اخبار هفته

تخفيف 50درصدي براي بيمه دانشجو و خانواده
براي بيمه درماني دانشجو، همسر و فرزند وي ماهانه مبلغ 8هزار تومان در نظر گرفته شده است كه 4هزار تومان آن را دانشجو و 4هزار تومان ديگر از اعتبارات دانشگاه لحاظ شده است. بنابراين گزارش دانشجو همچنين مي تواند 20درصد از 50درصد سهم خود را از وام استفاده كند كه هزينه آن پس از فراغت از تحصيل دريافت مي شود.
جوانان در صورت ادغام سازمان ملي جوانان
ضرر مي كنند
معاون فرهنگي سازمان ملي جوانان معتقد است كه در صورت ادغام اين سازمان با تربيت بدني و تشكيل يك وزارتخانه مستقل ماموريت هاي اين سازمان ناديده گرفته خواهد شد.
وي با تاكيد بر حسن نيت نمايندگان مجلس از ارائه چنين طرحي گفت: اما ماهيت اين دو سازمان براي ادغام متفاوت است.
برگزاري دوره هاي جديد آموزش فوريت پزشكي
موسسه آموزش شهر وابسته به سازمان فرهنگي هنري شهرداري تهران براي دوره هاي جديد آموزش فوريت هاي پزشكي در ترم زمستان كارآموز مي پذيرد.
اين دوره كه در سه مرحله مقدماتي، پيشرفته، باليني و با هدف آموزش در راستاي بالا بردن سطح سلامت جامعه برگزار مي گردد، كارآموزان با اصول و روشهاي امداد، نجات، كمك هاي اوليه و خدمات اورژانس آشنا مي شوند.
علاقه مندان براي كسب اطلاعات بيشتر مي توانند به پايگاه اينترنتي: wwwctiir و يا به آدرس: ميدان وليعصر، خيابان كريم خان، نرسيده به تقاطع حافظ، نبش كوچه گلابي، پلاك 519، ساختمان شماره 4 شهرداري تهران مراجعه و با شماره تلفن: 68893206 تماس بگيرند.
آماده باش ستاد برف روبي در شمال تهران
اداره برف روبي و كنترل معابر شهرداري منطقه يك به حال آماده باش درآمدند.
مهندس مجيد نوربخش، معاون امور شهري و فضاي سبز شهرداري منطقه يك گفت: اين اداره با بيش از 030 دستگاه ماشين آلات سبك و سنگين، 02هزار تن شن مخصوص و 050نيروي انساني آماده استقبال از فصل زمستان است. وي همچنين از راه اندازي 31 سايت پخش شن مخصوص و محلول ضديخ در سطح منطقه خبر داد.
رصد شبانه ستارگان با بزرگترين تلسكوپ شهر
طرح رصد شبانه از سوي مركز علوم و ستاره شناسي شهرداري منطقه يك برگزار مي شود.
به گفته محمدرضا بتو، معاون اجتماعي و فرهنگي شهرداري منطقه يك، اين مركز علمي- فرهنگي برنامه رصد شبانه را هفته اي 2بار اجرا مي كند. وي از برگزاري دوره هاي آموزش زمستاني در اين مركز خبر داد و گفت: در ترم زمستاني نجوم مقدماتي، كيهان شناسي، آمادگي المپياد نجوم، اخترفيز يك، عكاسي نجوم، كارگاه هوا فضا و... ارائه مي شود.
سينما سلامت افتتاح مي شود
پروژه سينما سلامت از سوي اداره سلامت شهرداري منطقه7 افتتاح مي شود.
به گفته بيژن عموئيان، مدير اداره سلامت منطقه، پخش فيلم هاي مهم و تأثيرگذار سينماي ايران و جهان براساس هدف گذاري هاي اداره سلامت بر محور سلامت جسمي، رواني و اجتماعي و همچنين نقد و بررسي روان شناسانه و جامعه شناسانه با حضور متخصصان مربوطه پس از پخش هر فيلم است.
بهره برداري از 3كيلومتر مسير دوچرخه سواري خاورشهر
خط ويژه دوچرخه سواري خاورشهر با 3كيلومتر طول و 020دستگاه دوچرخه آماده بهره برداري است.
مجتبي يزداني، شهردار منطقه 51 گفت: در محدوده خاورشهر 8كيلومتر مسير دوچرخه سواري پيش بيني شده كه فاز اول آن به طول 3كيلومتر خط كشي و مناسب سازي شده است.
وي افزود: در اين مسير سه ايستگاه خانه دوچرخه پيش بيني شده است كه در مسجدالنبي، مسجدعلي ابن موسي الرضا و ميدان ميوه وتره بار خاورشهر به شهروندان اين محدوده خدمات ارائه مي دهد.
يزداني گفت: تمام دوچرخه ها و راكبان آن در اين منطقه بيمه هستند.
همايش ايستگاه هاي تندرستي برگزار شد
همايش ايستگاه هاي تندرستي سطح محلات شهرداري منطقه02 برگزار شد.
به گفته بهنام ابوالقاسم پور، مدير اداره تربيت بدني منطقه، اين همايش با حضور بيش از 020نفر در فرهنگسراي ولا برگزار شد.
