واكاوي دلايل نابساماني در چرخه قيمت ميوه درفصل تابستان- بخش پاياني دلال ها نرخ ميوه را تعيين مي كنند!

حسن آقايي
مديريت متخصص، مقتدر، هوشمند و زمان سنج در رويارويي خواسته يا ناخواسته با مشكلات عرصه تجارت و مبادلات توليدات، رقابت و بازاريابي داخلي و خارجي محصولات زراعي و باغي را در مهندسي برنامه ريزي و سياستگذاري ها بايد طوري منظور نمايد كه نه تنها به لزوم گسترش و انگيزه توليدات بهينه داخلي خدشه اي وارد نشود بلكه در مركزيت اهداف، ايمني و رضايت خاطر كشاورز و مردم مصرف كننده ميوه جات نيز جذابيت و پايداري ايجاد كند. اما نظارت به قيمت هاي خودسرانه را كدام مديريت اعمال مي كند؟
در بخش پاياني اين سري گزارش، زواياي ديگر مباحث چرخه توليد ميوه واكاوي مي شود ازجمله اين كه واردات ميوه جات در بي نيازي مصرف داخلي، لازم است يا يك پروسه جهاني است كه مي بايست در جهت اقتضاي زمانه صورت بگيرد؟ همچنين نحوه تنظيم بازار مصرف در كشور ازجمله استان تهران و نيازهاي باغداري و زراعي و بحث ذخيره سازي چگونه بايد باشد را در اين شماره مي خوانيد.
چگونگي تنظيم بازار
در گفت وگو با «مسعود عليپور» معاون بازرگاني سازمان بازرگاني استان تهران، وي شيوه هاي گردشي اعمال تنظيم بازار عرضه و تقاضاي ميوه و ديگر محصولات زراعي در استان تهران و كشور و لزوم رعايت عناصر دخيل ازجمله آب سالم در طعم و مزه طبيعي ميوه جات داخلي را بيان مي كند و درخصوص واردات ميوه ضمن اين كه بي نياز بودن كشور از واردات را مطرح مي كند، به وجود مقررات مانع جلوگيري وارد كردن ميوه اشاره دارد.
وي در خصوص وظايف اجرايي مي گويد: «سازمان بازرگاني استان تهران و تمام بازرگاني هاي تابعه دولتي در قالب يك پروژه تنظيم بازار محصولات، فعاليت هاي اجرايي دارد مبني بر اين كه هروقت كميته كالايي در بازار عرضه و مصرف دچار مشكل مي شود، ازطريق استان هاي ديگر كشور نسبت به رفع كمبود آن كالا اقدام مي كنيم. بدين طريق حضورمان معنا پيدا مي كند. مثلاً اگر سيب زميني در يك مقطع دچار مشكل توزيع و در استان تهران كمياب شود با هماهنگي بخش بازرگاني استان هاي توليدكننده، سيب زميني موردنياز را وارد تهران و مشكل مصرف كنندگان را برطرف مي كنيم. چرخه اين شيوه تنظيم بازار در سطح كشور قابل اجراست.» وي در اين ارتباط مي افزايد: «شب عيد 88 با مشكل سيب درختي و پرتقال مواجه شديم. با هماهنگي بخش بازرگاني مناطق توليدي داراي اين محصولات 6 هزار تن سيب درختي و 10 هزار تن پرتقال توليد داخلي از باغداران به بيش از پنج و نيم ميليارد تومان خريداري و به صورت يارانه اي، بازار عرضه و مصرف استان تهران را تنظيم كرديم.»
به گفته وي، هفتگي از وضعيت كلي اقتصادي استان ها اطلاع يابي مي شود و همچنين هر روز چگونگي نرخ كالاهاي پرمصرف خانوارهاي سطح شهر و استان تهران موردبررسي قرار مي گيرد. از «عليپور» كه اظهار مي دارد در شهرهاي مختلف تابعه استان تهران ازجمله فيروزكوه، دماوند، شهريار، رباط كريم و... محصولات كشاورزي توليد و عرضه مي شود، سؤال مي كنم: چگونه از كمبود- يا نبود- احتمالي هر محصول در تهران و ديگر شهرها اطلاع مي يابيد؟ جوابش اين است: «از افزايش مقطعي نرخ هر محصول متوجه كمبود مي شويم، يعني متوجه مي شويم كه مثلاً فلان توليد موردمصرف عمومي در بازار كم شده است.»
