E-mail:shayanfar@kayhannews.ir

فرهنگ ملي يا فرهنگ اسلامي
بنيان هاي نظري فرهنگ غرب در بوته نقد

نوشته : مهدي جمشيدي
د. بخشي از هدايت الهي در مورد انسان به صورت «هدايت فطري» تحقق يافته است اكنون اضافه مي كنيم كه بخش دوم از هدايت الهي كه به سبب وجود عنصر آزادي و اختيار در انسان، خاص اوست؛ «هدايت تشريعي» (كلامي و زباني) از ناحيه خداوند متعال است. اين سنخ از هدايت، مستلزم بعثت انبياي الهي و انزال كتب آسماني است.
اما ضرورت هدايت تشريعي چيست؟ پاسخ اين پرسش را بايد در وجود خود انسان يافت و آن هم عبارت از اين است كه انسان بايد با استفاده از قدرت انتخاب و اختيار خود، صراط سعادت و كمال را برگزيند. اين درحالي است كه او از تشخيص دادن چنين صراط سعادت آفريني كه لازمه آن تشريع و قانونگذاري درحوزه فردي و اجتماعي مي باشد، عاجز و ناتوان است؛ زيرا او از تشخيص و كشف همه مصالح و مفاسد مترتب بر افكار و اعمال خود و ديگران درمانده است. دراينجاست كه ضرورت وحي و تشريع الهي به منظور به فعليت رساندن فطريات انسان به اثبات مي رسد و آدمي به نقص عقل و ناكافي بودن آن پي مي برد.
روشن است كه چنانچه تشريع الهي براي انسان با فطرت او تناسب و همخواني نداشته باشد، چنين تشريعي به حيات تكاملي انسان كمك نخواهد كرد و غرض از هدايت، نقض خواهد شد، حال آن كه اين امر با حكمت الهي متعارض است. بدين ترتيب، مي توان دريافت كه احكام ديني (شريعت الهي) از امور اعتباري محض نيستند بلكه اموري حقيقي هستند؛ زيرا با فطرت انسان هماهنگ و بلكه برخاسته از الزامات و مقتضيات آن است.
اسلام «دين فطرت» است، چون فطرت انسان، اقتضاي آن را دارد و به سوي آن راهنمايي مي كند16. دين الهي كه دربردارنده يك سلسله گزاره هاي نظري و اعتقادي درباره هست ها و نيست ها (جهان بيني) و يك سلسله احكام عملي و رفتاري درباره بايدها و نبايدها (ايدئولوژي) است، نه تنها بر انسان تحميل نمي شود، بلكه پاسخي راستين به نداي فطرت اوست، همچنان كه قرآن كريم مي فرمايد؛
«فاقم وجهك للدين حنيفا فطرت الله التي فطرالناس عليها»17
(لازم به ذكر است كه در ميان علماي اسلامي، در مورد وجود فطرت در انسان و تطابق دين با آن، هيچ گونه اختلافي در ميان نيست18.)
هـ. از سوي ديگر، در تعليمات اسلامي براي دين، مطلقا نوعيت واحد لحاظ شده و اختلاف شريعت هاي آسماني، تفاوت هاي فرعي و جزئي دانسته شده است، نه تفاوت هاي ماهوي و ذاتي. از نظر قرآن كريم، «اديان» (به صورت جمع) وجود ندارد، بلكه «دين» (به صورت مفرد) وجود داشته است و همه پيامبران الهي را به يك دين دعوت مي كرده اند:
«از نظر قرآن، دين خدا از آدم تا خاتم يكي است؛ همه پيامبران اعم از پيامبران صاحب شريعت و پيامبران غيرصاحب شريعت به يك مكتب دعوت مي كرده اند؛ اصول مكتب انبياء كه دين ناميده مي شود يكي بوده است. تفاوت شرايع آسماني يكي در يك سلسله مسائل فرعي و شاخه اي بوده كه برحسب مقتضيات زمان و خصوصيات محيط و ويژگي هاي مردمي كه دعوت مي شده اند متفاوت مي شده است و همه شكل هاي متفاوت و اندام هاي مختلف يك حقيقت و به سوي يك هدف و مقصود بوده است، و ديگر در سطح تعليمات بوده كه پيامبران بعدي به موازات تكامل بشر، در سطح بالاتري تعليمات خويش را كه همه در يك زمينه بوده القاء كرده اند ]...[ اين تكامل دين است نه اختلاف اديان. قرآن هرگز كلمه دين را به صورت جمع (اديان) نياورده است. از نظر قرآن، آنچه وجود داشته است دين بوده نه اديان]...[ پيامبران الهي هميشه مؤيد و مصدق يكديگر بوده اند و يكديگر را نفي نكرده اند.»19
قرآن كريم در اين باره مي فرمايد:
«شرع لكم من الدين ما وصي به نوحا والذي اوحينا اليك و ما وصينا به ابراهيم و موسي و عيسي ان اقيموالدين و لاتتفرقوا فيه»20
خدا شرع و آئيني را كه براي شما مسلمين قرار داد، حقايق و احكامي است كه نوح را هم به آن سفارش كرد و بر تو نيز همان را وحي كرديم و به ابراهيم و موسي و عيسي آن را سفارش نموديم؛ اين است كه دين خدا را بر پا داريد و هرگز تفرقه و اختلاف در دين نكنيد.