وي افزود: در اين همايش مسابقات ورزشي مختلفي مانند طناب كشي، طناب زني، شنا، پياده روي خانوادگي و دارت برگزار شد و به بيش از 05نفر از برندگان جوايز ورزشي اهدا گرديد.
مشاغل مزاحم جنوب تهران تعطيل شد
كارگاه هاي مشاغل مزاحم و آلاينده جنوب تهران تعطيل شد.
عليرضا جوادي سرپرست اداره ساماندهي شهرداري منطقه 02 گفت: طي يك ماه گذشته 81 كارگاه مزاحم در نواحي هفتگانه تعطيل شدند و با اخطار به كارگاه هاي مزاحم تغيير شغل 13 كارگاه مزاحم به ثبت رسيده است.
وي افزود: تا پايان سال بيش از 09 درصد كارگاه هاي مزاحم به خارج شهر منتقل مي شوند.
استفاده بهينه از انرژي در شهرداري منطقه 02
شهردار ناحيه يك از اقدامات انجام شده در اداره فضاي سبز درخصوص استفاده بهينه از انرژي و صرفه جويي در هزينه ها خبر داد.
محسن افراش گفت: براي مصرف بهينه آب در سيستم آبرساني به فضاي سبز، تانكرها حذف و مسير آبرساني در خيابان شهيد غيوري جنوبي مجهز به سيستم لوله كشي شده است.
گفتني است با اعمال اين روش و حذف تانكرها بالغ بر 02 ميليون ريال صرفه جويي مي شود.
تشكيل كانون اهداكنندگان دائم زندگي
سامانه هاي دوره اي اهداء خون با همكاري اداره سلامت و سازمان انتقال خون برپا شد.
دكتر اميررضا چايچي رئيس اداره سلامت شهرداري منطقه 02 با اعلام اين خبر گفت: اعضاي اين كانون افرادي هستند كه در طول سال تمايل به اين امر حياتبخش دارند.
وي افزود: با برپايي اين سامانه در سرسراي محله شهيد غيوري، جوانمرد قصاب و سرتخت بيش از 010 نفر به شبكه اهداكنندگان دائم خون افزوده شدند.
بيشترين قنات ها در جنوب تهران
منطقه 02 به لحاظ تعداد قنات ها در سطح شهر تهران رتبه دوم را دارد.
به گفته ابوالقاسم مرادي مسئول اداره مسيل ها و قنوات در جنوب تهران بيش از 52 رشته قنات وجود دارد.
وي از لايروبي قنات هاي اشرف آباد، دانگه، دولت آباد قيصريه و عليمون خبر داد.
مرادي با اشاره به وجود 7 رشته مسيل بزرگ از جمله كانال سرخه حصار، فيروزآباد، خروجي سوم، ماندگاري، صالح آباد، ياغچي آباد و بازيافت اظهار داشت: به منظور جلوگيري از آبگرفتگي در شهرك تقي آباد نسبت به بازسازي و احداث كانال هاي فيروزآباد و فاز 3 سرخه حصار اقدام شد.
همايش هاي هفتگي خانواده موفق در منطقه 22
اداره سلامت منطقه 22 شهرداري تهران سلسله همايش هاي خانواده موفق را در محدوده اين منطقه برگزار مي كند.
زماني معاون اجتماعي و فرهنگي منطقه با اعلام اين خبر افزود: اين همايش روزهاي يكشنبه از ساعت 81 تا 02 در سالن اجتماعات مسجد امام رضا(ع) واقع در سه راه زيبادشت برگزار مي شود.
به گفته وي سلسله همايش هاي خانواده موفق از اوايل دي ماه امسال آغاز شده و تا پايان سال با محور قرار دادن موضوعات مرتبط به خانواده نظير آموزش، ازدواج و تربيت فرزندان برپا خواهد بود.
ايستگاه هاي ورزشي
در بوستان هاي شمال غربي پايتخت
اداره تربيت بدني منطقه 22 ايستگاه هاي ورزشي عصر پنجشنبه را در سه بوستان محدوده شمال غربي پايتخت برپا مي كند.
به گفته زماني معاون اجتماعي و فرهنگي اين ايستگاه ها در بوستان هاي بزرگ سرو، سپيدار و چيتگر برگزار مي شود. وي با بيان اينكه مسابقات طناب زني، آمادگي جسماني، دارت و شطرنج در اين بوستان ها برگزار خواهد شد، افزود: تمام اعضاي خانواده مي توانند در اين مسابقات شركت كنند و با كسب رتبه برتر جايزه بگيرند.

مصرف خودسرانه دارو
عادتي كه سلامت جسمي و اقتصادي را به خطر مي اندازد

مريم لشيني
اگرچه مصرف خودسرانه داروها بدون مجوز پزشك، شايع ترين علت بروز مسموميت در جهان است، مصرف مقادير بالاي برخي از داروهاي به ظاهر كم خطر، مي تواند كشنده باشد.
