چگونگي نحوه نظارت بر ارزاق عمومي در ماه مبارك رمضان
طنين آرامش كنار سفره افطار با كنترل قيمت ها-بخش نخست

حسن آقايي
رايحه معنوي ماه مبارك رمضان كه در يكنواختي روزمرگي مي پيچد حال و هواي فوق العاده اي در روح و انديشه انسان پديد مي آورد و در برنامه هاي كار و زندگي و عبادات طرحي نو مي اندازد.
... ساز و كار دستگاه هاي تأمين و عرضه ارزاق عمومي نيز در اين ماه، چيدمان ديگري برمي تابد و تدارك مناسب مايحتاج مردم را در قالب ارايه تسهيلات و تنظيم بازار به نمايش مي گذارد كه كاهش و كنترل نرخ ها، چاشني اين اقدامات محسوب مي شود.
به جنوب و شمال شهر و برخي فروشگاه هاي ارزاق عمومي ديگر سرمي زنم و با فروشنده و مصرف كننده در خصوص كميت كالا و نرخ ها مي پرسم آنان بر تنظيم پيوسته بازار عرضه و تقاضا و ضمناً بر رفع علل افزايش گاه ناگهاني و گاه آرام ناياب شدن و افزايش نرخ كالايي تأكيد دارند... برنامه ريزي هاي وزارتخانه ها و سازمان هاي ذيربط با تنظيم بازار ويژه ماه رمضان را مي خوانيم:
نرخ هر كيلوگرم مرغ تازه طي چند روز پيش از ماه مبارك رمضان بنا به گفته برخي مردم و فعالان ذيربط ارزاق عمومي، بين 700تا 800تومان كاهش يافته است. اما نرخ ها در تعدادي از خرده فروشي ها از جمله مغازه و تعاوني با نرخ مصوبه و تنظيم بازار، مقداري تفاوت دارد. روز يكشنبه 17مرداد از يك شهروند كه تعدادي مرغ تازه خريده است مي پرسم نرخ مرغ چطور است؟ ...مي گويد هر كيلو 3100تومان از تعاوني... خريده ام. اما در محل عرضه گوشت و مرغ در يكي از خيابان هاي شمالي شهر، هر كيلو مرغ 2900 تومان عرضه مي شود. يك شهروند مي گويد مرغ در جاهايي ديگر هر كيلو 3500- 3400 تومان، حتي يك مغازه 3700تومان عرضه مي شود... ظاهراً اين نرخ هاي خارجي از ضوابط طرح تنظيم بازار مربوط به پيش از مصوبه طرح بوده است. يك نظر ديگر گوياي فروش هر كيلو مرغ 3200 تومان است. نكته اي كه جلب توجه مي كند اين است كه اكثر مردم مشتري مرغ هستند. شايد يك دليلش تفاوت حداقل 5برابر قيمت گوشت با مرغ است يا...
نرخ مرغ از فراز تا فرود
«حدود دو ماه پيش توليد مرغ زياد و نرخ هر كيلو 2400 تومان بود. بعد پشتيباني (ذخيره سازي بازرگاني) مرغ ها را خريد و قيمت فروش هر كيلو مرغ در ميدان 2800 تومان شد.»
يك فروشنده مرغ در يكي از ميادين بزرگ ميوه، تره بار و مواد پروتئيني جنوبي شهر، با بيان اين مطلب، مي افزايد: «نرخ مرغ طي روزهاي اخير هر كيلو 3500تومان بود. ديروز (دوشنبه 18مرداد) هر كيلو مرغ 2900تومان عرضه مي شد اما حالا (سه شنبه 19مردادماه) نرخ مرغ كيلويي 3050 تومان شده است. علت اين تغيير اين است كه «امروز» بار مرغ به ميدان وارد نشده است.»
«ايرج» در ادامه صحبت خود مي افزايد: «هر روز بين 180-170 تن مرغ به ظرفيت حدود 10تريلر وارد ميدان مي شود. اگر فقط يك روز مرغ به ميدان داده نشود قيمت آن بالا مي رود.»
به گفته او، معمولا هر ساله از حدود 15روز پيش از ماه رمضان و همچنين ايام محرم و صفر و نذري پزان هاي برخي از مردم و عيد نوروز تا 15روز بعد، متقاضيان عرضه و مصرف بعضي اقلام زياد مي شود. بنابراين بايد بازار توليد، عرضه و مصرف هم تنظيم با اين شرايط و هم نرخ ها مناسبتر نسبت به زمان عادي و كنترل شوند. او در ادامه صحبتش مي گويد: «پيش بيني آن است كه بعد از 15روز مصرف ويژه در مواقع مذكور از جمله ماه رمضان، نرخ هر كيلو مرغ به حدود 2600 تومان خواهد رسيد.»
