(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14


سه شنبه اول تير  1389- شماره 19676

واكاوي نقش سفر و تأثير آن بر سلامت انسان بخش پاياني
سفر عزيمت به گستره نشاط و شكيبايي



واكاوي نقش سفر و تأثير آن بر سلامت انسان بخش پاياني
سفر عزيمت به گستره نشاط و شكيبايي

حسن آقايي
مسافر از لحظه اي پا به ركاب سوار شدن هر نوع وسيله حمل و نقل از قبيل قطار، اتوبوس و هواپيما مي گذارد و يا با وسيله نقليه شخصي قصد مسافرت مي كند به برخورداري از امكانات رفاهي، بهداشتي و حمايتي در هر جا مي انديشد، در اين ميان مسافران وسايل نقليه عمومي به عنوان ميهمان و مجموعه دست اندركاران خدماتي در طول سفر، ميزبان محسوب مي شوند از جمله در اماكن غذاخوري، تفريحي عمومي و ميهمان پذيري ها. اما يك هدف عالي و حياتي در تامين رضايت مسافران وجود دارد و آن، نظيف بودن محيط و بهداشتي بودن هر بخش از مكاني كه مورد نياز و استفاده است. مردم به سفرهاي تابستاني مي روند و هزينه مي كنند كه چند روزي با آرامش خاطر و امنيت و رضايت از امكانات اماكن بهره مند شوند اما هنوز اين خواست هاي محق نيز در برخي جاها به ويژه رعايت جامع بهداشتي مورد توجه متصديان اماكن شهري و بين راهي واقع نشده است و اين مشكل چه در بخش غذاخوري ها و چه در محل «دستشويي»ها وجود دارد.
تامين ضرورت و نظارت مستمر مديريتي در بخش هاي بهداشتي و تسهيلاتي در اماكن و تفرج گاه هاي عمومي و غيره قطعاً بر تعديل روحي و فكري مردم و مسافران تاثير مثبت خواهد گذاشت. اجابت پايدار رصد مديريتي در تمامي بخش هاي اجرايي و خصوصي، يك مفهومش حرمت نهادن به شخصيت انساني و حقوق اجتماعي افراد است.
بهداشت مواد غذايي
مسئوليت اجرايي «اداره بهداشت مواد غذايي و بهسازي اماكن عمومي» وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، در يك تعريف كلي، برنامه ريزي و سياستگذاري در بخش بهداشت مواد غذايي، مراكز و اماكن عمومي و تهيه و ابلاغ دستورالعمل ها و آيين نامه هاي مقررات بهداشتي مربوطه است. اين مراكز شامل كليه واحدهاي- تهيه، توزيع و فروش مواد غذايي و اماكن بين راهي و عمومي از جمله مراكز- اقامتي، تفريحي، آموزشي، سالن هاي ورزشي، ترمينال (پايانه)هاي مسافربري، سرويس هاي بهداشتي پارك ها و... است.
از «مهندس سيدرضا غلامي» رئيس اداره بهداشت مواد غذايي و بهسازي اماكن عمومي وزارت بهداشت؛ نيز در خصوص شيوه هاي اجرايي موارد ياد شده در سطح كشور از جمله اماكن و غذاخوري هاي بين راهي، سؤال مي كنم. وي مي گويد: «اين برنامه ها به صورت جاري است كه توسط بازرسان بهداشت محيط مستقر در مراكز بهداشتي- درماني تابعه مراكز بهداشت شهرستان انجام مي شود. حال اختصاصاً باتوجه به برنامه هاي كوتاه و درازمدت، فعاليت هاي خاص همراه با برگزاري كارگاه هاي آموزشي به منظور ارتقاء سطح اطلاعات بازرسان بهداشت عمومي به صورت زمان هاي مشخص به عنوان فعاليت هاي ويژه علاوه بر فعاليت هاي جاري انجام مي شود ضمن اين كه در مراسم خاص از جمله دهه غبارروبي مساجد اختصاصاً بحث بهداشت محيط مساجد در دهه سوم شعبان و طرح هاي ضربتي تابستاني در فصول گرم سال بسيج سلامت نوروزي هر سال از اول اسفند ماه به مدت 45 روز و طرح ضربتي ماه رمضان و محرم؛ نذور به صورت طبخ غذايي با همكاري كارشناسان ما و بچه هاي دانشگاه علوم پزشكي صورت مي گيرند.»
