال مي كنم: باتوجه به وجود حتمي چنين اثرات سيگار، به فكر ترك آن بوده ايد؟ مي گويد: «يكبار يك سال و نيم سيگار نكشيدم. اما وسوسه دود كردن سيگار باعث شد كه دوباره به سمت آن بروم ولي هنوز هم درصدد ترك سيگار هستم. آدم نبايد خودش را گول بزند، تا كي؟...»
«سيگار براي سلامتي شخص مضر است.» اين اولين جمله شهروندي است كه دوران جواني را طي مي كند و تأكيد بر جلوگيري از توليدسيگار دارد.
«كامران» كه فروشنده لوازم يدكي ماشين است اما مي گويد ده سال است هر روز يك پاكت سيگار هزار و پانصدتوماني دود مي كند و درعين حال كه دود كردن سيگار براي تفريح را كاري خيلي ناپسند مي داند، ترك آن را نيز سخت مي خواند. با اين حال يكبار به مدت يك ماه سيگار نمي كشد ولي باز سيگار را رها نمي كند. او مي افزايد: «متأسفانه همه جا؛ دكه هاي تنقلات فروشي سرراهي، خواربارفروشي، دستفروشي و... انواع سيگارهاي داخلي و خارجي در دسترس عمومي است.»
30سال سيگار كشيدن و...
مرد رهگذري دقايقي كنارمان مي ايستد و گفت وگويم با يك شهروند پيرامون زيان هاي استعمال سيگار را گوش مي دهد. بعد خود نظرش را در اين باره مطرح مي كند و از اين مي گويد كه ريه اش در اثر سيگار كشيدن داغان شده است و...
«سرابي» چهره اي نسبتاً لاغر و موهاي جوگندمي دارد. از او مي پرسم نظرتان در خصوص دود كردن سيگار و عواقب آن چيست؟ مي گويد: «سي سال است كه سيگار مي كشم. ريه ام از سيگار كشيدن داغان شده است. سخت نفس مي كشم. نمي توانم راحت راه بروم. عضلات پاهايم ضعيف شده است. يك عيب ديگر اين كه بوي تند و زننده سيگار هنگام صحبت كردن با ديگران ناراحت كننده است.» سؤال مي كنم: با اين اوضاع گريبانگير از دود كردن سيگار چرا هنوز سيگار راترك نكرده اي؟ جوابش چنين است: «بي ارادگي و تلقين است كه آدم را از ترك سيگار سست مي كند.»
... قول ترك سيگار مي دهد
تا سن سي وشش سالگي لب به سيگار نمي زند. پانزده سال است كه دود كردن سيگار عادتش شده است اما برعكس برخي افراد كه سيگار مي كشند تا به خيال خود ناسازي هاي روزمره و نهايتاً ناراحتي فكري را ساز كنند، هيچ مشكل اقتصادي و فشار زندگي ندارد بلكه از سر تفنن سيگاري شده است.
از «رضا رستمي» كه شغل آزاد دارد مي پرسم: تأثير دود كردن سيگار در شخص چيست؟ مي گويد: «سيگار در درجه اول قطعاً مضر تندرستي انسان است. با اين شناخت تا سي وشش سالگي لب به سيگار نمي زدم. پانزده سال است تا الان كه پنجاه و يك ساله هستم سيگار كشيدن عادتم شده است.» مي گويم: برخي افراد دليل دود كردن سيگار را وجود مشكلات در چم وخم زندگي و درگيري هاي كاري و... مي خوانند و به اين گمان كه موجب آرامش رواني شان مي شود. شما چه نظري داريد؟ - «الحمدلله نه ازنظر مالي و نه فشار زندگي و كسي هم جز خودم عامل و علت سيگار كشيدنم نبوده است. حالا در اين سن و سال به اين واقعيت رسيده ام كه دود كردن سيگار به نوعي هدر دادن تندرستي و شادابي انسان است. تجربه ام از ضرر جسماني استعمال سيگار اين است كه مقداري دچار نفس تنگي شده ام.» از او كه روزي پنج -شش نخ سيگار دود مي كند، به مزاح مي گويم: فاميلي تان هم كه همنام رستم است! - مي خندد- تصميم نگرفته ايد براي هميشه دور دود سيگار خط قرمز بكشيد؟ او حالا نيمه آتش سيگارش را با سرانگشت روي زمين پرت مي كند و مي گويد: «الان تصميم گرفتم سيگار را كنار بگذارم!» بعد غيرمنتظره با نگاهي صميمانه و چهره اي شادمانه دستم را مي فشارد. مي پرسم: واقعاً تصميم گرفتيد؟!