«گلچين» از سالن بزرگ فروشگاه ميدان به اتفاق همسر خود بيرون مي آيد. تعدادي مرغ خريده است قيمت مرغ را مي پرسم، مي گويد: «مرغ تازه كشتار تهران، كيلويي 2950 تومان است.» همسر وي هم مي گويد: «سينه مرغ هر كيلو 3500 تومان است.» مي پرسم حالا قيمت مرغ با قيمت روزهاي پيش تفاوت كرده است؟ خانم مي گويد: «اعلام كرده اند نرخ ارزاق عمومي در ماه رمضان ارزان شده است. بايد اين طور باشد چون در ماه رمضان معمولا نرخ برخي كالاي مصرف روزانه نسبت به پيش از ماه، مقداري ارزان مي شود. مصرف مردم در ماه رمضان نسبت به ديگر مواقع، بيشتر مي شود.» يك خانم خانه دار روي سكوي ورود و خروج مقابل سالن غرفه ها نشسته و تعدادي مرغ در كيسه هاي نايلوني روي زمين گذاشته است. او هر كيلو مرغ را 3هزار تومان و ران مرغ را كيلويي 2800 تومان خريده است. نرخ هاي چند هفته پيش را سؤال مي كنم، مي گويد: «الان نسبت به گذشته ارزان است. قيمت قبل را نمي دانم.»
عرضه مستقيم كالاي اساسي
در 14ميدان و نمايشگاه
مديركل دفتر محصولات كشاورزي و غذايي سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان، چند روز پيش با اعلام آغاز عرضه محصولات پروتئيني در بازار و ميادين اصلي ميوه و تره بار و اين اظهار اميدواري كه مصرف كنندگان بتوانند با كمترين مشكل، محصول مورد نظر خود را تأمين كنند، گفته است، عرضه مرغ از 3مجراي نمايشگاه هاي ويژه ماه مبارك رمضان، عرضه مستقيم و ميدان بهمن تهران كه شاخص توزيع مرغ در كشور است، توزيع مي شود.
«رفيعي» همچنين تصريح مي كند: «تفاهمنامه اي با سازمان ميادين ميوه و تره بار به امضا رسيده تا در 14ميدان اصلي ميوه و تره بار در تهران، نمايشگاه هاي عرضه مستقيم كالاهاي اساسي داير شوند كه در آن ها مرغ و اقلام پروتئيني نيز توزيع خواهد شد.
گفته او نيز حاكي از اين است كه از طريق ميدان اصلي ميوه و تره بار- بهمن توزيع مرغ را به گونه اي انجام خواهيم داد تا قيمت در سطح 2هزار و 950 تومان براي عمده فروشي و در نهايت 2هزار و 950 تا 3هزار تومان در سطح خرده فروشي ثابت بماند.
اظهار وي همچنين برآيند حضور بازرسان سازمان حمايت مصرف كنندگان و توليدكنندگان در ميادين اصلي توزيع عمده فروشي مواد پروتئيني را بر مي تاباند ضمن اين كه حضورشان در كشتارگاه ها نيز مشهود خواهد بود تا تخلفي صورت نگيرد.»
گوشت در ايران فراوان است اگر...
گوشت گوسفند در كشتارگاه هر كيلو 14800 تومان عرضه مي شود. ما كيلويي 15هزار تومان و گوشت گوساله را هر كيلو 9500 تومان به مشتري مي فروشيم... در تركيه گوشت كيلويي 45هزار تومان است.
«نادر جرگه» حدود 25 سال در كار فروشندگي گوشت است. پدرش پرواربندي دام داشته و دارند. مي گويد: «كشورمان دنياي گوشت (دام) است. تنها استان سيستان و بلوچستان مي تواند مصرف گوشت مردم ايران را تامين كند، در حالي كه در تركيه به دليل كمبود گوشت كيلويي 45هزار تومان فروخته مي شود. از اين فروشنده گوشت قرمز سوال مي كنم نرخ گوشت در ماه رمضان چه تغييري كرده است؟ اما جوابش تاكيدي بر اين محور است: «چنانچه صادرات نباشد، قيمت هر كيلو گوشت به بيشترين حداقل مي رسد.» او همچنين در اين خصوص مي افزايد: «دولت اگر نرخ گوشت قرمز داخلي مورد نياز عمومي را هر قدر كاهش دهد به همان حد مجالي براي افزايش قيمت آن نمي ماند ليكن چگونگي صادرات نقش مهمي در قيمت داخلي دارد. نتيجه چنين اتفاقات هم به صرف مصرف كننده و هم فروشنده خواهد بود.»