براساس آمار وجود داروهاي توليدي بيشترين مصرف را به ترتيب كپسول آموكسي سيلين، قرص سفكسيم، قرص كو آموكسي كلاو، ويال سفتريال كسون، كپسول سفلاكسين به خود اختصاص داده اند.
طبق آمار مركز اطلاع رساني داروها و سموم معاونت غذا و داروي وزارت بهداشت 40 درصد ايراني ها خودسرانه دارو مصرف مي كنند.
به اعتقاد «فاطمه سليماني» دبير كميته كشوري مصرف منطقي دارو، علت بروز مصرف غيرمنطقي دارو دركشور، ناشي ازدسترسي آسان مردم به دارو و همچنين تهيه بدون نسخه برخي اقلام دارويي است. به طوري كه برخي از مردم به توصيه دوستان و آشنايان از داروهايي استفاده مي كنند كه هيچ ضرورتي بر استفاده از آنها نيست و همين مسئله مي تواند عوارض ناگواري به دنبال داشته باشد.
دبيركميته كشوري مصرف منطقي دارو مي افزايد: ازمصاديق مصرف خودسرانه دارو با توجه به اينكه بيماري فرد مصرف كننده دارو چه باشد، عوارض مختلفي دارد.
وي درتوضيح مصرف خودسرانه دارو مي گويد: متأسفانه در كشورما مصرف خودسرانه فقط شامل اينكه با تشخيص بيماري دارو مصرف شود نيست بلكه زماني كه دارويي كه پزشك براي بيماران تجويز كرده ميزان دوزش را كم يا زياد كنيم يا دوره زماني را درست مصرف نكنيم و به پايان نرسانيم، دارو را خودسرانه مصرف كرديم. يكي از مهمترين گروههاي دارويي كه مصرف خودسرانه اش مشكل آفرين بوده، آنتي بيوتيك ها مي باشد. متأسفانه مصرف خودسرانه دارو از عادت و رفتارهاي نادرستي است كه هزينه هاي زيادي را متوجه فرد و جامعه مي كند.
فاطمه سليماني دراين باره تاكيد مي كند: بيماران بايد داروها را تحت نظارت پزشك مصرف كنند. البته داروهايي كه بدون نسخه است بايد زيرنظر داروساز و به مدت زماني كه براي بيمار تجويز شده مصرف شود.
متأسفانه به دليل مصرف غيرمنطقي و خودسرانه دارو در كشور، عوارض دارويي بيش از حد در بيماريهاي مزمن مانند فشارخون، ديابت و بيماري هاي قلبي و عروقي بروز مي كند.
كارشناسان آمار بر اين باورند كه ميزان مراجعات مردم به پزشكان دركشورمان بالا است. به عنوان مثال در مورد بيماراني كه پرفشاري خون دارند زماني كه بيمار سرگيجه را احساس مي كند و در صورتي كه بيمار حالت هاي ناشي از فشار خونش كنترل شده ميزان دوز دارو را خودسرانه كم يا زياد يا قطع مي كند كه به دياليزي شدن بيمار ختم مي شود.
براي همين است كه كارشناسان هشدار مي دهند مصرف قرص هاي زيرزباني حتما بايد با تجويز پزشك باشد چون مصرف نابه جاي آنها روي سيستم قلبي- عروقي و مغز اثر مي گذارد. در حالي كه مصرف خودسرانه آنتي بيوتيك ها تاثير بدي بر سيستم امنيتي بدن دارد و در صورتي كه در آينده فرد دچار عفونت در بدن شود در برخي موارد آنتي بيوتيك در درمان بيماري موثر نخواهدبود. ازطرفي زماني كه بيمار دارو را در مدت زمان كافي مصرف نكند درنهايت باكتري به وجودآورنده از بين نمي رود و اين باكتري مقاوم شده و درمرحله بعدي فردي كه مبتلا به سرماخوردگي مي شود ديگر نمي تواند در مقابل بيماري پاسخگو باشد.
نكته جالب اينجاست كه از هر پنج ايراني دو نفر خودسرانه دارو مصرف مي كنند. مصرف بالاي داروهايي مانند استامينوفن كدئين يا انواع آنتي بيوتيك ها كه در ايران به شكلي پرمصرف هستند. در درازمدت اثرات سوئي بر سلامت فرد مي گذارد.
دبير كميته كشوري در مورد مصرف منطقي دارو معتقد است كه اين مصرف خودسرانه دارو دليل ناآگاهي مردم است ولي بحث عمده اي كه وجود دارد اين است كه دارو به عنوان كالاي ملموس و بي خطر براي مردم معرفي شده است. درحالي كه دارو سمي است شفابخش كه به طور حتم عوارض طولاني مدت دارد. اگرچه در مواردي لازم و ضروري است مي بايست دارو بنابر تجويز پزشك توسط بيمار مصرف شود. وي ادامه مي دهد: مصرف خودسرانه دارو از دوره كودكي به دليل باورهاي نادرست به كودكان آموخته مي شود. گرچه بايستي بسياري از قوانين مصرف دارو از كودكي در ذهن كودك نقش بندد تا از رفتارهاي نادرست در بزرگسالي جلوگيري شود. زماني كه فرهنگ سازي و بسترسازي مصرف دارو به طور صحيح صورت گيرد درنهايت تمامي اقشار جامعه دارو را خودسرانه مصرف نمي كنند.