و. نمي توان برداشتي سكولاريستي از دين ارائه داد و آن را به رابطه خصوصي و فردي انسان با يك مبدأ غيبي و ماوراء طبيعي محدود كرد؛ چرا كه اقتصاد، سياست، فرهنگ و... همگي تأثيرات بسياري از جهان بيني و ايدئولوژي اسلامي مي پذيرند21. در حوزه فرهنگ، يك سلسله باورها و ارزش هاي اسلامي قادر به ايجاد واقعيتي به نام «فرهنگ اسلامي» هستند و اين امر، غيرقابل انكار است:
«مذهب- آن هم مذهبي مانند اسلام- بزرگترين رسالتش دادن يك جهان بيني براساس شناخت صحيح از نظام كلي وجود بر محور توحيد و ساختن شخصيت روحي و اخلاقي انسان ها براساس آن جهان بيني و پرورش افراد و جامعه بر اين اساس است كه لازمه اش نيز، پايه گذاري فرهنگي نوين است كه فرهنگ بشري مي باشد، نه فرهنگ ملي. اين كه اسلام، فرهنگي به جهان عرضه كرد كه امروز به نام «فرهنگ اسلامي» شناخته مي شود، نه از آن جهت بود كه هر مذهبي كم و بيش با فرهنگ موجود در مردم خود درمي آميزد، از آن متأثر مي شود و بيش و كم نيز آن را تحت تأثير خود قرار مي دهد؛ بلكه از آن جهت بود كه فرهنگ سازي در متن رسالت اين مذهب قرار گرفته است. رسالت اسلام بر تحليه¤ انسان هاست از فرهنگ هايي كه دارند و نبايد داشته باشند و تحليه آنها به آنچه ندارند و بايد داشته باشند، و تثبيت آنها در آنچه دارند و بايد هم داشته باشند. مذهبي كه كاري به فرهنگ هاي گوناگون ملت ها نداشته باشد و با همه فرهنگ هاي گوناگون سازگار باشد، مذهبي است كه فقط به درد هفته اي يك نوبت در كليسا مي خورد و بس!»22
حاصل تحقق بخشي از درون مايه هاي فرهنگ اسلامي در حدود سه قرن پس از وفات پيغمبر اكرم(ص)، برتري و تسلط مسلمين در حوزه هاي گوناگون علم، هنر، اخلاق، فلسفه، سياست، اقتصاد، فرهنگ و... بر ساير تمدن ها بود. فرهنگ اسلامي توانست قابليت ها و ظرفيت هاي انسان را تحقق عيني ببخشد و تمدني متعالي و با عظمت بنا گذارد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
16- تفسير الميزان، جلد بيستم، صص 198- .196
17- عبدالله جوادي آملي، فطرت در قرآن. قم: نشر اسراء، 1379، صص 149- .145
18- مقدمه اي بر جهان بيني اسلامي، جلد پنجم: جامعه و تاريخ، ص .244
19- مرتضي مطهري، مقدمه اي بر جهان بيني اسلامي، جلد سوم: وحي و نبوت، تهران: انتشارات صدرا، چاپ نوزدهم، 1384، صص 39-.38
20- سوره شورا، آيه .13
21- رجوع كنيد به: سكولاريسم.