اين شماره تلفن را به خاطر بسپاريد
پرسش ديگرم از «غلامي» با در نظر گرفتن كميت اماكن و واحدهاي مذكور در وسعت جغرافيايي كشور معطوف به ماحصل فعاليت يك سال گذشته و مرتبط با موضوع تخلفات بهداشتي است.
وي اما نخست مطالبي درباره موقعيت هاي بازرسي اماكن و... مطرح مي كند و مي گويد: «آنچه كه ما انتظار داريم بر مبناي دستورالعمل ها است كه بازرسان حداقل هفته اي يكبار و روي طرح هاي ويژه دو هفته يكبار از كليه مراكز بازديد كنند. ولي باتوجه به نقص هاي منابع و تعداد و وسعت حجم كار هر ماه يكبار بازرسي انجام دهند. از سوي ديگر در بعضي از مراكز به دليل وسعت و مسافت آنان ماهي يكبار هم نمي توانند نظارت كنند. بنابر اين، حدود سه ماه است ستاد- فوريت سلامت محيط و كار را تشكيل داده ايم. شماره تلفن 09678 را براي جامعه (مردم) اعلام كرده ايم مبني بر اين كه از هر كجاي ايران چنانچه احساس مي كنند مواردي در خصوص مواد غذايي و مكان نامناسب و غيربهداشتي وجود دارد (غير از فرآورده هاي گوشت، مرغ، ماهي و ديگر فرآورده هاي مربوط به سازمان دام پزشكي) موضوع را به مراكز بهداشت اطلاع دهند تا در كوتاه ترين زمان پيگيري و رسيدگي شود.» وي ضمن تأكيد بر اين كه مردم در هر حال بايد بازرس وزارت بهداشت باشند، مي افزايد: «در مدت مزبور خوشبختانه برنامه ها جلو مي روند و ارايه گزارش مردم هم نشان دهنده مشاركت شان درخصوص تخلفات بهداشتي است؛ كاري كه وزارت بهداشت هم به آن نياز دارد.»
«غلامي» حالا به آن پرسشم چنين پاسخ مي دهد: «سال گذشته توسط پنجهزار بازرس حدود سه ميليون مورد بازرسي در سطح كشور داشتيم و از آنجا كه هدف و سياستگذاري مان ارتقاء وضعيت بهداشتي مراكز، اماكن و مواد غذايي و با ديدگاه افزايش آگاهي و اطلاعات شاغلان و متصديان مراكز مربوطه است، لذا با توجه به اين نگرش، در مراكز و يا محل هايي كه نياز به اجراي قانوني بوده اقدام قانوني صورت گرفته است. در همين جهت و بر مبناي گزارش هاي كشوري، سال گذشته بالغ به دويست و پنجاه هزار مورد مبني برخلاف هاي بهداشتي به دستگاه قضايي معرفي شده است. از اين تعداد بالغ بر هفتاد و پنج هزار مورد تعطيلي موقت قانوني براي مراكز غيربهداشتي گزارش شده كه بيشترين موارد مذكور در تابستان بوده است. همچنين بالغ بر پانصد تن موادغذايي غيربهداشتي در سال گذشته (88) شناسايي و جمع آوري شده است.»
