ضرورت بررسي نرخ كرايه حمل و نقل درون شهري بخش نخست
معادله نرخ سوخت و كرايه تاكسي عادلانه است؟

حسن آقايي
هدفمندي يارانه ها كه رويكرد به نرخ هاي واقعي برخي از اقلام مصرفي است، بر طبق آنچه در كشورهاي با اقتصاد قوي، توليدات و بازار اشتغال مناسب دارند، در كشور ما يك پديده بزرگ و يك جراحي حساس اقتصادي محسوب مي شود به ويژه آن كه در زمان تحريم هاي فرامرزي صورت گرفته است.
اصل مهندسي هدفمند كردن يارانه ها چنانچه يك سخت افزار فرض شود، در اجرا و بازخوردهاي آن لزوما تعادل محاسبات جامع در لايه هاي اقتصادي و نيز چندسويگي ظرافت هاي عملياتي به عنوان نرم افزار جلوه گر مي شوند.
انگيزه تهيه اين گزارش بررسي چگونگي نظارت و كنترل نرخ و سرويس دهي تاكسي ها در پي اصلاح نرخ هاي سوخت (بنزين و گاز C.N.G) و بعد، نظرجويي رانندگان درخصوص افزايش 15درصدي كرايه تاكسي است.
رانندگان تاكسي چه مي گويند؟
هنگامي كه نظر يك راننده تاكسي را درباره كنترل نرخ ها و تأثير حدود 15درصد افزايش كرايه مسافر در چرخه اصلاح و هدفمندي بهاي سوخت مي پرسم، در اندك زمان يك يك ديگر رانندگان و همكارانش به بحث گفت وگوي مان مي پيوندند. هر كدام موارد مزبور را به زعم خود اما با اشتياق به نقد مي كشند و فرايندهاي فعل و انفعالات موضوع را مطرح مي كنند؛ طوري كه به دفعات هر راننده فرصت ادامه بيان نظر همكارش را مي گيرد و ديگري صحبت همكارش را قطع مي كند و رشته كلام را به دست مي گيرد و...
جمع بندي پاره اي از نكات ديدگاه هاي برخي از رانندگان تاكسي گردشي و خطي، شامل اين موارد است: «كنترل و نظارت لازم است اما ميانگين هزينه سوخت ماهيانه يا بنزين ليتري 100 تومان و گاز هر مترمكعب (هر كيلو) حدود 40 تومان تاكنون 38 هزار بوده است. حالا با اصلاح نرخ هاي سوخت و با افزايش 15درصدي كرايه، ميانگين هزينه 180 هزار تومان مي شود كه به صرفه راننده و مسافر نيست، ما معتقديم كه كرايه اضافه نشود بلكه نرخ سوخت متعادل شود.» بالا بودن مخارج تعويض و تعميرات فني و ديگر وسايل و تأكيد بر لازمه توجه و كنترل بر چرخه كاري حمل و نقل سبك از جمله نظرات رانندگان است كه در سه شماره گزارش خواهيم خواند.
15 درصد افزايش كرايه
تاثيري در نرخ سوخت ندارد
«بابايي» راننده تاكسي داراي 27 سال سابقه كار با بيان اين كه هنوز مبلغ افزايش نرخ كرايه تاكسي ها ابلاغ نشده ولي نرخ جديد تاكسي هاي خطي شهريار-اسلام شهر اعلام شده است، درباره اضافه شدن 15درصدي كرايه تاكسي مي گويد: «مثلاً مسير ميدان آزادي- تجريش با كرايه هر نفر 1000 تومان فعلي 150 تومان اضافه خواهد شد. 15 درصد افزايش مبلغ قابل توجهي در برابر ميزان قيمت هاي سوخت نيست.» مي پرسم راجع به نصب و محاسبه كرايه براساس كيلومتر شمار چه نظري داريد. مي گويد: «مسافر با كيلومترشمار تعيين كرايه راضي نيست چون ترافيك باعث افت تردد و اوقات تلف شده در ترافيك سبب افزايش نرخ كرايه خواهد شد. به عنوان مثال كرايه ميدان انقلاب تا ميدان آزادي 500 تومان است ولي با استفاده از كيلومترشمار و ماندن در ترافيك سنگين گاه تا 40 دقيقه، ميزان كرايه به 650 تومان اضافه مي شود.»
ضعف نظارت
«نرخ قبلي يك كپسول گاز 20 متر مكعبي 700 تومان بود. الآن 7000 هزار تومان محاسبه مي شود! افزايش 15 درصد كرايه دردي از راننده دوا نمي كند.»