طرح تنظيم بازار ارزاق عمومي ويژه ماه رمضان قيمت گوشت قرمز را اندك توماني كاهش داده است به طوري كه گوشت ماهيچه بسته بندي هر كيلو 15500تومان و گوشت چرخ كرده مخلوط 7200 تومان قيمت گذاري شده است.
درباره نرخ گوشت قرمز به ويژه گوشت گوسفندي، سخنگوي وزارت جهاد كشاورزي، اواسط مردادماه با بيان اين كه در حال حاضر در اثر اقدامات وزارتخانه جلوي افزايش قيمت ها گرفته شده است، گفته است:«پيش بيني مي كنيم با نزديك شدن به شهريورماه با افزايش كشتار-دام- قيمت گوشت به تدريج بعد از ماه رمضان، پايين آيد.»
گشت وگذار در شهر را ادامه مي دهم. از يك فروشنده تخم مرغ درباره قيمت ها سوال مي كنم. مي گويد: «در حال حاضر ميانگين نرخ يك شانه تخم مرغ 2800 تومان است.» مي بينم دو نوع تخم مرغ آرم دار با دو نرخ عرضه مي كند. از او كه خود را «صفدر» معرفي مي كند مي پرسم، چرا دو نرخ؟،- مي گويد: «يك نوع تخم مرغ معمولي (زرده كمرنگ) كيلويي 1450 تومان و ديگري با زرده پررنگ هر كيلو 1550 تومان است. مي پرسم: نرخ ها نسبت به چند هفته پيش چطور است؟ پاسخش اين است: «9-8 روز پيش تخم مرغ شانه اي 2400-2300 تومان بود و حالا...»
طرح تنظيم بازار مقطعي؟!
يك كارشناس اقتصادي، بر اين باور است كه طرح تنظيم بازار نبايد مقطعي و منحصر به يك زمان مصرف فوق العاده عمومي باشد. حال در اين طرح بنا به گفته هاي مسئولان تشكيلات سازماني مربوطه قرار است كالاي مايحتاج ارزاق عمومي با مقداري تخفيف در مراكز معين طي ماه مبارك رمضان جهت مصرف مردم توزيع شود كه كاري مقطعي ولي به هر حال در سبد اقتصادي خانوارها تاثير خود را دارد و از لحاظ رواني هم خوب است.
«اصغري» ادامه مي دهد: «به نظر من به جاي طرح هاي كوتاه مدت مي بايد برنامه ريزي طولاني مدت با هدف ثبات قيمت ها اجرا شود. ولو نرخ ها بالا باشد اما ثبات آن و پايداري نظم موجب امنيت بازار مي شود، منظور اين است كه شخص مصرف كننده دغدغه اينكه امروز مثلا نرخ گوشت و لبنيات چه است يا مرغ در بازار هست يا نه و الي آخر، نداشته باشد. تكليف بازار توليد، عرضه و مصرف همواره معتبر باشد. الان مردم جنس را با هر نرخي كه فروشنده مي دهد خريداري مي كنند. فردا مي بيند همان جنس يا كمياب شده و يا نرخش تغيير كرده است. اين وضعيت، سردرگمي مصرف كننده را در پي خواهد داشت. موضوع ديگر، برنامه ريزي هاي دستگاه هاي تامين و عرضه كالاي پرمصرف عمومي است. با يكي از فروشندگان عمده لبني پيشتر صحبت مي كردم مي گفت مردم هفته ها و روزها يك كالا را با يك نرخ خريداري مي كنند يك دو روز كه توليد آن به هر علت كم مي شود، مصرف كننده نگراني تغيير قيمت آن را دارد ولو چنين هم نشود. بي ثباتي ها بيشتر از عدم برنامه ريزي و سياستگذاري كلان دستگاه هاي ذيربط است. ذخيره سازي خوب و لازم است اما بايد جوري باشد كه فرضا توليد مواد لبني، ميوه، شكر، تخم مرغ و... دچار كمبود ملموس بازار مصرف نشود. شما و همه ما ديده ايم مثلا سيب زميني دو روز كه عرضه نشود، اين حس در ذهن برخي جاري مي شود كه يا به خارج صادر شده و يا گراني پشت آن خواهد آمد. اين دغدغه ها در صورتي مي تواند نباشد كه مديريت توليد، عرضه و كنترل نرخ ها را دورانديشي كند. مقطعي، در هيچ زمينه اي، معنايش ثبات نيست.»
در گفت وگو با رئيس شوراي اصناف كشور، وي اظهار مي دارد:« به مناسبت ماه مبارك رمضان، در چهار منطقه تهران مراكز عرضه مستقيم كالاي ارزاق عمومي داير است و كليه واحدهاي صنفي آمادگي خود را براي فروش فوق العاده اجناس كارشناسي شده با تخفيف 10درصد اعلام كرده اند...»