سيگار دود مي كنم فكرم راحت شود!
پشت قفس آهني پرندگان در پارك مي ايستد. پكي به سيگارش مي زند و از روزنه حصار سيمي قفس پرنده ها را تماشا مي كند. موقعي كه سر صحبت را باز مي كنم ته سيگارش را زمين مي اندازد. جواني 18-17 ساله است.
«ماني» در يك هنرستان درس مي خواند. از يك سال پيش، به دود كردن سيگار مي پردازد و روزي يك- دو نخ سيگار مي كشد. دليل سيگار دود كردنش را مي پرسم، مي گويد: «مي دانم سيگار براي تندرستي ضرر دارد- با تبسمي ادامه مي دهد: ولي دود مي كنم تا مسأله فكري ام برطرف شود. دود كردن سيگار نوعي تلقين است كه احساس مي شود كمي راحت مي شوم. كسي اگر درگيري روحي داشته باشد با تلقين به خود حس مي كند آرامش پيدا كرده است و سيگار يك وسيله مي شود.»
اين جوان مي افزايد در خانواده اش همه جور امكانات رفاهي هست اما جر و بحث بين افراد خانواده هم هست.
سيگار دود كردن نزد برخي افراد مي تواند حتي خانمان برانداز شود. دود كردن سيگار جز ايجاد مشكلات مختلف تندرستي، هيچ ربطي به تلقين خود گول زدن ندارد. يك دوست ناباب و تعارف يك نخ سيگار و كلاً مصرف سيگار و بعد احتمال بيراهه رفتن به ساير موادمخدر، اين عوامل مي توانند سبب نگراني و توجه بيشتر والدين به فرزندان شوند كه همه در جهت هوشياري آنان در جامعه است. قطعاً نبايد دود كردن سيگار را سپر و مانع و دافع مشكلات زندگي دانست. تلقين و احساساتي شدن ها و سيگاري شدن، چندان معقولانه نيست.
تأثير سيگار براثر بخشي داروها
موضوعي كه در بحث دخانيات معمولاً از آن غفلت مي شود، تأثير مستقيم و غيرمستقيم تركيبات سمي سيگار و ساير انواع دخانيات بر داروهاست. همه ما درباره عوارض سيگار و ديگر انواع دخانيات به كفايت ديده و شنيده ايم. اين عوارض آن چنان وسيع و گسترده است كه اگر بگوييم دخانيات تمام قسمت هاي بدن را از شست پا گرفته تا فرق سر تحت تأثير قرار مي دهد، چندان گزاف نگفته ايم ولي موضوعي كه اغلب مورد فراموشي و غفلت قرار مي گيرد، تأثير مستقيم و غيرمستقيم تركيبات سمي سيگار و ديگر انواع دخانيات روي داروها است.
عدم اطلاع از تأثير سيگار در زمان شروع مصرف، تغيير مصرف و يا ترك آن مي تواند عوارضي را به واسطه تغيير غلظت داروها در بدن برجا گذارد كه گاهي جبران آن به آساني ميسر نمي باشد، بنابراين مصرف دخانيات مي تواند باعث كاهش اثر بعضي از داروهاي مهم و اصلي شده يا نتيجه درمان هاي دارويي را غيرقابل پيش بيني نمايد. اين موردي است كه در موارد ترك دخانيات و درمان هاي جايگزيني نيكوتين نيز بايد مدنظر قرار داده و به آن توجه ويژه كرد.