ما نمي توانيم مانع واردات شويم
نظر معاون بازرگاني سازمان بازرگاني استان تهران را درباره واردات ميوه جات مي پرسم. او به اختصار چنين پاسخ مي دهد: «كشورمان نياز به واردات ندارد اما قوانيني وجود دارند كه ما نمي توانيم جلوي واردات را بگيريم ولي تعرفه كالاي واردات را مي توانيم افزايش دهيم كه به توليدات مان آسيب نرسد.»
نياز به احداث كارخانه كمپوت سازي
«مهندس منوچهر بحري» رئيس هيئت مديره كانون تشكل هاي بخش كشاورزي استان مازندران، پايان بخش صحبت هاي خود در شماره قبل پيرامون قابليت هاي توليدات ميوه كشور، دلواپسي كشاورزان به دليل واردات ميوه جات و كافي بودن محصولات باغي اين استان را با نيازهاي جنبي توليدات خلاصه مي كند. او در اين باره به لزوم برنامه ريزي برداشت ميوه جات در جهت كمپوت سازي اشاره دارد. به گفته او، كشاورزان باغدار نياز به ايجاد كارخانه كمپوت سازي محصول در استان دارند تا در يك پروسه سالانه فرآورده هاي هلو، زردآلو و... براي تبديل به كمپوت و همچنين امكان نگهداري و بسته بندي ميوه ميسر شود.
نقش دلال ها در تعيين نرخ ميوه!
يك باغدار در شهريار با اشاره به موقعيت خوب زمين كشت باغي- زراعي در ايران و همچنين حدود سيزده هزار هكتار باغات ميوه و حدود پنجاه هزار نفر شاغل در بخش كشاورزي اين شهر، از نبود سردخانه براي نگهداري ميوه جات مي گويد.
«اكبر بهنود» مي افزايد: «نبود سردخانه درحالي است كه ميدان عمده فروشي شهريار، كوچك است، ظرفيت 10 دستگاه وانت بار كوچك دارد. نبود سردخانه سبب عرضه روزانه ميوه به چنين ميداني مي شود. يك نتيجه اين خلأ، آن است كه عمده فروش «حق العمل كاري» بار را به هر قيمت مي فروشد تا كف ميدان نماند. نتيجه ديگر نبود سردخانه و محدوديت گنجايش ميدان ميوه، ايجاد شرايط مناسب براي دلالان ميوه است كه با قيمت هاي غيرواقعي كه خودشان تعيين مي كنند خريداري مي كنند. عمده فروش پس از برداشت يك درصد حق العمل كاري، مابقي پول ميوه را به دست توليدكننده مي دهد.»
اما«علي حاج فتحعلي» دبير اتحاديه بارفروشان تهران، در پي بيان ديدگاه هاي خود كه فراگير وضعيت حال چرخه توليد، قيمت، عرضه و نيز فرايند تأثير واردات در توليدات داخلي مي باشد كه در شماره پيش گزارش خوانديم، تعريفش از چند و چون ذخيره سازي ميوه است.
وي در همين مورد بر اين نظر كه ذخيره سازي ميوه، انتقال آن از يك محل به محل ديگر است كه به زعم او اين نقل و انتقال سبب بالارفتن نرخ ها و هزينه هاي اضافي خواهد شد. او در اين خصوص اضافه مي كند «ذخيره سازي از منابع توليد داخلي نه تنها ضروري نيست بلكه سودش به جيب افرادي مي رود كه به نوعي از برنامه دستگاه هاي ذيربط مطلع مي شوند.» حاج فتحعلي در ادامه اين بخش گفتارش اما چنين اظهار مي كند: «اما ذخيره سازي از ميوه هاي وارداتي و در صورتي كه توليد داخلي پيشتر دچار آفت يا خسارت ديگر شده باشد، به اندازه رفع نياز، طبيعي و آينده نگري خواهد بود.»