وي بيان مي كند: عمدتا با توجه به اينكه فرهنگ جامعه ما اطلاعات بصري را به خوبي دريافت مي كند. پس صدا و سيما مي تواند نقش تأثيرگذاري را براي انتقال فرهنگ مصرف صحيح دارو بگذارد. بنابراين راه حل جلوگيري از مصرف خودسرانه دارو شناخت مصرف دارو است. همچنين بايد از كودكي در برنامه هاي درسي و آموزشي شيوه صحيح مصرف داروها گنجانده شود تا داروها توسط مردم به صورت خودسرانه مصرف نشود.
وي در رابطه با فرهنگ سازي براي جلوگيري از رواج مصرف خودسرانه داروها معتقد است كه كار چنداني صورت نگرفته است. البته اهرم هاي نظارتي و چرخه مصرف دارو در حوزه درمان همگي سبب مي شود كه دارو خودسرانه مصرف نشود. داروسازان، ارزان بودن دارو و پوشش بيمه اي را در مصرف غيرمنطقي دارو تأثيرگذار مي دانند و فرهنگ سازي مهمترين اقدام براي استفاده از دارو به صورت منطقي است. درواقع آگاه سازي مردم سبب مي شود كه بيماران خودسرانه دارو را مصرف نكنند و ديگر تقاضاي دارو از سوي مردم براي مصرف داروها وجود نداشته باشد. لازم به توضيح است اطلاع رساني به مردم درباره نحوه مصرف دارو و سعي در اصلاح فرهنگ استفاده مردم از دارو مي تواند تا حدي مشكل را حل كند.
دكتر نغمه جاويد نيكو، پزشك عمومي و كارشناس مركز ADR معاونت غذا و داروي وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشكي مي گويد: اگرچه فرآورده هاي دارويي مي توانند سبب درمان بيماري ها و ايجاد اثرات مثبت درماني گردند، مهم است بدانيم كه تمامي فرآورده هاي دارويي، اعم از فرآورده هاي تك نسخه يا بدون نسخه، در كنار اثرات مثبت مي توانند داراي اثرات زيان آوري نيز باشند. اين اثرات ناخواسته و زيان آور كه در اصطلاح عوارض دارويي ناميده مي شوند، مي توانند در شدت هاي متفاوت اعم از موارد خفيفي نظير اختلالات گوراشي يا موارد شديدتر مانند آسيب كبدي تا شرايط تهديدكننده حيات همچون واكنش هاي آنافيلاكتيك و حتي مرگ رخ دهند. هنگامي كه در بررسي هاي آزمايشگاهي و مطالعات انساني ثابت شود كه فوايد ناشي از مصرف يك دارو بر زيان ها و عوارض ناشي از آن برتري دارد، آن فرآورده مجوز ورود به بازارهاي دارويي را كسب مي نمايد.
مطالعات صورت گرفته در زمينه عوارض و مشكلات دارويي، آمار و ارقام قابل توجهي را از ميزان هاي مرگ و مير ناشي از رويدادهاي دارويي ارائه مي دهند. به عنوان مثال ده درصد پذيرش هاي بيمارستاني به علت يك عارضه دارويي مي باشد و نيز در حدود 40 درصد بيماران جامعه مبتلا به يك عارضه دارويي مي گردند. در اين ميان سالمندان، كودكان و زنان باردار بيشتر از ساير اقشار جامعه در معرض خطر ابتلا به عوارض دارويي مي باشند و بنابراين نياز به توجه ويژه در اين خصوص دارند.
وي خاطرنشان مي كند؛ عليرغم آنكه اكثر مردم بر اين باور هستند كه سرعت اثر و ميزان اثربخشي داروهاي تزريقي بيشتر از نوع خوراكي آنهاست مصرف بيش از حد و نامناسب فرآورده هاي تزريقي مي تواند منجر به بروز مشكلات متعدد در سيستم بهداشتي جامعه گردد.
داروهاي تزريقي مي توانند منجر به بروز عوارض خاصي گردند كه با مصرف فرآورده هاي غيرتزريقي، غيرممكن و يا كمتر امكان پذير مي باشد. از جمله اين عوارض مي توان به مواردي نظير: آسيب به عصب در محل تزريق، آسيب به عروق در محل تزريق، خون مردگي و خون ريزي هاي زيرپوستي، ايجاد زخم و باقي ماندن جاي آن در محل تزريق اشاره نمود.
اين كارشناس توصيه مي كند: بيماراني كه به واسطه ابتلا به بيماري هاي مزمن، بيش از سه يا چهار نوع دارو در روز مصرف مي نمايند، ممكن است بيشتر از سايرين به عوارض دارويي مبتلا گردند. لذا آنها بايد در محدود كردن تعداد داروهاي مصرفي با پزشك خود همكاري نموده و اصراري بر تجويز تعداد داروي بيشتري نداشته باشند و پيش از شروع به مصرف يك داروي جديد در رژيم دارويي خود، در رابطه با احتمال ايجاد تداخل دارويي ميان مصرف آن دارو با ساير داروها يا مكمل هاي غذايي، ويتامين ها يا مكمل هاي گياهي كه همزمان مصرف مي نمايند، از پزشك يا داروساز خود سؤال نمايند.