سيگار و ديگر انواع دخانيات به روش هاي گوناگوني روي داروها تأثير منفي خود را مي گذارند ولي مهم ترين و شايع ترين روش آن، افزايش و تحريك مجموعه اي از آنزيم هاي كبدي است كه وظيفه پاك سازي بدن را از داروها برعهده دارند و با سريع تر از زمان معمول از بين بردن داروها مانع مي گردند تا دارو اثر خود را با مقدار انتخابي و تأثيرگذار، مشابه آن چه در افراد عادي شاهديم به جا گذارد. اين عمل به واسطه موادي تحت عنوان هيدروكربن هاي چند حلقه اي (مانند بنزوپيرن) كه خود از مهم ترين عوامل سرطان زاي موجود در سيگار مي باشند، انجام مي گيرد.
دود سيگار در چشم ديگران
«سيگاري ها 10برابر بيشتر از ديگران دچار مشكلات قلبي عروقي مي شوند»، «سيگار كشيدن احتمال سكته قلبي را دو برابر مي كند»، «خطر ابتلا به مشكلات و بيماري هاي تنفسي در افراد سيگاري بيشتر است»، «سيگار احتمال ابتلا به سرطان هايي مانند دهان، ريه، مري، معده و كليه را افزايش مي دهد.» اين ها نمونه هايي از خطراتي است كه سلامت سيگاري ها را تهديد مي كند اما مضرات سيگار تنها براي خود فرد سيگاري نيست و دود سيگار در چشم ديگران هم مي رود.
اگر سيگاري هستيد، توصيه اول اين است كه هرچه زودتر تصميم بگيريد و سيگار را كنار بگذاريد اما اگر هنوز تصميم قطعي براي ترك سيگار نگرفته ايد، براي سلامت خانواده تان هم كه شده در خانه سيگار نكشيد. دود سيگار سلامت ساير افراد خانواده و هم خانه اي هايتان را هم به خطر مي اندازد. آشنايي با خطرات سيگار كشيدن در خانه اگر سيگاري ها را به فكر ترك نيندازد، به اين فكر وامي دارد كه براي پيشگيري از اين خطرات حداقل در خانه سيگار نكشند.
دود سيگار مخلوطي است از دود ناشي از سوختن توتون، كاغذ سيگار و دودي است كه از ريه فرد سيگاري خارج مي شود. در اين تركيب 250ماده شيميايي سمي و سرطان زاست كه فرمالدئيد، بنزن، كلريد وينيل، آمونياك و سيانيد هيدروژن نمونه اي از آن هاست. افراد غيرسيگاري بدون اين كه بخواهند در معرض اين دود قرار مي گيرند.
قرار گرفتن در معرض دود سيگار مي تواند موجب تحريك چشم، بيني و گلو، سرفه، تنگي نفس، بيماري هاي قلبي، مشكلات تنفسي و حتي سرطان ريه شود.
پزشكان توصيه مي كنند اگر در خانه كودك داريد، تمام تلاش تان را بكنيد كه در خانه سيگار نكشيد چون كودكان آسيب پذيرتر هستند و دود سيگار مي تواند مشكلات جدي براي شان درپي داشته باشد.
براساس تحقيقات انجام شده، كودكاني كه در معرض دود سيگار قرار دارند در مقايسه با ساير كودكان بيشتر به بيماري هاي ريوي دچار مي شوند. همچنين عفونت گوش نيز در اين كودكان بيشتر است.
كودكان آسمي درصورت قرار گرفتن در معرض دود سيگار بيشتر دچار حملات آسمي مي شوند.
مرگ ناگهاني در نوزاداني كه در معرض دود سيگار قرار مي گيرند بيشتر است.
كودكاني كه در خانه سيگار كشيدن والدين شان را مي بينند، احتمال بيشتري دارد كه در آينده خودشان هم سيگاري شوند.