اما معاون بازرگاني خارجي سازمان بازرگاني استان تهران، با نگاهي چند سويه به بزرگراه توليدات با گشودن مسيرهايي كارشناسي و تخصصي از جمله به عنوان اصول كلي صادرات، واردات وچند وچون توليدات كشاورزي، به نقد و تحليل و بايد و نبايدها در ادبيات مهندسي زراعي نيز مي پردازد. زاويه ديگر نظرات او معطوف به توانمندي توليد و رقابت با كشورهاي برخوردار از اقتصاد، صادرات و واردات بزرگ است و در اين باره سرزمين، جمعيت، آب و هوا و توليدات كشاورزي مان را در قالب تجميع يك قدرت و مستعد براي سهيم شدن در افزوني و برتري كشورهاي مذكور قلمداد مي كند. در ميان اظهار باورهايش ردپايي به موازات اين اعتقاد خود كه در عصر كنوني بايد هم صادر كننده و هم واردكننده باشيم، تامين رضايت خاطر مصرف كننده و توليدكننده را مورد تاكيد قرار مي دهد.
مشكل اساسي؛ برنامه ريزي مثبت
«هدايت حاتمي» با بيان اين كه اعتقاد ما اين است كه با دنيا صادرات و از كشورها هم واردات داشته باشيم، اظهار مي دارد: «دو اصل كلي در هر كشور پذيرفته شده و ما نيز مي بايست پذيرا باشيم: 1- حمايت از صنايع، رشته ها و كارهايي كه نسبت به بقيه كشورها مزيت دارند، 2- تامين رضايت مصرف كنندگان داخلي. هيچ كدام اين دو مورد نبايد قرباني ديگري شود. از ديگر سو صلاح ما تنوع در سبد مصرفي، توجه به قيمت و خدمات پس از فروش رعايت شود زيرا مصرف كننده حق دارد از كالاي خود بهره مند شود.در اين مباحث يكي از مشكلات اساسي ما مسئله ادبيات برنامه ريزي مثبت است در حالي كه بايد برگ برنده بين المللي را داشته باشيم و در اين راستا بايست تأمل به اقتصاد، صادرات و به دنبالش امكانات واردات را فراهم كنيم، ليكن ما هنوز در واردات به يك ادبيات واحد نرسيده ايم. دولت مي تواند در بعضي جاها سياستگذاري داشته باشد. از طرف ديگر براساس قانون، نياز به محصولات داخلي نمي تواند مانع صادرات شود. در اين حال، هم در صادرات و هم در واردات، حمايت از توليدات داخلي خيلي بوده است. اگر كمبود هم داشتيم دولت، واردات را مديريت كرده است. در صادرات توليدات داخلي هم مي بايست هوشمندانه، تضمين و عمل باشد. در قبال توسعه صادرات و مديريت واردات، تعادل بازار، رشد اقتصاد و حمايت توليد داخلي كشورمان بايد حرف اول را بزند.»
«حاتمي» در بخش ديگري از صحبت هاي خود با بيان اين كه كشورمان توانمند و مستعد جزو اول رتبه اشل بين المللي به لحاظ دارا بودن معادن، منابع زيرزميني، گسترش كشاورزي و... است، اضافه مي كند: «ولي بايد خيلي از نيازها را از كشورهاي ديگر تأمين كرد.» وي ادامه صحبتش را متوجه وضعيت برخورداري برخي كشورها از پاره اي برتري ها مي كند: «هر كشور بزرگ در دنيا- غير از چين- ،كه هم حجم اقتصادي، هم صادرات و واردات شان بزرگ است، سي- چهل درصد مزيت دارند و در ذهن مردم جاافتاده بهره برداري بالا و قدرت رقابتي خوبي دارند. بايد يادآور شد ما هم توان اين را داريم كه به اين مزيت ها برسيم. لازمه اش اتفاق نظر، قوانين و مقررات، برگزاري همايش، اطلاع رساني روزنامه ها، نشر مقالات و بعد هم همه ملزم به اجرا باشند و با ادبيات معتقدانه بايد خواست ها را اجرا كرد. ما از محصولاتي كه مزيت دارند شامل ميوه، گل و گياه، فرش، پسته و... بايد حمايت كنيم. مزيت ها در هر نوع توليد، يك چيز است.»