22-مقدمه اي برجهان بيني اسلامي، جلد پنجم:جامعه و تاريخ، صص 67-.66
پاورقي

حمايت ها از فتنه علني تر مي شود
دست هاي نامرئي -25

نويسنده: محمد عبدالهي
براون يك هفته پس از برگزاري انتخابات و در واكنش يه بيانات مقام معظم رهبري در نمازجمعه ي تاريخي 29 خرداد كه انگليس را خائن ترين دشمن ايران معرفي كردند، گفت:
«ما همصدا با اتحاديه اروپا و ديگران اعمال خشونت و توقيف رسانه ها را در ايران محكوم مي كنيم. انگليس خواهان احقاق حقوق مردم ايران است تا بتوانند به هر كسي كه مي خواهند، رأي بدهند.
ايران بايد الان به دنيا نشان بدهد كه انتخابات را جوانمردانه برگزار مي كند... سركوب و وحشي گري كه ما طي اين چند روز شاهد آن بوديم، چيزي نيست كه تكرار شده باشد.»239
در همان ايام، ميلي بند، وزير امورخارجه اين كشور با اشاره به سناريوي تداوم بحران در ايران اذعان داشت:
«ايران را بايد همچنان در قبال دل نگراني هاي بين المللي درگير نگه داشت (تحت فشار گذاشت)»
وي در اظهاراتي مداخله جويانه و گستاخانه گفت:
«ملازمات حوادث اخير در ايران را با نگراني جدي دنبال مي كنيم.»240
در همين راستا روزنامه تايمز با مواضعي نزديك به دولت انگليس، نوشت:
«آنچه كه در ايران رخ داده كودتايي عليه كودتا بوده است.» 241
وزراي خارجه بيست و هفت كشور عضو اتحاديه اروپا نيز با صدور بيانيه اي اعلام كرده بودند كه اين كشورها نتايج اعلام شده توسط ستاد انتخابات ايران و اعتراض تعدادي از نامزدهاي انتخاباتي در اين زمينه را با نگراني جدي دنبال مي كنند.242
«آنجلا مركل»243، صدراعظم آلمان، نيز در واكنش به انتخابات رياست جمهوري ايران تصريح كرد كه نشانه هايي از تخلف در اين انتخابات وجود دارد و آنچه را كه »موج بازداشت ها« در ايران خواند محكوم كرد.244
همچنين «فرانك والتر اشتاين ماير»245، وزير امور خارجه آلمان، در اولين واكنش به نتيجه انتخابات رياست جمهوري طي بيانيه اي اظهار داشت:
«نتيجه اعلام شده انتخابات ايران سؤالات زيادي را ايجاد نموده است.گزارش هاي تخلف ها نگران كننده است. من از رهبران در تهران انتظار دارم به اين تخلفات رسيدگي كنند و نتايج را به طور واضح اعلام كنند. برخورد خشونت آميز نيروهاي پليس و مقابله قهرآميز با اعتراض مسالمت آميز معترضين قابل قبول نيست. ما اوضاع داخلي ايران را به طور مستمر پيگيري مي كنيم.»246
وي يكشنبه شب پس از برگزاري انتخابات با اعلام احضار سفير جمهوري اسلامي در آلمان به وزارت امور خارجه اين كشور در ارتباط با ناآرامي هاي پس از انتخابات اظهار داشت:
«ما برخورد نيروهاي امنيتي ايران را با تظاهركنندگان به شديدترين نحو ممكن محكوم مي كنيم و با نگراني به سوي تهران چشم دوخته ايم.»
وزير خارجه آلمان همچنين از موضع مشترك متحدان اروپايي اين كشور در اين زمينه خبر داد و اعلام كرد:
«من امروز به اتفاق چندين تن از همتايان اروپايي خود از ايران خواسته ايم هر چه سريع تر در باره وقايع اين كشور و اتهام هاي مربوط به تقلب در انتخابات اطلاع رساني كند تا معلوم شود تا چه حد مي توان نتيجه انتخابات اين كشور را جدي گرفت.» 247
گستاخي غربي ها تا جايي پيش رفت كه حزب سبزهاي آلمان طي بيانيه اي اعلام كرد:
«احمدي نژاد رييس جمهوري قانوني ايران نيست. خشونتي كه با آن، او و پشتيبانان اش در دستگاه دولتي اپوزيسيون ايران را سركوب مي كنند، نشان مي دهد كه آنان در موضع تدافعي هستند . »
«يورگن تريتين»248، رييس فراكسيون حزب سبزها در مجلس آلمان، و «كرستين مولر»249، سخنگوي روابط خارجي اين حزب نيز طي يك اطلاعيه مطبوعاتي اعلام كردند :
«تظاهركنندگان دليرانه در برابر فروغلتيدن ايران به يك ديكتاتوري نظامي مقاومت مي كنند. رژيم ايران هرگونه حقانيتي را از دست داده و زمان انتخابات تازه مدت هاست فرارسيده است.»