«اكبر رستمي» راننده تاكسي گردشي با 15 سال سابقه كار، از خيابان فردوسي جنوبي تا بلوار كشاورز بابت چهارنفر مسافر 3 هزار تومان كرايه مي گيرد. او مي افزايد: «راحتي ما در اين است كه همه چيز قانونمند باشد اما مي بينيم كنترل و نظارت بر كار نيست. برخي از رانندگان خودروهاي خطي از مسير موظف خود به مسيرهاي ديگر مي روند و كار مي كنند كه به واقع امر سهم مسافران تاكسي و خطوط ديگران را مي برند.»
او نيز در مورد كاربرد كيلومترشمار اظهار مي دارد: «با وجود ترافيك در مسيرها اگرچه كيلومتر شمار كارايي ندارد ولي كاربرد آن با توجه به ترافيك شهري بايد قانونمند شود.»
يك راننده آژانس كه تمايل به معرفي و گفت وگو ندارد ليكن درباره هدفمندي يارانه هاي سوخت و نرخ جديد كرايه، فقط مي گويد:«نرخ كرايه آژانس ها تغيير نكرده و فعلاً هيچ حرفي در اين مورد گفته نشده است.»
اما راننده مسافربر خط باقرشهر- بهشت زهرا به نام «رسول محمودي» مي گويد:«گفته مي شود به نرخ هاي قبلي 15 درصد اضافه مي شود ولي هنوز رسماً اعلام نشده است. ظاهراً تا آخر دي ماه اعلام خواهد شد.»
وي در خصوص نظارت بر نرخ كرايه ها مي گويد: «اخيراً توسط فرمانداري كهريزك و تاكسيراني نرخ ها كنترل مي شود و حتي نرخ كرايه را از مسافران مي پرسند.»
مسير طولاني مبدا ميدان امام خميني(ره) خزانه با نرخ فعلي 450 تومان و به رغم آن كه افزايش 15 درصد كرايه اعمال شود در برابر نرخ سوخت، كم است.
اين را حسين صادقيان راننده مي گويد و مي افزايد: «مصرف گاز سبب ايجاد مشكلات موتوري از جمله ريپ زدن و كاهش كشش قدرت خودرو مي شود. بنزين با نرخ 400 تومان بهترين صرفه در هزينه سوخت است.»
همكار او «داود ملكي» نيز به مقايسه فاصله چند خط مبدا و مقصد و نرخ ها اشاره مي كند و انتظار بازنگري كرايه خط ميدان امام خميني«ره» - خزانه دارد. او توضيح بيشتر مي دهد: «در حال حاضر كرايه خط خزانه- ترمينال جنوب 300 تومان و ترمينال جنوب تا ميدان امام، به مبلغ 500 تومان است اما كرايه خط خزانه- ميدان امام، 450 تومان است. جمع كرايه اين دو خط كوتاه و غيرمستقيم، از خزانه به ميدان امام، بالغ بر 800 تومان مي شود، ليكن كرايه مستقيم خزانه به ميدان امام، با حدود 9 كيلومتر 450 تومان مي باشد.» مي گويم اين موضوع را با مسئول مربوطه در ميان گذاشته ايد؟ پاسخ مي دهد: «گفته ايم ولي اثرنداشته است!»
كنترل نرخ ها
نظر برخي از مردم را درباره اصلاح قيمت هاي يارانه اي در بخش حمل ونقل سبك مسافربري شهري مي پرسم.
«نصرتي» كارمند مي گويد: «حال كه هدفمندي يارانه ها در بخش حمل و نقل شهري اجرا خواهد شد، بر همين مبنا كنترل نرخ كرايه انواع وسايل نقليه موتوري بايست مطابق مصوبات رسمي صورت بگيرد.» به گفته او، واقعيت تاكنون اين بوده كه نرخ ها از خيلي زمان پيش در نابساماني و در يك جو رواني توسط برخي افزايش داده شده و سال به سال اين جو بدون رسيدگي مستمر و تعادل منصفانه، پاي گرفته و بعضي رانندگان نرخ هاي دلخواه و بدون رسمي را اعمال مي كرده اند. اين وضع شامل برخي از خودروهاي مسافربري تقريباً از هر نوع بوده است.
حالا با تغيير واقعي نرخ هاي سوخت و اين كه قرار است به طور قانوني مبلغي به كرايه هاي قبلي اضافه شود، در وهله اول به نظرم بايد كنترل بر اين امر جدي و پايدار صورت بگيرد. اما لازم است نظر رانندگان رسمي را در اين باره شنيد كه اين اضافه شدن ظاهراً 15درصدي كرايه تاكسي چه تأثيري مؤثر نسبت به نرخ هاي اصلاح شده سوخت و همينطور مخارج ديگر وسيله نقليه شان خواهد داشت.