در خاتمه كارشناس مركز ADR توصيه كرد كه هموطنان عزيز به منظور پيشگيري از وقوع عوارض جانبي ناشي از داروهاي تقلبي، داروهاي خود را فقط از داروخانه تهيه نموده و از مراجعه به ساير اماكن نظير سوپرماركت ها، باشگاه هاي ورزشي، مراكز غيرقانوني و... جدا بپرهيزند.

انرژي خورشيدي يكي از پاك ترين انرژي هاي نو
راهي طولاني تا داشتن زندگي پاك نمانده قسمت سوم و پاياني

مهندس رامين اميني زارع
در بخش قبلي اين نوشتار گفته شد كه ايران در كمربند خورشيدي واقع شده و داراي زمين هاي بلااستفاده بسيار در اين مسير است. مي توان از آن ها براي ساخت نيروگاه هاي خورشيدي استفاده كرد. نيروگاه هاي حرارتي خورشيدي با توجه به قابل دسترسي بودن انرژي خورشيدي در كشور يكي از اصلي ترين مصرف كنندگان اين انرژي در آينده خواهند بود. در اين بخش به چرايي به كارگيري انرژي خورشيدي خواهيم پرداخت.
چرايي به كارگيري انرژي خورشيدي
ايران با آن كه يكي از كشورهاي نفت خيز جهان و داراي منابع عظيم گاز طبيعي است، به دليل شدت تابش خورشيد در بيشتر نقاط كشور، مي تواند صرفه جويي مهمي در مصرف سوخت هاي فسيلي داشته باشد. فناوري ساده، كاهش آلودگي هوا و محيط زيست و از همه مهمتر ذخيره شدن سوخت هاي فسيلي براي آينده يا تبديل آنها به مواد پردازش با استفاده از تكنيك پتروشيمي، از دلايل لزوم استفاده از انرژي خورشيدي در كشور هستند. با افزايش قيمت نفت در سال 1973 كشورهاي پيشرفته صنعتي مجبور شدند، به استفاده از انرژي هاي جانشين جدي تر بينديشند و اين نگرش در 3 دهه اخير در ايران، وسعت بيشتري يافت.
كشورهاي صنعتي به اين نتيجه رسيده اند كه با بهينه سازي مصرف انرژي در صنايع و ساختمان ها، مصرف انرژي را مي توان 30 تا 40 درصد كاهش داد. ايران يكي از پنج كشور مصرف كننده بالاي مواد نفتي در جهان و در ميان كشورهاي اوپك، بزرگ ترين مصرف كننده فرآورده هاي نفتي است. با توجه به رشد مصرف انرژي بالاي 5 درصدي در ايران مي توان گفت كه هر 10 سال مصرف انرژي كشور دوبرابر مي شود. با اين روند و با توجه به افت فشار چاه هاي نفت و مشكلات حفاري، استخراج و سرمايه گذاري، نمي توان اميدوار بود كه پس از دو دهه نيازهاي موجود كشور برطرف شود. با اين اوصاف اين سؤال مطرح مي شود كه آيا توليد انرژي، پاسخ گوي نيازها خواهد بود؟
و اگر هم باشد مازادي براي صدور نفت و به دست آوردن ارز خواهيم داشت؟ بررسي هاي بانك جهاني حاكي است كه اگر كشورهاي در حال توسعه، سياست هاي بهينه سازي مصرف انرژي را به كار مي گرفتند، تا سال 1990 مي توانستند 4 ميليون بشكه در روز صرفه جويي كنند. كارشناسان معتقدند با استفاده از سياست هاي بهينه سازي مصرف انرژي، ضمن كاهش مصرف انرژي منافعي مانند: كاهش آلودگي هوا به ويژه در شهرهاي بزرگ، صرفه جويي در سرمايه گذاري در ساخت نيروگاه ها، پالايشگاه ها و سيستم گازرساني به ميزان ميلياردها دلار در سال، طولاني شدن عمر ذخاير نفتي، ايجاد اشتغال در كشور، كم هزينه بودن و نگهداري آسان، عايد كشور خواهد شد. ناگفته نماند با احتساب مصرف بيش از يك ميليون بشكه معادل نفت در روز، بيش از يك ميليارد دلار درآمد ارزي در سال نصيب كشور خواهد شد.
تبديل تهديد به فرصت
ايران با عرض جغرافيايي 25 تا 45 شمالي در منطقه خشكي و خشكسالي واقع شده است. اين امر موجب آن شده است كه وقوع خشكسالي هاي پياپي اجتناب ناپذير به نظر برسد.