وزارت امورخارجه فرانسه هم با احضار سفير جمهوري اسلامي در آن كشور، نگراني دولت فرانسه را نسبت به نتايج اعلام شده انتخابات رياست جمهوري ايران به وي ابلاغ كرد.
همچنين «برنارد كوشنر»250 وزير خارجه فرانسه، از ايران به خاطر برخورد خشونت آميز نيروهاي پليس با تظاهركنندگان معترض به نتايج انتخابات به شدت انتقاد كرد. وي با اشاره به مبارزات انتخاباتي در ايران گفت:
«ما بسيار نگران هستيم. چرا كه روند گفت وگو در ايران در حال شكل گيري بود. فرانسه از اين بابت متاسف است كه اين روند گفت وگو واكنشي بسيار خشونت آميز را در پي داشته است.»251
«فرانكو فرانتيني»252، وزير امور خارجه ايتاليا، گفت:
«تحولات ايران را با دقت دنبال مي كنم.»
وي با انتشار بيانيه اي خواستار آن شد كه:
«دولت ايران اطمينان بدهد نتايج اعلام شده انتخابات رياست جمهوري بازتاب دهنده خواست ملت ايران است.»
وزير خارجه ايتاليا كه كشورش روابط اقتصادي گسترده اي با ايران دارد همچنين ابراز اميدواري كرد:
«اوضاع در ايران به خشونت بيشتر منتهي نشود.»253
«لورنس كنن»254، وزير خارجه كانادا، نيز مراتب نگراني شديد كشورش را از روند برگزاري انتخابات در ايران اعلام كرد و اظهار داشت:
«گزارش هاي مربوط به حمله نيروهاي امنيتي به مخالفان و ايجاد محدوديت براي آنها ما را به شدت نگران كرده است.»255
طي ده روز پس از اعلام نتيجه انتخابات و برخلاف مواضع متعادل تر دولت اوباما، فضاي سياسي كنگره آمريكا روندي به مراتب افراطي تر را شاهد بود، به گونه اي كه در اين مدت پنج قطعنامه و يك طرح قانوني در ارتباط با انتخابات و تحولات جمهوري اسلامي ايران توسط برخي از نمايندگان ارائه شد يا در كنگره به تصويب رسيد كه عبارتند از:
1- طرح شماره H.r.2845 كه در تاريخ 22 خرداد توسط «براني فرانك»256، از نمايندگان دموكرات، و شش نفر ديگر به مجلس نمايندگان با عنوان «قانون حمايت از امنيت آمريكا در مقابل موشك هاي دوربرد ايران و كره شمالي» ارايه شد. اين طرح ضمن اشاره به تهديدهاي موشكي مستمر و واقعي كره شمالي و ايران و لزوم پشتيباني از امنيت متحدين آمريكا، بر ضرورت و اولويت امنيت سرزمين اصلي آمريكا تأكيد نموده و خواستار استقرار حدود 40 فروند از رهگيرهاي موشكي مزبور در خاك آمريكا از جمله در آلاسكا، كاليفرنيا و ساير مكان هايي كه رييس جمهوري آمريكا تشخيص مي دهد، گرديده است. براي اين منظور بودجه اي معادل 500 ميليون دلار را در قالب بودجه 2010 وزارت آمريكا پيشنهاد شده است. اين طرح جهت بررسي به كميته هاي مربوطه ارجاع گرديده است.
2- قطعنامه شماره H.RES.549 كه در تاريخ 16 ژوئن (26 خرداد) توسط «مايك پنس»257، نماينده ايالت اينديانا از حزب جمهوري خواه، به مجلس نمايندگان ارايه شد. اين قطعنامه اقدامات دولت ايران در برخورد با ناآرامي هاي خياباني تهران را «سركوب تظاهرات» خوانده و آن را محكوم كرده و برجهاني بودن هنجارهاي حقوق بشري و احترام به آنها تاكيد و از شهروندان ايراني كه براي آزادي، حقوق بشر، آزادي هاي مدني وحاكميت قانون مبارزه مي كنند، حمايت شده بود. براساس اخبار منتشره اين قطعنامه همچنين به تصويب سناي آمريكا نيز رسيد.