ادامه بيان وي حاكي از آن است كه مردم اماكن بين راهي راحتي با 5 سال قبل مقايسه نكنند. او در عين حال مي افزايد: «نمي گويم مشكل نداريم مشكل داريم ولي وضعيت فعلي مراكز بهينه شد و از مراكز شهري هم بهتر شده البته بايد گفت خوشبختانه برنامه و همكاري ها با كمك سازمان گردشگري، بهتر شده است. ما در بخش بهداشت اماكن انتظار داريم مشاركت بخش هاي گردشگري، راه، قضايي و... بيشتر شود تا در اين راستا قدم هاي موثر بيشتري برداريم.»
سرويس هاي بهداشتي
مسئله ديرينه سرويس هاي دستشويي در برخي از اماكن مسافرتي، تفريحي و... همواره توسط شهروندان و مسافران برون شهري مطرح شده است. «مرادي» شغل آزاد، مي گويد: «در مسيرهاي بين راهي مي بينيم بيشتر محل هاي غذاخوري ظاهر شيك و تزيين و چراغ هاي الوان دارند اما وقتي وارد سالن شان مي شويم مشاهده مي كنيم وسايل و محيط غذاخوري چيزي ديگر است. كاركنان لباس شان سفيد نيست. لباس هاي رنگي وضعيت پاكيزگي شان نشان نمي دهند. يا با يك تكه پارچه آن هم آلوده به چرك همه ميزها را تميز مي كنند. دستشويي ها بعضا ظرف مايع دستشويي شان خالي است و يا يك صابون پرمصرف شده دارند. توالت ها ناهنجار است. افراد خانواده رغبت نمي كنند پا به اين جور مكان ها بگذارند. درحالي كه نظافت در هر بخش، هر نوع رستوران و در هر جا يك ضرورت و احترام به مشتريان است. نظافت نشان ايمان است ولي متأسفانه برخي رعايت نمي كنند.»
نمره صفر براي دستشويي ها!
يك راننده با 19-18 سال سابقه سرويس دهي در مسير انزلي- تهران، وضعيت بهداشتي واحدهاي غذاخوري بين راهي را صفر مي خواند.
«محمودي» معترضانه و با صداي بلند درباره اوضاع بهداشتي درون برخي غذاخوري ها مي افزايد: «كاركنان لباس و كلاه مخصوص پخت و پز غذا، ندارند. يكبار در غذايي كه صرف كردم مو بود. ميز و صندلي ها تميز و رعايت بهداشت را ندارند. در سرويس هاي دستشويي مايع شستشوي يا نيست يا كم هست. بهداشتي نبودن دستشويي ها باعث انصراف برخي مسافران از دستشويي ها مي شود. مسافران خارجي هم به دليل نبود توالت فرنگي از چنين دستشويي هايي استفاده نمي كنند.»
... وضع چنان بود كه گفتني نبود
از «گل محمدي» فروشنده بليت يك شركت مسافربري كه در شماره قبلي گزارش تعريف سفر را «فرصت طلايي و كسب تجارب عالي» ذكر كرد، درباره وضعيت بهداشتي مكان هاي رستوراني بين راهي مي پرسم. او با ابراز تأسف مي گويد هم سرويس بهداشتي و هم نظارت بر نرخ ها مناسب نيستند. به عنوان نمونه، حدود سه سال پيش در مسير يكي از مناطق غربي كشور، دستشويي - به اصطلاح سرويس بهداشتي- هيچ بهداشتي نبود. وضع آن چنان مهوع بود كه از شدت ناراحتي حتي موضوع را به مدير رستوران تذكر ندادم چرا كه نمي خواستم بيان و اعتراضم باعث آزردگي روحيه همسفران شود. وي پيرامون چگونگي كميت سفرهاي مردم در فصل تابستان، با اشاره به اين كه آمار مسافرت ها با اتوبوس افت كرده و علتش را زياد شدن سواري هاي شخصي مي داند، مي افزايد: «ضمناً جيب مردم هم سبك شده است!»
مي گويم: اما آمارهاي منتشره سفرهاي نوروزي حاكي از چندين ميليون سفر بود. جواب مي دهد: «جمعيت زياد شده است!»