از ديگر سوي اين شرايط جغرافيايي، باعث شده كشورمان پذيراي نور خورشيد در زماني به مراتب بيشتر از ساير كشورها باشد. ميزان انرژي كه زمين در يك ساعت از خورشيد دريافت مي كند، بيش از انرژي مصرفي جهان در يك سال است. انرژي خورشيدي با بهره گيري از روش ها و وسايل ويژه به توليد برق با استفاده از حرارت خورشيد مي پردازد كه حرارت نيز پس از گذار از يك يا چند مرحله به انرژي الكتريكي تبديل مي شود. پاك بودن اين سيستم، توجه بسياري از كشورها و دولت هاي جهان را به خود معطوف كرده تا آنجا كه انگلستان اخيراً با الزامي كردن استفاده از صفحات خورشيدي در ساختمان هاي در حال ساخت، گامي بلند و موثر در بهينه سازي مصرف انرژي برداشته است. از هنگامي كه منابع هيدروكربور و زغال سنگ چرخه توليد انرژي را در دست گرفت، به واسطه ارزان و در دسترس بودن آن از توجه به انرژي كاسته شد.
در ايران، ارزاني و فراواني بيش از حد هيدروكربور سبب شده تا به انرژي خورشيدي توجه كمتر مبذول شود. با پيش آمدن بحران شديد نفتي در سال 1973 و لجام گسيختگي بازار و پيش آمدن شرايطي كه به تهديد صنعت جهان مي انجاميد، ناگهان توجه دوباره به انرژي هاي تجديدپذير و انرژي خورشيد معطوف شد.
نيروگاه هاي خورشيدي داراي انواع گوناگون و تفكيك پذير هستند: نيروگاه هايي كه مستقيم با دريافت انرژي خورشيد آن را به انرژي الكتريكي تبديل مي كنند و نيروگاه هايي كه پس از دريافت انرژي خورشيد آن را به گرما و پس از گذشت يك روند خاص، به الكتريسيته تبديل مي كند. سيستم هايي كه از انرژي خورشيد بهره مي برند، شامل سيستم فتوولتايي (PV) و سيستم هاي گرما شيميايي، توليد هيدروژن از انرژي خورشيد است. در سيستم فتوولتايي كه در اصل براي كاربردهاي فضايي ابداع و تكميل شده بودند، انرژي نوري را مستقيم به انرژي الكتريكي تبديل مي كنند. اين فناوري براساس اين نظريه «اثر فتوالكتريك» اينشتين شكل گرفته كه نور سبب مي شود الكترون ها از هم جدا شوند.
توسعه PV براي كاربردهاي زميني در هنگام نخستين بحران نفت در دو زمينه بسيار متفاوت آغاز شد: يكي در زمينه فناوري هاي تمركزي است كه در آن كاهش هزينه ها با استفاده از جانشيني سطح PV به وسيله سطح عدسي صورت مي گيرد و ديگري براي كاهش هزينه هاي مدول هاي PV با استفاده از ساخت صنعتي با حجم زياد است. در سيستم هاي گرماشيميايي و نورشيميايي نيز از انرژي خورشيد براي القاي واكنش هاي شيميايي استفاده مي كنند تا كيفيت محصولات موجود را افزايش دهند يا محصولات كاملاً جديدي را بسازند. گرما شيميايي به استفاده از گرما براي رانش واكنش ها اطلاق مي شود و نور شيميايي به استفاده مستقيم فوتون ها مانند بخش ماوراي بنفش طيف خورشيد اطلاق مي شود. توليد هيدروژن از انرژي خورشيد نيز به توجه ويژه نياز دارد، زيرا هيدروژن سوخت تمام نشدني و سازگار با محيط است.
خورشيد منبع تمام انرژي ها است. هم اكنون در دنيا تحقيق روي فناوري استفاده از انرژي خورشيدي به سرعت در حال رشد است. استفاده از اين نوع انرژي را به طور محدود مي توان در آبگرمكن هاي خورشيدي مشاهده كرد كه اكنون در ايران نيز رواج يافته است. اگر چه قيمت اين نوع آبگرمكن ها بسيار بالاست، اما به نظر مي رسد با توليد انبوه آن بتوان مقداري از هزينه هاي توليد را كاست و اين كالا را با قيمت ارزان تري به دست مصرف كننده رساند. انواع ديگر استفاده از انرژي خورشيدي وجود دارد كه اكنون به وفور يافت مي شوند مانند ماشين حساب هاي خورشيدي و... اما مهم ترين نوع استفاده از انرژي خورشيدي به صورت گسترده در نيروگاه هاي خورشيدي است كه در دو نوع سهموي خطي و فتوولتاييك هستند.
گذشته از ويژگي و تفاوت هاي اين نوع نيروگاه ها، بايد گفت در حال حاضر توليد برق از انرژي خورشيدي با قيمتي در حدود 300 دلار به ازاي هر كيلووات ساعت تمام مي شود. تاكنون در دنيا كشورهايي مانند آمريكا، آلمان، اسپانيا و اخيرا نيز ايران به فناوري طراحي و ساخت پيچيده ترين نوع نيروگاه خورشيدي دست يافته اند. قرار گرفتن ايران درميان اين كشورها خود افتخار بزرگي است كه نصيب متخصصان كشور شده است.