در جلسه بررسي قطعنامه كه سه روز پيش از تصويب آن در مجلس نمايندگان آمريكا برگزارشده بود، مايك پنس گفته بود:
«آمريكا بايد از اعتراض هايي كه در رابطه با نتايج انتخابات در ايران انجام شده حمايت كند. آزادي، آرمان آمريكاست و اين آرمان مردم آمريكا نبايد خاموش بماند چه در داخل آمريكا و چه در خارج از آن. اگر آقاي رئيس جمهور آمريكا نمي خواهد حمايت مردم آمريكا از ناراضيان انتخابات ايران را ابراز كند، كنگره بايد اين كار را انجام دهد.»
مايك پنس در همان جلسه وعده داده بود كه در اين رابطه قطعنامه (فعلي) را به مجلس نمايندگان معرفي خواهد نمود. و نسبت به «بي قانوني در انتخابات و خشونت ورزي شبه نظاميان ( militia ) طرفدار دولت عليه تظاهركنندگان» ابراز نگراني خواهد نمود.
به دنبال تصويب اين قطعنامه، باراك اوباما به حمايت صريح از موسوي و هوارداران وي پرداخته و دركنفرانس خبري كه در حاشيه اجلاس جي8 برگزار شد، گفت:
«موسوي منشأ الهام بخش آن دسته از هموطنان خود تبديل شده است كه خواهان گشايش به سوي غرب هستند .»
وي شجاعت تظاهركنندگان در ايران را مورد ستايش قرار داد و گفت:
«حق آزادي بيان و تجمع كه مردم ايران خواهان آنند آرزوي ها و آرمان هاي جهان شمول هستند . »
رئيس جمهوري آمريكا همچنين گفت:
«علي رغم تلاش دولت ايران براي جلوگيري دنيا از مشاهده خشونت ها، ما آن را مي بينيم و محكوم مي كنيم. » 258
3- قطعنامه شماره H.RES.557 كه درتاريخ 18 ژوئن (28خرداد) توسط «سيشنز» و چند نفر ديگر به مجلس نمايندگان ارايه شد. در اين قطعنامه با توجه به تهديدهاي ايران بر ضداسرائيل، حمايت و پشتيباني كنگره از حق مسلم اسرائيل در دفاع از خود در مقابل هرگونه تهديد فوري هسته اي و نظامي ايران، سازمانهاي تروريستي و كشورهايي كه به تروريست ها پناه مي دهند، مورد تاكيد قرار گرفته است. قطعنامه همچنين دولت ايران را به خاطر استمرار پشتيباني از تروريسم و شعارهاي تنفرآميزش در رابطه با اسرائيل محكوم نموده است. اين قطعنامه جهت بررسي به كميته هاي مربوطه ارجاع شده است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
239 29/3/88 http://wwwreuterscom/article/idUSTRE 55 I 2 H 920090619
240 23/3/88
241 25/3/88
242 28/3/88 http://wwwauswaertiges-amtde/diplo/en/Laenderinformationen/Iran/Iran-Artikel/ 090622 -aufruf-steinmeier__page= 2 html
243 Anjela Merkel
244 25/3/88 http://wwwdw-worldde/dw/article/ 0 432811200 html
245 Frank-Walter Steinmeier
246 24/3/88 http://wwwauswaertiges-amtde/diplo/en/Infoservice/Presse/Meldungen/2009/09-06-14-BM-Wahl-Iranhtml
247 25/3/88 http://wwwauswaertiges-amtde/diplo/en/Laenderinformationen/Iran/Iran-Artikel/ 090615 -Iran-Wahl-Reaktionenhtml
248 Jrgen Trittin
249 Christian Mueller
250 Bernard Kouchner
251 30/3/88 http://wwwambafrance-irorg/articlephp 3 ?id_article= 894 sommaire_ 2
252 Franco Frattini
253 24/3/88 http://wwwnowpubliccom/world/world-leaders-react-ahmadinejad-s-victory-iran
254 Lawrence Cannon
255 . سي.ان.ان، 23/3/88
http://editioncnncom/2009/WORLD/meast/06/13/iranelectionreax/indexhtml
256 Barney Frank
257 Mike Pence
258 . شبكه الجزيره، جمعه 5/4/88
پاورقي