بهداشتي بودن سرويس هاي دستشويي 50 درصد است، انتظار 100 درصد داريم
اما نظر «مهندس غلامي» درباره چگونگي سرويس هاي بهداشتي و دستشويي در گسترده مكان هاي گوناگون، چنين است: «سرويس هاي عمومي، پارك ها، مراكز، تفريحگاهي، اقامتي، بين راهي يا جايگاه هاي سوخت گيري هرچند نسبت به سال گذشته وضعيت بهداشتي شان ارتقاء پيدا كرده است ولي آنچه كه ما انتظار داريم اين است كه كليه سرويس ها تمام امكانات اوليه از قبيل آب، دستشويي، مايع و صابون داشته باشند و نظافت مستمر انجام شود. هرچند بر مبناي شاخص كشوري، اين سرويس ها بالاي پنجاه درصد مناسب هستند ولي همچنان انتظار ما صددرصد است. مسئولان ذيربط اعم از دولتي و خصوصي به اهميت اين موضوع توجه كنند و برنامه ريزي لازم را در جهت هرچه مناسبتر انجام دهند ضمن اين كه مردم بايد به رعايت نكات بهداشت فردي و حفظ تأسيسات و امكانات موجود بهداشتي توجه نمايند.»
توصيه هاي بهداشتي
از رئيس اداره بهداشت مواد غذايي و بهسازي اماكن عمومي وزارت بهداشت، در بخش پاياني گفت وگو، درباره توصيه هاي بهداشتي و مصونيت هاي غذايي به مسافران در فصل تابستان مي پرسم. وي در اين خصوص، نكات با اهميت حياتي را گوشزد مي كند از جمله اين كه مردم تحت هيچ شرايطي از دستفروشان و حواشي گذرگاه ها مواد غذايي خطرناكي شامل ساندويچ سرد و گرم، جگر و... همچنين بستني، پالوده، شربت و آب زرشك خريداري نكنند. در مدت مسافرت براي مصرف آب فقط از شبكه هاي آبرساني شهري و روستايي و از شير آب شرب برداشت، يا در صورت لزوم از آب بسته بندي شده داراي مجوز وزارت بهداشت استفاده كنند.
نكته ديگر اين كه آب در بطري هاي يكبار مصرف اصلاً نبايد يخ بزند زيرا احتمال خطر انتقال ذرات (مولكول هاي) تشكيل دهنده بطري و آب يخ زده به داخل آب وجود دارد.» به گفته وي تأثير ملكول هاي بطري از جنس پليمر و پلاستيكي احتمال خطر سرطان زايي را بالا مي برد. در مسافرت ها تحت هيچ شرايطي مواد غذايي پخته شده را حمل نكنند. توصيه با اهميت ديگر اين مقام وزارتي، چنين است: «حداقل، مراتب بهداشتي مواد غذايي بسته بندي شده در هنگام خريد را از مراكز و مغازه ها به خصوص اماكن
بين راهي را رعايت كنند. در مسافرت ها ته مانده موادغذايي شان را به عنوان زباله در جايگاه هاي جمع آوري زباله بريزند. اصولاً در هر حال و شرايط، بهداشت فردي رعايت شود به ويژه دست ها بايد با آب و صابون يا مايع قبل از دست زدن به مواد غذايي شسته شود.»
در پايان، لازم مي دانيم از همكاري مؤثر مديرعامل سازمان و هماهنگي هاي بدون اتلاف وقت مسئول روابط عمومي پايانه هاي مسافربري شهر تهران و پارك سوار شهرداري، مدير پايانه غرب و همياري مسئول دفتر ايشان و همچنين روابط عمومي واحد رسانه وزارت بهداشت كه همواره در اسرع زمان پاسخگو بوده و ما را در تهيه اين سري گزارش نيز ياري كردند تشكر كنيم.

 

(صفحه(12(صفحه(10(صفحه(6(صفحه(9(صفحه(7(صفحه(8(صفحه(15(صفحه(11(صفحه(5(صفحه(16(صفحه(13(صفحه(4(صفحه (2.3.14