انرژي خورشيدي؛ نيازها و محدوديت ها
برخي انرژي هاي تجديدپذير را تنها اميد بقاي كره زمين دانسته اند، در حالي كه عده اي آن را منبعي حاشيه اي با ظرفيت محدود به حساب مي آورند. از سويي منابع سوخت فسيلي پايان پذير و تجديدناپذير است و بايد از انرژي هاي تجديدپذير كه به رغم منابع فسيلي، منافع زيست محيطي فراواني در بردارد بيشتر بهره جست. انرژي خورشيدي، نتيجه فرآيند پيوسته هم جوش هسته اي در خورشيد است و هم اكنون كل منبع انرژي خورشيدي 10 هزار برابر مصرف انرژي كنوني بشر است اما اندك بودن شدت اين توان و تنوع زماني و جغرافيايي آن، مشكلات عمده اي را فراهم كرده كه سهم اين انرژي را در برابر كل انرژي محدود مي كند.
با اين حال، در كشورهايي كه هزينه انرژي معمولي زياد است و دولت تلاش زيادي براي ترغيب مردم به استفاده از انرژي خورشيدي مي كند، بازار براي سيستم هاي حرارتي خورشيدي كم دما رونق دارد. با آن كه كل منبع انرژي خورشيدي اين امكان بالقوه را دارد كه سهم عمده اي در تامين انرژي جهاني در آينده داشته باشد، دلايل زيادي وجود دارد كه سهم استفاده از آن را در 20 سال آينده بسيار محدود مي كند. اهميت اين محدوديت، همراه با الگوهاي مصرف و اولويت هاي ملي تغيير مي يابد.
يكي از محدوديت هاي عمده در استفاده از انرژي خورشيدي، عدم كارآيي اقتصادي سيستم هاي خورشيدي اوليه در برابر سيستم هاي تكامل يافته با سوخت فسيلي است كه با افزايش قيمت سوخت هاي معمولي و اقتصادي تر كردن دستگاه هاي خورشيدي با حجم توليد بيشتر، گرايش به استفاده از اين گونه انرژي را مي توان شتاب بخشيد. در كنار محدوديت هاي اقتصادي لازم است انرژي خورشيدي و مزيت هاي استفاده از آن را با آموزش در محتواي فرهنگي زندگي مردم و به منظور ارتقاي سطح آگاهي آنان وارد ساخت كه به سرمايه گذاري و توجه دولت به بخش خصوصي نياز دارد. محور ديگر معادله اجتماعي انرژي خورشيدي، توسعه مهارت هاي فني در ميان طراحان، نصابان و تعميركاران بسياري از دستگاه هايي است كه به طور وسيع در سراسر جهان توزيع مي شوند. با توجه به دورنماي فراگيري انرژي خورشيدي و با توجه به كل سرمايه در دسترس براي سرمايه گذاري در انرژي خورشيدي كه در 30 سال آينده به 10 درصد كل سهام انرژي جهان محدود خواهد شد، به اين نتيجه مي توان رسيد كه انرژي خورشيدي دست كم زودتر از سال 2020 نمي تواند جانشين اصلي انرژي سوخت هاي فسيلي شود.
كشورها نيز در زمينه سرمايه گذاري در اين بخش با محدوديت روبه رو هستند و روشي كه براي كاهش اين محدوديت ها مي توان به آن اشاره كرد، جذب سرمايه بخش خصوصي و استفاده از آن بخش از بودجه دولتي است كه براي سرمايه گذاري در انرژي خورشيدي اختصاص داده شده است كه بسياري از كشورها با كاربست اين روش به موفقيت هايي دست يافته اند و در كشور ما نيز بايد شرايط حضور بخش خصوصي فراهم و اقدام هاي لازم براي جذب بخش خصوصي انجام شود. آلمان كه با پيامدهاي افزايش شديد بهاي نفت دست به گريبان بوده و برنامه توليد انرژي هسته اي خود را نيز كنار گذارده است، هم اكنون درصدد گسترش دادن نيروگاه هاي بسيار بزرگ است.
اخيرا بزرگ ترين نيروگاه خورشيدي در كشور آلمان گشايش يافت. اين نيروگاه كه در جنوب شهر لايپزيك و در شرق اين كشور قرار دارد با 33 هزار و 500 پانل فتوولتاييك حدود 5 مگاوات ساعت برق توليد مي كند. اين نيروگاه قادر است برق 1800 خانوار را تأمين كند. براساس ارزيابي سازمان انرژي خورشيدي آلمان، مجموع ظرفيت توليد آماده در سال جاري به 300 مگاوات رسيده كه دو برابر ظرفيت توليد پيشين در اين كشور است.
هم اكنون نگراني هاي فراواني در زمينه توانايي كشورها در يافتن منابع سرمايه اي به منظور تأمين نيازهاي مالي توسعه استفاده از اين نوع انرژي در دهه هاي آينده وجود دارد كه اين معضل در كشورهاي در حال توسعه شديدتر است. اما به نظر مي رسد با ايجاد سرمايه گذاري هاي كلان و سريع در اين زمينه، مشاركت بخش خصوصي در اين گونه طرح ها و مهم تر از همه ارتقاي سطح فرهنگي كشور براي استفاده از انرژي هاي جانشين (تجديدپذير) تا چند سال آينده، دستيابي به اين هدف مهم چندان دور نباشد.