كاهش بين نرخ هاي هدفمند
با هزينه ها
«كرامتي» بازنشسته مي گويد به نظرش هنوز زود است تأثير متقابل داده هاي قانونمندي يارانه ها با هزينه ها در هر بخش را توضيح داد ولي در هر زمينه اي اگر فاصله ها كمتر باشد به همان نسبت آرامش بيشتر برقرار خواهد شد. كار بزرگ قانونمندي يك امر لازم بود. حال اجراي آن در بخش حمل ونقل تاكسي هم بايست طوري باشد هم مسافر و هم راننده به يك تفاهم اقتصادي برسند.
يك خانم درباره افزايش نرخ كرايه تاكسي ها تأكيد مي كند كرايه تاكسي ها بايد اضافه شود. من به سهم خود با اضافه شدن كرايه تاكسي موافق هستم چون قيمت هر كالا و ارايه خدمات تفاوت كرده است. البته همه چيز بايد قانونمند باشد.
كرايه سواري هاي شخصي هم نظام مند شود
«همان طور كه نرخ كرايه اتوبوس هاي شهري پيشترها تغيير كرده، نرخ كرايه تاكسي ها هم تغيير كند. اما مدت ها است نرخ كرايه انواع وسايل حمل ونقل سبك از هر نوع و به هر نام مبناي ثابت و يا مشابه باتوجه به مسافت و ميزان كاركردشان نبوده است.» «كريم» شغل آزاد، مي افزايد: «به نظرم در اصلاح نرخ هاي سوخت و هزينه كرايه شهروندان بايست يك تعادل نسبي وجود داشته باشد و همين طور درباره خودروهاي شخصي مسافركش. يعني اين طبقه از مردم كه امرار معاش شان از طريق خودروي شخصي شان تأمين مي شود هم نظام مند شوند و دليل ديگر همه شاهديم بخش زيادي از مسافران را آن ها حمل و نقل مي كنند.»
عبور از شيب هاي قانونمندي يارانه ها
خود را مشاور اقتصادي يك شهرك توليدي معرفي مي كند و درباره هدفمندي نرخ سوخت وسايل نقليه از جمله تاكسي ها، نخست اين باور خود را برمي تاباند كه پروژه هدفمند كردن يارانه در برخي بخش ها و اقلام راهي به سوي سلامت اقتصاد كلان است.
«خبيري» ادامه مي دهد: در بسياري از كشورهاي صنعتي و پيشرفته و درحال توسعه اصولاً كالاهاي اساسي و توليدي در روند بازار آزاد به وفق و اعمال نرخ هاي واقعي عرضه مي شود. در كشور ما براي اولين بار اين اقدام شروع شده است و طبعاً مثل هر پروژه سنگين و فراگير اين احتمال را دارد كه سؤالات و ايرادهايي در مراحل اوليه داشته باشد كه همانطور اشاره كردم، يك اتفاق گذري خواهد بود كه به مرور در بطن داد و ستدها روان سازي مي شود. اما اين كه تفاوت نرخ هاي قانونمند شده در تبادلات عرضه و تقاضا از جمله در بخش تاكسيراني و قشرهاي مسافر چه تأثيري خواهد داشت، به نظر من بايد اثرات مثبت و كلان اين پروژه را مدنظر داشت كه گردش مالي هدفمندي يارانه ها عامل مهم در تقويت بنيه اقتصادي كشور خواهد بود. بر اين پايه، توسعه اقتصادي، توليدات، رقابت و جذب نيروي كار و خودكفايي از جمله فرايندها مي باشد اما از لحاظ تأثير اقتصادي در زندگي روزمره و به اصطلاح سبد اقتصاد خانوارها، طبعاً تغيير در بودجه جامعه و حقوق بگير مي بايد بالنسبه جوابگو باشد از جمله نرخ كرايه تاكسي نيز متعادل وسع مسافر و تعادل نسبي هزينه هاي تاكسيدار با نرخ هاي اصلاح شده سوخت منظور شده باشد. خلاصه اين كه كشوري كه مي خواهد پيشرفت كند با قانونمندي و نظارت و مهندسي ساختارها و اجراها مي بايد شيب هاي سر راهش را با عدالت و همت مضاعف و عزم ملي پشت سر بگذارد.»

گزارش روز