برخي از مصرف كنندگان ميوه جات داخلي مي گويند طعم و مزه ميوه ها تغيير كرده و عطر گذشته ها را ندارند. آنان درباره ميوه هاي وارداتي هم همين نظر را دارند ليكن بيشتر مردم مي گويند ميوه هاي خارجي نمي خرند چون غير از بالا بودن نرخ، گوارا نيستند ولي ميوه ايراني نسبت به ميوه وارداتي، كم و بيش مزه لذيذ سابق را دارد.
تأثير آب سالم در طعم ميوه
«عليپور» مي گويد آب سالم روي ميوه اثر مي گذارد. ميوه بايد به روش خوب پرورش پيدا كند. جهت دقت در توليدو طعم و مزه ميوه مي بايد طوري پرورش داده شود كه عطر و طعم طبيعي خود را داشته باشد تا در بازار قابليت رقابت داشته باشد. «وي با تاكيد بر رقابت، اين نظر را دارد كه كل روش ها براي پروراندن محصول با كيفيت بايد به كار گرفته شود. در اين ارتباط آب سالم، كود خوب، رسيدگي به موقع و سمپاشي مناسب، در مزه و عطر توليد ميوه مؤثرند.»
كشاورزي؛ كمترين وابستگي به نفت
معاون بازرگاني خارجي سازمان بازرگاني استان تهران كه در مقام اقتصاددان نظرات گسترده اي برمي تاباند، در قسمت ديگري از گفتارش، پهناوري و گستردگي جغرافياي ايران را همچنين يك مزيت مي داند كه در چهار فصل سال توليدات زراعي داخلي در بازار عرضه و مصرف دارد، حتي وسط زمستان ميوه هاي گرمسيري توليد مي كند. با اين موقعيت اما حوزه كشاورزي مان كمترين وابستگي به درآمد نفت دارد. او همچنين جمعيت، توليد خوب، احداث سد، آب و... را از مشخصات و امتيازات سرزمين مان مي خواند و مي افزايد: «خوشبختانه ارگانيزم محصولات كشاورزي از نظر توليد و صادرات هم خوب است ولي در صنعت بسته بندي، توزيع، سرت، خوب و كافي نيست. از طرف ديگر بخش سالمسازي در صادرات و محصولات داخلي مي بايد نگهداري شود و نتايج توليدي توي جيب كشاورز برود.»
پول واردات ميوه صرف حمايت و تامين نياز شغلي كشاورزان شود
باغدار شهريار، پايان صحبت هايش را به پاره اي از مشكلات و هزينه هاي جانبي گره مي زند. به گفته او تمام مايحتاج كشاورزي به نرخ آزاد تهيه مي شود، يارانه سم برداشته شده و هر ليتر سم نباتي چهارده هزار تومان و كود شيميايي هر كيسه دوازده هزار تومان خريداري مي شود. در حالي كه يك كيسه كودشيميايي به قيمت دولتي دو هزار و پانصد تومان داده مي شود اما هر يك هكتار زير كشت حدود ده كيسه كود نياز دارد. بنابراين، مسلما يك كيسه كود يارانه اي كفاف نمي كند. جانب ديگر نظر باغدار، مرتبط به شرايط جوي، گاه سرمازدگي،
بارش تگرگ و توفان است كه كشاورز در صورت چنان وضعيتي زيان مي بيند. وي مي گويد: «متأسفانه دست ياري كشاورز را نمي گيرند.» و پيشنهاد مي كند:«مبالغ خريد ميوه از خارج صرف كمك و نيازهاي شغلي كشاورزان شود تا بتوانند با دلگرمي بيشتر، ميوه جات فراوانتر توليد كنند و پشتوانه و موقعيت خوبي براي كشت و كار و كشور داشته باشند.»
گزارش روز