نتيجه گيري و پيشنهاد
ايران از كشورهاي دارنده ذخائر عظيم فسيلي به شمار مي آيد. هرچند اين ذخاير به ظاهر بي پايان است اما بالاخره تمام مي شود و زمان توليد دوباره آنها نياز به قرن ها زمان دارد.
باتوجه به موقعيت جغرافيايي ايران در بين مدارهاي 25 تا 45 درجه عرض شمالي و در منطقه اي كه به لحاظ دريافت انرژي خورشيدي در بين نقاط جهان در بالاترين رده ها قرار دارد.
ميزان تابش خورشيدي در ايران بين 1800 تا 2200 كيلووات ساعت بر مترمربع در سال تخمين زده شده است كه البته بالاتر از ميزان متوسط جهاني است.
در ايران به طور متوسط ساليانه بيش از 280 روز آفتابي و به نقل ديگر 300 روز آفتابي گزارش شده است كه بسيار قابل توجه است و به وضوح قابل مشاهده است كه آنچه كه مي تواند به داد تهران كه جزء رتبه هاي نخست آلوده ترين پايتخت هاي جهان است برسد استفاده از انرژي هاي تجديدپذير است.
هر چند با تدبير ترافيكي ميزان توليد آلودگي كاهش يافته است اما جلوگيري از تردد خودروهاي شخصي تنها يكي از راه هاي كاهش منابع آلاينده است كه مي تواند به عنوان مسكن درد آلودگي بعد از وقوع آن كاربرد داشته باشد.
افراد به دليل عدم مطلوبيت كامل استفاده از وسايل شخصي به سوي استفاده از وسايل نقليه عمومي روي مي آورند و طبيعتاً اين وسايل بايد هميشه در دسترس همگان قرار گيرند، حال آنكه خود يكي از منابع توليد آلودگي به شمار مي آيند.
اگر منبع سوخت اين وسايل از محل نيروي حاصل از انرژي هاي پاك تأمين شود كمك شاياني به شهر دودآلود تهران خواهد كرد. شايد قيمت تمام شده اين انرژي ها بيشتر از سوخت هاي فسيلي باشد اما با گذشت زمان و صرفه هاي مقياس مي توان هزينه هاي آنها را به نسبت سوخت فسيلي خيلي پائين تر برآورد كرد.
از ديگر سوي نمي توان نزديك شدن به رخداد تحول اقتصادي در كشور را ناديده گرفت؛ با هدفمند شدن يارانه ها و به مرور واقعي شدن تعرفه ها براساس قيمت تمام شده، استفاده از انرژي هاي تجديدپذير مي تواند مزاياي زيادي براي مصرف كننده ها در برداشته باشد.
بدين منظور سياست گذاران با تدابير مناسب مي توانند در يك دوره ميان مدت استفاده از انرژي هاي پاك را جايگزين استفاده از منابع فسيلي كنند و اين امكان پذير نمي باشد جز با سياست هاي تشويقي براي توليد، بومي سازي و كاربرد اين انرژي ها.
از آنجا كه وسائط حمل و نقل عمومي و كارخانه ها هم از آلاينده ها به شمار مي آيند، شروع اين تحول از همين نقطه، هم تشويقي و هم راهگشا مي نمايد.
همانگونه كه در مناطق بدون گاز 70% مبلغ آبگرم كن هاي خورشيدي به عنوان كمك و ترويج استفاده از انرژي پاك اختصاص مي يابد، سياست هاي تشويقي مشابه براي استفاده كنندگان شهري نيز كاربرد اجرائي خواهد داشت.
در امر ساخت و ساز چه در سطح انبوه و چه در مقياس خرده مالكي در نظر گرفتن استفاده از اين انرژي ها كه از جمله آن مي توان توليد برق مجتمع ها با استفاده از انرژي خورشيدي و نصب آبگرم كن هاي خورشيدي در كنار استانداردهاي كاهش هدر رفت انرژي در جلوگيري از مصرف بي رويه، صرفه اقتصادي و پيش روي به سوي هواي پاك بسيار مؤثر باشد.
خودروها و موتورسيكلت هاي خورشيدي در حمل و نقل افراد در مسيرهاي طولاني و استفاده از دوچرخه در مسيرهاي نسبتاً كوتاه تر مناسب به نظر مي رسد و چه بسا هم وطناني كه از دوچرخه استقبال مي كنند اما به علت نبود مسيرهاي ويژه و هواي آلوده استفاده از آن را به صلاح نمي دانند.
تا داشتن زندگي پاك راهي طولاني نمانده، در صورت عدم تدبير و پيشگيري شرايط استفاده از اين منابع را ناگزير خواهد ساخت پس بهتر است امروز به فكر باشيم تا زمان، هزينه و جان هاي عزيز خود را در اين راه به هدر نداده ايم و مطمئن باشيم آنچه ما امروز داريم نه ميراث گذشتگان است بلكه امانتي از آيندگان در دست ماست.